BRUSSELS MELDPUNT OUDERENMIS(BE)HANDELING JAARVERSLAG Groot Eiland Brussel 02/

Transcriptie

1 BRUSSELS MELDPUNT OUDERENMIS(BE)HANDELING JAARVERSLAG 2009 Groot Eiland Brussel 02/

2 INHOUDSTAFEL 1. Interne Structuur Inbedding binnen Home-info Raad van Bestuur Personeel Bereikbaarheid 3 2. Betoelaging 3 3. Wat is ouderenmis(be)handeling 4 4. Vormen van ouderenmis(be)handeling 4 5. Doelstelling Meldpunt 4 6. Doelgroep 5 7. Methodiek Luisterend oor / aanspreekpunt Analyse van vraag/melding Diagnosestelling en probleemoplossing 6 8. Samenwerkingsverbanden Binnen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Binnen Vlaanderen Op Federaal niveau 7 9. Sensibiliseren en preventie Statistische gegevens Registratie en analyse van alle oproepen Analyse van de maldingen waarvan een dossier geopend werd Meldingen binnen de thuissituatie Meldingen binnen de residentiële voorziening 18 Algemeen Besluit 22 Bijlage 1 Samenstelling Stuurgroep 23 2

3 Brussels Meldpunt Ouderenmis(be)handeling 2009 Op 26 januari 2009 had de persconferentie plaats voor de start van het Brussels Meldpunt Ouderenmis(be)handeling. Vanaf dit moment werd gestart met de promotie en bekendmaking van het Meldpunt en met de hulpverlening in concrete situaties/meldingen van ouderenmis(be)handeling. 1. Interne structuur 1.1. Inbedding binnen Home-Info Het Meldpunt Ouderenmis(be)handeling is ingebed binnen de organisatie Home-Info. Home-Info is jarenlang een gevestigde waarde binnen de Brusselse residentiële ouderenzorg. De inbedding van het Meldpunt binnen vzw Home-Info veronderstelt een bijkomende profilering naar ouderen in de thuiszorg. Deze profilering is mogelijk omdat er een aantal inhoudelijke en formele raakpunten zijn tussen beide werkingen. Zo doet Home-Info aan informatieverstrekking, adviesverlening en verdere doorverwijzing.ook laat de organisatie zich in met klachtenopvang en kent ze een preventieve werking. Formeel gezien staan laagdrempeligheid en een neutrale, onafhankelijke dienstverlening centraal. Hierdoor wordt de expertise van Home-Info maximaal benut en doorgegeven Raad van Bestuur Vermits het Meldpunt deel uitmaakt van vzw Home-Info. wordt het bestuur bijgevolg waargenomen door dezelfde leden als de Raad van Bestuur van de organisatie Home-Info Personeel - De uitbouw/opstart van het Meldpunt werd opgenomen door Jaklien Vandermeulen, directrice Home-Info. Ongeveer ¼ van haar deeltijdse tewerkstelling werd besteed aan uitbouw van het Meldpunt. - Daarnaast wordt het Meldpunt in haar werking eveneens ondersteund door het team van Home- Info. - Sinds 1 juni 2008 is er een werktijduitbreiding van een personeelslid van Home-Info van deeltijds naar 75% tewerkstelling. Sinds 1 september 2009 werkt dit personeelslid voltijds wat een personeelsbezetting van 0,5 VTE voor het Meldpunt betekent Bereikbaarheid Het Meldpunt is bereikbaar op het telefoonnummer en adres van Home-Info: 02/ Groot Eiland 74, 1000 Brussel, brusselomb@misc.irisnet.be. 2. Betoelaging Voor de continuering en verder uitbouwen van het Meldpunt is er volgende betoelaging: Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie: aan de Overkoepelende vzw Home-Info/Infor-Homes voor werking- en personeelskosten voor de periode van 15/12/2008 tot 15/12/2009. Via de onderling overeengekomen verdeelsleutel wordt dit verdeeld tussen beide vzw s: - Home-Info : 9.642,85 - Infor-Homes : ,14 Vlaamse Gemeenschapscommissie: aan vzw Home-Info voor werking- en personeelskosten voor de periode van 01/10/ /09/

4 3. Wat is ouderenmis(be)handeling? Doordat mensen ouder worden, neemt de kans dat ze afhankelijk en kwetsbaar worden eveneens toe. Ze zijn meer aangewezen op hulp in het huishouden, hulp bij de verzorging, het beheer van financies. Contact met buitenwereld verloopt moeilijker waardoor een aantal sociaal geïsoleerd leeft. Deze ontwikkelingen maken ouderen makkelijk slachtoffer van ouderenmis(be)handeling. Algemeen kan men ouderenmis(be)handeling als volgt omschrijven: Onder mis(be)handeling van een ouder persoon verstaan we het handelen of nalaten van handelen van al degenen die in een persoonlijke en/of professionele relatie met de oudere staan, waardoor de oudere persoon (herhaaldelijk) lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt dan wel vermoedelijk zal lijden en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid. Mis(be)handeling kan verschillende vormen aannemen; actief (er is specifieke handeling) of passief (ontbreken van een handeling), en met of zonder kwaadwillig opzet. 4. Vormen van ouderenmis(be)handeling Lichamelijke mishandeling en seksueel misbruik Slaan, knijpen, lichamelijk kwetsen door hardhandige verzorging, onregelmatig medicijnen toedienen, fixatie aan stoel of bed, aanranding, verkrachting, ongewenste intimiteiten. Materieel of financieel misbruik Misbruik van volmachten en van goedgelovigheid, geld eisen, stelen van waardevolle voorwerpen, wegnemen van dagelijkse levensmiddelen of materialen voor verzorging Psychische mishandeling Schelden en roepen, intimideren of chanteren, betuttelen of negeren, verhinderen van sociale contacten Verwaarlozing. Medische noodzakelijke zorg onthouden, onthouden van hulp bij activiteiten van het dagelijks leven, gebrek aan elementaire hygiëne, sociale verwaarlozing Schending van de rechten Actief de toegang tot sociale contacten verhinderen, ongevraagd post lezen, onrespectvol omgaan met ouderen in verzorgingssituaties. 5. Doelstelling Meldpunt Het Brussels Meldpunt heeft als doelstelling : - luisterend oor/aanspreekpunt voor concrete situaties van ouderenmishandeling en interventie, opvolging en registratie van klachten van ouderen in de thuissituatie en ouderen die in een residentiële ouderenvoorziening verblijven. - informerende- en adviserende functie ten aanzien van rechtstreeks betrokkenen bij ouderenmis(be)handeling. - goede netwerkvorming en netwerkondersteuning - coördinatie van betrokken hulpverleners/professionelen. - analyse van de problematiek van ouderenmis(be)handeling. - informatie/sensibilisering/preventie. 4

5 6. Doelgroep Het meldpunt profileert zich als een aanspreekpunt voor iedereen binnen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest die te maken krijgt of een vermoeden heeft van een situatie van ouderenmis(be)handeling. Het richt zich in het bijzonder tot volgende doelgroepen: - ouderen, thuis of verblijvend in een residentiële voorziening, die slachtoffer zijn van situaties van ouderenmis(be)handeling en hun persoonlijke omgeving waaronder familieleden, mantelzorgers, vrienden,. - professionele omgeving: voor een aantal ouderen bestaat reeds een hulpverleningsnetwerk nl. thuiszorg (alle samenwerkingsinitiatieven omtrent thuiszorg, mutualiteiten, ziekenhuis, OCMW, dienstencentra, dagcentra, enz ).of verzorgend/verplegend personeel binnen een residentiële voorziening. Deze hulpverleners vormen de eerste intermediairen om ouderen te bereiken. - brede publiek: niet alle situaties van ouderenmis(be)handeling situeren zich binnen een zorgcontext. Vandaar dan ook het belang om andere actoren die in contact komen met ouderen te bereiken zoals socio-culturele verenigingen, bonden/clubs van gepensioneerden, enz Het Meldpunt biedt zowel een luisterend oor als informatie/advies aan. - Binnen de werking staat laagdrempeligheid centraal. De oudere wordt benaderd vanuit zijn actuele levenssituatie alsook vanuit zijn levensgeschiedenis. - Het Meldpunt streeft naar een neutrale en onafhankelijke invalshoek. - Elke melding wordt geregistreerd om de omvang van de problematiek en specifieke knelpunten in kaart te brengen om zo het ouderenbeleid optimaal af te stemmen op de noden van de oudere bevolking. 7. Methodiek De behandeling van klachten/conflicten van ouderen die in een residentiële voorziening verblijven is reeds jaren één van de objectieven van Home-Info. Deze werking wordt gecontinueerd. Naast deze doelstelling wordt een deelwerking bijgevoegd nl. opvang van situaties van mis(be)handeling van ouderen binnen de thuissituatie. Hierbij is het niet de bedoeling zelf de concrete hulpverlening te realiseren doch via netwerkvorming te zoeken naar een organisatie/persoon die best aangewezen is om de hulpverlening uit te werken Luisterend oor/aanspreekpunt. Om een telefonische oproep/melding zo efficiënt mogelijk te beluisteren werd er een luisterschema opgesteld: - dit schema wordt als leidraad gebruikt bij de telefonische oproepen, - wordt eveneens gebruikt bij statistische verwerking van binnengekomen oproepen/meldingen. Onderscheid volgens aard van de oproep/melding ; Melding vanuit residentiële voorziening De methodiek die vanuit Home-Info gehanteerd wordt voor opvang van klachten/conflicten binnen de rusthuizen/rvt s wordt voortgezet. Naargelang de aard/ernst van het probleem is er differentiatie in de hulpverlening nl. - gesprek met melder en/of gesprek met betrokken rusthuis, - geven van informatie, advies : algemeen, juridisch, - contact/overleg met bevoegde inspectiedienst, - overleg met en tussen de verschillende betrokken personen: nl. slachtoffer/personeel/directie, - eventueel doorverwijzing naar andere dienst/organisatie vb. slachtofferhulp. 5

6 Melding vanuit thuissituatie Voor de meldingen vanuit thuissituatie werd een specifiek hulpverleningsproces/ methodiek uitgewerkt. Deze methodiek verschilt naargelang de aard van de problematiek en het al dan niet aanwezig zijn van hulpverlening/netwerk. Er werd een stappenplan tot interventie (gaande van melding tot afronding van het dossier) opgesteld. Elk van de stappen zullen hier kort worden toegelicht. - Aan de hand van een registratieformulier worden de gegevens genoteerd. Op vraag van de melder is een anonieme registratie mogelijk. Worden geregistreerd: - alle stappen die ondernomen worden in het hulpverleningsproces, - alle activiteiten omtrent vorming, preventie, sensibilisering, - alle vragen, leemten, knelpunten waarop geen antwoord kan gegeven worden i.f.v. signaalfunctie naar bevoegde overheden/organisaties. - De differentiatie van de hulpvraag van de melder vormt een eerste belangrijke stap. Indien het een vraag naar informatie en/of advies betreft wordt deze onmiddellijk verstrekt. Blijkt een interventie noodzakelijk zal de situatie verder geëxploreerd worden. - In een gesprek met de melder wordt verder gepolst naar situationele kenmerken en is er aandacht voor de beleving. Het in kaart brengen van reeds aanwezige hulpverlening en ondersteuning vormt hierbij een belangrijk aandachtspunt. Het Meldpunt streeft naar een inclusieve manier van werken, waarbij de reeds aanwezige hulpverlening wordt gestimuleerd om de situatie aan te pakken en met de nodige ondersteuning. - In een volgende fase wordt gestreefd naar overleg met de betrokkenen. Dit overleg heeft tot doel de situatie vanuit verschillende invalshoeken verder te exploreren en zo tot een handelingsplan te komen. Dit handelingsplan zal als leidraad gehanteerd worden en op regelmatige basis geëvalueerd worden. Daarnaast beoogt het overleg de communicatie en samenwerking tussen de verschillende hulpverleners te faciliteren en te bevorderen. Het is geenszins de bedoeling dat het Meldpunt hierin een actieve rol gaat spelen. Binnen het netwerk van aanwezige hulpverlening wordt gezocht naar een sleutelfiguur die de zorg kan opnemen (zg. zorgbemiddelaar). Het Meldpunt zal streven naar een onafhankelijke en bemiddelende rol. Indien er geen zorgbemiddelaar gevonden wordt zal het Meldpunt overgaan tot de effectieve uitvoering van het handelingsplan. - Op regelmatige tijdstippen wordt de situatie verder opgevolgd door het Meldpunt. Het dossier wordt afgerond indien alle doelstellingen van het handelingsplan bereikt zijn. Er kan een noodplan opgesteld worden met duidelijke afspraken mochten er opnieuw problemen opduiken Analyse van vraag/melding. Onderscheid naargelang: o formulering melding/hulpvraag door een hulp- of dienstverlener, o hulp- of dienstverlener heeft een eigen hulpvraag, o formulering melding/hulpvraag door oudere zelf, o formulering melding/hulpvraag door een betrokkene uit de omgeving van de oudere Diagnose-stelling en probleemoplossing. o situatie die strafrechterlijk vervolgbaar is wordt doorverwezen naar hiervoor bevoegde diensten vb. politie, slachtofferhulp. o situatie waar netwerk aanwezig is: vanuit kennis en knowhow van sociale kaart zoeken naar meest geschikte partner en instaan voor de coördinatie van de hulpverlening. o situatie waar geen netwerk aanwezig is : zoeken naar een zorgbemiddelaar. 6

7 8. Samenwerkingsverbanden Binnen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest SEPAM / Infor-Homes. Voor de verdere uitwerking van het GGC project ouderenmis(be)handeling wordt er samengewerkt met SEPAM (Service d Ecoute pour Personnes Agées Maltraitées) van Infor- Homes. Op regelmatige basis zijn er onderlinge contacten en overlegmomenten om zowel betreffende de hulpverleningsmethodiek, vorming, preventie, sensibilisatie enz onderlinge afspraken te maken en de werking op elkaar af te stemmen. Nederlandstalige partners in het Brusselse Werking stuurgroep. - In 2009 werd een stuurgroep samengesteld met als doel een samenwerking tot stand te brengen tussen de verschillende hulpverlenende partners actief in het NL-Brusselse werkveld. Hierdoor wordt een interdisciplinaire benadering gewaarborgd en het draagvlak voor de opvang van problemen van ouderenmis(be)handeling vergroot. In de stuurgroep is er een ruime vertegenwoordiging van actoren zowel binnen als buiten de zorgverlening (o.a. B.O.T., Familiehulp, Seniorencentrum, Slachtofferhulp, enz ).zie lijst in bijlage - er werd een protocol uitgewerkt waarin de engagementen van de verschillende partners inzake de hulpverleningsmethodiek omschreven werden. - De stuurgroep heeft maandelijks overleg. Actualiseren van ruimer netwerk/samenwerkingsverbanden met het werkveld in functie van efficiënte doorverwijzing; uitbreiden of wijzigen van de lijst van partners met wie er kan samengewerkt worden. Betreffende meldingen vanuit de residentiële zorg kan Home-Info zich beroepen en terugvallen op de bestaande samenwerking met allerlei betrokken organisaties en diensten. Belangrijke partners hierbij zijn de inspectiediensten van de bi-communautaire rusthuizen en deze van de Vlaamse Gemeenschap. De samenwerking verloopt via overleg betreffende individuele klachten/meldingen en vergaderingen waar feiten of rusthuisdossiers besproken worden Binnen Vlaanderen - Op Vlaams niveau neemt het Brussels Meldpunt deel aan het Inhoudelijk Overleg en aan het overleg tussen de verschillende provinciale Steunpunten. - Meldingen betreffende thuissituatie worden eveneens geregistreerd met het registratiesysteem van het Vlaams Meldpunt en doorgegeven aan de centrale databank van het Vlaams Meldpunt. Hierdoor kan het Vlaams Meldpunt de cijfergegevens omtrent ouderenmis(be)handeling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest mee opnemen in hun jaarverslag Federaal niveau. In het kader van het welzijn van ouderen in familiaal verband richtte de federale Staatssecretaris voor Gezinsbeleid, dhr. Wathelet, een overlegplatform op met een vertegenwoordiging van organisaties in België actief rond de problematiek van ouderenmis(be)handeling, nl. : - Brussel : - Brussels Meldpunt ouderenmis(be)handeling - SEPAM - Vlaanderen: Vlaams Meldpunt Ouderenmis(be)handeling - Wallonië : Respect Senior: Agence Wallonne de Prévention contre la Maltraitance des Personnes Agées. Opzet van dit Platform is uitwisseling van informatie tussen de gewesten en gemeenschappen en zien welke rol de federale overheid (inzake justitie, financiën, fiscaliteit, erfrecht, enz ) kan spelen om acties tav ouderenmis(be)handeling te ondersteunen. 7

8 9. Sensibiliseren en preventie. De problematiek van ouderenmis(be)handeling zit nog steeds gevangen in een taboesfeer. Dit is begrijpelijk: ouderenmis(be)handeling doet zich voor binnen een vertrouwensrelatie en veelal is de oudere sterk afhankelijk van de mensen die hem omringen. In 2009 werd gewerkt aan sensibilisering- en preventie, zowel naar hulpverleners als naar ouderen, met als opzet : - het doorbreken van het taboe en het bespreekbaar maken van ouderenmis(be)handeling bij het brede publiek, ouderen, vrijwilligers, mantelzorgers, professionelen, - middelen aanreiken tot het detecteren/attent zijn voor signalen van ouderenmis(be)handeling binnen de doelgroep, - bespreekbaar maken van de problematiek van ouderenmis(be)handeling. In 2009 werden de volgende voordrachten/infosessies gegeven door het Meldpunt. - 12/02/2009: voorstelling en werking van het Meldpunt voor de Brusselse Ouderenraad - 24/03/2009: voorstelling en werking van het Meldpunt voor maatschappelijk werkers van Europaziekenhuizen - 23/04/2009 : voorstelling en werking van het Meldpunt voor dienst Justitieel Welzijnswerk van het CAW-Groot Eiland - 15/06/2009 : voorstelling en werking van het Meldpunt voor senioren in het Senioren -centrum - 25/09/2009 : medewerking aan colloquium omtrent ouderenmis(be)handeling georganiseerd door Stad Brussel (leiding workshop) - 30/10/2009 : voorstelling en werking van het Meldpunt voor maatschappelijk werkers Zuid Brussel in het Gemeenschapscentrum Contact in Sint-Pieters-Woluwe. Bij iedere voordracht werd uitvoerig ingegaan op de verschillende vormen van ouderenmis(be)handeling, het alert zijn en detecteren van mogelijke signalen van ouderenmis(be)handeling, risicofactoren en diverse oplossingen. Participatie aan externe vormingen/colloqua. Om de expertise binnen het Meldpunt uit te breiden werd deelgenomen aan volgende vormingen: - 12/06/2009 : deelname aan het Vlaams Congres Ouderenmis(be)handeling. - 13/10/2009: deelname aan Dag van de Verzorgenden met als thema ouderenmis(be)handeling. Folder/affiche In samenwerking/overleg met Infor-Homes werd een tweetalige folder en affiche opgesteld. In functie van de bekendmaking van het Meldpunt werden deze verspreid binnen organisaties/personen die eventueel geconfronteerd kunnen worden met de problematiek van ouderenmis(be)handeling, zoals sociale diensten van OCMW, mutualiteiten, thuiszorgdiensten, ziekenhuizen, huisartsen, gemeenschapscentra, regionale en lokale dienstencentra, enz Bij vormingen of voorstellingen van het Meldpunt worden telkens folders/affiches verspreid aan het doelpubliek. Voor de opstart en de bekendmaking van het Meldpunt werd een tekst geschreven over de werking van het Meldpunt die gepubliceerd werd in verschillende tijdschriften van o.a. gemeenschapscentra, dienstencentra, BWR, Seniorencentrum enz.. Website In 2009 werd binnen de website van Home-Info een aantal pagina s voorzien voor de werking van Brussels Meldpunt Ouderenmis(be)handeling. Ook werd de website aangepast zodat slechtzienden en blinden personen de site kunnen consulteren. De Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie kende hiervoor een betoelaging toe aan de Overkoepelende vzw.home-info/infor-homes van

9 10. STATISTISCHE GEGEVENS Registratie & analyse van alle oproepen (van 26/01/09 tot 31/12/09) Sinds de officiële start kwamen er bij het Brussels Meldpunt Ouderenmis(be)handeling 112 oproepen binnen waarvan: - 98 telefonische oproepen - 14 via . Residentiële voorziening 66 59% Thuissituatie 28 25% Ander item 18 16% totaal % Aantal oproepen 16% Residentiële voorziening Thuissituatie 25% 59% Ander item 59% van de oproepen gaan over een situatie van mis(be)handeling binnen een residentiële voorziening. Identificatie van de oproeper Oudere zelf 14 12% Bewoner 1 1% Familie 21 19% Andere persoon 9 8% Directie 2 2% Personeelslid 1 1% Externe dienst 63 57% Totaal % 57% 1% 12% 1% Oudere zelf Bewoner 2% 8% 19% Familie Andere personen Directie Personeelslid Externe dienst (o.a.soc) Meer dan de helft (57%) van de oproepen gebeurt door een externe dienst/hulpverlener. Dit komt doordat hulpverleners, vooral verzorgenden dicht bij hun cliënt staan en de leefomgeving/omstandigheden van dichtbij kennen. Daarnaast zijn 19% van de oproepen gedaan door de familie. 9

10 Geslacht van de oproeper Man 25 22% Vrouw 87 78% Totaal % 22% Man Vrouw 78% Opvallend is dat overwegend vrouwen (78%) contact opnemen met het Meldpunt om een situatie van mis(be)handeling te melden. Dit illustreert het feit dat vooral vrouwen de hulpverlening/zorgtaken van ouderen op zich nemen en werken in de hulpverlening. Inhoud van de oproep Klacht 36 23% Vraag naar info 47 31% Mededeling 37 24% Ventilatie 8 5% Wederoproep 24 16% Andere 1 1% 16% 1% 23% Klacht 5% 24% 31% Vraag naar info Mededeling Ventilatie Wederoproep Andere De meerderheid van de oproepen (31%) zijn een vraag naar info. Dit heeft te maken met de start en de bekendmaking van het Meldpunt begin

11 Aard van de interventie Info 43 23% Advies 25 14% Luisteren 49 27% Doorverwijzing 13 7% Klachtenbehandeling 35 19% Uitnodiging gesprek 9 5% Andere tussenkomst 9 4% 19% 7% 5% 4% 23% 27% 14% Info Advies Luisteren Doorverwijzing Klachtenbehandeling Uitnodiging gesprek Andere tussenkomst De meeste oproepen (23%) zijn vragen naar informatie, gevolgd door oproepen (27%) waar het meldpunt fungeert als luisterend oor en de oproeper nood heeft aan een gesprek. Inhoudelijk aspect van de oproep Rechten en plichten 26 19% Verzorging/verpleging 10 8% Algemene kwaliteit 10 8% Financies 13 9% Voeding 1 1% Hygiëne 1 1% Persoonlijk onwelzijn 22 16% Personeel 1 1% Directie 2 2% Voordrachten 6 4% Infrastructuur 2 2% Opvolgmoment 22 16% Ander thema 20 14% Rechten en plichten Verzorging/verpleging 16% 2% 4% 2% 1% 14% 16% 1% 19% 1% 9% 8% 8% Algemene kwaliteit Financies Voeding Hygiëne Persoonlijk onwelzijn Personeel Directie Voordrachten Infrastructuur Opvolgmoment Ander thema 19% van de vragen gaan over rechten en plichten. Dit komt doordat de meerderheid van de oproepen handelden over een item binnen een residentiële voorziening. 11

12 Woonplaats van het slachtoffer Brussels Gewest 86 74% Halle-Vilvoorde 21 18% Vlaanderen 7 6% Wallonië 3 3% 6% 3% 18% 74% Brussels Gewest Halle-Vilvoorde Vlaanderen Wallonië De meeste meldingen (74%) komen uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. 12

13 10.2. Analyse van de meldingen waarvan een dossier geopend werd Van de 112 oproepen die binnenliepen bij het Meldpunt, werden gezien de ernst van de oproep, 29 dossiers opgesteld. Analyse van deze 29 dossiers geeft het volgende beeld: Woonomgeving van de oudere thuissituatie 11 residentiële voorziening 18 totaal 29 Woonomgeving van de oudere 11 Residentiële voorziening Thuissituatie 18 Bij de meerderheid van de meldingen verblijft de oudere in een residentiële voorziening. Dit heeft te maken met het feit dat Home-Info een jarenlange werking heeft omtrent klachtenbehandeling in rusthuizen en de mogelijkheid voor meldingen in thuissituatie slechts bekendgemaakt werd eind januari Om een zo duidelijk mogelijk beeld te geven van de meldingen maken we een opsplitsing tussen: meldingen in de thuissituatie meldingen binnen een residentiële voorziening. 13

14 mis(be)handeling in de thuissituatie Meldingen binnen een thuissituatie. Melder anoniem 1 9% oudere zelf 4 36% partner 0 0% zoon 1 9% dochter 1 9% familie 1 9% sociale dienst 3 27% totaal % Melder 9% 27% 9% 9% 9% 36% anoniem oudere zelf zoon dochter familie sociale dienst De 36% van het aantal meldingen gebeurt door de oudere zelf, 27% van de oproepen worden aangebracht door een sociale dienst. Geslacht van de oudere vrouw 10 91% man 1 9% totaal % 9% Geslacht van de oudere vrouw man 91% Opvallend is dat in bijna alle meldingen (10 op 11) de vrouw het slachtoffer is van een situatie van ouderenmis(be)handeling. Dit kan verklaard worden doordat de huidige oudere vrouwelijke generatie zich nog vaak zwak en weinig assertief opstelt. Demografisch gezien zijn in de ouderenpopulatie de vrouwen in de meerderheid. 14

15 mis(be)handeling in de thuissituatie Leeftijd van de oudere Jonger dan 60 jaar 2 18% Tss. 60 en 70 jaar 1 9% Tss. 70 en 80 jaar 4 36% Tss. 80 en 90 jaar 4 36% Ouder dan 90 jaar 0 0% totaal % Leeftijd van de oudere 18% 36% 9% jonger dan 60 jaar % In 72% van de meldingen gaat het over ouderen tussen 70 en 90 jaar. Probleemfactoren bij de oudere dementie 2 11% lichamelijke beperking 6 32% psychisch ziektebeeld 1 5% psychosociaal probleem 7 36% financieel/materieel 2 11% onbekend 1 5% 11% Probleemfactoren bij de oudere Dementie 5% 11% Lichamelijke beperking Psychisch ziektebeeld 32% Psycho-sociaal probleem Financieel/materieel 36% 5% Onbekend In de meerderheid van meldingen (36%) zijn er psychosociale problemen bij de oudere, vaak ook ten gevolge van de situatie van misbehandeling. 15

16 mis(be)handeling in de thuissituatie Vorm van mis(be)handeling fysiek 6 24% psychisch 7 28% financieel/materieel 6 24% Schending van rechten 2 8% verwaarlozing 1 4% verzorging 3 12% Vorm van mis(be)handeling 4% 12% 24% fysiek psychisch 8% financieel/materieel schending van rechten 24% 28% verwaarlozing verzorging In de thuissituatie komt de psychische mis(be)handeling het meest voor (28%) gevolgd door fysieke en de financiële of materiële mis(be)handeling (24%). Gestelde hulpvraag advies 6 40% informatie 5 33% interventie 3 20% registratie 1 7% Gestelde hulpvraag 20% 7% 40% advies informatie interventie registratie 33% 73% van de meldingen zijn vragen naar advies en informatie, bij 20% is een interventie nodig en nog eens 7% wil uitsluitend een melding maken van een situatie, zonder meer. 16

17 mis(be)handeling in de thuissituatie Relatie met de oudere partner 3 25% dochter 3 25% zoon 2 17% familie 1 8% dienst- of hulpverlener 0 0% andere 3 25% Relatie met de oudere 8% 25% 17% 25% 25% partner dochter zoon familie andere De naaste familieleden worden het vaakst vermeld als pleger van de ouderenmis(be)handeling 17

18 Meldingen binnen de residentiële voorzieningen. Van de meldingen betreffende de residentiële voorzieningen werden 14 dossiers geopend. Melder anoniem 3 17% oudere 2 11% partner 1 6% zoon 1 6% dochter 4 22% familie 3 17% sociale dienst 2 11% andere 2 11% totaal % Melder 11% 11% 17% 11% anoniem oudere partner zoon 17% 22% 6% 6% dochter familie sociale dienst andere Overwegend de familie zijn de melders van situaties in een residentiële voorziening. In 3 situaties zijn de oproepen anoniem uit angst voor represailles naar de oudere toe. In 2 situatie contacteert het slachtoffer zelf het meldpunt. Geslacht van de oudere vrouw 14 77% man 3 17% onbekend 1 6% totaal % Geslacht van de oudere 17% 6% vrouw man onbekend 77% Zoals bij de meldingen in thuissituatie zijn ook hier in hoofdzaak vrouwen het slachtoffer van mis(be)handeling. 18

19 mis(be)handeling in de residentiële voorzieningen Leeftijd van de oudere Jonger dan 60 jaar 1 6% Tss. 60 en 69 jaar 2 11% Tss. 70 en 79 jaar 4 22% Tss. 80 en 90 jaar 6 29% Ouder dan 90 jaar 1 6% Onbekend 4 22% totaal % Leeftijd van de oudere 6% 22% 33% 6% 11% 22% jonger dan 60 jaar ouder dan 90 jaar onbekend In de meerderheid van de meldingen binnen de residentiële voorzieningen gaat het over ouderen tussen 80 en 90 jaar. Probleemfactoren bij de oudere dementie 3 11% lichamelijke beperking 14 53% psychisch ziektebeeld 2 8% verslaving 1 4% psychosociaal probleem 3 12% financieel/materieel 1 4% onbekend 2 8% Proble emfactore n bij de oudere 8% 11% 4% 12% 4% 8% 53% Dementie Lichamelijke beperking Psychisch ziektebeeld Verslaving Psycho-sociaal probleem Financieel/materieel Onbekend 19

20 Vorm van mis(be)handeling mis(be)handeling in de residentiële voorzieningen fysiek 0 0% psychisch 7 22% Financieel/materieel 9 28% verwaarlozing 2 6% Schending van rechten 7 22% verzorging 7 22% Vorm van mis(be)handeling 19% 19% 8% 0% 23% 31% fysiek psychisch findanfieel/materieel verwaarlozing schending van rechten verzorging Wat de vorm van mis(be)handeling betreft blijkt veelal sprake van problemen omtrent financieel/materieel misbruik. Voorts komt psychische mis(be)handeling op de 2 de plaats. De verzorging en schending van rechten komt op de 3 de plaats. Gestelde Hulpvraag advies 7 39% informatie 2 1% interventie 4 22% registratie 5 28% Gestelde hulpvraag 28% 39% advies informatie interventie 22% 11% registratie De meerderheid zijn vragen naar advies. In 4 casussen wordt effectief een interventie gevraagd. De 5 casussen waar, uit angst voor represailles, geen interventie gevraagd wordt, tonen aan dat de situaties van mis(be)handeling binnen de residentiële voorziening nog steeds moeilijk bespreekbaar zijn. 20

21 mis(be)handeling in de residentiële voorzieningen Relatie met de oudere partner 0 0% dochter 0 0% zoon 0 0% familie 1 5% dienst- of hulpverlener 15 79% andere 2 11% Onbekend 1 5% Relatie met de oudere 5% 5% 11% familie dienst- of hulpverlener andere onbekend 79% Plegers zijn meestal dienst- of hulpverleners. Dit heeft te maken met het feit dat het meldingen zijn vanuit de residentiële voorzieningen. 21

22 ALGEMEEN BESLUIT Het Brussels Meldpunt Ouderenmis(be)handeling heeft een eerste werkjaar achter de rug. We kunnen reeds een aantal conclusies trekken, doch dit doen we met de grootste voorzichtigheid daar het ons voorbarig lijkt na 1 jaar werking al een grondige kennis te hebben van de problematiek van ouderenmis(be)handeling in Brussel. We stellen vast dat ondanks het feit dat ouderenmis(be)handeling nog steeds gevangen zit in een taboesfeer, deze problematiek druppelsgewijs meer in de aandacht komt zowel bij het grote publiek als bij de betrokken overheden. De start van het Brussels Meldpunt en de Franstalige SEPAM zijn een voorbeeld van de manier waarop de Brusselse overheden, m.n. GGC, VGC en COCOF de strijd tegen ouderenmis(be)handeling in het Brussels Gewest willen aangaan en steunen via het voorzien van een betoelaging. Cijfers uit dit jaarverslag tonen aan dat de meerderheid van de meldingen zich situeren binnen de residentiële voorzieningen en nog te weinig mensen vanuit de thuissituatie de weg naar het Meldpunt weten te vinden. Betrokken ouderen/slachtoffers zijn niet snel geneigd om feiten te melden omdat ze daartoe fysiek of psychisch niet in staat zijn. Uit angst of schaamte houden ze het probleem liever binnenskamers. Loyaliteit tav de pleger speelt hierbij een belangrijke rol. Het is dus de taak van personen uit de omgeving van de oudere om problemen of situaties te melden. Deze doelgroep moeten we dus bereiken via sensibilisatie, voorlichting, bewustwording. In de loop van 2010 zal hier verder aan gewerkt worden zodat Ouderenmis(be)handeling regelmatig in de kijker gezet wordt. Dit via publicaties in tijdschriften, vakbladen, het geven van voordrachten, zowel voor senioren, mantelzorgers en professionele hulpverleners. Situaties van ouderenmis(be)handeling zijn vaak multi-probleemsituaties waarvoor geen pasklare antwoorden of oplossingen zijn. We hebben vastgesteld dat de hulpvragers, zowel de oudere zelf als de professionele hulpvrager, met erg hoge verwachtingen het Meldpunt contacteren. Bij analyse van de hulpvraag en van de situatie waarin de mis(be)handeling zich voordoet wordt het vrijwel snel duidelijk dat oplossingen niet zomaar voorhanden liggen. Ook hebben we ervaren dat hulpverleners bepaalde situaties van ouderenmis(be)handeling niet kunnen melden omdat ze de wil van de ouderen respecteren. Dit is het geval wanneer één van de kinderen pleger is en als de betrokken oudere uit loyaliteit t.o.v. zoon of dochter het probleem niet wil kenbaar maken. Voor de hulpverlener ligt het dan zeer moeilijk dit toch te doen. In de toekomst zullen juridische richtlijnen hieromtrent moeten voorzien worden. Tijdens voordrachten voor professionele hulpverleners en uit gesprekken met hen hebben we eveneens kunnen vaststellen dat sommige hulpverleners het probleem van ouderenmis(be)handeling niet kunnen of durven bespreken uit angst voor de omvang, de intensiteit en de complexiteit ervan. Ze durven zich als het ware niet op glad ijs bewegen omdat ze totaal geen zicht hebben op wat er allemaal op hen afkomt en verkiezen te zwijgen. Ook worden hulpverleners soms geconfronteerd met bedreigingen door de pleger wanneer zij een situatie willen melden. Dit zijn belangrijke indicatoren die het taboe omtrent ouderenmis(be)handeling in stand houden. 22

23 BIJLAGE 1 SAMENSTELLING STUURGROEP Samenstelling Stuurgroep Ouderenmis(be)handeling 2009 organisatie BOT CCGZ Familiehulp Federatie van Onafhankelijke mutualiteiten Federatie Socialistische mutualiteiten Seniorencentrum Slachtofferbejegening Federale Politie Slachtofferhulp VGC Vertegenwoordiging Huisartsen Brussels Meldpunt Naam Ann Claeys Petra Van Eycken Muriel De Bandt Greta De Geest Marie-Louise De Wil Annemie Vanhout Hilde Brichaut Sara Barbé Jurgen Storms Caroline Verlinde Jaklien Vandermeulen Relinda Vanderstraeten 23