SWV PASSEND ONDERWIJS VO 2801 EN SWV V(S)O Duin- en Bollenstreek versie oktober 2014

Transcriptie

1 Handreiking Ontwikkelingsperspectief SWV PASSEND ONDERWIJS VO 2801 EN SWV V(S)O Duin- en Bollenstreek versie oktober 2014 Inhoud 1. Inleiding 2. Handleiding bij het invullen a. Algemeen b. Inhoud per blok c. Invulinstructie 3. Wettelijke bepalingen m.b.t. het Ontwikkelingsperspectief Bijlagen: 1. Vragenlijst leerling VO (AED) 2. Vragenlijst ouders VO (AED) 3. Observatieformulier (AED) 4. Formulier toestemming opvragen gegevens 5. Formulier ondertekening deskundigenadvies 6. Voorbeeld Steunkaart voor docenten 1

2 1.Inleiding Dit is de handleiding voor het invullen van het OPP. Het format OPP wordt gebruikt om de begeleiding van leerlingen die meer ondersteuning nodig hebben vorm te geven. Als uit de evaluatie(s) van het handelingsdeel blijkt dat er meer nodig is dan de school kan bieden kan een arrangement aangevraagd worden. Gedurende dit overgangsjaar zullen de samenwerkingsverbanden regelmatig evalueren en waar nodig aanpassingen doorvoeren. De laatste versie staat altijd op de site van het Samenwerkingsverband. Zorg dus dat je altijd de laatste versie gebruikt. 2 Handleiding bij het invullen voor het schooljaar ( overgangsjaar) a. Algemeen Het OPP format is opgebouwd uit diverse blokken. Wanneer de school signaleert dat een leerling extra ondersteuning nodig heeft, worden eerst blok 1 en 2 ingevuld. Voor het verzamelen van de benodigde informatie wordt gesproken met de leerling zelf, de mentor en de ouders van de leerling. Op basis van blok 2 wordt vervolgens blok 3 A (handelingsdeel OPP) opgesteld. De school voert vervolgens blok 3 A uit en evalueert na maximaal 6 maanden. Wanneer uit de evaluatie blijkt dat de leerling langdurig extra ondersteuning nodig heeft in de vorm van een arrangement (VSO/ OOC/Symbioseklas) wordt blok 3B ingevuld. Blok 3B wordt ondertekend door de ouders, de leerling en de school. Blok 1 Blok 2 Blok 3 A B Blok 4 Algemene gegevens van de leerling Onderbouwing OPP Handelingsdeel OPP Ontwikkelingsperspectief & aanvraag arrangement Bijlagen b. Inhoud per blok Blok 1 Blok 1 bevat de algemene leerling gegevens. Dit blok bestaat geheel uit gegevens die zijn opgenomen in het administratiesysteem van de school. Ter vervanging van blok 1 kan ook een uitdraai van de algemene leerling gegevens uit het administratiesysteem van de school toegevoegd worden. Blok 2 Dit blok vormt de onderbouwing van het OPP. Hiertoe worden de beschikbare gegevens verzameld uit het LVS en/of het leerlingdossier. In dit blok worden de sterke en zwakke kanten van de leerling beschreven en welke ondersteuning er reeds geboden is. Ook de inbreng van de leerling en de ouders en de ondersteuningsbehoeften van de leerling worden hier ingevuld. Een ingevuld VPI kan onderdeel uitmaken van dit blok. Bij het invullen van het blok kan er tevens voor gekozen worden om gebruik te maken van vragenlijsten die door de leerling en ouders/verzorgers worden ingevuld (zie bijlagen handreiking). Alle losse informatie, zoals deze ingevulde vragenlijsten, worden als blok 4 bijlagen opgenomen. Blok 3 A Dit blok is het handelingsdeel van het OPP. Het handelingsdeel OPP word opgesteld op basis van de onderbouwing (Blok 2). Iedere school kan hier naar eigen keuze invulling aangeven d.m.v. het gebruik van een groepsplan of het handelingsplan van de school. De invulling die in het format gegeven wordt, is een voorbeeld. Het handelingsdeel wordt uitgevoerd en geëvalueerd. Op basis van de evaluatie van het Handelingsdeel OPP (Blok 3A) kan de school concluderen dat een arrangement (VSO/OOC/Symbiosegroep) nodig is. 2

3 Blok 3B Wanneer op basis van (de evaluatie(s) van) het Handelingsdeel OPP (blok 3A) blijkt dat de leerling langdurig extra ondersteuning nodig heeft in de vorm van een VSO plaatsing, OOC, symbiosegroep of arrangement in de eigen school, wordt blok 3B ingevuld. De wettelijke vereiste gegevens zijn opgenomen in blok 3B. De school geeft aan wat het realistisch perspectief van de leerling is bestaande uit het verwachte uitstroomniveau en de verwachte uitstroombestemming. De school geeft bovendien aan of de leerling al een indicatie of arrangement heeft en voor welk arrangement de school een aanvraag indient. Blok 4 In blok 4 wordt aangegeven welke bijlagen zijn toegevoegd aan het OPP. c. Invulinstructie Blok 2A Algemene informatie Beknopte weergave van relevante zaken. Vul dit blok volledig. Deze informatie is van belang voor de onderbouwing van de aanvraag. Blok 2B Psychologische gegevens: Wanneer er sprake is van een verschil van 15 punten of meer tussen de verbale (VIQ) en de performale (PIQ) of symbolische intelligentie, dan is er sprake van een disharmonisch profiel. Het totale IQ moet dan voorzichtig geïnterpreteerd worden. Wanneer er meerdere intelligentietests verricht zijn worden de onderzoeksresultaten van de meest relevante onderzoeken ingevuld in dit blok. Het is van belang de datum van het onderzoek in te vullen. Wanneer een intelligentieonderzoek meer dan twee jaar oud is is er sprake van een verouderd onderzoek. Ook deze gegevens worden ingevuld in blok 2. Ter informatie: Hoger dan 130 Ver bovengemiddeld 121 tot 130 Ruim bovengemiddeld 111 tot 120 Bovengemiddeld 90 tot 110 Gemiddeld 80 tot 89 Beneden gemiddeld 70 tot 79 Ruim benedengemiddeld 60 tot 69 Ver benedengemiddeld Blok 2C en 2D Hier worden resultaten op didactische en sociaal emotionele toetsen ingevuld. 3

4 Blok 2E Bevorderende en belemmerende factoren Het gaat bij bevorderende factoren om factoren die een positieve invloed hebben op de ontwikkelsnelheid van de leerling. Vul alleen factoren in die van belang zijn. Je hoeft niet overal iets in te vullen maar zorg wel dat je minstens twee bevorderende factoren noemt. Benoem de factoren kort en kernachtig in trefwoorden. Als er op een ontwikkelingsgebied geen bevorderende factoren zijn, vul dan in Geen. Het gaat bij belemmerende factoren om factoren die een negatieve invloed hebben op de ontwikkeling van de leerling. Vul alleen factoren in die van belang zijn. Benoem de factoren kort en kernachtig in trefwoorden. Je hoeft niet overal iets in te vullen. Als er geen belemmerende factoren zijn, vul dan in i Geen. De bevorderende en belemmerende factoren kunnen uit het OKR worden overgenomen en als bijlage worden toegevoegd aan het ontwikkelingsperspectief. Per factor kun je denken aan: Leren/didactische ontwikkeling: Technisch lezen, Begrijpend lezen, Spelling, Rekenen/Wiskunde Cognitieve ontwikkeling: Informatieverwerking, Redeneervermogen, Inzicht, Geheugen Werkhouding: Motivatie, Doorzettingsvermogen, Werktempo, Concentratie, Taakgerichtheid, Planning en organisatie Nauwkeurigheid, Huiswerkattitude, Zelfstandigheid Sociaal- emotioneel eel gedrag (Faal)angst, Beïnvloedbaar, Impulsief, Initiatief nemen, Interactie met de leerkracht, Interactie met medeleerlingen, Zelfvertrouwen, Omgaan met frustraties, Omgaan met boosheid, Zelfinzicht, Samenwerken Lichamelijke aspecten Grove motoriek, Fijne motoriek, Spraak en taal, Auditieve waarneming, Visuele waarneming, Gezondheid (ziekte en/of medicatie) Omgevingskenmerken: Vul hier alleen in specifieke situaties iets in. Denk daarbij aan: Thuissituatie, Familieomstandigheden, ondersteuning buiten de school. Overig: Deze informatie verkrijg je uit het dagelijks werk met de leerling, journaal, handelingsplannen, evt. uit het dossier of navraag bij de orthopedagoge/onderwijskundig begeleider, overige betrokkenen bij de leerling. Hier ook bv. de beroepsinteresse van de leerling invullen en de daarbij horende factoren (interesses, talenten, houding t.o.v. werk) Denk ook aan specifieke talenten van de leerling. Blok 2 F - Reeds geboden ondersteuning Vul dit blok volledig in. Geef aan wat er gedaan is door wie en wanneer. Hieruit moet een buitenstaander kunnen opmaken wat er gedaan is om de leerling te ondersteunen in zijn/haar onderwijsbehoeften. 4

5 Blok 2 H - Ondersteuningsvragen Bespreek met ouders en leerlingen welke ondersteuning zij belangrijk en noodzakelijk vinden. Ga het gesprek aan over hoe verder na het voortgezet onderwijs. De ondersteuningsvragen van ouders en leerling kunnen verschillend zijn, maar ook de ondersteuningsvraag van school kan afwijken. Blok 2 I - Ondersteuningsbehoefte van de leerling Geef aan wat de ondersteuningsbehoefte van de leerling is ten aanzien van de docent, zijn/haar groepsgenoten, de leerstof, instructie en de leeromgeving op school. Wat heeft deze leerling nodig om succesvol te zijn? Geef ook aan wat de ouders/ verzorgers nodig hebben en of de leerling ondersteuning buiten de onderwijssetting nodig heeft. Maak gebruik van de informatie uit blok 2. Als je verwijst naar andere documenten (bv. IQ-test) voeg deze documenten dan toe als bijlage en noem ze in blok 4. Blok 3A Handelingsdeel OPP In het OPP format is een voorbeeld Handelingsdeel OPP opgenomen. Het staat de school vrij om te kiezen voor een eigen wijze van beschrijving en vastlegging (groepsplan, handelingsplan van de school). Voorwaarde hierbij is wel dat de onderdelen: Ontwikkelingsgebied Doelen Methodiek- Organisatie en planning beschreven worden en dat het handelingsdeel geëvalueerd is. Ook de benodigde en/of uitgevoerde aanpassingen moeten beschreven zijn. NB Als het handelingsdeel niet ingevuld en geëvalueerd is kan de aanvraag niet in behandeling genomen worden Blok 3B Ontwikkelingsperspectief & aanvraag arrangement Wanneer op basis van de evaluatie(s) van het Handelingsdeel OPP (blok 3A) blijkt dat de leerling langdurig extra ondersteuning nodig heeft in de vorm van een VSO plaatsing of plaatsing in de Symbioseklas of OOC, dan wordt blok 3B ingevuld. De school geeft aan wat het realistisch perspectief van de leerling is bestaande uit het verwachte uitstroomniveau en de verwachte uitstroombestemming. De school geeft bovendien aan of de leerling al een indicatie of arrangement heeft en aan voor welk arrangement de school een aanvraag indient. Wanneer het een aanvraag voor het VSO betreft geeft de school aan aan welke bekostigingscategorie gedacht wordt. NB Als Blok 3B niet ondertekend is door school, ouders en de leerling kan de aanvraag niet in behandeling genomen worden. Blok 4 Bijlagen Geef aan welke bijlagen je toegevoegd hebt. 5

6 3.Wettelijke bepalingen (Bron: a. Voor welke leerlingen moeten scholen een OPP opstellen? Voor de volgende leerlingen moeten scholen verplicht een OPP opstellen: leerlingen die extra ondersteuning krijgen in het voortgezet onderwijs leerlingen in het praktijkonderwijs leerlingen in het voortgezet speciaal onderwijs Reguliere VO scholen hoeven geen OPP op te stellen voor leerlingen die ondersteuning krijgen die in het reguliere (basis)ondersteuningsaanbod zit bijvoorbeeld begeleiding bij dyslexie of kortdurende remedial teaching. b. Wanneer moeten leerlingen een OPP hebben? Voor elke leerling in het regulier voortgezet onderwijs die extra ondersteuning nodig heeft, stelt het bevoegd gezag met ingang van 1 augustus 2014 een OPP op. Scholen moeten vanaf 1 augustus 2013 een OPP vaststellen voor elke leerling in het voortgezet speciaal onderwijs. Voor nieuwe leerlingen moeten ze dit binnen 6 weken na inschrijving doen. Voor zittende leerlingen moet dit voor 1 augustus Voor elke leerling in het praktijkonderwijs moet het bevoegd gezag met ingang van 1 augustus 2014 een OPP vaststellen binnen 6 weken na inschrijving van de leerling. Voor leerlingen die tijdelijk zijn geplaatst op een andere school of instelling stelt het bevoegd gezag het OPP vast binnen 6 weken na definitieve plaatsing van de leerling. c. Wat moet er in het OPP staan? Regulier voortgezet onderwijs, OPDC en praktijkonderwijs: De te verwachten uitstroombestemming en de onderbouwing daarvan. De onderbouwing bevat in elk geval de belemmerende en bevorderende factoren die van invloed zijn op het onderwijsproces. De afwijkingen van het reguliere onderwijsprogramma en de te bieden begeleiding en ondersteuning. d. Voortgezet speciaal onderwijs: De te verwachten uitstroombestemming en de onderbouwing daarvan. De onderbouwing bevat in elk geval de belemmerende en bevorderende factoren die van invloed zijn op het onderwijsproces. e. Wie stelt het OPP vast en stelt het bij? Het bevoegd gezag stelt het OPP vast, nadat over het gehele OPP op overeenstemming gericht overleg met de ouders heeft gevoerd. In het vso krijgt het bestuur hiervoor advies van de Commissie voor Begeleiding (voor cluster 3 en 4) of de Commissie voor Onderzoek (voor cluster 1 en 2). De school evalueert het OPP jaarlijks met de ouders en stelt het zo nodig bij. f. Registratie en toezicht Scholen voor regulier onderwijs moeten vanaf 1 augustus 2015 in het Basisregister Onderwijs (BRON) aangeven wanneer een leerling een OPP heeft. Hiervoor is een wetsvoorstel in voorbereiding. g. Welke deskundige uit het samenwerkingsverband moet meekijken bij het opstellen van een OPP voor individuele leerlingen? 6

7 Aan de expertise van de deskundige die meekijkt met het opstellen van het OPP worden geen eisen gesteld. Binnen het regulier onderwijs kan eventueel een beroep gedaan worden op het Loket Passend Onderwijs Bijlagen 1. Vragenlijst Leerling VO (Bron AED Leiden) We gaan er samen met je mentor en je ouders voor zorgen dat er een goed plan voor jou komt voor op school. In dat plan spreken we af hoe je mentor en je ouders jou het beste kunnen helpen. Wij vinden het natuurlijk belangrijk om te weten wat jij vindt. Daarom wil ik je een paar vragen stellen. Is dat goed? Naam Geboortedatum School Klas Mentor Zorgcoördinator Ambulant begeleider Datum Waar ben je goed in op school? Waar krijg je begeleiding of hulp bij? (gedrag/ sociale vaardigheden/ zelfredzaamheid/planning/schoolse vaardigheden?) Waar heb je begeleiding of hulp bij nodig? (gedrag/ sociale vaardigheden/ zelfredzaamheid/planning/schoolse vaardigheden?) Wie kan je daar het beste bij helpen? Wat zou je veranderen als jij rector/mentor was van deze school? Wat zou je in de klas willen veranderen? Zijn er nog ander zaken van belang in de begeleiding van jou op school? Welke profiel wil je kiezen? o Natuur en Techniek 7

8 o Natuur en Gezondheid o Economie en Maatschappij o Cultuur en Maatschappij Welke vervolgopleiding wil je doen? Hulpvragen: = JA of hier ben ik goed in ± = hier ben ik soms / een beetje goed in - = NEE of hier ben ik niet goed in Gedrag Ik kan stil zitten tijdens de les Ik denk eerst even na voordat ik reageer Ik kan inschatten welke gevolgen mijn gedrag heeft voor een ander Ik kan omgaan met kritiek van een medeleerling Ik heb vaak een goed humeur Ik kan in de klas wachten tot ik de beurt krijg Ik kan me beheersen als ik heel boos, verdrietig of bang ben Ik zit alleen aan mijn eigen spullen Ik weet welk gedrag er bij welke situatie past Ik kan mijn eigen gedrag remmen/bijsturen Sociale vaardigheden Ik kan omgaan met verschillende docenten Ik kan omgaan met een invaldocent Ik durf in de les vragen te stellen Ik vraag docenten om hulp bij problemen Ik kan omgaan met kritiek van een docent Ik kan omgaan met tegenvallers zoals een laag cijfer Ik kan contacten aangaan en onderhouden met medeleerlingen Ik kom voor mezelf op Ik durf een medeleerling op te bellen om iets over schoolwerk te vragen Ik kan samen werken met anderen Ik vind vrienden/vriendschap belangrijk Ik heb één of meerdere vrienden/vrienden Ik kan er mee omgaan als een ander mij aanspreekt op mijn gedrag Anderen kunnen aan mij zien hoe ik me voel Ik houd rekening met grenzen van anderen Zelfstandigheid & zelfredzaamheid Ik bekijk s ochtend mijn rooster op internet Ik kom op tijd op school Ik weet de weg van en naar school Ik kan zelfstandig naar school komen Ik kan oplossingen bedenken bij problemen onderweg Ik ken de weg in de school Ik kan omgaan met het wisselen van lokalen en wisselende JA N E E + ± - Opmerkingen + ± - Opmerkingen liefst samen met: + ± - Opmerkingen 8

9 werkplekken in de klas Ik weet wat ik kan doen in de pauze en tussenuren Ik zorg goed voor mijn spullen en die van anderen Ik kan omgaan met veranderingen in het lesrooster Plannen & organisatie Ik weet wat belangrijk is en wat niet Ik regel mijn eigen zaken (gymspullen, toestemmingbriefjes) Ik heb de juiste spullen bij me Ik werk zelfstandig tijdens het zelfstandig werken Ik schrijf mijn huiswerk in mijn agenda Ik kan mijn huiswerk plannen Ik ben gemotiveerd om mijn huiswerk te maken Ik maak mijn huiswerk Ik weet waar ik het eerst aan moet beginnen Ik lever mijn huiswerk en opdrachten op tijd in Ik kan opeenvolgende opdrachten goed onthouden Schoolse vaardigheden Ik let op wanneer de docent iets aan de hele klas uitlegt Ik maak een opdracht af voordat ik met iets anders begin Ik kan me concentreren in de les Ik kan storende geluiden negeren Ik heb een redelijk werktempo Ik heb een leesbaar handschrift Ik kan een werkstuk of boekbespreking maken Ik kan een presentatie maken en geven Ik maak aantekeningen tijdens de les Ik kan een samenvatting maken van de lesstof Ik weet hoe ik het beste woordjes kan leren + ± - Opmerkingen + ± - Opmerkingen 9

10 2. Vragenlijst Ouders VO (bron AED Leiden) Naam leerling Geboortedatum School Klas Mentor Zorgcoördinator Ambulant begeleider Datum Ingevuld door Beeld van de leerling Waar is de leerling l goed in? Maakt u zich ergens zorgen over? Heeft de leerling extra begeleiding nodig op school? Zo ja: Op welk gebied? Wat zou de school kunnen doen? Wat zouden de ouders kunnen doen? Is er externe hulpverlening betrokken? Zo ja,, welke en met welk doel? Bijzonderheden in de thuissituatie 10

11 + = JA ± = soms / een beetje - = NEE Gedrag + ± - Opmerkingen Kan rustig blijven zitten Denkt na voor te reageren Herkent consequenties van eigen acties Kan op/aanmerkingen van een ander accepteren Heeft een positieve instelling Kan reacties en vragen/opmerkingen uitstellen Uit emoties op acceptabele manier Blijft van andermans spullen af Kan eigen gedrag remmen/ bijsturen Sociale vaardigheden + ± - Opmerkingen Kan omgaan met verschillende docenten Kan omgaan met een invaldocent Durft in de les vragen te stellen Vraagt om hulp bij problemen Kan omgaan met kritiek Kan omgaan met tegenvallers zoals een laag cijfer Kan zelf contacten aangaan en onderhouden met medeleerlingen Is weerbaar Durft een medeleerling op te bellen Kan samenwerken met anderen Vindt vrienden/ vriendschap belangrijk Heeft één of meerdere vrienden Is aanspreekbaar op eigen gedrag Heeft inzicht in sociale situaties Houdt rekening met grenzen van anderen Zelfstandigheid & zelfredzaamheid + ± - Opmerkingen Kan zelf s ochtend zijn rooster bekijken op internet Kan en wil op tijd komen Kan omgaan met onverwachte situaties Kan de weg van en naar school vinden Kan zelfstandig naar school komen Kan oplossingen bedenken bij problemen onderweg Kan de weg in het schoolgebouw vinden Kan omgaan met het wisselen van lokalen en wisselende werkplekken in klas Kan invulling geven aan pauzes en tussenuren Zorgt goed voor eigen spullen en spullen van anderen Kan omgaan met veranderingen in het lesrooster Plannen & organiseren + ± - Opmerkingen Kan goed analyseren (hoofd/bijzaken) Kan zelf zaken regelen Heeft de juiste spullen bij zich Werkt zelfstandig tijdens het zelfstandig werken Schrijft het huiswerk in de agenda Kan plannen/vooruitdenken 11

12 Is gemotiveerd voor huiswerk Maakt het huiswerk Kan prioriteiten stellen Kan huiswerk en opdrachten op tijd inleveren Kan opeenvolgende opdrachten goed onthouden Schoolse vaardigheden + ± - Opmerkingen Kan groepsinstructie volgen Voelt zich aangesproken bij het aanspreken van de groep Kan omgaan met verschillende werkvormen Maakt opdrachten af voor met iets anders te beginnen Kan zich concentreren in de les Kan prikkels onderdrukken en/of selecteren Heeft voldoende werktempo Kan een werkstuk of boekbespreking maken Kan een presentatie maken en geven Heeft een leesbaar handschrift Kan aantekeningen maken tijdens de les Kan een samenvatting maken van de lesstof Gewenst profiel o Natuur en Techniek o Natuur en Gezondheid o Economie en Maatschappij o Cultuur en Maatschappij Verwachting onderwijsniveau Verwachte onderwijsbestemming na het VO Hulpvragen: Ruimte voor opmerkingen/ informatie die van belang kan zijn in de begeleiding van de leerling op school 12

13 13

14 3. Observatieformulier (bron AED Leiden) Naam leerling: Vak: Observatie Beschermende factoren Belemmerende factoren Docent: De leerling beeld vd leerling fysieke indruk/ welbevinden gedrag sociale vaardigheden samenwerken zelfstandigheid/ zelfredzaamheid organisatie schoolse vaardigheden betrokkenheid bij instructie werkhouding plannen en organiseren De docent beeld van de leerkracht corrigeren complimenten responsiviteit kwaliteit van de instructie individueel contact Klassenmanagement de klasseninrichting plaats in de klas bordgebruik time timer/ klok Regels en afspraken/ gedrag 14

15 De groep en groepssfeer Sfeer in de groep Stoorzenders Contact met medeleerlingen Aard en sfeer van het contact Pauze plaats/ ruimte gezelschap activiteit contact met medeleerlingen aard en sfeer van contact 15

16 4. Toestemmingsformulier Ontwikkelingsperspectief (Bron: AED Leiden) Naam ouder (s)/ verzorger (s) :. Naam leerling Geboortedatum :. :. Ondergetekende(n) geeft/geven toestemming aan:. relevante stukken uit het schooldossier van bovengenoemde leerling op te vragen bij: Naam school Zorgcoördinator Adres Postcode en plaatsnaam : : : : Plaats :... Datum : Handtekening(en) :

17 5. Formulier Deskundigenadvies Bij verwijzing naar VSO: deskundigenadvies van: Deskundige 1: naam, discipline en registraties Deskundige 2: naam, discipline en registraties Handtekening deskundige 1 Handtekening deskundige 2 Zijn alle betrokkenen (ouders, school en 2 deskundigen) unaniem van mening dat VSO noodzaak is? Ja Nee Zo nee: toelichting 17

18 6. Voorbeeld steunkaart e.d. Bijsluiter W. Pasfoto leerling brugklas Docentgedrag waarbij W. gebaat is: Zet W. vooraan in de klas Check of hij het huiswerk heeft opgeschreven en of hij het huiswerk gemaakt heeft Bij werken in de les: spreek W. persoonlijk aan en vertel wat hij precies moet doen en wanneer het af moet zijn Spreek heldere sancties met hem af als hij zijn werk niet op orde heeft Leerling D Pasfoto leerling Leerling J Pasfoto leerling Ik werk aan het volgende: Ik werk aan het volgende: - Ik ga voorin de klas zitten, dichtbij maar niet pal voor de docent - Als de docent met de vingers knipt, ga ik weer opletten en word ik rustig. - Ik zorg ervoor dat er niets of alleen het hoognodige op mijn tafel ligt, om daardoor niet afgeleid te worden. - Als ik toch de les uit moet, doe ik dit zonder in discussie te gaan. Na de les mag ik op een voor de docent geschikt moment om uitleg vragen. - Ik ga voorin de klas zitten, dichtbij maar niet pal voor de docent - Als de docent met de vingers knipt, ga ik weer opletten en word ik rustig. - Ik zorg ervoor dat er niets of alleen het hoognodige op mijn tafel ligt, om daardoor niet afgeleid te worden. - Als ik toch de les uit moet, doe ik dit zonder in discussie te gaan. Na de les mag ik op een voor de docent geschikt moment om uitleg vragen. 18