Complexnummer:

Transcriptie

1 Complexnummer: Smallepad MG Amersfoort Postbus BP Amersfoort T F E info@cultureelerfgoed.nl Complexnaam De Vormer Aantal complexonderdelen Monumentnummers van complexonderdelen , , , Woonplaats Gemeente Provincie Gelderland Hoofdadres van hoofdobject Vormerseweg 10, 6602 NC Complexomschrijving Inleiding Het agrarisch complex "De Vormer", bestaande uit een hoofdgebouw en drie bijgebouwen, bevindt zich aan de westelijke rand van de bebouwde kom van. Sinds de vroege 18de eeuw waren dit en het aangrenzende agrarische complex Vormerseweg 12 vrij gesitueerd op een enigszins verhoogd gelegen plek in het landschap bij de oude weg van naar Ravenstein. Thans betreft het een kleine enclave tussen nieuwbouwwijken, industrie- en recreatiegebied. Beide agrarische complexen zijn eigendom van het Oud-Burgeren Gasthuis te Nijmegen. Na een brand zijn beide complexen in 1925 op de oude funderingen herbouwd naar ontwerp van architect J.F. Francken uit Andelst, waarbij hij uitging van een heroriëntatie op het traditionele bouwen. In 1908 was reeds het uit 1720 daterende woongedeelte van onderhavig complex op voorname wijze herbouwd met barokke in- en uitgezwenkte topgevels. Deze vroeg 20ste eeuwse herbouw bleef gespaard bij de brand van 1925, evenals het 19de eeuwse bakhuis annex varkensschuur. Uit noordelijke richting leidt vanaf de Ravensteinseweg de door eiken geflankeerde Vormerseweg recht naar beide complexen en buigt er vervolgens omheen. Het laatste deel van deze gezamenlijke oprijlaan, alsmede een tweede oprijlaan vanuit westelijke richting, is onverhard en mondt uit bij een oude rode beuk die de scheiding tussen beide erven markeert. Het erf van onderhavig complex bevindt zich ten westen van de oprijlaan. Vooraan op het erf staat het hoofdgebouw: een T-boerderij met een woongedeelte uit 1908 en een achterliggend bedrijfsgedeelte uit Pagina: 1 / 11

2 Ter rechter zijde van dit bedrijfsgedeelte en met de nokrichting evenwijdig hieraan staat een 19de eeuws bakhuis annex varkensschuur. Direct achter het hoofdgebouw en ongeveer in het verlengde van het bedrijfsgedeelte staat een grote graan- annex wagenschuur uit Haaks op het hoofdgebouw en de graanschuur en op enige afstand hiervan staat ter rechter zijde een paardenstal uit De verschillende bedrijfsruimten zijn aldus om een open ruimte gegroepeerd en met de toegangen naar elkaar gericht. Agrarisch complex "De Vormer" bestaat uit vier beschermde onderdelen: 1. een T-BOERDERIJ met woongedeelte uit 1908 en een bedrijfsgedeelte uit 1925; 2. een GRAAN- annex WAGENSCHUUR uit 1925; 3. een PAARDENSTAL uit 1925; 4. een 19de eeuws BAKHUIS annex VARKENSSCHUUR. Waardering Agrarisch complex "De Vormer", bestaande uit een T-BOERDERIJ, GRAAN- annex WAGENSCHUUR, PAARDENSTAL en BAKHUIS annex VARKENSSCHUUR. - Van architectuurhistorische waarde als goed voorbeeld van een groot agrarisch complex uit het eerste kwart van de 20ste eeuw, waarvan de samenstellende onderdelen grotendeels in traditionele bouwtrant zijn ontworpen door bouwmeester Francken uit Andelst. De complexonderdelen hebben een zorgvuldige detaillering en zijn overwegend gaaf bewaard gebleven qua hoofdvorm, gevelindeling, materiaalgebruik en interieurindeling. Opmerkelijk is de voorname verschijningsvorm in in- en exterieur van het dwarsgeplaatste voorhuis. - Van stedenbouwkundige waarde vanwege de bijzondere betekenis die het complex heeft, door omvang en verschijningsvorm, voor de omgeving. Het complex is van belang wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing, de erfaanleg en de historisch-ruimtelijke relatie met groenvoorzieningen, wegen en bodemgesteldheid. - Van cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische ontwikkeling; in casu het onderdeel uitmaken van het rijke bezit van het Nijmeegse Oud-Burgeren Gasthuis. Pagina: 2 / 11

3 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 11 december 2001 Kadaster deel/nr: 20066/50 Monumentnaam** De Vormer Complexnummer Complexnaam De Vormer Woonplaats* Gemeente* Provincie* Gelderland Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Vormerseweg NC Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel WIJCHEN P 2063 Rijksmonumentomschrijving** Omschrijving T-BOERDERIJ "De Vormer", bestaande uit een voorhuis uit 1908 en een achterhuis (bedrijfsgedeelte) uit Het grote voorhuis heeft een voorname rijke uitstraling met barokke in- en uitgezwenkte topgevels. Het achterhuis is traditioneel vormgegeven. Het vanuit een rechthoekig grondplan opgetrokken voorhuis heeft links anderhalve, en rechts twee bouwlagen met zolderverdieping. Het tweelaags rechter gedeelte is twee vensterassen breed en heeft een risaliet aan de voorzijde. Het linker deel van het voorhuis is ongeveer twee keer zo breed. Het DAK bestaat uit twee haaks op elkaar staande zadeldaken met gelijke nokhoogten. Het zadeldak van rechter beuk heeft de nok loodrecht op de voorgevel. De dakvoet ligt hier hoger dan bij het aangrenzende zadeldak omdat dit bouwdeel twee volwaardige bouwlagen heeft. Het dak is gedekt met geglazuurde rode Muldenpannen en watert af via bakgoten op klossen. In het achter- en rechter dakschild zijn dicht bij de nok in totaal drie schoorstenen geplaatst. In het voorschild bevindt zich een plat gedekte houten dakkapel met twee gekoppelde openslaande ramen. Het dak is geplaatst tussen drie in- en uitgezwenkte topgevels. Deze topgevels hebben uitkragende schouders en wit gepleisterde, geprofileerde afdeklijsten. De topgevel aan de linker zijde wordt afgesloten door een gepleisterd halfrond fronton met het geschilderd opschrift: "De Vormer". De topgevel aan de voorzijde heeft bolvormige sierelementen op de schouders Pagina: 3 / 11

4 en op de top, alsmede een smeedijzeren windvaan. De bakstenen GEVELS zijn in Vlaams verband gemetseld en voorzien van een trasraam in kruisverband. Onderin het trasraam bevinden zich in totaal vijf kelderlichten: drie ter plaatse van de linker en twee ter plaatse van de rechter kelder. De uitgespaarde muuropeningen worden afgesloten door rollagen (koppenlaag). De vensters in de eerste bouwlaag hebben een enkelruits schuivend onderraam en een enkelruits bovenlicht met vernieuwd glas. Deze vensters zijn enkelvoudig uitgevoerd met uitzondering van twee kruiskozijnen. De roedenverdeling is gewijzigd en de luiken voor de onderramen zijn verwijderd. De vensters in de tweede bouwlaag hebben openslaande onderramen en enkelruits bovenlichten, met uitzondering van de enkelruits "mezzanino"-vensters in het linker gedeelte van de voorgevel. Ook hier zijn de luiken voor de onderramen verwijderd. De drie geveltoppen hebben in het midden elk één venster: in de geveltop aan de voorzijde een driedelig venster met boog (Serliana), in de linker zijgevel een rechthoekig venster met enkelruits raam en in de achtergevel een rondboogvenster met enkelruits draairaam. De hoofdingang bevindt zich direct naast het rechter risaliet in de asymmetrische en onregelmatig ingedeelde voorgevel: bakstenen trapje, hardstenen dorpel en neuten, paneeldeur, houten luifel en een bovenlicht. Boven deze entree is een hardstenen gedenksteen aangebracht met het opschrift: "Oud Burgeren Gasthuis / te Nijmegen / Gebouwd Herbouwd". De RUIMTELIJKE INDELING van het anderhalve bouwlaag tellende linker gedeelte bestaat uit een kelder met troggewelven, een L-vormige gang met trappenhuis, kamers-en-suite aan de voorzijde, een slaapkamer aan de linker achterzijde en een open zolderverdieping. De indeling van de rechter beuk bestaat uit een kelder met troggewelven, twee vertrekken op de begane grond en slaapkamers op de verdieping. In het woongedeelte is een groot aantal oorspronkelijke INTERIEURELEMENTEN bewaard gebleven, zoals gehoute deuren met geprofileerde omlijstingen; tegelvloer in de gang; balklagen met kraalschroten op bewerkte consoles; zwart marmeren schoorsteenmantels; een keukenschouw bestaande uit een gesneden houten kap op muurstijlen van blauw geglazuurde bakstenen en een betegelde achterwand met schildpadtegels en vijf polychroom beschilderde tegels met voorstellingen van het boerenleven (dorsen, ploegen, maaien); een rijk bewerkte houten bordestrap; drie schenkelspanten met bewerkte nokstijlen op de beschoten zolderverdieping. Het achterhuis heeft in kruisverband gemetselde GEVELS met een trasraam. De gevels worden geleed door lisenen en afgesloten door uitgemetselde rollagen. De uitgespaarde muuropeningen worden segmentboogvormig afgesloten: overwegend grote negenruits stalen stalramen en enkele opgeklampte tweedelige staldeuren. De nieuw opgetrokken achtergevel heeft een symmetrische indeling met in het midden een korfboogvormig afgesloten deeldeur, links en rechts een getoogde mestdeur en boven de deeldeur een rond zoldervenster met roostracering. Het hoge ZADELDAK is aan de achterzijde afgewolfd, is gedekt met rode verbeterde Hollandse pannen en watert af via zinken mastgoten. De inwendige houtconstructie bestaat uit vijf hoge dekbalkgebinten met elk een extra horizontale balk, waarop nokstijlspanten met kreupele stijlen. Waardering T-BOERDERIJ "De Vormer", bestaande uit een voorhuis uit 1908 en een achterhuis (bedrijfsgedeelte) uit Van architectuurhistorische waarde als typologisch goed en gaaf voorbeeld van een grote boerderij met middenlangsdeel en dwarsgeplaatst voorhuis. Het object valt op door hoogwaardige esthetische kwaliteiten, zoals de bijzondere vormgeving van het voorhuis met in- en uitgezwenkte topgevels en de zorgvuldige detaillering van het achterhuis. De boerderij is gaaf bewaard gebleven qua hoofdvorm, gevelindeling, materiaalgebruik en Pagina: 4 / 11

5 interieurindeling. Bovendien bezit het pand diverse waardevolle interieurelementen. - Van stedenbouwkundige waarde als essentieel onderdeel van een agrarisch complex dat van belang is wegens de hoogwaardige kwaliteit en omvang van de bebouwing, de erfaanleg en de historisch-ruimtelijke relatie met groenvoorzieningen, wegen en bodemgesteldheid. - Van cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische ontwikkeling; in casu het onderdeel uitmaken van het rijke bezit van het Nijmeegse Oud-Burgeren Gasthuis. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Boerderijen, molens en bedrijven Boerderij(M) Boerderij(M1) Pagina: 5 / 11

6 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 11 december 2001 Kadaster deel/nr: 20066/50 Complexnummer Complexnaam De Vormer Woonplaats* Gemeente* Provincie* Gelderland Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Vormerseweg NC Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel WIJCHEN P 2063 Rijksmonumentomschrijving** Omschrijving Grote GRAAN- annex WAGENSCHUUR uit 1925 op rechthoekig grondplan. De bakstenen GEVELS met trasraam zijn in kruisverband gemetseld, worden geleed door lisenen en aan de bovenzijde afgesloten door enkele uitgemetselde baksteenlagen. De asymmetrisch ingedeelde VOORGEVEL heeft links een korfboogvormig afgesloten inrijdeur; in het midden op de begane grond een getoogd negenruits stalen raam, op de verdieping een rond zoldervenster met roostracering; en rechts een rondboogvormig afgesloten opgeklampte deur. Het merendeel van de uitgespaarde muuropeningen in de overige gevels wordt segmentboogvormig afgesloten. In de LINKER ZIJGEVEL bevindt zich een reeks grote negenruits ramen van staal. De grotendeels blinde RECHTER ZIJGEVEL heeft achteraan een brede opgeklampte dubbele deur. De lagere wagenschuur met aankapping tegen de ACHTERGEVEL heeft zes getoogde toegangen. Op één toegang na zijn alle opgeklampte dubbele deuren van de wagenschuur verwijderd. Het steile WOLFDAK van de graanschuur en de aankapping van de wagenschuur zijn gedekt met rode verbeterde Hollandse pannen en wateren af zonder goten. De RUIMTELIJKE INDELING van de schuur is gewijzigd. Oorspronkelijk was de linker beuk achter de hoge inrijpoort smaller dan de voor opslag bestemde rechter beuk. De oorspronkelijke rij houten stijlen stond dan ook links van het midden. Thans is een reeks ijzeren ondersteuningen in het midden onder de dwarsbalken geplaatst. Het restant van de oorspronkelijke houtconstructie bestaat uit zes in de muur opgelegde balken waarop nokstijlspanten met kreupele stijlen, overgekeepte balken en schoren. De spanten zijn bij de onderzijde van de nokstijlen met elkaar verbonden door balken in de lengterichting van het gebouw. Pagina: 6 / 11

7 Waardering GRAAN- annex WAGENSCHUUR uit Van architectuurhistorische waarde als typologisch goed voorbeeld van een grote graanschuur met aangebouwde wagenschuur uit Het object is gaaf bewaard gebleven qua hoofdvorm, gevelindeling en materiaalgebruik, en deels in de oorspronkelijke houtconstructie. Dit in traditionele bouwtrant ontworpen en zorgvuldig gedetailleerde agrarische bijgebouw is van belang voor het oeuvre van bouwmeester Francken uit Andelst. - Van stedenbouwkundige waarde als essentieel onderdeel van een agrarisch complex dat van belang is wegens de hoogwaardige kwaliteit en omvang van de bebouwing, de erfaanleg en de historisch-ruimtelijke relatie met groenvoorzieningen, wegen en bodemgesteldheid. - Van cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische ontwikkeling; in casu het onderdeel uitmaken van het rijke bezit van het Nijmeegse Oud-Burgeren Gasthuis. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Boerderijen, molens en bedrijven Boerderij(M) Graanschuur(M) Boerderijen, molens en bedrijven Boerderij(M) Wagenschuur(M) Pagina: 7 / 11

8 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 11 december 2001 Kadaster deel/nr: 20066/50 Complexnummer Complexnaam De Vormer Woonplaats* Gemeente* Provincie* Gelderland Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Vormerseweg NC Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel WIJCHEN P 2063 Rijksmonumentomschrijving** Omschrijving Voormalige PAARDENSTAL uit 1925, thans stalling voor schapen. Dit bijgebouw is vanuit een rechthoekig grondplan opgetrokken en wordt afgesloten door een zadeldak tussen topgevel. Het DAK is gedekt met rode verbeterde Hollandse pannen en watert af zonder goten. De bakstenen GEVELS met trasraam zijn in kruisverband gemetseld. De lange zijgevels worden geleed door lisenen en aan de bovenzijde afgesloten door enkele uitgemetselde baksteenlagen. De topgevels aan de voor- en achterzijde zijn voorzien van uitgemetselde schouders, baksteenvlechting en een halfronde tuit. De uitgespaarde muuropeningen worden afgesloten door een segmentboog of door een anderhalf steense rollaag. De twaalf- en twintigruits stalen stalramen zijn uitgevoerd als valraam. De opgeklampte tweedelige staldeuren zijn voorzien van een bovenlicht: of een in het kozijn opgenomen vierruits bovenlicht, of een stalen latei met een getoogd tienruits stalen bovenlicht. Tegen de linker zijgevel is een diensttoilet uitgebouwd onder pannen lessenaardak. Waardering Voormalige PAARDENSTAL uit Van architectuurhistorische waarde als typologisch goed voorbeeld van een grote paardenstal uit Het object is gaaf bewaard gebleven qua hoofdvorm, gevelindeling en materiaalgebruik. Dit in traditionele bouwtrant ontworpen en zorgvuldig gedetailleerde agrarische bijgebouw is van belang voor het oeuvre van bouwmeester Francken uit Andelst. - Van stedenbouwkundige waarde als essentieel onderdeel van een agrarisch complex dat van Pagina: 8 / 11

9 belang is wegens de hoogwaardige kwaliteit en omvang van de bebouwing, de erfaanleg en de historisch-ruimtelijke relatie met groenvoorzieningen, wegen en bodemgesteldheid. - Van cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische ontwikkeling; in casu het onderdeel uitmaken van het rijke bezit van het Nijmeegse Oud-Burgeren Gasthuis. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Boerderijen, molens en bedrijven Boerderij(M) Paardestal(M) Pagina: 9 / 11

10 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 11 december 2001 Kadaster deel/nr: 20066/50 Complexnummer Complexnaam De Vormer Woonplaats* Gemeente* Provincie* Gelderland Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Vormerseweg NC Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel WIJCHEN P 2063 Rijksmonumentomschrijving** Omschrijving Voormalig BAKHUIS annex VARKENSSTAL uit de tweede helft van de 19de eeuw. Laag bijgebouw op langgerekt rechthoekig grondplan. Het WOLFDAK is gedekt met rode Muldenpannen en watert af zonder goten. Op de golvende nok staat een schoorsteen ter plaatse van de brandmuur tussen het bakhuis en de stal. De bakstenen GEVELS zijn in kruisverband gemetseld. De schuine zijkanten van de topgevels zijn voorzien van baksteenvlechting. De uitgespaarde muuropeningen in het bakhuisgedeelte worden afgesloten door rollagen. Een houten deur aan de zijde van het hoofdgebouw verschaft toegang tot het bakhuis. Dit deel van het gebouw ontvangt licht via een vierruits schuifraam, een smal tweeruits raam en een rondboogvormig afgesloten vierruits raam. De vensterluiken zijn verwijderd. Het merendeel van de ramen en deuren in het stalgedeelte is in de loop der tijd vernieuwd en/of gewijzigd. In de lange gevel aan de veldzijde bevindt zich een reeks boogvormig afgesloten varkensdeurtjes. Onder het wolfeind is een getoogd zolderluik aangebracht. Waardering Voormalig BAKHUIS annex VARKENSSTAL uit de tweede helft van de 19de eeuw. - Van architectuurhistorische waarde als typologisch goed voorbeeld van een eenvoudig agrarisch bijgebouw uit de 19e eeuw. Pagina: 10 / 11

11 - Van stedenbouwkundige waarde als essentieel onderdeel van een historisch gegroeid agrarisch complex dat van bijzondere betekenis is vanwege de hoogwaardige kwaliteit en omvang van de bebouwing, de erfaanleg en de historisch-ruimtelijke relatie met groenvoorzieningen, wegen en bodemgesteldheid. - Van cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische ontwikkeling; in casu het onderdeel uitmaken van het rijke bezit van het Nijmeegse Oud-Burgeren Gasthuis. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Boerderijen, molens en bedrijven Boerderij(M) Bakhuis Boerderijen, molens en bedrijven Boerderij(M) Varkenshok Pagina: 11 / 11