SCHOTEL 5 SEO-R²: AAN DE SLAG ERMEE. KERE KE WERE! SYMPOSIUM SEN-SEO

Transcriptie

1 KERE KE WERE! SYMPOSIUM SEN-SEO SCHOTEL 5 SEO-R²: AAN DE SLAG ERMEE. Filip Morisse (MIC-outreach De Steiger- De Meander, PC Dr. Guislain - HoGent, expertisecentrum E-QUAL Soetkin Roskam (MFC Sint Jozef, Gent) Hilde Zevenbergen (Wisian, Utrecht (NL))

2

3 OPFRISSING MODEL DOŠEN KERNWOORDEN PER FASE. WANT VOORWAARDE VOOR AFNAME.

4

5

6 FASE 2: EERSTE SOCIALISATIE (6-18 MAAND)

7 FASE 2: EERSTE SOCIALISATIE (6-18 MAAND) Kern: vertrouwen wantrouwen

8 FASE 3: EERSTE INDIVIDUATIE (18MAAND-3 JAAR)

9 FASE 3: EERSTE INDIVIDUATIE (18MAAND-3 JAAR) Kern: autonomie afhankelijkheid

10 FASE 4: IDENTIFICATIE (3-7 JAAR)

11 FASE 4: IDENTIFICATIE (3-7 JAAR) Kern: initiatief geremdheid

12

13 FASE 5: REALITEITSBEWUSTWORDING (7-12 JAAR) Kern: zelfvertrouwen minderwaardigheid

14 EEN BEETJE GESCHIEDENIS SEN-SEO project met verschillende sporen ( ) Verankering Instrument Vertaalslag SEO SEO-R SEO-R²

15 OPBOUW SCHAAL Domein 1 Domein 2 Domein 3 Domein 4 Domein 5 Domein 6 Domein 7 Domein 8 Domein 9 Domein 10 Domein 11 Domein 12 Domein 13 Omgaan met het eigen lichaam Omgaan met emotioneel belangrijke anderen Beleving van zichzelf in interactie met de omgeving Omgaan met een veranderende omgeving Permanentie van object Angsten Omgaan met gelijken Omgaan met materiaal Communicatie Differentiatie van emoties Agressieregulatie Spelontwikkeling - Invulling van vrije tijd Morele ontwikkeling Regulatie van emoties

16 DOMEIN 2: OMGAAN MET EMOTIONEEL BELANGRIJKE ANDEREN Inleidende tekst Dit domein bespreekt de manier waarop een persoon omgaat met emotioneel belangrijke anderen 1, zowel uit eigen initiatief als in reactie op het initiatief van de ander. Emotioneel belangrijke anderen zijn hechtingsfiguren, ouders, begeleiders. Dit kunnen ook belangrijke broers of zussen, andere familieleden, buren zijn. Het domein beschrijft hoe en waarom contact wordt gezocht. Daarnaast is er ook aandacht voor de positie die de persoon tegenover deze emotioneel belangrijke anderen inneemt. Inleidende vraag: Wie zijn de emotioneel belangrijke anderen 1 voor hem?

17 Fase 2: 6 18 maanden Per fase Kern Ontwikkeling Voorbeelden KERN Maakt contact via nabijheidzintuigen2 en afstandzintuigen 4. a) Hij wordt meer sociaal gericht en toont genegenheid. Er is beginnende wederkerigheid 5. O b) Hij maakt een emotionele hiërarchie N 6 tussen de omringende volwassenen. De belangrijke andere is T niet meer inwisselbaar. W c) Hij ontleent een gevoel van basisveiligheid aan het I contact met de belangrijke andere. Hij gaat dan K ook actief zijn/haar nabijheid opzoeken. Hij geniet K van het samenzijn binnen een vertrouwde E levenssfeer. L I d) Hij gebruikt materiaal in de omgang met de N belangrijke andere. In het begin dient dit materiaal G zich aan of wordt het aangereikt en zoekt hij eerder toevallig contact. Geleidelijk aan zoekt hij zelf materiaal en gebruikt dit om contact te zoeken. V O O R B E E L D E N e) Hij ontwikkelt een duidelijke voorkeur voor belangrijke anderen. f) Hij protesteert als het contact met de belangrijke andere verbroken wordt. Hij volgt de belangrijke andere als een schaduw. g) Hij bootst 7 eenvoudige handelingen van de belangrijke andere na. h) Hij vraagt frequent en repetitief bevestiging 8 aan de belangrijke andere (om contact vast te houden). i) Hij kan de aandacht van de belangrijke andere niet delen uit behoefte aan veiligheid.

18 Domein 2: Omgaan met emotioneel belangrijke anderen' BEGRIPPENLIJST Nr. Begrip Omschrijving Fase 1 Emotioneel anderen belangrijke = hechtingsfiguren, ouders, begeleiders. Dit kunnen ook belangrijke broers of zussen, andere familieleden, buren zijn. 2 Nabijheidzintuigen = reuk, tast, smaak (proximale zintuigen). 1&2 3 Primaire behoeften = behoefte aan eten, drinken, slaap, warmte, seks, onderdak, 1 4 Afstandzintuigen = zicht, gehoor (distale zintuigen). 2 5 Wederkerig contact, = contact, communicatie in 2 richtingen: nemen en ook geven. 2 wederkerigheid 6 Emotionele hiërarchie 7 Nabootsen 8 Bevestiging vragen 9 Koppigheid 10 Imiteren 11 Identificeren 12 Oordeel vragen 13 Zich verdienstelijk maken = rangorde op het vlak van emotionele binding met de belangrijke anderen (van meer tot minder belangrijke anderen). = eenvoudige handelingen letterlijk nadoen zonder veel inzicht in wat (en waarom) men dit doet of zonder dat het echt functioneel is. Dit gebeurt op hetzelfde moment, er is een uitlokkend object aanwezig. = repetitief, frequent vragen dat de andere zou zeggen dat het goed is (niet hetzelfde als oordeel vragen). Bevestigen = beamen. = vasthouden aan de eigen wil en als gevolg daarvan de eigen wil doordrijven, waarbij men in contact blijft met de omgeving (niet hetzelfde als afweer). = handelingen nadoen op een ander moment, in een andere context, zonder het directe voorbeeld. = zich vereenzelvigen met iemand waarbij men denkt, voelt en handelt zoals die persoon. Dit houdt een overname van persoonlijkheidskarakteristieken, waarden en rolpatronen in. Dit gebeurt bewust en vereist een zelfbeeld. = de mening vragen. Dit kan zowel positief als negatief zijn (niet hetzelfde als bevestiging vragen). = helpen op eigen initiatief, vanuit empathie. Ten dienste van iemand staan

19 WAT IS ER VERANDERD? (ZIE SEO-R²) Na het validiteitsonderzoek: Domeinen 9, 10 en 13 grondig herwerkt Minder op basis van gedrag maar op basis van onderliggende behoeften en motivaties Na het betrouwbaarheidsonderzoek: Schaal volledig herzien op basis van bevraging experten en clinici. Herzien en uitbreiden van de handleiding Scoring en interpretatie: diverse profielen. Wetenschappelijk onderzoek naar de psychometrische eigenschappen van de SEO-R(²) Online versie beschikbaar op

20 WAT HEB JE NODIG? Handleiding Afnameformulier Begrippenlijst Online: Surf naar Scroll door naar documentatiecentrum. Dan kom je op SENSEO-Documentatiecentrum SEO-R². Neem je unieke code op p.2 boek SEO-R² en Stuur de code per aan ons door. Je ontvangt daarna een link naar de kring. Daar vind je: (niet verspreiden!) afnameformulier met geïntegreerde begripenlijst scoreformulier sjabloon eindrapport

21 AAN DE SLAG Semi-gestructureerd interview Domein per domein Inleidende tekst en eventueel inleidende vraag Per fase overlopen: kern, ontwikkeling en voorbeelden Herkenbaarheid, niet hoeveelheid Ga bij twijfel steeds terug naar model Bij twijfel tss. 2 fasen: neem laagste Ervaring helpt

22 Domein 1: Omgaan met het eigen lichaam Het eerste domein peilt naar het leereffect van motorische en zintuiglijke ervaringen. Dit thema komt ook tot uiting bij o.a. lichaamsverzorging. Fase maanden KERN Ontdekt het eigen lichaam en verwerkt prikkels. F1 a)- Hij wordt voortdurend geconfronteerd met allerhande prikkels en sensaties vanuit het eigen lichaam (bijv. honger, dorst, vermoeidheid, pijn ) en vanuit de omgeving. Hoofdtaak is om die prikkels via de zintuigen te ontvangenen erop te reageren. F1b)- In het begin is hij nog gevoelig voor zintuiglijke prikkels. Deze kunnen hem gemakkelijk overspoelen en overprikkelen. Dan raakt hij opgewonden of angstig. Geleidelijk aan kan hij rust vinden door de zintuigen op de wereld te richten. Zo leert hij met ongemak en genot omgaan. Hij neemt waarnemingen op en verwerkt ze tot ervaringen. O N T W I K K E L I N G V O O R F1 c)- Hij voelt zich veilig en geborgen door vertrouwde geluiden, Ja gezichten, geuren, smaken, aanrakingen. F1 d)- Door te grijpen, te voelen, te (duim)zuigen ervaart hij toevallig de eigen lichaamsdelen (voeten, handen, tenen, geslachtsorganen ). F1 e)- Bij aanraken van geslachtsdelen is er lichamelijke opwinding waarneembaar en erecties komen voor, maar hij verbindt hier geen (seksuele) betekenis aan. F1 f)- Hij geniet passief van zintuiglijke prikkels, verzorging, snoezelactiviteiten, huidcontact; of hij is net afwerend hiertegenover. Ja

23 Fase maanden KERN Ontdekt de omgeving via het eigen lichaam. O N T W I K K E L I N G V O O R B E E L D F2 a)- Hij leert dat hij zijn lichaam kan gebruiken om invloed uit te oefenen op de omgeving door materiaal te nemen, aan te raken, te manipuleren. In het begin gebeurt dit heel toevallig, geleidelijk aan ervaart 7 hij het effect. F2 b)- Het lichaam wordt gebruikt als communicatiemiddel, eventueel ondersteund door klank. F2 c)- De mond blijft belangrijk om te ontdekken (bijv. eten, dingen in de mond stoppen, duimzuigen). F2 d)- Hij neemt aanvankelijk onbewust de geslachtsdelen vast. Hij ontdekt dat het ene plekje lekkerder aanvoelt dan het andere. Later grijpt hij al bewuster en doelgerichter naar de eigen geslachtsdelen. Lichamelijke opwinding en erecties komen voor. F2 e)- Hij beleeft plezier aan verzorging en Ja snoezelactiviteiten. F2 f)- Lichamelijk bootst hij de emotioneel belangrijke andere' na (bijv. in manier van bewegen, handelingen ). F2 g)- Vaak raakt hij de eigen lichaamsdelen aan en manipuleert hij voorwerpen. F2 h)- Producten van het eigen lichaam uitsmeren (feces, speeksel, sperma ) kan voorkomen. F2 i) - Hij stimuleert zichzelf door het aanraken van de geslachtsdelen. Zowel een interne als een externe prikkel kan leiden tot zelfstimulatie. Ja

24 Domein 1: Omgaan met het eigen lichaam F1b)- In het begin is hij nog gevoelig voor zintuiglijke prikkels. Deze kunnen hem gemakkelijk overspoelen en overprikkelen. Dan raakt hij opgewonden of angstig. Geleidelijk aan kan hij rust vinden door de zintuigen op de wereld te richten. Zo leert hij met ongemak en genot omgaan. Hij neemt waarnemingen op en verwerkt ze tot ervaringen. F1 c)- Hij voelt zich veilig en geborgen door vertrouwde geluiden, gezichten, geuren, smaken, aanrakingen. F1 h)- Korte, momentane lichamelijke ontladingen kunnen voorkomen of de omgang met het lichaam is soms stereotiep: tics, fladderen, kreten, bonken, wiegen, rocken... F2 a)- Hij leert dat hij zijn lichaam kan gebruiken om invloed uit te oefenen op de omgeving door materiaal te nemen, aan te raken, te manipuleren. In het begin gebeurt dit heel toevallig, geleidelijk aan ervaart7 hij het effect. F2 e)- Hij beleeft plezier aan verzorging en snoezelactiviteiten. Motivatie Inschatting fase 2-6 maanden- 18 maanden - Eerste socialisatiefase

25 EINDVERSLAG SEO-R² ONLINE

26 HOE SCOREN? Kruisjes tellen Profiel lezen : harmonie disharmonie Emotionele ontwikkeling en ontwikkeling op andere domeinen: discrepant? Wisselend beeld: topniveau en stressniveau

27

28 Conclusie: Fase 2

29

30 Fase 3

31 SCOREN: o Enkel scoren wat er is. Niet met stel dat o Als domein niet gescoord kan worden, hiermee rekening houden in eindtelling o Bij wisselend functioneren, beide momenten scoren o Af te raden: bij crisis, depressie, psychose o Verschillende contexten

32 OEFENEN

33 HINDERNISSEN EN VRAGEN BIJ AFNAME Hij is nooit agressief! Iemand kan omwille van zijn motorische beperking niet omgaan met materiaal Iemand toont zich anders in verschillende contexten. SEO-R² als evaluatie van behandeling/ ondersteuningsplan Twijfel tussen twee fasen:

34 BIJ TWIJFEL TUSSEN TWEE FASEN Behoeften nagaan Theoretische achtergrond mbt bepalende factoren van gedrag Basale behoeften Basale emoties Basale motivaties Emotionele ervaringen Vorming van neuronale circuits Gedrag

35 Waarneembaar gedrag Motivaties Basale emoties Behoeften Tom is in het zwembad. Na een uur ploeteren en plezier maken zegt papa: Het is voorbij. Kom nu uit het water, het is tijd om naar huis te gaan. Hierbij zwemt papa weg naar de kant en stapt uit het water. Tom wordt boos, roept en slaat op het water. Hij komt niet uit het zwembad. Zwemmen en de vele prikkels in het zwembad vragen veel van Tom. De dichte nabijheid van papa is heel belangrijk, zeker wanneer de activiteit al een tijdje geduurd heeft. Wanneer plots appel wordt gedaan op hem, geeft dit te veel spanning. Hij weet niet wat/hoe het nu gaat zijn, wil houvast krijgen. Ontreddering, hij is het volledig kwijt, hij weet het niet meer, voelt alle grond onder zijn voeten wegglijden. Zich veilig voelen, hij wil figuurlijk gedragen worden, hij wil houvast, voorspelbaarheid Tom wil de controle niet verliezen en wil zijn eigen wil boven de wil van de andere stellen. Tom wil kunnen bepalen wanneer hij uit het zwembad gaat. Zijn geliefde activiteit plots onderbreken kan niet voor hem. Boosheid Willen bepalen, behoefte aan autonomie FASE 1 FASE 3

36 Waarneembaar gedrag Tom heeft een afspraak bij de tandarts. Op de vraag om zijn jas aan te doen zegt Tom: Neen. Hij loopt weg. De begeleider staat alleen aan de deur en wil dringend weg. Motivaties Basale emoties Behoeften FASE 2 FASE 3

37 Waarneembaar gedrag Tom heeft een afspraak bij de tandarts. Op de vraag om zijn jas aan te doen zegt Tom: Neen. Hij loopt weg. De begeleider staat alleen aan de deur en wil dringend weg. Motivaties Basale emoties Behoeften Spanning willen verminderen, uit de situatie stappen, weigeren en weglopen. Angst (boosheid) Houvast, veiligheid, betrouwbaarheid Eigen wil boven die van de ander stellen; de controle niet willen verliezen. Boosheid (angst) Willen bepalen, autonomie FASE 2 FASE 3

38 Waarneembaar gedrag Tom is met zijn leeftijdsgenoten in een speeltuin. Hij verwacht dat iedereen bij hem op de klimtoren komt. Niemand komt echter bij hem. Hij trekt zich terug en zit een tijdje alleen aan de rand van het plein. Motivaties Basale emoties Behoeften FASE 3 FASE 5

39 Waarneembaar gedrag Tom is met zijn leeftijdsgenoten in een speeltuin. Hij verwacht dat iedereen bij hem op de klimtoren komt. Niemand komt echter bij hem. Hij trekt zich terug en zit een tijdje alleen aan de rand van het plein. Motivaties Hij wil de eigen wil doordrijven in de omgang met gelijken Hij wil geaccepteerd worden door gelijken Basale emoties Boosheid verdriet Behoeften Behoefte aan controle over het verloop van het spel, willen bepalen Behoefte aan sociale waardering FASE 3 FASE 5

40 + - Discussie instrument Focus op basale emotionele noden, basale motivaties Etiketterend instrument of aanvinklijstje Enkel focus op gedrag en symptomen Gedrag = normaal/adaptief/ coping strategie voor omgaan met stress in lagere emotionele ontwikkelingsniveau s Dynamisch gebruik van de fasen Gedrag = maladaptief/storend/challenging/psyc hiatrisch Rigied/categoriserend gebruik van de fasen Start bij basale ontwikkelingsniveau s (comfort zone) om groei mogelijk te maken Te hoge verwachtingen/overschatting en overvraging

41 Nieuwe en gemeenschappelijke taal/communicatie + - Niewe classificatie Verbinding tussen disciplines, multidisciplinair Focus op ondersteuners/begeleiders, omgeving, familie en op afstemming van de ondersteuning: analyse van attitude/houding/omgaan met Kijk naar gedrag en stem je handelingen/ondersteuning af op die ontwikkelingsleeftijd Gebruikt door enkelvoudige discipline, in je eentje Enkel focus op de cliënt: probleemanalyse De cliënt veranderen/behandelen Praktijk leert: begeleiders vragen er zelf om ervaren meerwaarden in de dagelijkse praktijk!

42 INFO EN CONTACT Morisse, F., & Došen, A. (Red.) SEO-R 2. De Schaal voor Emotionele Ontwikkeling Revised 2. Garant. Formulieren downloaden met unieke code van boek: Oproep om anonieme profielen te delen voor wetenschappelijk onderzoek Nog vragen: