vcrnbcruvningen 3de u.a voopn;a - =

Transcriptie

1 3de vcrnbcruvningen In november 1903 werd het gebouw in gebruik genomen. Beneden, in het souterain, stond een stoommachine die de rotatiepers aandreef. Boven, onder het glazen dak, werkten 40 zetters. Er waren 9 ze tmachine s in gebruik. Het was een vooruitslrevend bedrij f: in 1904 had men een eigen station voor draadloze telegrammen en in 1905 verscheen de eerste foto in de krant. Ilet gebouw, dat oorspronkel i jk als zeer groot werd beschouwd, bleek door de snel le groei van de krant a1 spoedig te k1ein. In 1919 begon men met de bouw van een nieuwe vleugel aan de paleisstraat. Dat was mogelijk door de aankoop en afbraak van enige kleine huisjes. In de buitenmuur van de nieuwe vleugel werd een daaruit afkomvooral de verbindingen, tussen beide gebouwen talrijke moeilijkheden veroorzaakte: a1 het verkeer moest nu door een zeer nauwe passage geschieden. Door deze vreemde aaneens luit ing ont s tonden op verschillende afdelingen dode hoeken en hierdoor moest het werk aan het gebouw aangepast worden, hetgeen natuurlijk juist andersom moet z:-jn. Een groot handicap bij het aaneentrekken van beide gebour.{en t,/as het verschil in vloerhoogte ( nn nog, dit stuk is in het Binnengasthuis geschreven door iemand die over zo'n trapje is gestruikeld ). Begin 192I werd deze vleugel in gebruik genomen. In 7926 kocht het Handelsblad het hoekj e Paleisstraat/Nieuwe Zijds voor 15 mi11e. Vlak na de oorloe werd de hal AAN:'LUITII..JG VAN DL TWLL GLBOUIVLN ( - = E r.j N d t 1- &, F u, I IJ J I u.a voopn;a KANT. WAARI]EID stige gevelsteen ( voorstellende een baal tabak ) ingemetseld. Aan de nieuwe vleugel moest door omstandigheden een typische vorm worden gegeven ( omdat de huisjes aan de Nieuwe Zijds er niet bi J werden getrokken ), waardoor SrGAAtN. WINXEL 10

2 1 :ii. N $ N$ i\s\gsn\ "qnks., de ha1 in traar oorspronkel ijke funkt ie ( rez de chaussee ) verbouwd en gemoderniseerd omdat de administratie die daar huisde ook steeds uitbreidde. Op 27 oktober werd deze "vrolijker en blijmoediger" ruimte in gebruik genomen. ln de loop der j aren breidde men het bezi.t uit tot het hele bouwblok Nieuwe Ztjds Voorburgwal, Paleissf ruursslr raaf Snrrisr'rAAf vhu! en het Kei-zerrijk. Aan het Ke:- zerrijk werd in de jaren een nieuwe vleugel ge- '50 bouwd met een diepe kelder voor de nieuwe, grotere pers. Kerst 1957werd d it gehee L in gebruik senomen.

3 van f leetstl.elet totr.r oven spekulat ie, leeg stand Gln sloop Ongeveer driekwart eeuw is de Nieuwe zijds Voorburgwal met recht ttfleetstreet de van Amsterdamtt genoemd. De Londense krantenwijk bestaat Dog, die van Amsterdam echter niet meer. De krantenburchten 1 iggen nu aan de buitenkant van de stad. De kranten trokken \reg door schaalvergrot ing en door immense parkeerproblemen. Het Nieuws van de Dag en de Telegraaf gingen naar Sloterdijk. Trouw, Volkskranr en Parool gingen naar de Wibauts traat en het Financiele Dagblad naar de Weesperstraat, tret Vrije Volk en NRC /Hande 1 sb 1 ad ver trokken naar Rorterdam, fl de Tijd werd een weekhlad. De Waarheid was a1 veel eerder weggegaan. Het gebouw van Het Vrije Vo1k, Nieuwezijds Voorburgwal 22, is a fgebroken, op de fundamenten staat nu het Sonestahote1. Het gebouw van Trouw van de post zege lmarkt is ook hotel ( Nova ) gewc-,rden. Gebouw Concord ia waarin achtereenvolgens Nieuwsblad voor flederland, de Telegraaf en de Volkskrant hebben gezeten kwam in de zestiger jaren leeg te staan. De Amsterdamse bouwonderneming 11 idreth was 1,8 mi1- joen kwijc aan de renovering, de begane grond en het sousterrain worden nu verhuurd a1 s bedr ij fs - ruimte, de bovenverdieping, a1lemaal woningen, zljn of worden verkoch t. Na jaren spekulatie, leegstand en wachten op bouwvergunningen wordt nu de laatsle hand gelegd aan eerl 2O-b aans bowl- ingc en t rum en par tycentrum voor 2O0 feestgangers. Deze 2 elabl issementen worden sedxoloiteerd - i9 lfr ' ' o " door de Rekreon- groep uit St.:enbergen (o.a. Skol). Ztj betreren ook de ondergrondse parkeergarage, hoewel er ooit door de gemeente is bepaald dat aan de Nieuwezijds Voorburgwal geen parkeergarages gebouwd mochten worden. De rest wordt verhuurd aan VNLl Business Pressgroep. De verbouwing van deze kolos kostte de eigenaar (Caransa b.v.) 6 rniljoen. En dan het Algemeen Handelsbladgebouw. NRC/Handelsblad van l9 senfember I975: "Er ts een ilitgeaerkt plan om op de plaats 1)a7L het otlde Hattdel.sb LadEebouu een uij f uerdiepingen hoog gebouu te Laten uerrijzen. De begane ;tt,o1td t,s bestemd Door uirikels, coffeeshops e.d., de hogere uetdt epingen zouden kantcren moeten hev'berilerr. " Geschatte kos ten 18 miljoen. Goedkeuring van deze nl annen 'i s voorwaarde voor het definitief worden van de verkoop aan Van Zanten Vas tgoed b. v. Op 16 december 1976 werd het gebouw voor + 3 miljoen zonder toestemming van de gemeente voor de nieuwbouv/plannen (: ) toch aan Van Zanten verkocht. "De ontutkkel'tng DaTt het plan als zodantg zal ter hand Dorden genomen d.oor het WtLma concetn". In verkocht Van Zant en het gebouw (inclusief krakers) aan Wilrna b. v. Deze voelt er meer voor om de bovenverd iepingen tot 50 luxe koopappartementen te ve rbouwen. Amsterdams Stadsblad 5 september I979: "De bottuaarl'dv,aag is 'tngediend, LDe hebben de tekent n.qen net tei:ugi1 ekre,jen, er moeten txog uat korrekties Dorden aarlgebracht, die deze tteek de d,eur u"t tgaan rlaar bouit- en uontngtoezicht. " Fn z^. i in ar nn nog d meer ^l.' p tannen voor de Nieuwezrjds Voorburgwal b.v f63 - I65 - L67 (voor f ,-- verkocht) ook weer Iuxe appartementen winkels enz, De pr i jze.n d ie voor de s tukken erond hetaald worden z.i in b."...j,, zo hoog dat er al1een zeer hoge gebouwen kunnen verr :- jzen, d ie intensief sebrrrikt worden dus veel hoge huren opbrengen op een kl e in.rnnerrrl.lft. Dit al1es is mogelijk doordat er eeen -.-" b bes femmi nesol an voor deze buurt is. 3,@g 12

4 1i 5de eigenaan: rrvilrna b.v, een aannetrtensbednijf rnet gfootse plannen Het is de bedoeling i.t dit hoofdstuk een beeld te geven van de eigenares van het omstreden Handelsbladgebouw, de Wilma b.v., een oorspronkelijk uit Limburg afkoms t ige bouwgigant. We zu11en in de volgende bladzijden trachten na te gaan op welke gebieden de aktiviteiten van dit bedrijf zich ontplooien, hoe er te werk gegaan wordt en meer specifiek wat ze \met het voormal ig Handel sb ladgebouw s inds twee j aar haar e igendom doet ( en vooral niet doet ). Aan de hand van de vorige t\^/ee affaires hopen we een idee te geven van de struktuur en werkwijze van de bouwmaatschappij Beide schandalen hebben wat puhlicitoit _ oelrrpean o--,regen, ma2r maar o' elgen- 1i_'i k voornamelijk in de bouwwere1d. de Pul-trreFpolden De eersfe zaak is die van de Purmerpolder, In 1972 verscheen tret struktuurplan Purmerend, dat :noest voorzien in de bebouwing van de Purmerpol - der. De Wilma had daar wel zin in. Enkele jaren daarvoor was de omzel s tevig gedaald, omdat de bouwmarkt in Brabant en Limburg instorrte. "A1s wilden zijn we toen gaan ki jken waar we er omze t b i j konden krijgen",aldus toenmalig direkteur Ir. Crijns. enhet bleef niet bij kijken, de Wi 1ma groe ide binnen enke 1 e j aren tot een bedrijf dat door heel Nederland en over de grens bouwde. Om ziclt te verzekeren van een opdracht in de Purmer nam de bedrijfsleiding toevlucht tot het net van dochter-b.v.'s, bevriende maatschappijen en invloedrijke relaties a1s KVP - kamerlid Andriessen, op dat moment "g"honoreerd adviseur" bi i de i^li1ma. De term kommisaris werd uit politiek oogpunt angs tval 1 ig vermeden. Hoewe 1 me t de gemeente purmerend afgesproken was dat de Wi 1ma geen grond in de Purmer aan zou kopen, daarentegen zelfs verkoop van de toenmalige eigenaar rechtstreeks aan de gemeente zou bevorderen, stortten haar gehaaide "dochters" zich - met welluidende namen als Nederlandse Credietbank, Almij, omij, Ilagomij en Grontmij - zich doeltreffend op de polder. tlet ging ongeveer zo: eers t koopt de Nederlandse Credietbank via Al mij en Bomi i 272 ha. in de Purmer dan neemt de "pr"geboren" Hagomi j deze grond over ( na twee maanden ), en vier dagen later gaan plotseling a1le aandelen van Hagomi j geruis loos over in de handen van Wi 1ma. We zeggen ongeveer, omdat het haast onmogeli jk is bij dit soort mistige en zwaar gekamoufleerde transakties na te gaan wat er nu precies aan de hand is ge\"/eest. In ieder geval had Wilma nu haar grond en r^ras ze zover dat de ge - meente Purmerend met het bouwprojekt niet meer om de Wilma heen kon. : van de 8500 te bouwen \^7oningen kreeg ze er 2400 toegewezerr, bovendien mag ze voor 50 Z deelnemen aan de bouw van Purmerends nieuwe city-centrum, een projekt dat aanvankelijk vo11edig aan de Amsterdamse projektontwikkelaar Hi11en & Roosen \^/as toegewezen ( ook geen lieve jongen trouv/ens ). In die t iid nam de gemeente Purmerend een mot ie aan, waarin afkeuring werd uitgesproken over prakt i jken van grond ^^,lf{ i.,;--

5 14 de vviltrra - flats Werpt de zaak Pr,irmerpolder vooral licht op de poliriek en struktuur van de In/i1ma, de af f aire rond de Wilma-f1ats in de Limburgse mijnstreek is meer typerend voor het produkt dat vaak door het bedri_j f geleverd wordt ( hoewel de woningen in de Purmer nou ook niet bepaald geweldig gebouwcl genoemd kunnen worden ). Om te beginnen bl j. jkt vooral hier dat deze onderneming he t $/aagt om in de '70.jaren nog steeds de monotone rechttoe-rechtaan f latkolossen neer te zetten, waarvan nen in de jaren '50 a1 begon te vermoeden dat die niet de goede woonomgeving voor welk levend \nezen dan ook zijn. De burgemeesters van de gemeenten Heerlen, Kerkrade en Sctraesberg wenden zich in de zomer van 1977 tot de minister met hr:t verzoek een bi idraee fe leveren aan de herstelkosten van 1600 f1ats, die daar in 1965/'66 door de \'lilma werden gebouwd. Gruyters l iet het TNO een onderzoek instellen, waarvan de resultaten uitwijzen dat "de o----'--" sebreken ernstiper z.iin dan aanvankefijk werd gedacht". In september ste 1t Gruvters 21 mi1 - joen gulden beschikbaar voor herstelwerkzaamheden: B milioen voor r. -- l^ ^^-1^ oe aanreg van een nteu\t c.v.-systeem en 13 miljoen voor de bestrij. d ing van bouwkundige te,kortkomirgen. De bewoners hadden jarenlang akt ie gevoerd en huurverhog ing tegen weten te houden door het wijzen op scheurvorming, slecht funkt ionerende verwarming, los - staande b innenmuren en afbrokkelende balkonranden. In andere Idilma-\roningen in Helmond kwamen de plafonds naar beneden. Ook daar heeft de gemeente voor de verbeter ing van deze v/oninoen on vt, mrrtrten draaien. De Wi1- ma betaal.de weer geen cent mee en heeft ook de bourvfouten niet wil- 1en erkennen: de woningbouwvereniging zou teveel "a-sociaal vo1k" in de won ingen hebben gehuisvest. De oorz aken van de twij felacht ige Wilma-produkten moeten vooral worden gezocht in het interne beleid van de onderneming: van hoog tot iaag wordt er voortdurend op gehamerd, dat snelheid en goedkoop werken van het grootste belang, zijn, zelfs in een tijd dat er ook in de bouwwereld de nadruk op kwaliteit i.p.v. kwantiteit gaat va11en. De mensen van de uitvoering worden maar a1 te vaak tegen elkaar op gezet om het resultaat te bevordercn z.c,cf sehorrden met b*"- een f1 ink inkomen plus auto van de zaak, tot - -zlj en dat is vaak a1 op hun 40" - opgebruikt zijn. Het zr ekteverzuim bij de Wilma is a1 jarenlang aantoonbaar hoger dan het gemiddelde, er ziln meerdere gevallen gev/eest van hart-infarkton hi i vnak nog erg J onge mensen, terwij 1 de nadruk op snelheid ook maar al Le vaak ten koste is gegaan van de veiligheid op het werk, soms met dodelijke gevolgen. Dat is echter vaak moeilijk na te trekken, omdat I,Ji1ma bi j de bouw meestal maar weinig eigen personoo t hpp f. I nnan nn r^r2 f e l-. f L rvylrrt vl, oldl ll4, 'i g:n; ki; Iang en hoog en recht maar rendabel... tj en de j ongens d ie het werk opknapgunning verleend vras, terwijl aan de Johan Huizingalaan, waar de

6 gemeente eventueel wilde instemmen met kantoorbouw, plotseling van een projekt werd afgezien. het gebo handelsblad Ln,V En dan bezit ztj sinds de zomer van!977 natuurlijk liet gebouw waar het in dit boek allemaal over gaat: toen kocht de Wilma het Handelsbladgebouw van Van Zanten Vastgoed B.V. voor! 2,8 miljoen ( deze Van Zanten werkre veel samen met de I^lilma, bi jv. op de Johan Huiz inga laan inder - tijd, D heeft waarschijnlijk a1- leen voor prijsopdrijvirg gezorcci). Net zo min a1s de vorige eigenaar heeft de Wilma tot nu toe met een redelijk en haalbaar plan kunnen komen om iets met dit historiese gebouw in het trart van Amsterdam te kunnen doen. Het enige waar men op kon komen was het neerhalen van het gebouw en er kantoren met luxe appartementen neer te zetten. De monumentale pandjes moeten natuurlijk blijven staan, a1 is het onvermijdelijk dat die zware schade op zu11en lopen tijdens de sloop van het hoofdgebouw. Kantoren in het centrum van Amsterdam plegen eindeloos lang leeg te scaan, want wie op een doordeweekse dag op welke tijd dan ook een auto wi1 parkeren in de buurt van de Nieuwe Zijds Voorburgwal en de Spuistraat en dat niet 1ukt, begrijpt we1 vtaarom. De nadruk is nu dan ook op luxeappartementen komen te vallen. De vraag is nu: moet een in principe oerstevig gebouw, dat zo geschikt is voor bewoning door samenlevingsvormen zoat.s wij die verkiezen, gesloopt worden om er ongetwij feld 1uxe, maar ook ongetwij feld smakeloze, dure en stijlloze appartementen neer te zetten? Appartementen d ie bovendien a11een maar te betalen zijn voor mensen die al1ang in een appartement of ander, beter huis wonen. De koste-n van het indertijd door Van Zanten ingediende bouwplan zouden 18 miljoen bedragen. Dat geld zou beter gebruikt kunnen worden, bijv. voor soc iale woningbouw in de binnenstad. A1s ondanks a1les het geld het weer van de redelijkheid en visie wint, zai dat betekenen dat er niet a1 leen weer een karakteristiek gebouw verdwijnt, maar ook dat er weer minder vaste (! ) bewoners in de binnenstad zu11en ziln, met a1le gevolgen van dien. Bewoners van luxe appartementen zijn meestal geen permanente bewoners, in die zin dat het vaak buitenlandse zakenlieden zijn. Het gerucht gaat dat de gemeente ooit 3,5 miljoen bood voor het gebouw, terwij 1 de Wi lma er 4,5 miljoen voor wilde hebben. De omzet van de Wilma loopt tegen de 900 miljoen per jaar, oob steeds nemen de aktiviteiten toe, ook buiten Nederland, tot in de Verenigde Staten toe. In dat licht bezien lijkt het kinderachtig dat het bedrijf weigert een gebouw ( voor hun zo onbetekenend ) in Amsterdam over te doen aan de gemeente, een gebouw waar zij voorlopig toch niets mee kunnen doen en 100 voormalig woningzoekenden wd1. Voor de gemeente 1 igt h ier een kans om nou e inde 1i.j k eens woongroep f,, die tot op heden niets in Amsterdam kunnen vinden wat ruimte betreft, te herbergen en de leefbaarheid van het centrum te herstellen, c.q. te verbeteren. Bovendien heeft Amsterdam dankzij de van Dam-regeling ekstra geld gekregen voor de aankoop van panden ( een- en tweepersoons huis - houdens ). Dat hoeft dus geen probleem te zijn a1s I^/e eenmaal op de 1 ij s t van aankoop s taan. Wij wil1en niet a1leen wonen, maar ook leuk wonen, ais het e- ven kan. Wilma, open the doorl I! 4E