VvEs met Energie FAQs over zonne-energie

Transcriptie

1 VvEs met Energie FAQs over zonne-energie work in progress commentaar is welkom; graag aan Beste Lezer, Dit document is bedoeld voor (leden van) Verenigingen van Eigenaren die overwegen om zelf zonne-energie te gaan opwekken. We beginnen met vragen die helpen om die afweging te maken, maar behandelen ook vragen (zie kopje Detailvragen) voor mensen die al bezig zijn met de implementatie. Deze set van FAQs hebben we opgesteld naar aanleiding van het samenwerken met een aantal VvE's die zonnepanelen overwogen. We hopen dat het u op weg helpt om te besluiten of u met zonnepanelen aan de slag wil en handvatten geeft om samen met uw mede-eigenaren aan de slag te gaan. Vragen en commentaar zijn welkom; op de site vindt u onze contactgegevens. Met energieke groet, Carolien Hoogland & Mimi Slauerhoff VvE's met Energie Rotterdam, 19 juni Erkenning: Dit document is tot stand gekomen met bijdragen van Frank Spruit, Marten Witkamp, Niek van Vliet, Mieke Weterings, en Carolien Hoogland (redactie). Inleiding Veel VvE's die overwegen om een milieumaatregel te nemen, denken eerst aan zonnepanelen. Eigenlijk de meeste. Niet zo vreemd natuurlijk: we zien steeds meer zonnepanelen om ons heen, je kunt er geld mee verdienen, en je spaart ook nog eens het milieu! De aanschaf van zonnepanelen heeft wel wat voeten in de aarde; zeker voor een VvE. De markt van zonnesystemen is groot en er zijn kwaliteitsverschillen waar je je goed over wilt informeren. Je wilt een systeem dat past bij jouw complex. De eerste vraag waar een VvE die zelf wil gaan opwekken tegenaanloopt is: gaan we leveren aan onze huishoudens of aan gezamenlijke installaties? Voor een VvE geldt bovendien: je moet het samen eens worden en je legt verantwoording af aan de groep eigenaars over de investering, en over de kwaliteit van installaties. Dat vergt grondig voorwerk.

2 Categoriën van vragen: Zonne-energie & VvE's: wat is daar zo bijzonder aan? Vragen over techniek, vóór je je gaat orienteren op de markt Vragen over het financiele plaatje Vragen over juridische aspecten Je gaat verder. Vragen die opkomen bij vervolg stappen. Zonne-energie en VvE's: wat is daar zo bijzonder aan? Ik wil ook zonne-energie maar woon in een appartement; wat is er anders voor mij? VvE's bevinden zich ook als het om zonne-energie gaat echt in een andere situatie dan mensen met een eigen huis. De verschillen benoemen we in de onderstaande vragen uitgebreid. Fysiek anders: per woning is er minder dakoppervlak dan bij een particulier huis. Kabels moet langs of door andere woningen geleid worden. En het meest in het oog springende verschil is natuurlijk dat je dak niet alleen van jou is. En dat betekent dat je samen zult gaan werken met je buren. Zijn er al VvE's met zonnepanelen? Ze zijn er wel, maar het zijn er niet zoveel. De ervaringen van die pionierende VvE's hebben we meegenomen in het project VvE's met Energie zodat andere VvE's van hen kunnen leren. Voorbeelden: De Ranonkelstraat in Den Haag (Bron: VvE Maandag Dinsdag in Amsterdam (Bron: VvE Aart van der Leeuwlaan in Delft (heeft de zuidgevel bekleed met panelen). Hoe krijg ik mijn buren mee? Geef zo vroeg mogelijk aan dat je geinteresseerd bent in zelf energie opwekken. Ga in gesprek met je bestuur en de leden. Breng het in als punt op de agenda van de ALV; geef aan dat je de mogelijkheden wil onderzoeken ; wees uitnodigend en misschien zijn er wel buren die willen meedenken. Wat niet werkt is komen met een af plan ; dat kan bedreigend overkomen en leidt meestal tot weerstand onder de leden. Als er meer mensen geinteresseerd zijn om de mogelijkheden te onderzoeken dan kun je misschien een werkgroep of commissie vormen. Hou hoe dan ook de leden en het bestuur goed op de hoogte van de voortgang van je onderzoek. Tegen de tijd dat er besluiten moeten worden genomen heeft niemand nog het gevoel te worden overvallen met jouw wilde plannen. Meer informatie over het zoeken naar draagvlak voor duurzaamheid in je VvE vind je via het project VvE's met Energie. Vragen over techniek, vóór je je gaat orienteren op de markt Kan ik zonnepanelen nu aanschaffen, of is het beter om nog even te wachten? Wat je niet verbruikt, hoef je ook niet op te wekken!

3 Natuurlijk geldt dat, hoe eerder je investeert, hoe eerder je begint met geld besparen op je stroomrekening. Aan de andere kant is het net als met computers: over een jaar zijn de panelen iets beter en iets goedkoper. De belangrijkste overweging is echter de volgende: hoe lager de behoefte aan stroom (en warmte, in het geval van collectoren) van jouw huis of complex, hoe kleiner en dus goedkoper het systeem is dat je nodig hebt. Dat betekent dat er een volgorde zit in het nemen van verschillende maatregelen: een milieuadviseur zal je vertellen dat het beter is om éérst besparende maatregelen te nemen*. *Dat betekent bijvoorbeeld: eerst de dakbedekking vervangen voor je zonnepanelen gaat plaatsen. Maar ook: verbeter eerst verlichting en ventilatie en plaats dan pas zonnepanelen. Tenslotte is er nog de overweging om je dak niet alleen voor zonnepanelen te gebruiken, maar ook voor zonnecollectoren (voor warmte), voor het inrichten van een dakterras (voor extra woongenot), of voor planten (voor koeling, langzamere afwatering en opname van fijnstof) Ik gebruik vooral in de avonduren stroom; hoe werkt dat dan? Je blijft gewoon aan het net gekoppeld; op de momenten dat je wel stroom nodig hebt maar niet zelf opwekt, betrek je dus stroom van het net, opgewekt door een energiebedrijf. Als je alleen je eigen stroom wil gebruiken ( autarkisch wilt worden ) dan kun je werken met batterijen. Dat is relatief duur en omslachtig, en op de productie en het gebruik van batterijen is vanuit milieutechnisch oogpunt veel af te dingen. Het handhaven van een netwerk heeft dus relevante voordelen. Op het moment dat jouw zonnepanelen meer stroom produceren dan op dat moment in je woning of in je VvE wordt verbruikt, dan wordt de stroom teruggeleverd aan het energiebedrijf. Voor kleinverbruikers (huishoudens) is wettelijk geregeld dat de teruggeleverde stroom wordt verrekend met de afgenomen stroom. Dat noemen we salderen. Wat zijn zonnepanelen? Je hebt heel veel manieren om gebruik te maken van de energie van de zon. In dit document behandelen we er twee: zonnepanelen en zonnecollectoren. Met zonnepanelen (ook wel photovoltaische of PV panelen) kun je zonnestraling omzetten in elektrische stroom. Zonnecollectoren zijn meestal onderdeel van een zonneboiler; hiermee kun je zonnestraling gebruiken om water op te warmen. Definities: Zonnecel Een plaatje materiaal (meestal van 15cm bij 15cm) dat zonlicht opvangt en omzet in elektriciteit. Zonnepaneel Een aantal aan elkaar gekoppelde zonnecellen (veelal 6 cellen bij 10 cellen) met een hardglazen afdekking en metalen rand. Zonnesysteem Een installatie voor het omzetten van zonlicht in elektriciteit. De installatie bestaat uit zonnepanelen, draagconstructie, omvormer en bekabeling. NB. Het leeuwendeel van dit document gaat over zonnestroom en niet over zonnewarmte. Waarin zitten de verschillen tussen zonnepanelen? Opbrengst De opbrengst van zonnepanelen wordt onderling vergeleken met behulp van de eenheid Wattpiek (Wp).

4 Wattpiek geeft aan hoeveel Watt (onder laboratorium omstandigheden) wordt geleverd. In de praktijk wordt dit bijna nooit gehaald; de opbrengst hangt af van de zonnestand, zonnerichting, en bewolking. Een zonnepaneel brengt tussen 250 en 270 Wattpiek (Wp) op. Om tot kilowatturen (kwh) te komen dien je het aantal Wp te vermenigvuldigen met 0,85. Als we even uitgaan van een paneel met een vermogen van 250 Wp, wek je daarmee ongeveer 213 kwh op (250 x 0,85). Bron: Levensduur. De meeste experts spreken van een levensduur van minstens 25 jaar. Er zijn genoeg panelen van dertig jaar en ouder die nog prima werken. Wel kan de opbrengst over de jaren iets teruglopen. Tip: Het Duitse keurmerk TÜV keurt zonnepanelen onder alle omstandigheden die veroudering in de hand werken. Bron: l Milieuaspecten tijdens de productie. Voor de productie van zonnecellen zijn grondstoffen nodig zoals silicium, zilver en indium. Hoe deze gewonnen, getransporteerd, verwerkt en gerecycled worden, bepaalt in belangrijke mate de mate de mens- en milieuvriendelijkheid van de zonnecellen. Er bestaan wel keurmerken voor zonnecellen, maar milieuaspecten zijn hier niet of nauwelijks in meegenomen. Veelgestelde vragen over het financiële plaatje Hoe snel verdienen we dit terug? We denken bij milieutechnische maatregelen in huis wel in termen van "terugverdientijden". Een investering in zonnepanelen verdient zich in acht a twaalf jaar terug. Bij een VvE kan dat leiden tot lastige afwegingen zoals: maar over zoveel jaar woon ik hier misschien niet meer. Dan kan het helpen om te denken in termen van "rendement"; net als je doet wanneer je je geld op een bank zet of elders investeert. Immers, ook dan beschik je (tijdelijk) niet over het geïnvesteerde bedrag, maar pluk je er wel elk jaar de vruchten van. Zo is het met zonnestroom ook: elk jaar levert je zonnesysteem (volgens een conservatieve schatting) 4% op van het bedrag dat je geïnvesteerd hebt. Zo'n redenatie veronderstelt wel dat je over dat geld kunt beschikken om zo'n systeem te financieren. Als je het moet lenen, dan breng je natuurlijk de rente in mindering op je rendement. Maar zelfs dan zijn de meeste milieutechnische maatregelen nog renderend. Bron: Milieucentraal. Als de elektriciteitsprijzen harder stijgen dan we nu verwachten, dan neemt daarmee het rendement toe. Hoe zit het met de BTW rondom zonnepanelen? Het installeren van zonnepanelen (het deel arbeid; niet de materialen) valt onder het lage tarief dat tijdelijk (in 2014) geldt voor het verbouwen van je huis. De regering heeft per 20 juni 2013 besloten om een particulier die stroom opwekt zonnestroom als kleine ondernemer te zien. Dat betekent dat je de afgedragen BTW (21% over materiaal en 6% over arbeid) kunt terugvorderen. Als je vrijstelling voor de daaropvolgende jaren aanvraagt, draag je echter geen BTW af, dankzij de regeling voor "kleine ondernemers". Bron: Wat is 'salderen'? Salderen is de juridische term voor het verrekenen van opgewekte stroom (die je aan het net levert) met verbruikte stroom (die je van het net haalt). Het energiebedrijf houdt bij hoeveel stroom je afneemt (wanneer je meer gebruikt dan de zonnepanelen opleveren)

5 en teruglevert (op de zonnige dagen dat je zelf weinig stroom verbruikt). Aan het eind van het jaar trekt het energiebedrijf de terug geleverde stroom af van de afgenomen stroom (dat noemen we salderen). Je hoeft alleen het verschil te betalen. Wek je per saldo meer op dan je verbruikt, dan krijg je daarvoor een vergoeding. De berekeningen daarvoor verschillen per energiebedrijf maar zijn door de regering aan regels gebonden (de Elektriciteitswet). Is er subsidie? Maatschappelijk is het wenselijk dat we nog meer zonnepanelen gaan gebruiken. De overheid kijkt echter naar de rendabiliteit van maatregelen. Op dit moment zijn individuele installaties (voor kleinverbruikers) rendabel en hebben deze overheidssteun niet meer nodig. Grote installaties (bij grootverbruikers, dus ook VvE s) zijn nog niet rendabel en kunnen op dit moment nog aanspraak maken op SDE+. Een voorlichtingsfilm voor de SDE+ staat op Wilt u meer weten over subsidies voor energiebesparing, kijk dan op Veelgestelde vragen over de wet; juridische aspecten Mag je zomaar zonnepanelen plaatsen? Een particuliere eigenaar mag dat. Er zijn regels opgesteld en als je daaraan voldoet, kun je zonder vergunning zonnepanelen op het dak plaatsen. De regels vind je op NB. Voor monumenten gelden andere regels. Een eigenaar van een appartementsrecht mag dat niet zomaar: het dak van een appartementencomplex is eigendom van de VvE. De leden van de VvE hebben gebruiksrecht op hun appartementen; gebruiksrecht op het dak hoort er meestal niet bij. Over nieuwerwetse zaken zoals zonnepanelen is over het algemeen niks geregeld in de splitsingsakte van de VvE. In het kort komt het er op neer dat beslissingen over het dak genomen moeten worden door de VvE, en dat zowel het leveren van stroom aan de VvE als aan de leden van de VvE aan regels gebonden is. Besluiten over het dak zullen dan ook genomen moeten worden tijdens de ALV. Tijdens een ALV kan de vergadering toestemming geven aan een commissie of aan het bestuur om het dak aan te wenden voor het opwekken van zonne-energie. Jullie gaan verder; vragen die opkomen bij de vervolgstappen Als je met je buren gaat praten over de mogelijkheid om zelf zonnestroom te gaan opwekken, zullen zij komen met nog veel meer vragen. Daarom zetten we hieronder de lijst voort met vragen over details en onderwerpen die je minder vaak hoort, maar ook beantwoord moeten worden als ze gesteld worden. Deze lijst is gebaseerd op de vragen die we in onze VvE's gehoord hebben. Gaan we collectief opwekken of individueel? VvE's hebben de keuze tussen opwekken voor het collectief* of voor de individuele eigenaars. Grofweg heeft een VvE drie opties: 1. Collectief opwekken; Collectief beleveren: Aansluiten op de collectieve voorzieningen van de VvE. Dit is veelal de makkelijkste optie, en met name aantrekkelijk voor de kleinverbruiker -VvE met beperkte collectieve installaties. Kleinverbruiker: < kwh/jaar. 2. Individueel opwekken; Individueel beleveren: Leveren aan de appartementen door per appartement een installatie op het dak te zetten; Bij deze optie krijgt elke woning z n eigen omvormer en kabels; dan zijn kostbare zaken. Bij een grote

6 VvE kan dat financieel ongunstig uitpakken, en is optie drie aan te raden. 3. Collectief opwekken, Individueel beleveren: Leveren aan de appartementen door een gezamenlijke installatie op het dak te zetten. Het verdelen van de stroom kan fysiek: door een elektronisch verdeelsysteem te installeren en het trekken kabels van de omvormer naar de appartementen; of virtueel: Dan is het nodig om ofwel een co-operatie op te richten. Zo verdeel je op 'virtuele' wijze de stroom over de appartementen. (Dus: puur op administratieve wijze door het te verrekenen op basis stroomverbruik en de energierekening). De huidige wetgeving laat dit 'virtueel salderen' tussen VvE en appartementseigenaar toe. Het is echter niet in alle gevallen financieel aantrekkelijk**. Laat dit altijd eerst uitrekenen door een expert. *Veel van de grotere VvE's hebben een gezamenlijke stroomrekening, bijvoorbeeld voor liften en verlichting. ** Hoe het financiële plaatje hier uitpakt hangt af van diverse zaken. Zo heeft de overheid een regeling opgezet waarbij mensen binnen de zogenaamde postcoderoos belastingkorting kunnen krijgen. In deze situatie gaat de stroom gewoon naar de collectieve installaties (die moeten er dus wel zijn). De VvE spreekt met de energiebedrijven van de VvE-leden af dat ze bij een evenredig deel van de stroom een belastingkorting in rekening brengen. Bij deze optie gaat dus de energierekening van de leden omlaag. Deze methode werkt over het algemeen handiger als de leden bij hetzelfde energiebedrijf zitten. Hoeveel kunnen we gaan opwekken? Kunnen we ons hele dak volleggen met zonnepanelen? Het is aan te bevelen om maximaal je eigen behoefte (cq. die van de VvE) af te dekken. Dus: ga geen overcapaciteit aanleggen. Voor zonnepanelen geldt: zolang je ongeveer zoveel stroom opwekt als je verbruikt verdien je geld doordat je geen of minder stroom koopt van je energieleverancier. Zodra je meer gaat opwekken dan je verbruikt, gaan er andere regels gelden: het is niet vanzelfsprekend dat jij (als leverancier aan het net) voor je stroom net zoveel vergoeding ontvangt als je anders aan jouw leverancier zou betalen. Dat betekent dat je financiële opbrengst per paneel gaat dalen, zodra je meer gaat opwekken dan je verbruikt. Deze regel bestaat om te voorkomen dat we te maken krijgen met een overcapaciteit doordat iedereen dolenthousiast heel veel stroom gaat opwekken. Al dek je je eigen behoefte precies af, dan nog zal het energiebedrijf je een rekening sturen; een energierekening bestaat niet alleen uit verbruik, maar ook uit andere kosten zoals het vastrecht en administratiekosten. Die blijf je betalen zolang je een aansluiting hebt. Hoe komen we aan een advies op maat over mijn dak en de geschiktheid ervan voor een zonnesysteem? Daarbij is het van belang om niet af te gaan op de informatie door de producten en leveranciers van zonnepanelen, maar onafhankelijk advies in te winnen. Dergelijk advies is niet gratis, maar de opstellers ervan zijn dan ook experts die niets verdienen aan de verkoop van producten, maar het moeten hebben van de kwaliteit van hun advies aan u. Hoe stellen we een offerteuitvraag / bestek op? Als je een offerte aanvraagt bij vier leveranciers zul je waarschijnlijk vier offertes ontvangen die nauwelijks met elkaar vergelijkbaar zijn. Daarom is het raadzaam een bestek op te stellen. Daarin kun je heel specifiek zijn over het soort van aanbod dat je wil hebben, en de informatie die je wil kunnen zien in de offerte. Een checklist voor een goede uitvraag is opgesteld door Mieke Weterings (gemeente Den Haag). Hoe weten we bij welke bedrijven we offertes kunnen opvragen? 1. door gebruik te maken van de ervaringen van anderen: kijk op websites zoals of 2. door gebruik te maken van onafhankelijke organisaties die de kwaliteit van installateurs beoordeeld hebben: of of van de SEI (Stichting Erkenning Installatiebedrijven) of kijk of een

7 bedrijf aangesloten is bij de UNETO-VNI (brancheorganisatie voor installatietechniek). Hoe zit het met de milieu-effecten van de productie van zonnepanelen? Zonne-energie is gratis en het opvangen van zonnestralen tast onze aarde niet aan. Energiecentrales en fossiele brandstoffen leiden veelal tot grotere vervuiling dan de productie van zonnecellen. Niettemin zijn er verschillen in de productiewijzen van zonnecellen die meer of minder gunstig uitpakken voor het milieu. Je kunt zonnecellen bijvoorbeeld hergebruiken; dus is het zinvol om erop te letten of een leverancier daaraan meedoet. Wat zijn die regels voor salderen door kleinverbruikers? Het is eigenlijk vrij gemakkelijk. Het deel dat je opwekt tot maximaal het eigen stroomverbruik mag je altijd salderen tegen de volledige prijs per kwh inclusief energiebelasting, opslag duurzame energie en BTW. Als je niet meer opwekt dan je verbruikt kun je bij elke leverancier probleemloos terecht. (Bron: Wat is beter: 1 groot systeem of een aantal kleine? Bij de keuze voor een systeem: omvormers zijn duur; hoe minder je hoeft in te zetten hoe goedkoper. Wat is de invloed van de zonnepanelen op de levensduur van de dakbedekking? Doorgaans ondervindt een standaard bitumen dak positieve effecten van zonnepanelen. Het bitumen wordt minder aangetast door de elementen en zal minder degraderen doordat zoninstraling wordt weggenomen door de zonnepanelen. Indien de bestaande dakbedekking van PVC al is bedekt met grind is deze bescherming al grotendeels aanwezig. Het positieve effect van zonnepanelen zal in dat geval minimaal zijn. In 2013 haalden zonnepanelen de kranten omdat er een paar in brand waren gevlogen? Hoe zit dat? De waarschuwing van de Nederlandse Voedsel en Warenwet Autoriteit wees op één merk, namelijk Scheuten Solar. Deze panelen worden inmiddels niet meer geleverd. Verschillende installateurs leggen de panelen anders neer; wat is wijsheid? Let bij de (suggesties voor wijze van) installatie op: de hellingshoek en de oriëntatie (de richting). Ideaal voor de opbrengst is een helling tussen de 20 en 35 graden en een oriëntatie tussen 30 graden oost en 30 graden west van het Zuiden. Bij een oriëntatie op Zuidoost of Zuidwest is de opbrengst 10% minder en bij de oriëntatie op Oost of West 20%. Op daken van gestapelde complexen speelt er nog een factor: vanwege de hoogte dichtheid van de woningen wil je liefst zoveel mogelijk panelen op het dak leggen. Maar panelen met een hoek van 35 graden moeten verder uit elkaar staan dan bij een hoek van 20 graden. Daarom worden de panelen graag platter neergelegd. Bij hoogbouw heeft dit als extra voordeel dat geringere hoeken minder windgevoelig zijn en dat er daarom minder ballast (gewicht) nodig is om de panelen op hun plek te houden. Schaduw is funest voor je opbrengst. Niet alleen voor het paneel in de schaduw: als er één paneel in de schaduw ligt, werken alle panelen aan dezelfde kabel minder goed. Let tenslotte op de ondergrond van het dak. De opbrengst kan soms gunstiger uitvallen bij lagere temperaturen. Het zou dus kunnen dat een groen dak (met plantjes) of een wit dak (geschilderd) een positief effect heeft op de opbrengst, maar hier lopen de meningen over uiteen. Wat als mijn dakbedekking vernieuwd moet worden? Natuurlijk strekt het tot aanbeveling om de installatie van zonnepanelen te doen op een dak dat voorlopig geen groot onderhoud nodig heeft. Je kunt ook kijken of het haalbaar en zinvol is om de installatie samen te laten vallen

8 met groot onderhoud. Denk aan isolatie of het aanleggen van een groen dak. Als een dak waar zonnepanelen staan gerepareerd moet worden, zullen de zonnepanelen tijdelijk verplaats moeten worden. Dit is mogelijk, maar zorgt natuurlijk voor extra kosten. Welke garanties mag ik verwachten? Een productgarantie betreft de fysieke werking van het product, dat wil zeggen of het voldoet aan de technische specificaties. Veel bedrijven geven tien à twaalf jaar garantie. Een prestatiegarantie betreft de hoeveelheid stroom die de panelen opwekken door de jaren heen, ofwel dat ze niet sneller dan beloofd achteruitgaan. Deze is doorgaans 80% bij 25 jaar. Een installatiegarantie betreft fouten die voortkomen uit de installatie, zoals bijvoorbeeld een lekkage. Kun je een zonnesysteem ook laten verzekeren? Je kunt je zonnepanelen ook laten verzekeren. Sommige installateurs bieden dit aan als pakket samen met het onderhoud. Maar je kunt het ook doorgeven aan de opstalverzekering en dan worden ze ook meeverzekerd. Veelal brengt dat nauwelijks meerkosten met zich mee. Hoe zit het met het onderhoud van de installatie? Je kunt bij de aanschaf van een zonnesysteem ook een onderhoudscontract afsluiten. Wat dat precies inhoudt verschilt per bedrijf, maar denk aan schoonmaken en het controleren van de kabels en de omvormers, service bij storingen.