Onderzoeksprojecten ( van 29735)

Transcriptie

1 Aug :01:23 Onderzoeksprojecten ( van 29735) Experimenteel onderzoek in vlammen op industriele schaal. Abstract: Het project is gericht op het gebruik van FTIR voor de multicomponent-analyse van gassen in vlammen en schouwen, met nadruk op de vorming van stikstofoxides in een dubbel annulaire 100 kw brander. Het doel van het project is een beter inzicht te krijgen in de interactie tussen de geometrie van de brander en aerodynamica van de vlam en hun invloed op de produktie van NOy. De emissies van de brander zullen voor verschillende werkingspunten bestudeerd worden mbv een FTIR-analyzer. De branderparameters die gevarieerd worden zijn de druk, de recirculatie ratio, de verhouding primaire/secundaire lucht, het zuurstofoverschot en de swirl. Uitgaande van de emissiemetingen zullen werkingspunten met interessante NOy emissies geselecteerd worden. Voor deze werkingspunten zullen concentratie (mbv FTIR) en temperatuursprofielen (thermokoppel) in de vlam van de brander worden opgenomen. Deze zullen samen met de LDA snelheidsmetingen, geleverd door een samenlopend project, de nodige experimentele data genereren om simulatieberekeningen te valideren of verwerpen. Voor de simulaties maakt men gebruik van CFD-berekeningen met elementaire verbrandingschemie. Deze geven de concentraties van belangrijkste componenten (N2,H2O, CO2, O~, fuel), de temperatuurs- en snelheidsprofielen. Deze worden vervolgens gebruikt om een netwerk van ideale reactoren te construeren dat de produktie van micropolluenten zoals NOy berekent met meer gedetailleerde verbrandingschemie. De berekening en het ontwerp van dit netwerk gebeurt met ASPEN+. Toegepaste Mechanica JACQUES DE RUYCK Experimenteel onderzoek in deeltjesfysica en astrodeeltjesfysica Abstract: Studie van hoge-energie galactische en extra galactische neutrino's met behulp van de IceCube Cherenkov detector geplaatst diep in het Antarctische ijs nabij de Zuidpool. IceCube is de grootste neutrino detector ter wereld en wordt momenteel geinstalleerd op de Zuidpool. Hiermee start een wereldwijde inspanning voor de observatie van hoge-energie neutrino's afkomstig van kosmische fenomenen. Neutrino's zijn speciale astronomische boodschappers; zij zijn de enige die informatie kunnen overbrengen van de verste uithoeken in het heelal. De hoofddoelstelling van IceCube is de zoektocht naar hoge-energie neutrino's (orde GeV) afkomstig van Actieve Galactische kernen (AGNs), of Gamma Ray Bursts (GRBs) in de buurt van dewelke hevige schokgolven optreden die deeltjes versnellen tot extreem hoge energie. Voor de detectie van deze neutrino's wordt diep in het ijs op de Zuidpool een rooster met 4800 foton vermenigvuldigers, gespreid over 80 KM-lange kabes, geinstalleerd. Een andere ontbrekende schakel in ons begrip van het heelal is de aard van donkere materie. Observaties tonen aan dat slechts 5% van de materie in het heelal opgebouwd is uit gekende deeltjes, 70% bestaat uit donkere energie, en 25% uit donkere materie. Een populaire kandidaat voor donkere materie is het neutralino, dat geposuleerd wordt in de zgn SuperSymmetrie theorie. Neutralinos kunnen gevangen worden in zware objecten als bvb de zon. Uit interacties van deze deeltjes kunnen neutrino's ontstaan met GeV-TeV energieën. Om de gevoeligheid van IceCube te verbeteren voor neutrino's met zulke 'lage' energie, wordt het observatorium uitgebreid met een dense kern, Deep Core. De Deep Core detector wordt door de Europese partners gefinancierd. België wenst één kabel van 60 sensoren te financieren, 50/50 verdeeld over FWO en FNRS Natuurkunde CATHERINE DE CLERCQ Experimenteel-Numerieke studie op Offshore Vermoeidheid Analyse van Staal constructies onder variabele belasting voorwaarden beïnvloed door omgevingsfactoren Abstract: niet beschikbaar Vakgroep Mechanische constructie en productie Wim De Waele Experimenteel en theoretisch onderzoek naar het mechanisch gedrag van vezelversterkte thermoplasten onder vermoeiingsbelasting Abstract: Het mechanisch gedrag in vermoeiing van vezelversterkte thermoplasten wordt onderzocht. Er worden experimenten uitgevoerd in trek/druk buiging en afschuiving en de stijfheidsdegradatie, hysteresis en (eventuele) temperatuurstijging wordt opgemeten. Op basis van deze data wordt een schademodel ontwikkeld om de schade-initiatie en -propagatie in deze composieten te beschrijven, gaande van eerste belastingscyclus tot aan breuk. Vakgroep Mechanische constructie en productie Joris Degrieck Wim Van Paepegem Experimenteel en fenomenologisch onderzoek van deeltjesproducie in lepton-hadron en hadron-hadron wisselwerkingen. Abstract: Het onderzoek behelst studie van botsingen tussen mesonen, leptonen en baryonen bij hoge energie (> 100 GeV/c) uitgevoerd aan deeltjesversnellers in CERN, Serpukhov (USSR) en Fermilab (USA), met als doel de produktiemechanismen van hadronen in dit soort processen te toetsen aan bestaande theorieën (quantumchromodynamica en Weinberg-Salam theorie der elektro-zwakke wisselwerkingen). Elementaire deeltjesfysica Elementaire-Deeltjesfysica

2 Eddi De Wolf Experimenteel en celbiologisch onderzoek naar het effect van lanthaan en strontium op osteoblasenfunctie en botmineralisatie. Abstract: Voortgaande op vroegere bevindingen in het Laboratorium voor Nefrologie-Hypertensie, waarbij werd aangetoond dat zowel strontium als lanthaan bij de nierinsufficiënte rat botlesies veroorzaken die histologisch to expressie komen onder de vorm van osteomalacie, zal in onderhavig onderzoeksproject worden nagegaan in hoeverre het mineralisatiedefect geïnduceerd door beide elementen al dan niet volgens een zelfde stramien verloopt. Hiervoor zal worden bestudeerd in hoeverre de verstoorde mineralisatie het gevolg is van een louter fysicochemisch, extracellulair proces of anderzijds resulteert uit een direct effect ter hoogte van de osteoblast. Ook zullen we de interferentie van beide elementen met de secretie en/of synthese van een aantal relevante botmatrixproteïnen onderzoeken. Het ligt in de bedoeling om in het kader van huidig project hierop een antwoord te vinden gebruikmakend van zowel in vitro (primaire osteoblastculturen) als in vivo (rattenmodel met chronische nierinsufficiciëntie) set-ups. Nefrologie Pathofysiologie Patrick D'Haese An Bervoets Marc De Broe Experimenteel en celbiologisch onderzoek naar de onderliggende mechanismen verantwoordelijk voor het ontstaan van een mineralisatiedefect tengevolge blootstelling aan een aantal sporenelementen bij chronische nierinsufficiëntie. Abstract: Bij patiënten met chronische nierinsufficiëntie kan de wisselwerking tussen de verminderde nierfunctie enerzijds en de verhoogde blootstelling aan een aantal sporenelementen zoals lanthaan, strontium en aluminium anderzijds, aanleiding geven tot het ontstaan van een mineralisatiedefect. In het kader van dit BOF project zullen we gebruikmakend van zowel in vivo (rattenmodel met chronische nierinsufficiëntie) als in vitro (mineraliserende osteoblastenculturen) setups nagaan in hoeverre de effecten geïnduceerd door hogergenoemde sporenelementen op de botmineralisatie (i) resulteren uit louter fysicochemische, extracellulaire processen (ii) gemedieerd worden door interferentie van deze elementen met een aantal functionele parameters van de osteoblast (iii) beïnvloed worden door de graad van botturnover (adynamic bone vs. hyperparathyroidisme). Nefrologie Pathofysiologie Patrick D'Haese Marc De Broe Experimenteel draadloos coöperatief netwerk voor digitale communicatie en positiebepaling Abstract: Deze aanvraag heeft betrekking op een draadloos netwerk, waarvan de knooppunten bestaan uit zender/ontvanger-modules voor coöperatieve communicatie en positiebepaling. De fysische laag en de hogere netwerklagen van deze modules kunnen softwarematig gedefinieerd worden Vakgroep Telecommunicatie en informatieverwerking Marc Moeneclaey Ingrid Moerman Hendrik Rogier Heidi Steendam Experimentation vs. Interpretation: Exploring New Paths in Music Performance in the Twenty-First Century. OG Musicologie Leuven David Burn Lucia D'Errico Experimental studies on nuclei far from stability. Abstract: We intend to study experimentally the structure of nuclei far from stability, nuclei with a ratio between the number of neutrons and protons that differs significantly from those normally found in nature. The surprising features found in such systems challenge the understanding of the atomic nucleus, forcing a revision of present models and theories. The investigations will take advantage of the recent developments of methods for the production of exotic nuclei in the form of beams of ions. Such beams will be used in experiments at the present and forthcoming facilities. Various techniques will be employed including nuclear reactions and decay. Work around the

3 development of novel detection methods and instruments is also foreseen, in particular concerning the use of a new, very efficient gaseous detector for the measurement of nuclear reactions. Afdeling Kern- en Stralingsfysica Riccardo Raabe Sara Sambi Experimental studies of hypersonic laminar to turbulent boundary layer transition in a high Enthalpy shock tube facility Faculteit Wetenschappen Dirk Vandepitte N. N. Johan Steelant Experimental Modal Analysis and System Identification Using Dynamic Strain Measurements Afdeling PMA Wim Desmet N. N. Experimentale en numerieke modelering van dynamische baggerpluimen Abstract: Studie van het gedrag van een sedimentpluim gegenereerd door de overvloei van een sleephopperzuiger, door middel van een fysische modelstudie, CFD simulaties en een terreinmeting. Vakgroep Civiele techniek Tom De Mulder Experimental Condensed Matter Physics. Abstract: Experimental Condensed Matter Physics. Experimentele fysica van de gecondenseerde materie (ECM) Etienne Goovaerts Experimental characterization of multiphase transport processes in novel milli-scale reactors Afd. Procestechnologie v. Duurzame Syst. Leen Thomassen Simon Kuhn Experimental Analysis of the Dynamic Characteristics and Lubricant Film of a Ball Bearing under Combined Static and Dynamic Load (Experimentele analyse van de dynamische eigenschappen en smeerfilm van een kogellager onder gecombineerde statische en dynami Abstract: Wentellagers zijn één van de meest gebruikte componenten in machines, maar tevens één van de meest kritische. Lagers zijn goedkoop, maar lagerfaling niet. Bij sterk wisselend belaste lagers wordt een significante reductie van de werkelijke levensduur ten opzichte van de klassiek berekende levensduur waargenomen. De studie van dit manuscript wil het effect van een extern opgelegde dynamische belasting op de levensduur van lagers in kaart brengen. Het effect wordt experimenteel onderzocht m.b.v. een innovatieve testopstelling. De opstelling laat toe om een gecontroleerd multi-axiale belasting uit te oefenen op een testlager. Het gedrag van het testlager wordt gemeten tijdens dynamische belasting. Ook worden versnelde levensduurtesten onder hoge dynamische belasting uitgevoerd. TC Werktuigk.Industr.Ing.techn. De Nayer Paul Sas David Moens William Jacobs Experimental analysis of cerebellar coding. Abstract: Experimental analysis of cerebellar coding. Theoretische neurobiologie en neuroengineering

4 Erik De Schutter Experience and Religion in the Thought of William James Abstract: In recent decades, questions on the status of religion and on the nature of religious experience have animated philosophical debates, across different areas and approaches, from French phenomenology to post-structuralism, from analytical philosophy to cognitive science. However, one of the earliest and most influential figures in the field is the psychologist and philosopher William James ( ). His work "The Varieties ofreligious Experience" (1902) not only offers an accurate description ofdifferent types of religious experiences, but also questions the notions of experience, truth and human understanding. The value of this work has been often relegated to its psychological insights, and only a few have examined its philosophical importance. Besides its intrinsic value and methodological originality, Varieties constitutes a keywork for James#oeuvre and continues to challenge contemporary debates. This research project then aims at exploring Varieties, first through a historical OE Husserl-Archief: Centr.Fenomenologie N. N. Nicolas Fernando de Warren EXPEKT - Photonics Explorer - Developing a photonics educational kit for Europe's secondary schools. Abstract: EXPEKT beoogt het bekomen van een durende positieve impact op de wijze waarop Photonics in Europese middelbare scholen wordt onderwezen. Toegepaste Natuurkunde en Fotonica HUGO THIENPONT Expanded Documentary: Een studie naar de mediale mogelijkheden van documentaires Hogeschool Gent Abstract: Wat kunnen de hedendaagse ontwikkelingen in mediale opstellingen voor documentaire filmmakers betekenen? In 1970 beargumenteerde Gene Youngblood in zijn visionair boek Expanded Cinema hoe men met film en video tal van nieuwe mediale experimenten kan ontwikkelen die niet alleen een radicaal andere beleving evoceren, maar die het audiovisuele medium in zijn geheel ook nieuwe betekenissen en een ruimere horizon bieden. Met dit project willen beide promotoren (vanuit hun expertise in respectievelijk de antropologische documentaire en de mediatheorie) deze probleemstelling vooropstellen in een hedendaagse context met betrekking tot documentaires. Hiermee willen we aansluiten bij een internationale tendens die sinds enkele jaren uitdrukkelijk onder de (documentaire) kunstenaars leeft: de zoektocht naar andere reflectiekaders en beeldstrategieën. Mediale opstellingen voorzien hierbij in een ruim register aan alternatieve presentatiemogelijkheden (denken we bijvoorbeeld aan interactieve en generatieve installaties, 3-dimensionale en dynamische visualisaties). Tevens ontwikkelde de mediakunst het laatste decennia in een versneld tempo eigen artistieke benaderingen en visualiseringmethodes die de documentaire een erg creatief instrumentarium kunnen bieden. Dit project wil, vertrekkende vanuit de artistieke praktijk van Jasmina Fekovic, Sarah Vanagt en Laurent van Lancker, nagaan hoe een dialoog tussen documentairefilm, mediakunst en theorie een surplus kan generen. De centrale onderzoeksvraag is hierbij: hoe kan dit team de mediale technieken en logica s als middel gebruiken voor een verruiming van documentaire demarches? Hoe kan men voorts een reflectie of kritiek ontwikkelen op de bestaande beeldcultuur of kunsttraditie door middel van beeldcitaten, vervreemdingseffecten of heropvoeringen? Hoe kunnen mediale opstellingen het werk vanuit een zintuiglijke en belichaamde benadering, ervaringen van dislocatie, breuken (in plaats, cultuur, tijd), culturele transitie simuleren en versterken? Departement Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Vakgroep Theoretische omkadering van de kunstpraktijk Vakgroep Audiovisuele kunsten An van Dienderen Robrecht Vanderbeeken Exotische sub-mesoscopische supergeleiders (FWO Vis. Fel., Juha JAYKKA, Finland). Abstract: Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek- Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel. Theorie van de gecondenseerde materie Milorad Milosevic Exotische sub-mesoscopische supergeleiders. Afdeling Kwantumchemie en Fysicochemie Liviu Cibotaru Exotische sub-mesoscopische supergeleiders. Abstract: Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek- Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel. Theorie van de gecondenseerde materie Milorad Milosevic Golibjon Berdiyorov

5 Exotische kernen aan Spiral2. Abstract: De fundamentele krachten die werkzaam zijn in de atomen zijn de elektromagnetische, zwakke en sterke interactie. Terwijl de eerstgenoemde reedszeer goed in kaart gebracht werd, is onze kennis over de laatste twee nog erg beperkt. Zeker indien het gaat over hun rol in de opbowu van een atoomkern. Met dit project wensen we de invloed van de zwakke en sterke interactie op de eigenschappen van de atoomkern te bestuderen en op dezemanier nieuwe informatie te verkrijgen over de interactie zelf. Dit is niet alleen van belang vanuit fundamenteel onderzoekstandpunt, maar ook voor het begrijpen van de evolutie van sterren en het ontstaan van de elementen.de zoektocht naar de ontbrekende schakels om deze interacties beter te begrijpen leidt naar atoomkernen met een ongewoon aantal protonen en/of neutronen. Deze zogenoemde 'exotische atoomkernen' zijn radioactief en hebben meestal een zeer korte levensduur. Ze komen niet voor op aarde en moeten dus artificieel aangemaakt worden. We zullen zowel ve Afdeling Kern- en Stralingsfysica Riccardo Raabe Pieter Van Duppen Natalis Severijns Marc Huyse Gerda Neyens Exotic fruit quality characteristics in relation to ethylene biosynthesis Afdeling MeBioS Annemie Geeraerd Muluken Bantayehu Nigatie Exosoom communicatie: identificatie van nieuwe therapeutische doelwitten in multipel myeloom Abstract: Multiple Myeloma (MM) is een ongeneeslijke plasmacel maligniteit met een incidentie van 5 per inwoners, waardoor ongeveer nieuwe patiënten per jaar getroffen worden in de EU. De MM tumor kloon ontstaat hoofdzakelijk in het beenmerg (BM) aangezien dit micromilieu het meest optimaal niche voor tumorcel overleving is. Bovendien biedt het BM bescherming tegen de meeste types behandeling met geneesmiddelen, wat leidt tot MM patiënt herval. Daarom is er nood aan alternatieve behandeling strategieën, gericht op de BM micro-omgeving zelf, waardoor MM uitgroei voorkomen kan worden. In dit project willen we interfereren met de BM-MM interacties op exosome niveau en onderzoeken of exosomen bruikbare biomarkers kunnen zijn in MM. Exosomen zijn nm diameter membraneuze blaasjes constitutief vrijgegeven door verschillende celtypen. Zij bemiddelen lokale cel-cel communicatie en het is aangetoond dat exosomen verhoogd zijn in kanker. Dit project zou uiteindelijk kunnen leiden tot identificatie van nieuwe biomarkers en nieuwe therapeutische doelwitten. Immunologie en Microbiologie Eline MENU Karin VANDERKERKEN Exosome staging ter predictie van oksel lymfekliermetastase in vroege borstkanker. Abstract: niet beschikbaar Vakgroep Geneesmiddelenleer Kevin Braeckmans Exosomen van kankercellen en hun rol in het tumor ecosysteem Abstract: Kankercellen secreteren oplosbare factoren en chemokines die BMDCs (bone marrow derived cells) recruteren naar plaatsen van toekomstige metastasevorming. Recent werden naast oplosbare factoren ook kleine vesikels (exosomen, nm) beschreven die mrna?s, mirna?s en polypeptiden bevatten van de cel van origine. Dergelijke exosomen instrueren BMDCs om de metastatische niche te helpen voorbereiden. Vakgroep Radiotherapie en Experimenteel Kankeronderzoek Marc Bracke Exosomen: nanogidsen voor metastatische niche vorming Abstract: Kankercellen secreteren oplosbare factoren en chemokines die BMDCs (bone marrow derived cells) recruteren naar plaatsen van toekomstige metastasevorming. Recent werden naast oplosbare factoren ook kleine vesikels (exosomen, nm) beschreven die mrna?s, mirna?s en polypeptiden bevatten van de cel van origine. Dergelijke exosomen instrueren BMDCs om de metastatische niche te helpen voorbereiden. Vakgroep Radiotherapie en Experimenteel Kankeronderzoek

6 Marc Bracke Exosomen, microrna en een verminderde blootstelling aan fijn stof bij bejaarden: Kunnen kleine structuren bijdragen tot de gezondheidsvoordelen? Universiteit Hasselt Abstract: Fijn stof is een mengsel van kleine deeltjes die bijdragen tot luchtvervuiling. In dit project willen we de gezondheidsvoordelen van verlaagde concentraties fijn stof onderzoeken. We plaatsen een luchtfilter in de woonkamer van ouderen in een serviceflat of rusthuis, waardoor 80% van het fijn stof weg gefilterd wordt. Er is gekozen om met ouderen (65-plus) te werken omdat zij meer vatbaar zijn voor de gezondheidseffecten gerelateerd aan fijn stof en omdat ze een merendeel van de dagelijkse activiteiten binnen uitvoeren, zullen ze het meest blootgesteld worden aan binnenshuis fijn stof. Gedurende 3 periodes van 2 weken (voor het filteren, tijdens en na het filteren) zullen er op regelmatige tijdstippen klinische metingen doorgaan op de verblijfplaats van de personen. Met dit onderzoek willen we enerzijds een inzicht krijgen op de effecten in hart en bloedvaten. Hiernaast kijken we ook naar algemene kenmerken van ontsteking (a.d.h.v. bloed) en oxidatieve stress (a.d.h.v. urine) in het lichaam. Anderzijds wordt de communicatie tussen cellen d.m.v. specifieke kleine vesikels in het bloed, ook wel exosomen genoemd. Het genetisch materiaal in de vesikels wordt bepaald in verband met veranderingen in blootstelling voor de interventie, tijdens de luchtfiltering en na de interventie. Resultaten van dit project dragen bij tot de inzichten in hoe fijn stof kan leiden tot ziekte alsook in de zoektocht naar biomerkers die ontwikkeling van ziekte vroegtijdig kunnen aantonen. Milieubiologie Centrum voor Milieukunde Tim NAWROT Exomesequencing ter identificatie van nieuwe genen verantwoordelijk voor verstandelijke beperking. Abstract: Het humane genoomproject heeft de afgelopen jaren geleid tot de opheldering van de volledige basenpaarvolgorde van het menselijke genoom. Ook hebben technologische doorbraken ervoor gezorgd dat het bepalen van de volgorde van de basenparen van alle coderende exonen van elk individu nu binnen het bereik is van genetische centra als het onze. Een verstandelijke beperking komt voor bij 2-3% van de bevolking. Dit betekent dat er alleen al in Vlaanderen tussen de en patiënten zijn. Slechts in ongeveer de helft van de gevallen is een diagnose gesteld. Geen diagnose betekent dat er geen toegespitste behandeling mogelijk is en dat er in de familie geen informatie over het herhalingsrisico gegeven kan worden. Door gebruik te maken van de laatste technologische doorbraken willen wij nu een aantal van deze ziektebeelden ophelderen. Dit willen wij bereiken door het exoom (= de basenpaarvolgorde van alle coderende sequenties van het genoom) van patiënten te vergelijken met die van hun ouders. Op deze manier kunnen we de novo mutaties in het genoom van onze patiënten opsporen die causaal zijn voor de verstandelijke beperking in de patiënt. We zullen de functies van de genen waarin mutaties gevonden worden bestuderen door diermodellen te verwerven en te bestuderen. Cognitieve Genetica (COGNET) Frank Kooy Céline Helsmoortel Exocriene klieren bij Neotropische wespen en bijen: nieuwe perspectieven voor systematiek en sociobiologisch onderzoek. Abstract: De Neotropische regio is gekenmerkt door een enorme biologische diversiteit. Wespen en bijen in dit gebied vertonen een grote sociale complexiteit en variatie, die vaak nog onbekend is. De bedoeling van dit project is het opstarten van een samenwerking op lange termijn om deze diversiteit te bestuderen. Als startpunt beogen we twee subprojecten in het domein van sociobiologisch onderzoek bij wespen en bijen, waarbij de studie van exocriene klieren in vergelijkend systematisch onderzoek centraal staat. Afd. Ecologie, Evolutie en Biodiv.behoud Johan Billen Ex Machina Universiteit Hasselt Abstract: Dit project omvat een haalbaarheidsstudie voor de valorisatie van een raamwerk voor het bouwen van mobiele gidsen, in eerste instantie voor de culturele sector. Het gaat hierbij om mobiele ICT toepassingen die de bezoekerservaring verrijken en een plezierige, sociale, verrassende en persoonlijk zinvolle ervaring aanbieden. Door bezoekers onder te dompelen in de verhalen van de instelling en hen te stimuleren om zowel met hun medebezoekers als met de omgeving te interageren willen we de tevredenheid bij bezoekers verhogen en bovendien hun motivatie verhogen om enerzijds deze specifieke instelling opnieuw te bezoeken of anderzijds om gelijksoortige sites en musea te gaan ontdekken. Voor de realisatie van de mobiele ICT toepassingen is er binnen het Expertisecentrum voor Digitale Media (EDM) een software raamwerk ontwikkeld tijdens die gesubsidieerd werden door zowel lokale, regionale als Europese overheden met het oog op toegepast onderzoek. Dit software raamwerk maakt het mogelijk om op een flexibele manier mobiele gidsen te ontwikkelen op maat van een specifieke instelling en haar specifieke noden. Om de te volgen valorisatiestrategie goed te kunnen inschatten wordt er binnen dit project een haalbaarheidsstudie uitgevoerd. Expertisecentrum voor Digitale Media Expertisecentrum voor Digitale Media Karin CONINX Kris LUYTEN Exesoom geïnspireerde nanopartikels voor de afgifte van small interfering RNA Abstract: Het klinisch gebruik van sirna wordt sterk gehinderd door intra-en extracellulaire barrières. Om deze te kunnen omzeilen, dienen sirnas ingesloten te worden in nanoscopische geneesmiddeldragers. Recent onderzoek doet vermoeden dat cellulaire microvesikels (bv. exosomen) bruikbaar zijn als dragers voor macromoleculaire geneesmiddelen. Het hoofddoel van dit project is om exosomen en exosoom-mimetische nanopartikels (EMNs) te evalueren als dragers voor sirna afgifte

7 Vakgroep Geneesmiddelenleer Stefaan De Smedt Koen Raemdonck Exemplaargebaseerde modellen van menselijke zinsverwerking. Abstract: Dit project onderzoekt de mogelijkheid om een exemplaargebaseerd model van menselijke zinsverwerking te ontwikkelen, dat in staat is om de relaties tussen de verschillende woorden van een zin op een psychologisch adequate manier te identificeren. Om dit model te evalueren wordt nagegaan of de voorspellingen van het model correleren met experimentele gegevens over de verwerking van structureel niet-ambigue en tijdelijk structureel ambigue zinnen. Voor de toetsing van het model beperken we ons tot de relatie tussen het werkwoord en zijn argumenten. Op die manier kunnen een aantal cruciale problemen van menselijke zinsverwerking worden onderzocht. Centrum voor Computerlinguïstiek en Psycholinguïstiek (CLiPS) Walter Daelemans Dominiek Sandra Bram Vandekerckhove Exegi monumentum. Lokale en nationale identiteit in de kunst-en handelsmetropool Antwerpen ( ). Abstract: De oprichting van publieke monumenten en de inhuldigings- en herdenkingsfeesten die hiermee gepaard gingen, worden als uitgangspunt gebruikt voor de studie van de identiteitsvorming in Antwerpen in de periode Het onderzoek wil concreet nagaan welk zelfbeeld de Antwerpse stedelijke samenleving in deze periode ontwikkelde, hoe dit identiteitsvormingsproces gestalte kreeg, hoe het evolueerde en welke verklaringsgronden hiervoor kunnen aangehaald worden. CENTRUM ANTWERPSE CULTUURGESCHIEDENIS Centrum voor stadsgeschiedenis Alfons Thijs Ben Croon Executieve functies bij kinderen met dyslexie en/of dyscalculie Abstract: Dyslexie en dyscalculie zijn vaak voorkomende leerstoornissen. Ze staan sterk in relatie tot elkaar. Een mogelijke verklaring hiervoor wordt gevonden in de de hypothese met betrekking tot deficits in executieve functies. Deze studie brengt daarom de profielen van executieve functies in kaart. Dit aan de hand van een vergelijkend onderzoek met vier groepen: dyslexie, dyscaluculie, dyslexie en dyscalculie, en een controlegroep. Vakgroep Experimenteel-klinische en gezondheidspsychologie Herbert Roeyers Anne Desoete Executief functioneren, zelf-efficiëntie en deelname aan behandeling van cocaineafhankelijke personen met en zonder ADHD Abstract: Het doel van deze studie is om verschillen na te gaan in het neuropsychologische profiel en behandelingsgerelateerde variabelen (zelfefficiëntie, alliance) van cocaine afhankelijke individuen met comorbide ADHD versus cocaine afhankelijke individuen zonder ADHD en de rol van deze neuropsychologische en behandelingsgerelateerde variabelen in de behandelingsuitkomsten. Vakgroep Orthopedagogiek Eric Broekaert Excuses door politieke actoren als vorm van herstel na normovertreding : conceptuele doorlichting van de ethische betekenis en analyse van casussen uit de politieke realiteit binnen staten en op internationaal niveau. Abstract: Over heel de wereld zien we op het politieke niveau na normovertreding onderhandelingen over verantwoordelijkheid, schuld en over herstel. Opvallend daarbij is de vraag naar excuses en de bereidheid om excuses uit te drukken. We willen het inzicht verdiepen in excuses op het publieke niveau. Mogelijke functies en beperkingen van dit fenomeen worden aangegeven. Enerzijds vraagt dit een analyse van het ethische conceptuele veld rond excuses. Anderzijds wordt ook de politieke realiteit van het fenomeen in kaart gebracht en verder uitgediept aan de hand van verschillende casussen. Politieke wetenschappen Internationale politiek Yvan Vanden Berghe Ellen Verguts Exclusion in kind and in mind. Een sociologisch onderzoek naar het verband tussen armoede en depressie vanuit een multidimensioneel armoedeperspectief. Abstract: Op basis van het Belgische Huishoudenpanel en de Nationale Gezondheidsenquête van 2001 wordt de aanwezigheid en ontwikkeling van depressies bekeken vanuit een multidimensioneel armoedeperspectief. Dit bracht ons tot de vaststelling dat specifieke vormen van armoede meer dan andere deprimerend zijn, of omgekeerd, door een depressie worden veroorzaakt. Armoede blijkt deprimerend te zijn als een acute, chronische, maar ook als een voorbije ervaring. Omgekeerd blijkt dat depressies niet alleen de kans op een confrontatie met armoede vergroten, maar dat ze ook een barrière vormen om uit de armoede te ontsnappen. In de relatie tussen armoede en depressie speelt relatieve deprivatie een belangrijke

8 rol. Onderzoekscentrum Ongelijkheid, Armoede, Sociale Uitsluiting en de Stad (OASES) Jean Vranken Katia Levecque Exclusion from aid resources and political change at the community level. Abstract: Exclusion from aid resources and political change at the community level. Armoede en welzijn als kenmerk van lokale institutionele processen Johan Bastiaensen Exclusieve mesonproductie aan nucleonen en kernen Abstract: Een essentiële schakel bij het ontrafelen van de interne structuur van hadronen en de aard van de sterke interactie is de bepaling van het nucleonspectrum. Experimentele informatie hieromtrent kan vergaard worden via de elektromagnetische productie van mesonen aan nucleonen of kernen. De theoretische interpretatie van dergelijke experimenten gebeurt in een hadrodynamisch model gebaseerd op effectieve veldentheorieën. Vakgroep Fysica en Sterrenkunde Jan Ryckebusch Exclusieve kaonproductie boven het resonantieregime Abstract: Met behulp van een specifiek model, ontwikkeld binnen de onderzoeksgroep, zal een grondige studie doorgevoerd worden van kaon fotoen elektroproductie boven het resonantieregime en dit zowel voor nucleonen als kernen. De "hoge"-energie data zal geleverd worden door de geupdate Jefferson Lab elektronenaccelerator. De aandacht zal in het bijzonder gevestigd worden op de longitudinale, transversale en interferentie werkzame doorsnede in p(e,ek+)? reacties. Vakgroep Fysica en Sterrenkunde Jan Ryckebusch Exclusieve contracten en marktafscherming in de auto-industrie. Abstract: Economisten en beleidsmakers worden sinds jaren geconfronteerd met de vraag of verticale contracten de economische welvaart ten goede komen of schaden. Hoewel economische theorie recent nieuwe inzichten gebracht heeft in deze materie, zijn er nog geen ondubbelzinnige conclusies. Door devraag empirisch te beantwoorden, willen we deze lacune in de literatuurdichten. Concreet onderzoeken we het effect van exclusiviteitscontracten in de distributie van auto's. Exclusieve contracten kunnen nieuwe autoproducenten hinderen bij het zoeken naar distributeurs, waardoor de toetredingskosten stijgen en de contracten dienen als toetredingsbarrière. Een ander probleem ontstaat als toetreders een zeker aantal dealers nodighebben om hun vaste kosten te recupereren. In dit geval kunnen exclusieve contracten gebruik maken van dealers' gebrek aan coördinatie om toetreding te verhinderen. Deze marktsafschermingstrategieën kunnen ook dienen als handelsbelemmering door gevestigde binnenlandse bedrijven. And OG Econometrie Leuven Frank Verboven Laura Nurski Excitonen in halfgeleidende nanokristallen als energieleveranciers voor opto-elektronische en biomedische toepassingen. Abstract: Excitonen in halfgeleidende nanokristallen als energieleveranciers voor opto-elektronische en biomedische toepassingen. Theorie van kwantumsystemen en complexe systemen Alfonsius Brosens Excitonen en polaronen in lage-bandkloofpolymeren : optische generatie en scheiding van ladingsdragers. Abstract: In dit doctoraatsproject zal onderzoek verricht worden naar de karakterisering van de eigenschappen van polymeren die hun toepassing vinden in de plastic elektronica, fotovoltaïsche cellen, organische licht-emitterende diodes (OLEDs) en organische halfgeleiders. In het bijzonder zal dit project handelen over de karakterisering van de aangeslagen toestanden na foto-excitatie (singlet- en tripletexcitontoestanden), de studie van polaronen en de studie van het ladingsscheidingsproces dat essentieel is voor fotocelmaterialen. Hiervoor zal gebruik gemaakt worden van volgende meettechnieken, namelijk optische absorptie- en fluorescentiespectroscopie, (L)EPR-spectroscopie ((Licht geïnduceerde) Elektron Paramagnetische Resonantie) en ODMR-spectroscopie (Optisch gedetecteerde Magnetische Resonantie) zowel in X-band (~9.5GHz) als in W- band (~95GHz). Experimentele fysica van de gecondenseerde materie (ECM) Etienne Goovaerts Sofie Cambré Excitonencomplexen in realistische nanostructuren.

9 Abstract: De eigenschappen van de excitoncomplexen in halfgeleidernanostructuren zullen worden onderzocht. In het bijzonder zullen we de energietoestanden en de optische eigenschappen van de excitoncomplexen in kwantumdraden en kwantumstippen onderzoeken. De afwijkingen van het idealistische beeld in realistische nanostructuren t.g.v. het groeiproces zal ook in rekening gebracht worden. Het effect van externe magnetische velden zal ook worden onderzocht. Theorie van de gecondenseerde materie Theorie van de gecondenseerde materie Clara Riva Exciteerbaarheid in halfgeleiderringlasers: naar het geïntegreerd optisch neuron. Abstract: Exciteerbare systemen spelen een belangrijke rol in verscheidene domeinen van de wetenschap, met als oervoorbeeld uiteraard het neuron. In het kort is een systeem exciteerbaar als het een grote puls uitstuurt wanneer het geëxciteerd wordt door een voldoende groot inputsignaal, maar bijna niet reageert wanneer dit inputsignaal te klein is. Een optische component die - onder welbepaalde omstandigheden - ook dergelijk exciteerbaar gedrag vertoont is de halfgeleiderringlaser. Deze exciteerbaarheid wordt geïndiceerd door een asymmetrie in te voeren in de circulatie lasercaviteit. Bovendien kan de halfgeleiderringlaser erg klein gemaakt worden en integreerbaar zijn op een chip, wat maakt dat deze component bijzonder geschikt is voor de studie van netwerken van gekoppelde exciteerbare systemen. In dit project willen we de dynamica bestuderen van zowel een enkele asymmetrische halfgeleiderringlaser als van een newerk van twee of meer gekoppelde lasers, en onze theoretische bevindingen experimenteel verifiëren. Toegepaste Natuurkunde en Fotonica JAN DANCKAERT Exciteerbaarheid en connectiviteit van neurale circuits. Abstract: Dit project gebruikt de gecombineerde technische expertise van de drie onderzoeksgroepen om drie onderzoekstopics te bestuderen: het cerebellum, het enterisch zenuwstelsel en kaliumkanalen. Specifiek worden de indeling van neuronen in korrelcellaag, kaliumkanalen in Purkinjecellen en hun inhibitie van de diepe kernen onderzocht, alsook expressie van kaliumkanalen in viscerosensorische neuronen en veranderingen ervan onder invloed van inflammatorische mediatoren vrijgesteld door mestcellen en de expressie en functie van 5 nieuwe subeenheden van kaliumkanalen in de hersenen. Theoretische neurobiologie en neuroengineering Jean-Pierre Timmermans Erik De Schutter Dirk Snyders Exchange training programme : verblijf Peter AKA(15/2/ /4/2006) ikv ECNIS-contract N (EU234) Abstract: Binnen het ECNIS contract ('Network of Excellence' dat enkele van de beste Europese onderzoeksgroepen samenbrengt in een gezamelijke poging om een beter inzicht te krijgen in de omgevingsoorzaken van kanker, het vermogen van het dieet om kanker te voorkomen en de manieren waarop erfelijkheid de individuele gevoeligheid voor carcinogenen kan beïnvloeden, met het uiteindelijke doel het aantal kankergevallen in Europa te verminderen)zal Peter Aka in het "Department of Public Health, Section of Environmental Health, University of Copenhagen" verblijven in het kader van één van de doelstellingen van het ECNIS project, namelijk het zich aansluiten bij de rest van de Europese en wereld onderzoeksgemeenschap om trainingsmogelijkheden te voorzien voor nieuwe en jonge onderzoekers en om wetenschappelijke steun en advies te verschaffen aan regulatoren, de industrie en het algemene publiek. Hij zal onderzoek verrichten op het niveau van DNA repair genotype en fenotype. Biologie MICHELINE VOLDERS Exchange-biased nanoschaal materialen met meerdere interfaces geproduceerd door ionenimplantatie. Abstract: Exchange bias, dat voortvloeit uit de interactie tussen een ferromagneet en een antiferromagneet, manifesteert zich meestal door een verschuiving en verbreding van de hysteresislus. Het heeft gewonnen aan technologisch belang omdat het wordt gebruikt om een referentie richting te induceren in spintronic toepassingen. Het grootste deel van het exchangebias onderzoek is gericht op dunne lagen waarin Co en CoO de respectievelijke archetypische ferromagnetische en antiferromagnetische materialenzijn. In essentie berust de vorming van CoO op het gebruik van natuurlijke oxidatie, hetgeen een zelflimiterend proces is, en resulteert het in een oxide dikte van een paar nanometer. Onlangs is aangetoond dat ionen implantatie geschikt is om CoO te vormen ingebed in een dunne Co laag, om zo de beperkte dikte van de antiferromagneet te overwinnen. Er is echter weinig bekend over de structuur van de antiferromagnetischebestanddelen en de diepte afhankelijkheid van de exchange bias eigenschappen. Het Afdeling Kern- en Stralingsfysica Kristiaan Temst André Vantomme Enric Menéndez Dalmau ExaScience Life Pharma Universiteit Hasselt Abstract: Het ExaScience Life Pharma project is er op gericht doorbraken te realiseren in het biofarmaceutisch onderzoek, via state-of-the-art computationele methodologie van hoge performantie. Indien succesvol, wordt er een ExaScience Life Lab gevormd, een expertise centrum voor High Performance Computational Life Sciences in Vlaanderen. Zowel Intel als Janssen Pharmaceutica beschouwen het laboratorium als een strategisch partnerschap, de basis voor hun expertise in Europa. Indien succesvol, is het de bedoeling van het laboratorium op permanente basis uit te bouwen, met de steun van een bredere waaier aan bedrijven. Statistische, wiskunde, ingenieurs- en biofarmaceutische expertise komen samen in dit project.

10 Centrum voor Statistiek Centrum voor Statistiek Geert MOLENBERGHS Exascience Life Pharma. Abstract: Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds Janssen. UA levert aan Janssen de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract. Ontwikkeling database systemen (ADReM) Tim Van den Bulcke Exascience Life Pharma Abstract: niet beschikbaar Vakgroep Informatietechnologie Piet Demeester ExaScience Life High Performance Computing Universiteit Hasselt Abstract: Dit ExaScience Life Pharma project wordt samen ingediend met het ExaScience Life HPC project. De concrete innovatie doelstellingen van beide projecten zijn gekoppeld, maar elk heeft een specifieke invalshoek op de resultaten. Het ExaScience Life HPC projectvoorstel is gericht op de ontwikkeling van Next-Generation High Performance Computing-technologie voor de Life Sciences sector. Het ExaScience Life Pharma projectvoorstel heeft als doel doorbraken te realiseren op farmaceutisch gebied met behulp van State of the Art High Performance Computingtechnologie. De uiteindelijke, langere termijn doelstelling wordt gedeeld: de oprichting van een ExaScience Life Lab: een expertisecentrum voor High Performance Computational Life Sciences in Vlaanderen. Zowel Intel als Janssen Pharmaceutica beschouwen dit lab als een strategisch partnerschap dat hun expertise centrum in Europa vormt. Het is de bedoeling om een permant lab te vormen. Tijdens dit project wordt er actief gezocht naar andere onderzoeksgroepen en bedrijven die zich hierbij willen aansluiten. Voor Janssen Pharmaceutica, is dit onderzoek een strategische prioriteit om zijn concurrentiepositie in de ontwikkeling van geneesmiddelen te verstevigen door het gebruik van geavanceerde computationele en big datatools. Voor Intel is dit onderzoek cruciaal om de next generation technologie - nodig voor de High Performance Computing-systemen in de Life Sciences sector - te ontwikkelen. De concrete doelstelling van dit project is om te onderzoeken hoe High Performance Computing (HPC) kan worden ingezet om de huidige Big Data analyse en simulatie beperkingen weg te werken. Hiermee kan het concurrentievermogen van Janssen Pharmaceutica verstevigd worden, en in het verlengde hiervan de bredere Vlaamse farmaceutische en Life Sciences industrie. Dit impliceert - onder ander - het onderzoek naar de noodzakelijke aanpassingen in ICT en hardware-technologie die nodig zijn om tot efficiënt oplossingen te kunnen komen Expertisecentrum voor Digitale Media Expertisecentrum voor Digitale Media Frank VAN REETH Exaschaal algoritmen en geavanceerde computertechnieken (EXA2CT) Abstract: Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds EU. UA levert aan EU de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract. Toegepaste wiskunde en numerieke analyse Wim Vanroose Example Based Recognition with Syllable Sized Units (Voorbeeld gebaseerde spraakherkenning met syllaben) Afdeling ESAT - PSI Dirk Van Compernolle Kseniya Paiva Proenca Exacte en benaderende oplossingen voor incidentele parameter problemen. Abstract: Panel data zijn in toenemende mate beschikbaar in de economie en anderedisciplines. In panel data modellen worden vaak agentspecifieke parameters (zogenaamde "fixed effects") geïntroduceerd om te controleren voor niet-geobserveerde heterogeniteit. Deze fixed-effects aanpak is aantrekkelijk, maar in dynamische of niet-lineaire modellen doet zich een probleem voor van incidentele parameters: klassieke schattingsmethoden zoals kleinste kwadraten en grootste aannemelijkheid leveren inconsistente schatters voor de modelparameters die gemeenschappelijk zijn aan alle agenten.dit onderzoek is gericht op een uitbreiding van recent voorgestelde exacte of benaderende oplossingen voor incidentele parameter problemenin de volgende empirisch relevante richtingen: de inclusie van tijd-specifieke effecten; niet-stationaire data; correcties van hogere orde vertekening met het oog op zeer korte panels; lineaire panel data modellen met ruimtelijke en temporele dynamiek. OG Econometrie Leuven Geert Dhaene

11 Ex abundantia cordis. Een godsdienstfilosofisch onderzoek naar de rol van emoties in de religie. Abstract: Vooral in de filosofie van de geest en in de moraalfilosofie werden diverse theorieën van de passies en de emoties opgesteld. Deze theorieën werden nog niet toegepast op het specifieke domein van de religieuze passies en emoties. Dit onderzoeksproject wil door genoemde toepassing inzicht verkrijgen in volgend vraagstuk. Hinderen, begeleiden of constitueren emoties de religieuze houding van het subject? DEPARTEMENT FILOSOFIE EN RELIGIEUZE WETENSCHAPPEN Centrum voor Europese Filosofie Willem Lemmens Walter Van Herck EVTecLab: Vlaams EV Technologisch Laboratorium Abstract: Een consortium van tien Vlaamse bedrijven en onderzoeksinstellingen, gecoördineerd door Punch Powertrain, zal via EV TecLab nieuwe aandrijftechnologieën voor elektrische bestelwagens, vrachtwagens en bussen evalueren en op punt stellen voor commercialisatie. De voertuigen worden ingezet voor goederentransport en openbaar vervoer. De testen vinden plaats in reële gecontroleerde gebruiksomstandigheden. EV TecLab wil op deze manier bijdragen tot de introductie van elektrische voertuigen en duurzame mobiliteit. Het consortium zal bovendien onderzoeksresultaten delen met alle andere betrokken partijen, waaronder een groot aantal voertuigproducenten. Dit alles dient te resulteren in nieuwe commerciële producten en diensten. Het consortium beoogt met EV TecLab dus een aanzienlijke toegevoegde waarde voor zowel de betrokken Vlaamse ondernemingen als de Vlaamse economie in het algemeen. Elektrotechniek-Energietechniek Mobiliteit en voertuig technologie onderzoeksgroep Thierry Clement COOSEMANS Sylvia HEYVAERT JOERI VAN MIERLO EvoSym: (ERA-Net Complexity-Net) Oorsprong en evolutie van biologische symbool systemen. (Emergence and Evolution of Biological Symbol Systems). Abstract: EvoSym is a collaborative European research project supported under the Complexity-NET 2009 pilot funding call, Interdisciplinary Challenges for Complexity Science. Complexity-NET is the European Network for the Coordination of Complexity Research and Training Activities. The project applies methods and techniques of complexity science to understand the emergence and evolution of biological "symbol systems" (also called "biosemiotic systems"), such as genetic coding (DNA-protein), RNA editing, cell signalling, etc. It also investigates potential technological applications in distributed agent-based software and robotics. It aims two anser two key questions: (1) How do complex representational and communicative coding systems emerge, self-organise and evolve, from micro to macro levels, in the natural biosphere? and (2) How can this biological understanding be applied to the artificial evolution of complex coding systems in computational and/or robotic systems? The project is further structured into three major work packages: WP1 builds on previous work in modelling prebiotic molecular evolution in spatially extended individual-based systems. It specifically considers whether or how "RNA coding" could evolve in such an environment (Lead partner: Bioinformatics Group, Universiteit Utrecht). WP2 is a complementary investigation of the origin and evolution of evolvable coding and translation in purely computational systems - specifically "coreworlds" (e.g., tierra, nanopond etc.) and "artificial chemistries", which can model evolving software agents in networked computer systems (Lead partner: Artificial Life Lab, Rince Institute.) WP3 bridges between the other two workpackages, to apply principles of language evolution in collective robotic systems to the emergence of complex (i.e., compositional and grammatical) languages in models of chemical communication among biological cells. (Lead partner: Artificial Intelligence Laboratory,.) Informatica en Toegepaste Informatica LUC STEELS Evo-Mech: Evolutionaire mechanica en de oorsprong van biocomplexiteit. Abstract: In recente jaren is de duale procestheorie in cognitie steeds meer performant geworden in het verklaren van cognitieve, affectieve en sociale processen. Terwijl duale procestheorie in cognitie ons begrijpen van expliciete en impliciete processen heeft verhoogd, is er zeer weinig aandacht geweest voor een toepassing van deze aanpak voor de studie van creativiteit. Creatieve verwezenlijkingen houden nochtans duidelijk

12 zowel bewuste, gecontroleerde en intentionele denkprocessen in als onbewuste, impulsieve en automatische. Verder, alhoewel veel onderzoek heeft aangetoond dat individuele verschillen in de gecontroleerde gewilde reflexieve processen die onderliggend zijn aan het 'Expliciet Systeem' zeer sterk gerelateerd zijn aan psychometrische intelligentie en werkgeheugen, zijn er weinig studies die individuele verschillend hebben onderzocht voor automatische, niet-intentionele en onbewuste processen die het 'Impliciete Systeem' onderliggen. Het onderzoek voorgesteld in dit project beoogt om belangrijke bronnen van variaties in beide denksystemen bloot te leggen en te onderzoeken hoe individuele verschillen in deze twee systemen interageren met mekaar en met persoonlijkheid met de bedoeling om het hoogste niveau van creatieve denken in de kunst en de wetenschap te kunnen voorspellen. Centrum Leo Apostel Diederik AERTS Evolvable hardware Abstract: The project concerns the use of evolvable hardware for real-word and real-time applications. Since a couple of years, new technologies have been developed that make reconfigurable hardware devices possible, i.e. devices of which the archetecture and as a result its functionality can be changed extremely fast while the device is still functionning.since their reintroduction in the mid-eighties adaptation or learning techniques such as neural networks, genetic algorithms became very important and have been applied succesfuly in many areas such as computer science, engineering, economics, artificial life. One major drawback of these techniques is that the adaptations have to proceed offline insteadof online because the underlying adaptation algorithms are currently too slow. Oggline means that the adaptive system is trained in a test environment which is a simplification of the real environment and it can use as much time as needed to adapt to that environment. Later on, the system is then put in the real environment. A much better and realistic situation is an adaptive system which adapts in real-time to the real environment, i.e. online adaptation. The combination of reconfigurable hardware devices with the existing adaptation techniques offers new perspectives for online adaptation and in this project we want to explore this combination further. Informatica en Toegepaste Informatica Bernard MANDERICK Evolution of the mutualism between N-fixing bacteria and leguminose plant species under eutrophication. Abstract: Leguminose plantensoorten zijn in staat om stikstof (N) te verwerven door interactie met N fixerende bacteriën van het geslacht Rhizobium. Wat een duidelijk fitnessvoordeel biedt ten opzichte van concurrenten, in het bijzonder onder N limiterende omstandigheden. De afgelopen 50 jaar is de bodem sterk aangerijkt met stikstof via atmosferische depositie en kunstmest afvoer. Omdat eutrofiëring ruimtelijke variatie vertoont, wordener geografische selectie mozaïeken verwacht voor de interactie tussen Rhizobium en zijn gastheer omdat de selectie op de eigenschappen die bemiddelen in co-evolutie zullen variëren. Dit resulteert in ruimtelijke variatie in co-evolutionaire interacties (ook gekend als "The geographical mosaic of co-evolution" sensu Thompson (2005)). Deze co-evolutionaire interacties kunnen een ecologische impact hebben op de plantengemeenschap, het ecosysteem of zelfs op hogere trofische niveaus. Deze studie zal worden uitgevoerd op de mutualistische relatie tussen de klonale leg Afd. Ecologie, Evolutie en Biodiv.behoud Olivier Honnay Jannick Van Cauwenberghe Evolution of the microstructure of frozen foods during storage Experimental characterization and modeling of phenomena of recrystallization and sublimation Application to meat and vegetables Afdeling MeBioS Bart Nicolai Victor Vicent Evolution of the magnetospheric mass budget Abstract: The goal of the research is to investigate the evolution of the atmosphere and magnetosphere in interaction with the solar wind and more energetic corpuscular radiation. Processes such as solar wind entry, auroral precipitations, polar wind escape, magnetic reconnection etc. and their associated fluxes will be examined. In this way we will try to estimate the plasma exchange between the ionosphere and the magnetosphere and between the magnetosphere and the interplanetary medium so as to establish the global net loss or gain. Initially we will do this for Earth's magnetosphere, but later we will also do this for the planets Venus and Mars. Eventually the aim is to obtain a parametrized model that describes the magnetospheric mass flux for a terrestrial planet, in terms of parameters such as solar wind density and speed, IMF strength and orientation, planetary magnetic field strength and geometry, solar UV emission, etc. Such a model can help to assess the long-term evolution of the atmo Afdeling Plasma-astrofysica Stefaan Poedts N. N. Evolutionary reconstruction of viral spread in time and space Klinische & Epidemiologische Virologie Philippe Lemey Filip Bielejec

13 Evolutionary Insights of C3 Mophotype Bacteriophages using Phylogenomic Network and Strucutral Characterization of a Novel Bacteriophage-Encoded Gene Relevant to CRISPR DNA Regulation Afdeling Gentechnologie Rob Lavigne Evolutionary ecophysiological study of the synergism between UV stress and heavy metals Abstract: This dissertation will study the synergism between UV stress and heavy metals in the water flea Daphnia magna focusing on (i) the physiological-mechanistic underpinnings and (ii) micro-evolutionary changes of vulnerability of Daphnia to these stressors and (iii) resulting ecoevolutionary dynamics with regard to vulnerability to predation. The project will therefore combine different approaches: physiological assays of defence mechanisms, candidate gene expression analysis, resurrection ecology andexperimental evolution, and predation experiments. There will be stronginternational collaboration with other groups for the experimental workon UV stress and resurrection ecology mainly the group of Prof. Ruben Sommaruga (Laboratory of Aquatic Photobiology and Plankton Ecology, Univ.Innsbruck), and the group of Prof. Susana Agusti (Department of Global Change Research, Mediterranean Institute for Advanced Studies). Afd. Ecologie, Evolutie en Biodiv.behoud Robby Stoks Sarah Oexle Evolutionary ecological study of the pace-of-life syndrome in Ischnura damselflies. Abstract: Animals differ strongly in their life history (e.g. growth rate, longevity) and physiology (e.g. metabolic rate, immune function) traits but not in a random way. These traits tend to cluster along a slow-fast continuum with at the fast end, for example, rapid growers with a high metabolic rate, low immune function and a short lifespan. This so-called pace-of-life syndrome (POLS) hypothesis, can be extended through integration of two promising concepts: oxidative stress (caused by reactive oxygen species) and behavioural traits associated with personality (e.g. boldness). First, we will investigate whether differences in both cluster together with the POLS traits along a slow-fast continuum. We expect, for example, that animals with a fast life history will be more sensitive to oxidative stress, more active and bolder. Second, we will test whether the (extended) POLS can be used as a predictive framework for how animals will deal with ecological interactions. We will test whether animal Afd. Ecologie, Evolutie en Biodiv.behoud Robby Stoks Sara Debecker Evolution and Normativity Abstract: This dissertation aims to problematize various attempts to use evolutionary theory or biological processes to better conceptualize health and disease (normativism, naturalism, Darwinism) and does so by appealing to the work of Georges Canguilhem as well as biological theories such as plasticity and niche construction. OE Centr. Logica en Analyt. Wijsbegeerte Andreas De Block Jonathan Sholl Evolution and development of amphibian limbs Abstract: Eén van de meest significante structurele en adaptieve veranderingen tijdens de evolutie van vertebraten was de transformatie van obligaat aquatische vissen naar terrestrische amfibieën. Maar hoe kon een zwemmende vin getransformeerd worden in een lopende poot, en hoe konden amfibieën zulk een brede waaier van ecologische specialisaties ontwikkelen? Drie onderzoeksgroepen samengebracht in dit voorstel zullen expertise in ontwikkelingsbiologie, evolutieve genetica en computerwetenschappen combineren om een nieuwe onderzoeksrichting op the starten in EVO-DEVO (staat voor evolution and development). In deze samenwerking zullen ze proberen verscheidene interessante vragen te beantwoorden op het gebied van de ontwikkeling van het lichaamsplan bij amfibieën. De studie van Hox genen biedt de gelegenheid om de verwantschappen tussen morfologische transformaties, moleculaire evolutie, genoomorganisatie en gen-expressie beter te begrijpen. Deze samenwerking is er daarom op gericht om de volgende doelstellingen te bereiken: 1. Isolatie en characterisatie van de volledige genomische sequentie van de HoxA cluster in een soort van elk van de drie ordes van amfibieën. 2. Ontwikkeling van een relationele database voor Hox-data, om aldus een gebruiksvriendelijke data-exploratie omgeving te creëren. 3. Karakterisatie van de wijze en snelheid van evolutie van phylogenetic footprints in Hox clusters bij amfibieën. 4. Bepaling van expressiepatronen van verscheidene hox genen tijdens de vorming van de ledematen bij amfibieën, en functioneel testen van de regulatorische elementen die door de studie 'phylogenetic footprinting' geïdentificeerd werden. Het voorgestelde project is erop gericht om een nieuwe synergie te ontwikkelen tussen bestaande onderzoeksgroepen om aldus een nieuwe richting, EVO-DEVO, op te starten. Als toegevoegde waarde voor de VUB zien we de creatie van een specifieke EVO-DEVO onderzoeksgroep, integratie van een biocomputing eenheid van BEN binnen de VUB, en input van nieuw onderzoeksmateriaal dat door verscheidene onderzoeksgroepen zal kunnen gebruikt worden. Als toegevoegde waarde voor de opleiding binnen de VUB, zien we zowel nieuwe mogelijkheden voor studenten als nieuwe voordelen met betrekking tot bestaande en nieuwe cursussen. Tenslotte hopen we een optionele cursus 'bio-informatica en databanken voor genomische studies' op te richten voor drie van de grootste groepen studenten binnen de VUB, namelijk de biologie, biotechnologie en informatica studenten. Biologie Toegepaste Biologische Wetenschappen Luc LEYNS LODE WYNS Franky BOSSUYT

14 Evolution and biomechanics of hand structure and function. Ontwikkeling en Regeneratie Kulak Evie Vereecke Faes Kerkhof Evolutionair potentieel van de humane parasiet Schistosoma mansoniin een veranderende wereld Abstract: De parasitaire platworm Schistosoma mansoni leeft in de bloedvaten van meer dan 80 miljoen mensen in Afrika en Zuid-Amerika. De hevigste infecties komen voor bij kinderen en jonge volwassenen die hierdoor een fysische en intellectuele achterstand oplopen, terwijl chronische infecties leiden tot nierfalen en schade aan de lever. Dankzij de beschikbaarheid van het goedkoop en doeltreffend geneesmiddel praziquantel zijn er verschillende initiatieven van start gegaan om deze ziekte wereldwijd te bestrijden. Een voorbeeld hiervan is de Schistosomiasis Control Initiative, gesteund door de Bill en Melinda Gates Foundation, die in zes Afrikaanse landen praziquantel uitdeelden aan meer dan 44 miljoen mensen. Hoewel deze grootschalige behandelingscampagnes de patiënten op korte termijn vooruit helpen, is het onduidelijk wat het lange termijn effect op deze parasietenpopulaties zou kunnen zijn. In dit doctoraat werd er gebruik gemaakt van moleculaire merkers om S. mansoni parasieten genetisch t Afd. Ecologie, Evolutie en Biodiv.behoud Filip Volckaert Tine Huyse Frederik Van den Broeck Evolutionaire verklaringen van religie: ontluistering of verwondering? Abstract: Dit project toont aan of en op welke manier kan vermeden worden dat eenevolutietheoretische benadering van religie de particulariteit van een religie, die een eigen narratief perspectief op de werkelijkheid wil bieden, reduceert tot een culturele en/of psychologische functie; zonder daarbij dit wetenschappelijk onderzoek naar religie a priori af te wijzen.het beoogt concreet een voorbeeld uit te werken van 'Mutual Interactionof Theology and Science'. OE Systematische Theologie & Religiewet. Lieven Boeve Tom Uytterhoeven Evolutionaire veranderingen in morfologie en gedrag van een bosvlinder ten gevolge van habitatfragmentatie. Abstract: De doelstelling van dit doctoraatsproject is te onderzoeken of habitatfragmentatie leidt tot micro-evolutionaire veranderingen in morfologische en gedragskenmerken (partnerzoekgedrag) die samenhangen met mobiliteit bij dagvlinders. De studiesoort is Pararge aegeria. We gaan o.a. na in hoeverre er variatie bestaat in individuele mobiliteitskenmerken tussen dagvlinderpopulaties gekenmerkt door een verschillend type habitatfragmentatie, a.h.v. morfologisch relevante kenmerken en dispersieschattingen. Dierenecologie Dierenecologie Erik Matthysen Hans J E Van Dyck Thomas Merckx Evolutionaire reconstructie van virale verspreiding in tijd en ruimte. Abstract: Vele virale infecties vormen een belangrijke bedreiging voor de gezondheid van de mens en kunnen zich in onze mobiele wereld zeer snel verspreiden, getuige hiervan de H1N1 influenza A uitbraak. Voor het achterhalen van de mechanismen die aan de basis liggen van ziekteuitbraken, de plaatsgebonden instandhouding van ziektes en hun epidemische uitbreiding, ishet noodzakelijk om de verspreiding van de ziekteverwekker in tijd en ruimte in kaart te brengen. In dit project willen we verschillende statistische modellen ontwikkelen om de geografische verspreiding van virussenop basis van hun genetische data te reconstrueren en hypothesis hieromtrent te testen. Spatiotemporele voorspellingen vanuit deze modellen kunnen bijdragen tot de ontwikkeling van effectieve interventie- en preventiestrategieën. Klinische & Epidemiologische Virologie Philippe Lemey Evolutionaire genetica van arenavirus-knaagdierinteracties: Mopeia virus en de reservoirgastheer Mastomys natalensis. Abstract: Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek- Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel. Evolutionaire ecologie (EVECO) Joëlle Gouy de Bellocq Evolutionaire ecotoxicologie met Daphnia: genomische, transcriptomische en fysiologische mechanismen van tolerantie voor en adaptatie aan cadmium en cyanobacteriële stress Abstract: Het doel van dit onderzoek is om (1) de adaptatie aan Cd stress te begrijpen, in Noord-Amerikaanse Daphnia pulex uit meren verontreinigd met zware metalen, en dit op genomisch, transcriptomisch en fysiologisch niveau; (2) de cross-tolerantie van deze populaties aan

15 cyanobacteriële stress te onderzoeken; en (3) om deze bevindingen te valideren met de Europese watervlo-soort Daphnia magna. Vakgroep Toegepaste ecologie en milieubiologie Colin Janssen Evolutionaire ecologie van twee arthropoden in populaties aan de rand van hun opschuivend areaal. Abstract: De studie van geografische areaalgrenzen is een belangrijk onderzoeksdomein in ecologie en evolutie dat raakpunten heeft met bedreigende omgevingsinvloeden waarmee de mens wordt geconfronteerd (o.a. biologische invasies en klimaatsverandering). Momenteel creëert global warming evolutionaire experimenten waarbij soorten hun areaalgrenzen verschuiven. We willen de evolutionaire ecologie van marginale en centrale populaties vergelijken in soorten die hun areaal naar het noorden opschuiven en hierbij inzicht krijgen in de gevolgen voor lokale ecologische interacties en de potentie tot verdere areaalverschuivingen. We zullen documenteren hoe marginale populaties verschillen in ecologische relevante kenmerken. Om fenotypische differentiatie in deze kenmerken te begrijpen, zullen we ook de ermee geassocieerde selectiedrukken kwantificeren en nagaan in hoeverre deze differentiatie gerelateerd is aan neutrale, kwantitatief-genetische en functioneel genetische/genomische variatie. Verder zullen Afd. Ecologie, Evolutie en Biodiv.behoud Robby Stoks Marjan De Block Evolutionaire ecologie van twee arthropoden in populaties aan de rand van hun opschuivend areaal Abstract: Onder invloed van klimaatswijzigingen verschuiven veel soorten hun areaal. Deze gewijzigde omstandigheden aan de rand van het opschuivend areaal creëren sterek evolutionaire drukken op levensgeschiedeniskenmerken die op hun beurt een sterke impact hebben op ecologische processes. Deze zullen empirisch onderzocht worden aan de hand van experimenten in mesocosmos omgevingen en aan de hand van ruimtelijk expliciete, stochastische simulatiemodellen. De genetische basis van deze wijzigingen zal aan de hand van genomics-technieken achterhaald worden. Vakgroep Biologie Dries Bonte Evolutionaire ecologie van twee arthropoden in populaties aan de rand van hun opschuivend areaa Abstract: Onder invloed van klimaatwijzigingen verschuiven veel soorten hun areaal. Deze gewijzigde omstandigheden aan de rand van het opschuivend areaal creëren sterke evolutionaire drukken op levensgeschiedeniskenmerken die op hun beurt een sterke impact hebben op ecologische processes. Deze zullen empirisch onderzocht worden aan de hand van experimenten in mesocosmos omgevingen en aan de hand van ruimtelijke expliciete, stochastische simulatiemodellen. De genetische basis van deze wijzigingen zal aan de hand van genomics-technieken achterhaald worden. Vakgroep Biologie Dries Bonte Thomas Van Leeuwen Evolutionaire ecologie van parthenogenetische organismen : general-purpose genotype en DNA-repair. Abstract: Persistente parthenogenetische organismen zouden op lange termijn gedoemd zijn tot extiniste te wijten aan een stijgende mutatieachtergrond. De ostracode familie Darwinula zou nochtans asexueel zijn voor meer dan 100 miljoen jaar en de type, Darwinula stevensoni, voor minstens 25 miljoen jaar. Deze soort vormt bijgevolg een interessante stootgroep om de persistentie van asexuelen te verstaan. De meest plausibele hypothesen (tot nu toe) die de persistentie van Darwinula stevenson verklaren, is dat deze soort een "general-purpose genotype" heeft ontwikkeld en dat dit genotype intact wordt behouden dankzij een efficiënt DNA-repairmechanisme. Dit zal experimenteel getest worden; de GPGstudie is reeds gestart. Cellulaire Genetica MICHELINE VOLDERS Evolutionaire ecologie van de gaffelwaterjuffer tijdens areaaluitbreiding Abstract: mso-ansi-language:nl-be"lang="nl-be">onder invloed van de huidige klimaatsopwarmingondervinden veel soorten een noordwaardse opschuiving van hun areaal.populaties aan het uitbreidingsfront zijn onderhevig aan andere selectiedrukkenin vergelijking met populaties in de kern van het verspreidingsgebied en ditkan een grote invloed hebben voor de evolutie van kenmerken aan hetuitbreidingsfront. Het vaststellen van veranderingen in fenotypische kenmerkkentijdens areaaluitbreiding is belangrijk omdat dergelijke veranderingen desnelheid van verdere areaaluitbreiding kunnenbepalen. Daarbovenop kunnendergelijke fenotypische veranderingen degevoeligheid voor stressoren enbiotische interacties (zoals competitie en predatie) aan het uitbreidingsfrontbeïnvloeden.mso-ansi-language:nl-be" lang="nl-be">in verschillende studies documenteerde ikveranderingen in vlieggerelateerde kenmerken die suggereren dat adulten aan hetuitbreidingsfront van Coenagrion scitulumeen beter vliegvermogen hebben. Ik vond ee Afd. Ecologie, Evolutie en Biodiv.behoud Robby Stoks Lieven Therry Evolutionaire ecologie van bet-hedging.

16 Afd. Ecologie, Evolutie en Biodiv.behoud Luc Brendonck Evolutionaire ecologie van arenavirus-knaagdier interacties: Mopeia virus en zijn natuurlijke gastheer, Mastomys natalensis. Abstract: De doelstellingen van dit project zijn volgende aspecten te onderzoeken: i) ruimtelijke en temporele patronen van MV aanwezigheid in relatie tot de poulatiedynamiek van M. natalensis en omgevingsfactoren in Tanzania en ii) de rol van MV in de evolutie van de gastheerpopulaties. Meer in het bijzonder, zal ik de volgende vragen aanpakken: 1- Is er een ruimtelijk-temporeel patron in het voorkomen van MV bij M. natalensis populaties naargelang hun populatiedynamiek? 2- Welke demografische eigenschappen beïnvloeden de kans dat een individuele muis besmet is of raakt? 3- Welke biotoopkenmerken zijn gecorreleerd aan het voorkomen van MV? 4- Wat is de evolutionaire impact van MV op de gastheerpopulaties, m.n. op het MHC-polymorfisme? Evolutionaire ecologie (EVECO) Herwig Leirs Joëlle Gouy de Bellocq Evolutionaire dynamiek van virale pathogenen en de relatie met ziekteprogressie. Abstract: RNA virussen worden gekenmerkt door extreme genetische variabiliteit zowel binnen een gastheer als tussen verschillende gastheren. Deze evolutionaire flexibiliteit laat deze virussen toe om zich snel aan te passen aan veranderende omgevingsinvloeden. Krachtige selectieve druk die wordt uitgeoefend door antivirale therapie of door het immuunsysteem heeft eensterke invloed op de evolutionaire dynamiek van het virus binnen de gastheer. Bijgevolg wordt de diversiteit van de virale populatie gevormd door mutaties die worden gefixeerd ten gevolge van de slectieve druk op het virus. De snelheid waarbij RNA virussen genetische veranderingen accumuleren in een populatie en waarbij ziekteprogressie verloopt wordt bepaald door virale en humae factoren evenals interacties tussen beiden. In dit project gaan we de rol van intra-patiënt virale evolutie en adaptief vermogen onderzoeken in relatie met veranderingen in immuunrespons, therapeutische interventie en ziekteprogressie. In een verdere stap zu Klinische & Epidemiologische Virologie Anne-Mieke Vandamme Kristof Theys Evolutionaire dynamica van resistentie-ontwikkeling tegen een biofilm inhibitor in Salmonella Typhimurium Abstract: Salmonella is één van de meest belangrijke pathogenen van mens en dier.jaarlijks zijn er miljoenen gevallen van salmonellose die hospitalisatie vereisen. Het algemeen voorkomende serotoype van Salmonella, S. Typhimurium genoemd, veroorzaakt gastro-intestinale infecties die, indien ze niet tijdig en adequaat behandeld worden, kunnen leiden tot de dood. Daarnaast is Salmonella ook gekend als veroorzaker van typhoïde infecties by muis en mens, en asymptomatische kolonisatie bij kippen. Jammer genoeg is het aantal gerapporteerde gevallen van voedselgerelateerde infecties nog steeds hoog. Omwille van het gezondheidsbedreigende effect vansalmonella infecties, is salmonellose gerangschikt binnen de top vijf van voedselgerelateerde pathogenen. Een groot probleem bij het bestrijdenvan Salmonella infecties is gerelateerd aan het feit dat Salmonella biofilmen kan vormen zowel op biotische als abiotische oppervlakken. Biofilmen zijn aggregaten van bacteriën ingebed in een zelf-geproduceerde matrix Centr. Microbiële en Plantengenetica Jozef Vanderleyden Kathleen Marchal Akanksha Dubey Evolutionaire constructie van kennissystemen: een theoretische en empirische studie in het kader van het Principia Cybernetica Project. Abstract: We gaan ervan uit dat het mogelijk is om de opbouw van nieuwe kennissysteem te verklaren vanuit een evolutionair-systeemtheoretische benadering, gebaseerd op de recombinatie en selectie van bestaande concepten. Wij willen zulk model ontwikkelen op basis van een integratie van bestaande, partiële theorieën: Holland's classifiers en genetische algoritmes, de memetica, heuristische modellen van discovery en- kennis herformulering, en Campbell's evolutionaire epistemologie. Dit model zal empirisch getest worden door zijn voorspellingen te vergelijken met de resultaten van een computerondersteund proces van systeembouw, zoals voorgesteld in het Principia Cybernetica Project. Hierbij zal, via o.a. electronic mail en het World-Wide Web gedistribueerd hypermedia netwerk, intensief samengewerkt worden met buitenlandse collega's die deel uitmaken van het PRINCIPIA CYBERNETICA netwerk. Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie Persoonlijkheids- en Sociale Psychologie Wijsbegeerte-Moraalwetenschappen FRANCIS HEYLIGHEN FRANK VAN OVERWALLE JEAN VAN BENDEGEM Evolutionaire conservatie en divergentie van cis-regulerende interactiestijdens de ontwikkeling van het Drosophila oog Abstract: Na het sequentiëren van het humane genoom, is een van de huidige wetenschappelijke uitdagingen de annotatie en karakterisering van alle functionele elementen die verantwoordelijk zijn voor het sturen van verscheidene biologische processen. Er wordt verwacht dat inspanningen om regulerende elementen en hun interacties te identificeren uiteindelijk zullen leiden tot het uitgebreid in kaart brengen van regulerende regios die aan de basis liggen van ontwikkeling, ziekte en evolutie. In dit proefschrift exploiteren we de vooruitgang die geboekt is op het gebied van hogedoorvoer methoden binnen de genetica, epigenetica en genexpressie. In combinatie met een computationele aanpak trachten we nieuwe

17 strategieën te ontwikkelen om functionele elementen en hun evolutie te bepalenen dit met als model systeem de ontwikkeling van het oog in de fruitvlieg. In het eerste deel van dit proefschrift focussen we op de ontdekking van geconserveerde ontwikkelingsprogrammas. We stellen voor om weefsel-spe Departement Menselijke Erfelijkheid Stein Aerts Marina Naval Sanchez Evolutionair-ecologische studie van predator-geïnduceerde fysiologischestress-effecten en hun verband met ecologische stoïchiometrie in aquatische voedselwebben. Afd. Ecologie, Evolutie en Biodiv.behoud Luc De Meester Robby Stoks Evolutionair ecologische perspectieven op het familieleven bij vogels: een studie naar de genetische en fenotypische mechanismen van bedelgedrag. Abstract: Bedelgedrag, de vraag naar voedsel door nog onzelfstandige jongen, is een gedrag van enorm groot belang, omdat het directe effecten heeft op de groei, overleving, en dus de fitness van de nestjongen. Jongen proberen met behulp van hun bedelgedrag de ouders te stimuleren om voedsel aan hen door te geven, maar hun vraag naar voedsel is vaak groter dan de ouders zouden willen geven, omdat, tenminste bij vogels, ouders en nestjongen niet genetisch identiek zijn. Op het ogenblik dat nestjongen bedelgedrag vertonen, oefenen zij een selectieve druk op hun ouders uit, maar tegelijkertijd is hun gedrag ook het doelwit van selectie, omdat hun gedrag beïnvloedt word door de ouderlijke respons op hun gedrag. Beide gedragingen zullen dus vanuit evolutionaire perspectief co-adapteren. Vanuit deze redeneringen wordt duidelijk dat bedelgedrag een complex evolutionair patroon zal volgen, gekenmerkt door co-evolutie en evolutionaire interesse conflicten. Om deze complexiteit beter te kunnen begrijpen, is het noodzakelijk om uitgebreide informatie over de selectie op en erfelijkheid van bedelgedrag te verkrijgen. Een heel geschikte kwantitatief genetische techniek om evolutionaire processen te bestuderen is artificiële selectie op het kenmerk waarin men geïnteresseerd is uit te oefenen, in dit geval het bedelgedrag van de jongen. Door gebruik te maken van artificiële selectie is het niet alleen mogelijk om de patronen van genetische overerving te bestuderen, maar ook om covariantie en co-selectie met kenmerken te bestuderen, die eventueel trade-offs veroorzaken of gecoadapteert zijn. Dit maakt het uiteindelijk mogelijk om belangrijke evolutionair ecologische aannames te testen, bijvoorbeeld in de context van evolutionaire interesse conflicten in de familie of de eerlijkheid van bedelgedrag als signaal voor noodzaak. Artificiële selectie is ook geschikt om de onderliggende mechanismen van bedelgedrag te identificeren, omdat fenotypische selectie op bedelgedrag tot een gecorreleerde respons in de fysiologische mechanismen kan leiden. Fysiologische mechanismen zoals de endocriene regulatie van bedelgedrag via testosteron kunnen de selectie en evolutie beïnvloeden of zelfs hinderen, indien een en hetzelfde mechanisme de expressie van verschillende fenotypische kenmerken beïnvloedt. Echter blijft het vaak onduidelijk hoe fysiologische mechanismen de evolutie van kenmerken beïnvloeden en is het dus noodzakelijk om niet alleen de genetische maar ook de fenotypische mechanismen te bestuderen. Uiteindelijk zal de gecombineerde informatie helpen te begrijpen welke mechanismen bedelgedrag adaptief maken en dus ons kennis van de evolutionaire ecologie van life-history kenmerken en fitness componenten verhogen. Ethologie Wendt Müller Nolwenn Fresneau Evolutionaire biologie van arenavirus-knaagdier interacties. Abstract: De evolutionaire interacties van gastheer-pathogeen systemen zijn fundamenteel biologisch gezien zeer interessant, maar dragen ook bij tot een beter begrip van de ecologie en epidemiologie van infecties. Het Mopeia virus (MOPV) is nauw verwant aan het voor de mens gevaarlijke Lassa virus (LASV) en heeft dezelfde knaagdier gastheer, Mastomys natalensis. MOPV is echter niet pathogeen voor de mens wat de studie van de ecologie en evolutie van deze arenavirussen in natuurlijke gastheerpopulaties vergemakkelijkt. Het doel van dit doctoraatsvoorstel is om de genetische basis van de MOPV-Mastomys natalensis interactie te achterhalen, om uiteindelijk de MOPV dynamica in termen van evolutie en populatie-ecologie in zijn gastheerpopulatie na te gaan. Evolutionaire ecologie (EVECO) Herwig Leirs Joëlle Gouy de Bellocq Sophie Gryseels Evolutionaire biologie van arenavirus-knaagdier interacties. Abstract: De evolutionaire interacties van gastheer-pathogeen systemen zijn fundamenteel biologisch gezien zeer interessant, maar dragen ook bij tot een beter begrip van de ecologie en epidemiologie van infecties. Het Mopeia virus (MOPV) is nauw verwant aan het voor de mens gevaarlijke Lassa virus (LASV) en heeft dezelfde knaagdier gastheer, Mastomys natalensis. MOPV is echter niet pathogeen voor de mens wat de studie van de ecologie en evolutie van deze arenavirussen in natuurlijke gastheerpopulaties vergemakkelijkt. Het doel van dit doctoraatsvoorstel is om de genetische basis van de MOPV-Mastomys natalensis interactie te achterhalen, om uiteindelijk de MOPV dynamica in termen van evolutie en populatie-ecologie in zijn gastheerpopulatie na te gaan. Evolutionaire ecologie (EVECO) Herwig Leirs Joëlle Gouy de Bellocq Sophie Gryseels Evolutionaire biogeografie en systematiek van de Halymeniaceae (Rhodophyta) in de westelijke Indische Oceaan

18 Abstract: De roodwierfamilie Halymeniaceae vormt een goed modelsysteem om de huidige classificatie gebaseerd op morfologische en anatomische kenmerken te testen aan de hand van onafhankelijke moleculaire merkers. Bijkomend zal de bekomen fylogenie geïnterpreteerd worden vanuit een biogeografisch oogpunt om zo een beter inzicht te verkrijgen in de evolutie en ontstaansgeschiedenis van de macrowierflora's in de westelijke Indische Oceaan. Vakgroep Biologie Eric Coppejans Evolutieve adaptaties aan een gespecialiseerde voedingsniche: algenschrapen bij tropische meervallen Abstract: Dit project beoogt de studie van de evolutie van een uiterst gespecialiseerde voedsel-opnameapparaat, nl. dat voor het schrapen van algen via een zuigmond. Deze uiterst gespecialiseerde voedingsniche is enkel ingenomen geworden door kikkerlarven en tropische meervallen. Dit project zal vanuit een multidisciplinaire benadering de ontogenie, functionaliteit en evolutie van dit apparaat bestuderen bij drie families van tropische meervallen. Vakgroep Biologie Dominique Adriaens Evolutieve adaptaties aan een gespecialiseerde voedingsniche : algenschrapen bij tropische meervallen. Abstract: Dit project beoogt de studie van de evolutie van een uiterst gespecialiseerd voedsel-opnameapparaat, nl. dat voor het schrapen van algen via een zuigmond. Deze uiterst gespecialiseerde voedingsniche is enkel ingenomen geworden door kikkerlarven en tropische meervallen. Dit project zal vanuit een multidisciplinaire benadering de ontogenie, functionaliteit en evolutie van dit apparaat bestuderen bij drie families van tropische meervallen. Functionele morfologie Peter Aerts Evolutie van vrouwelijk kleurpolymorfisme bij waterjuffers (Odanata, Zygoptera). Abstract: Polymorfismen komen in de natuur zeer algemeen voor. Bij vele soorten waterjuffers worden meerdere discrete vrouwelijke vormen in natuurlijke populaties waargenomen. Het vrouwelijke fenotype dat qua lichaamskleur en soms ook qua gedrag op het conspecifieke mannetje lijkt wordt andromorf genoemd, terwijl het gynomorfe fenotype duidelijk verschillend van het mannetjes en andromorfen. Recent onderzoek geeft aan dat de expressie van een kleurvorm genetisch bepaald is en dat selectieprocessen een belangrijke rol spelen bij hun coëxistentie. Huidige adaptieve hypothesen veronderstellen dat een conflict tussen de seksen aan de basis ligt van dit vrouwgelimiteerd polymorfisme bij waterjuffers. Meer in detail worden vrouwtjes teveel lastiggevallen door paarlustige mannetjes en dit zou leiden tot differentiële fitness-kosten voor andro- en gynomorfen. Het hoofddoel van dit onderzoek is beter inzicht te verwerven in het voortbestaan en de evolutie van vrouwelijke kleurvormen bij waterjuffers. Er wordt voornamelijk aandacht besteed aan de volgende 4 aspecten: Hoewel dit een cruciale assumptie vormt, ontbreekt het aan studies die testen of het conflict tussen de seksen effectief leidt tot vormspecifieke fitness-kosten. Deze vraag wordt op experimentele wijze onderzocht door kleurvormen, ondergebracht in vliegkooien, bloot te stellen aan een verschillend aantal copulaties en verschillende gradaties van mannelijk lastigvallen. Vervolgens wordt nagegaan wat de effecten hiervan zijn op levensduur en fecunditeit. Tevens wordt het mannelijk lastigvallen van vrouwelijke vormen in natuurlijke populaties gekwantificeerd. Finaal wordt nagegaan of het vrouwelijk gedrag varieerd onder verschillende densiteiten en frequenties. Spatiale en temporele variatie in de frequentie van de vrouwelijke vormen in natuurlijke populaties zal gekwantificeerd worden. Dit gebeurd aan de hand van een gestandaardiseerde methodiek, door middel van observaties in afgebakende transecten of door een uniforme vangsttechniek met een insectennet. Verschillen in lichaamskleur en/of gedrag spelen een belangrijke rol in de thermische ecologie van een soort. Algemeen warmen donkere individuen sneller op dan lichtere waardoor ze meer actief (bvb. ontwijken predatoren, rijpen van eieren) kunnen zijn bij minder geschikte weersomstandigheden wat uiteindelijk leidt tot een fitnessvoordeel. In dit kader zal ik de thermische karakteristieken van mannetjes en de vrouwelijke kleurvormen bestuderen onder experimentele condities en in hun natuurlijke populatie. Hypothesen suggereren dat de vrouwelijke kleurvormen verschillen in kosten en baten bij verschillende omgevingsomstandingheden met als gevolg dat hun fitness variabel is. Ik zal het bestaan van variatie in fitness bestuderen onder wijzigende populatiecondities (gedurende een volledig vliegseizoen). Er wordt geopteerd voor het bepalen van verschillende conditiematen (korte en lange termijn) zodat de conditie tijdens verschillende fasen in het leven van een individu kunnen ingeschat worden. De lichaamslengte en de ontwikkelingstabiliteit (fluctuerende assymetrie) weerspiegelen de conditie van het individu tijdens het larvale stadium (lange termijn). De aanwezige energiereserves van het individu geven een maat voor de huidige voedingsstatus die gevoelig is aan variabele omgevingsomstandigheden (korte termijn). Evolutionaire ecologie (EVECO) Hans Van Gossum Stefan Van Dongen Jessica Hélène Leo Christine Bots Evolutie van vrouwelijk kleurpolymorfisme bij waterjuffers (Odanata, Zygoptera). Abstract: Polymorfismen komen in de natuur zeer algemeen voor. Bij vele soorten waterjuffers worden meerdere discrete vrouwelijke vormen in natuurlijke populaties waargenomen. Het vrouwelijke fenotype dat qua lichaamskleur en soms ook qua gedrag op het conspecifieke mannetje lijkt wordt andromorf genoemd, terwijl het gynomorfe fenotype duidelijk verschillend van het mannetjes en andromorfen. Recent onderzoek geeft aan dat de expressie van een kleurvorm genetisch bepaald is en dat selectieprocessen een belangrijke rol spelen bij hun coëxistentie. Huidige adaptieve hypothesen veronderstellen dat een conflict tussen de seksen aan de basis ligt van dit vrouwgelimiteerd polymorfisme bij waterjuffers. Meer in detail worden vrouwtjes teveel lastiggevallen door paarlustige mannetjes en dit zou leiden tot differentiële fitness-kosten voor andro- en gynomorfen. Het hoofddoel van dit onderzoek is beter inzicht te verwerven in het voortbestaan en de evolutie van vrouwelijke kleurvormen bij waterjuffers. Er wordt voornamelijk aandacht besteed aan de volgende 4 aspecten: Hoewel dit een cruciale assumptie vormt, ontbreekt het aan studies die testen of het conflict tussen de seksen effectief leidt tot vormspecifieke

19 fitness-kosten. Deze vraag wordt op experimentele wijze onderzocht door kleurvormen, ondergebracht in vliegkooien, bloot te stellen aan een verschillend aantal copulaties en verschillende gradaties van mannelijk lastigvallen. Vervolgens wordt nagegaan wat de effecten hiervan zijn op levensduur en fecunditeit. Tevens wordt het mannelijk lastigvallen van vrouwelijke vormen in natuurlijke populaties gekwantificeerd. Finaal wordt nagegaan of het vrouwelijk gedrag varieerd onder verschillende densiteiten en frequenties. Spatiale en temporele variatie in de frequentie van de vrouwelijke vormen in natuurlijke populaties zal gekwantificeerd worden. Dit gebeurd aan de hand van een gestandaardiseerde methodiek, door middel van observaties in afgebakende transecten of door een uniforme vangsttechniek met een insectennet. Verschillen in lichaamskleur en/of gedrag spelen een belangrijke rol in de thermische ecologie van een soort. Algemeen warmen donkere individuen sneller op dan lichtere waardoor ze meer actief (bvb. ontwijken predatoren, rijpen van eieren) kunnen zijn bij minder geschikte weersomstandigheden wat uiteindelijk leidt tot een fitnessvoordeel. In dit kader zal ik de thermische karakteristieken van mannetjes en de vrouwelijke kleurvormen bestuderen onder experimentele condities en in hun natuurlijke populatie. Hypothesen suggereren dat de vrouwelijke kleurvormen verschillen in kosten en baten bij verschillende omgevingsomstandingheden met als gevolg dat hun fitness variabel is. Ik zal het bestaan van variatie in fitness bestuderen onder wijzigende populatiecondities (gedurende een volledig vliegseizoen). Er wordt geopteerd voor het bepalen van verschillende conditiematen (korte en lange termijn) zodat de conditie tijdens verschillende fasen in het leven van een individu kunnen ingeschat worden. De lichaamslengte en de ontwikkelingstabiliteit (fluctuerende assymetrie) weerspiegelen de conditie van het individu tijdens het larvale stadium (lange termijn). De aanwezige energiereserves van het individu geven een maat voor de huidige voedingsstatus die gevoelig is aan variabele omgevingsomstandigheden (korte termijn). Evolutionaire ecologie (EVECO) Stefan Van Dongen Jessica Hélène Leo Christine Bots Evolutie van variatiepatronen in morfologische en reproductieve kenmerken bij geselecteerde diatomeeëntaxa Abstract: Dit project beoogt na te gaan in welke mate variatiepatronen in sexuele reproductiestrategiën en mloïdie gerelateerd zijn aan morfologische en moleculair-fylogenetische variatiepatronenbij geselecteerde diatomeeëntaxa. Hierdoor zal het mogelijk zijn om te onderzoeken hoe de waargenomen variatie in morfologische, cytologische en reproductieve kenmerken geëvolueerd is, en, vica versa, in welke mate reproductieve processen een mogelijke rol spelen bij speciatieprocessen in diatomeeën. Vakgroep Biologie Wim Vyverman Evolutie van prevalentie en determinanten van astma, COPD en allergie bij volwassenen in Vlaanderen; een vervolgstudie van de ECRHS. Abstract: De belangrijkste objectieven zijn: -een follow-up onderozek uit te voeren bij zoveel mogelijk personen die aan de tweede fase van de ECHR-I hebben deelgenomen. -het bestuderen van een nieuwe steekproef om de evolutie van de prevalentie binnen deze leeftijdsgroep na te gaan -de prevalentie, incidentie en evt. remissie van respiratoire symptonen en allergie na te gaan -de evolutie van symptomatologie, atopie, longfunctie en bronchiale hyperreactiviteit onderzoeken en het effect van de behandeling op de prognose.... Epidemiologie en sociale geneeskunde (ESOC) Marc van Sprundel Joost Weyler Evolutie van prestatievermogen bij hagedissen : de fitness gradient. Abstract: Het schijnbaar perfecte verband tussen de vorm van organismen en hun omgeving spreekt al sinds eeuwen tot de verbeelding van biologen. Terwijl de 19de eeuwse natuurtheologen dit verband aanwendden als bewijs voor het bestaan van een Goddelijke Schepper, gebruikte Charles Darwin (1859) dezelfde observatie om zijn theorie van evolutie door natuurlijke selectie te staven. Hierdoor geïnspireerd, verklaarden vele `traditionele' evolutiebiologen alle vorm-functie relaties als adaptaties. In de jaren 70 kwam hierop sterke kritiek en in 1983 stelde Stevan Arnold een methode voor waarmee de aanwezigheid van adaptaties expliciet kan getest worden. De zogenaamde adaptatieketen van Arnold splitst het adaptatieproces op in twee componenten, namelijk de prestatie-gradiënt en de fitness-gradiënt. Terwijl de prestatie-gradiënt gedefinieerd wordt als het effect van variatie in bouw (design) op variatie in prestatievermogen, wordt de fitness-gradiënt gedefinieerd als het effect van variatie in prestatievermogen op de variatie in overleving en reproductief succes (fitness). De fitness van een organisme wordt echter niet door een geïsoleerde prestatiemaat, maar door meerdere prestatiematen tegelijkertijd beïnvloed. Als deze verschillende prestatiematen tegengestelde eisen stellen aan dezelfde design kenmerken, treden er evolutionaire trade-offs op. In vele gevallen vertroebelen deze ecomorfologische relaties. Het is dan ook noodzakelijk verschillende prestatiematen te kwantificeren en onderling te correleren als men de relatie tussen design, prestatievermogen en fitness wilt begrijpen. Een belangrijke oorsprong van conflicten in design is het spanningsveld tussen natuurlijke s.s. en seksuele selectie. Een duidelijke uiting daarvan is seksueel dimorfisme. De link met fitness is in deze context zelden correct onderzocht. De verschillende hypothesen en speltheoretische modellen die werden opgesteld in verband met seksuele selectie werden tot hiertoe vooral getest voor design kenmerken. Hierbij wordt meestal niet verder gegaan dan het correleren van seksuele kenmerken aan de overleving en het reproductief succes van een organisme. In dit project bestudeer ik het onderliggende mechanisme door na te gaan hoe deze correlaties tot stand komen en in welke gevallen seksuele kenmerken negatieve effecten hebben. Als studieorganismen gebruik ik hagedissen behorende tot de familie Lacertidae en het genus Anolis. Functionele morfologie Functionele morfologie Peter Aerts Beatrijs Vanhooydonck Evolutie van polycentriciteit in megastad-regio?s: een Chinees paradigma voor de Yangtze River Delta.

20 Abstract: Dit onderzoek analyseert polycentriciteit in de Yangtze River Delta tussen 2000 en 2013, en probeert daarbij de relaties tussen hiërarchische en netwerkevoluties naar boven te brengen. Op basis hiervan wordt een model gebouwd die de relatie legt tussen het ontstaan van wereldsteden en megastadregio?s. De lokale aandrijvingsfcatoren voor de Yangtze River Delta worden op systematische manier onderzocht. Vakgroep Geografie Ben Derudder Evolutie van plantenparasitisme in nematoden: van vroege radiatie tot speciatie Abstract: Dit project heeft tot doel de diversiteit van plantenparasitaire nematoden efficiënter en vollediger te karakteriseren. Een fylogenetisch kader kan de morfologische, moleculaire, biogeografische en ecologische patronen geassocieerd met plantenparasitisme onthullen. Bovendien zal de geïntegreerde dataset een beter inzicht verschaffen in het ontstaan van parasitaire soorten, en toelaten deze correct af te bakenen en efficiënt te detecteren. Vakgroep Biologie Wim Bert Evolutie van plantenparasitisme in nematoden: van vroege radiatie to speciatie Abstract: Dit project heeft tot doel de diversiteit van plantenparasitaire nematoden efficiënter en vollediger te karakteriseren. Een fylogenetisch kader kan de morfologische, moleculaire, biogeopfrafische en ecologische patronen geassocieerd met plantenparasitisme onthullen. Bovendien zal de geïntegreerde dataset een beter inzicht verschaffen in het ontstaan van parasitaire soorten, en toelaten deze correct af te bakenen en efficiënt te detecteren. Vakgroep Biologie Wim Bert Evolutie van Oude Wereld arenavirussen en hun knaagdiergastheren in Afrika. Abstract: Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek- Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel. Evolutionaire ecologie (EVECO) Herwig Leirs Erik Matthysen Joëlle Gouy de Bellocq Evolutie van multipele seksuele signalen bij hagedissen. Abstract: De theorie van seksuele selectie verklaart waarom bij vele organismen extravagante signalen geëvolueerd zijn, hoewel deze kostelijk zijn in energetische termen, of hun drager zichtbaarder maken voor predatoren. De idee is dat het bezit van deze kenmerken voordelig is in de strijd met seksuele rivalen en/of bijdraagt tot de atractiviteit voor de andere sekse. Ruwweg kunnen drie mechanismen aangehaald worden om te verklaren hoe partnerkeuze evolueert en leidt tot seksuele signalen bij de andere sekse: (1) directe fitness-voordelen verbonden aan de keuze (vb. verhoogde ouderzorg en daardoor verbeterde overleving van de nakomelingen); (2) indirecte genetische voordelen door overerving van genen belangrijk voor de overleving (Zahavi's handicap-principe) of voor de atractiviteit (Fishers runaway model); en (3) exploitatie van bestaande sensorische preferenties bij de ontvanger. Er bestaat nu aanzienlijke theoretische en empirische evidentie dat elk van deze mechanismen, afzonderlijk of simultaan, operationeel kunnen zijn. De meeste studies bekeken evenwel slechts één signaal tegelijkertijd, terwijl het steeds duidelijker wordt dat dieren hun partnerkeuze baseren op multipele signalen. Functionele morfologie Anthony R Herrel Raoul Van Damme Annemie Cools Evolutie van Modelleertalen. Abstract: In modelgedreven ontwikkeling is evolutie alomtegenwoordig doorheen de levenscyclus van een complex software-intensief systeem, in het bijzonder hele productfamilies. Niet alleen instanties zijn onderhevig aan evolutie, maar ook modelleertalen zelf. Dit geldt in het bijzonder voor domeinspecifieke talen. Vandaag de dag gebeurt deze evolutie van modelleertalen manueel, met een lastige en foutgevoelige migratie van gerelateerde artefacten zoals instanties als resultaat. In dit project worden de verschillende evolutiescenario's onderzocht voor uiteenlopende modelleer-artefacten, zoals instanties, metamodellen en transformatiemodellen. Vervolgens wordt evolutie in vier primitieve scenarios opgedeeld, die alle mogelijke vormen van evolutie omvatten. Deze structurele aanpak maakt het ontwerpen van (semi-)automatische oplossingen voor evolutie van modelleertalen mogelijk. Antwerp Systems and software Modelling (AnSyMo) Hans Vangheluwe Bart Meyers Evolutie van microbiële gemeenschappen en functionele dynamica in anaerobe bioreactors voor de duurzame productie van groene energie Abstract: Dit project zal onderzoek verrichten naar de microbiële biodiversiteit in anaerobe vergisters en bioelektrische systemen, bioreactors die tot op heden vaak als een black box behandeld werden. Nieuwe ecologische principes, moleculaire technieken, mathematische ondersteuning en statistische verwerking zullen in dit project gecombineerd worden tot een krachtig tool om het verband tussen species diversiteit en functionele