Veilingklokje. Belgische fruitteler staat in de frontlinie. Magazine van Veiling Haspengouw

Transcriptie

1 Belgische fruitteler staat in de frontlinie Veilingklokje Magazine van Veiling Haspengouw 3. September 2014 Verschijnt driemaandelijks (maart, juni, september en december) V.U. Renaat Kuipers, Tongersesteenweg 152, 3800 Sint-Truiden Afgiftekantoor Gent X Erkenningsnummer P109254

2 Column Handelsoorlog Wij zitten volop in de pluk en wij hebben het dus heel druk. Maar de onzekerheid over ons product is nog nooit zo groot geweest. Wat moet er gebeuren nu de Russische grenzen gesloten zijn voor Europese groenten en fruit? De omzet van de Europese landbouw komt onder druk te staan. Dat is zeer zeker het geval voor de Belgische fruitteler en meer specifiek voor de perenproducent. Die perenteelt was de laatste tien jaar zowat de steunpilaar van onze fruitbedrijven. Wij liggen helemaal niet aan de basis van de problemen. Daarom vragen we diegenen die de politieke verantwoordelijkheid dragen te zoeken naar oplossingen. Wij vragen solidariteit van Europa over de sectoren heen. Door boycotacties van Amerikaanse en Europese staten en het antwoord daarop van de Russische overheden kwamen wij als fruittelers terecht in een handelsoorlog gevoerd op de rug van de Europese landbouw. De Belgische fruitteler is extra hard getroffen. We vragen aan de Vlaamse, federale en Europese verantwoordelijken dat ze de oorlogskas aanspreken en de rekening van dit conflict voor de landbouw solidariseren. Europa kan en mag niet wegkijken als deze handelsoorlog een kleine groep van zijn bevolking treft. Veiling Haspengouw zal samen met de collega s in het VBT en met de beroepsorganisaties alles in het werk stellen om de Belgische en Vlaamse politiek te overtuigen van de ernst van de situatie en alle mogelijke scenario s op tafel leggen om onze fruittelers de kans te geven deze handelsoorlog te overleven. Inhoud 03 Blikvanger De fruitwereld nam afscheid van oud-voorzitter Paul Vanmarsenille 04 Vanuit het beleid Geen recordjaar, wel een topproductie 05 Vanuit het beleid Fruittelers dupe van handelsembargo 07 Commercieel nieuws Eindelijk een topoogst tot Poetin sprak 10 CoöperA(c)TIEF Leden kijken naar de toekomst 13 Productienieuws Blijf alert voor de residu s 15 Nieuws van bij ons Een crisis als deze kan ook aanleiding geven tot kansen. Een eerste vaststelling in deze situatie is dat we met de hele sector moeten zoeken naar nieuwe markten voor ons fruit en onze variëteitenkeuze aanpassen aan de noden van de consument. Ik weet wel dat dit geen oplossing is op korte termijn, maar we moeten in dit oorlogsjaar zoeken naar structurele oplossingen om de toekomst van onze sector veilig te stellen. Ik wens jullie, ondanks alles, een fijne, voorspoedige pluk toe en Veiling Haspengouw zal alles uit de kast halen om jullie en mijn fruit tegen de beste voorwaarden aan de man te brengen. Succes! Ik ben steeds bereikbaar voor alle leden! Luc Bels voorzitter@veilinghaspengouw.be Colofon Redactie Renaat Kuipers, Etienne Leclere, Filip Vanaken, Jos Meesters, Luc Bels, Bart Wijgaerts, Jos Lacroix cv Veiling Haspengouw Tongersesteenweg 152, 3800 Sint-Truiden T F E info@veilinghaspengouw.be I Niets uit deze uitgave mag worden ver veelvoudigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Veiling Haspengouw. 2 Veilingklokje September 2014

3 Blikvanger Paul Vanmarsenille loodste de veiling en de fruitsector de 21ste eeuw in Moeilijk gaat ook, alleen iets minder gemakkelijk! De fruitwereld nam afscheid van Paul Vanmarsenille, landbouwer en fruitteler. Bezeten door zijn beroep en zijn sector, waarin hij vaak en op vele plaatsen zijn verantwoordelijkheid opnam. Dat deed hij niet in het minst in Veiling Haspengouw, waar hij gedurende twintig jaar mee leiding gaf als bestuurder en in de laatste jaren van de twintigste eeuw de overgang naar een volgende eeuw mee gestalte gaf als voorzitter van onze coöperatie. Paul Vanmarsenille was een fiere voorzitter en hij bekleedde zijn ambt met trots. Op zoveel plekken liet Paul Vanmarsenille met zijn gezonde boerenverstand zijn invloed gelden, met telkens dezelfde doelstellingen: samenwerking, de versterking van de coöperatie en het maatschappelijk welzijn van zijn collega s landbouwers en fruittelers. Paul Vanmarsenille werd in 1979 bestuurder van Veiling Haspengouw. Het was de tijd van het einde van de Goldencrisis en de start van de gouden Jonagoldjaren. De veilingen pasten zich aan. De bouw van ULO-koelcellen, de organisatie van de simultaanverkoop, de centrale sortering en verpakking typeerden de jaren 80. Toen hij in 1995 voorzitter werd van Veiling Haspengouw, lagen de kaarten enigszins anders. De start van zijn voorzitterschap werd overschaduwd door problemen als de overproductie op de Europese appelmarkt, het afnemende belang van de groothandel, de sterke opkomst van de retail en de wisselende consumenteneisen. Als voorzitter ging Paul Vanmarsenille die problemen niet uit de weg, want moeilijk gaat ook, alleen iets minder gemakkelijk. Hij speelde zijn kwaliteiten ten volle uit. Zijn luisterbereidheid typeerde hem. Hij stond open voor nieuwe ideeën en voorstellen van anderen. Als er moeilijkheden zijn pad kruisten, dan lag hij daar wakker van, onder andere de problemen met de labels en de vaak stroeve relaties met de Limburgse collega s. Op het einde van zijn voorzitterschap was het echter op beide fronten rustig: hij zorgde voor duidelijke en vooral betere afspraken. Zijn duidelijkheid en betrokkenheid leidden tot een aantal beslissingen waarvan de veiling en de sector nu nog de vruchten plukken. Het lastenboek Milieubewuste Teelt, dat hij invoerde in 1999, was innoverend en gedurfd en kreeg opvolging in wereldwijd erkende systemen. De bouw van de Haspengoudcentra betekende de start van het huidige logistieke platform op Europese schaal. Onder zijn beleid werd de GMO geïntroduceerd en die groeide verder uit in EFC-verband, met onder andere nieuwe variëteiten en een vernieuwde relatie tussen teler en veiling. De fusie van de verschillende onderzoeksinstellingen voor het fruit in onze regio, die leidde tot pcfruit, mocht rekenen op zijn steun, zodat de sector nu een onderzoeksinstelling heeft met wereldfaam. Paul Vanmarsenille was een fiere voorzitter en hij bekleedde zijn ambt met trots. Daarbij probeerde hij zijn beleid te laten doordringen van zijn idealen: samenwerking, openheid, duidelijkheid, respect, eenvoud en oprechtheid. Noem het samen het gezonde boerenverstand waarmee Paul Veiling Haspengouw de 21ste eeuw binnenloodste. 3

4 Vanuit het beleid Geopolitiek houdt fruitsector in zijn greep Geen recordjaar voor onze telers, wel een topproductie Drie grote items beheersten de agenda van de raad van bestuur. Op de eerste plaats werden de resultaten van het onderzoek naar de werking van onze coöperatie door Coopburo besproken. Met het vooruitzicht van een behoorlijk grote oogst, werd uiteraard ook gestart met de voorbereiding van de nieuwe oogst. Vanaf augustus beheerste nog één item de agenda en de gesprekken in de fruitteelt: de geopolitieke beslommeringen, meer specifiek de toestand naar aanleiding van het Russisch-Oekraïense conflict en de economische repercussies, die de fruitsector zeer zwaar troffen. De raad van bestuur en de directie hebben Vlaams minister-president Geert Bourgeois hun verzuchtingen meegegeven over het handelsembargo met Rusland. De oogst van 2014 zal geen recordoogst worden, maar we mogen wel spreken van een topproductie. Om te weten of we van een topjaar mogen spreken, moeten we wachten tot in 2015, als onze koelcellen leeg zijn en het fruit dat we erin bewaren vermarkt is. We stevenen op een zwaar seizoen af, zeker wat het volume betreft. Voorzichtige ramingen spreken van een stijging van de appeloogst met 35% en van de perenoogst met 20%. Dat impliceert dat we in één maand tijd ongeveer een vierde van de jaarproductie meer moeten verwerken. Dergelijke productiestijging houdt ook de mogelijkheid in van een tekort aan koelruimte en palloxen. De raad van bestuur en de veilingverantwoordelijken zijn er zich van bewust dat logistieke problemen tot de mogelijkheden kunnen behoren en nemen dan ook alle mogelijke maatregelen op operationeel vlak om de pluk en de inzet zo goed mogelijk te begeleiden. Enquête Ondertussen heeft Coopburo, het onderzoeksbureau dat bij onze producenten peilde naar de werking van de coöperatie, zijn bevindingen overgemaakt aan de raad van bestuur. Deze bevindingen zijn te lezen in de bijdrage CoöperA(c)tief, verder in dit Veilingklokje. De raad van bestuur bestudeerde het verslag van deze besprekingen grondig en zal, op basis van die gegevens, een strategie bepalen waarmee ze de komende vijf jaar, samen met de telers en de veilingmedewerkers, Veiling Haspengouw zullen positioneren als coöperatie, als vermarkter en als logistiek dienstverlener. De raad van bestuur heeft doelstellingen geformuleerd en een strategie bepaald om daar te geraken. Op basis daarvan werden eveneens de communicatiekanalen en de wijze van communiceren geanalyseerd. Dat is op de eerste plaats ook gericht op de producenten, want daar gaat het uiteindelijk om. De laatste punten en komma s moeten nog geplaatst worden, maar de raad van bestuur maakt zich sterk dat ze aan de producenten van Veiling Haspengouw concrete toelichting kan verschaffen tijdens een telersbijeenkomst na de pluk. Een eerste aanzet tot de discussie vindt de lezer alleszins al in deze editie van ons ledenblad. 4 Veilingklokje September 2014

5 Vanuit het beleid Geopolitieke beslommeringen Op dit ogenblik is de commerciële dienst volop afspraken aan het maken met de Belgische en Europese retail, maar die onderhandelingen worden overschaduwd door het moeilijke seizoenseinde en vooral de overdrachten van de oogst van vorig jaar, met appelen en peren die nog niet verkocht zijn. Dat is geen Belgisch probleem, want in ons land werd goed geruimd, maar onze buurlanden zitten nog met aanzienlijke stocks en die verstoren de markt. Zo n toestand is niet favorabel voor een vlotte en succesvolle start van het nieuwe verkoopseizoen, maar dat zegt wel nog helemaal niets over het verloop van de rest van het seizoen. Uiteraard kon de raad van bestuur niet voorbijgaan aan de toestand in Oost- Europa, aan de sancties door de Europese Unie en de gevolgen ervan voor de handel met Rusland. Rusland heeft dus Europese landbouwproducten verbannen van zijn markten. Die boycot kwam erg zwaar aan, vooral bij onze perentelers. Maar ook de appelexport deelt in de klappen van deze Europese politiek, die boven de hoofden van onze fruittelers wordt bedreven. De raad van bestuur ontving Vlaams ministerpresident Geert Bourgeois, die poolshoogte wilde komen nemen van de gevolgen van deze Russische maatregel. De raad van bestuur en de directie hebben de Vlaamse regeringsleider hun verzuchtingen meegegeven. De ministerpresident zal deze vragen en eisen meenemen naar het overleg en naar zijn minister van Landbouw, Joke Schauvliege. In een aparte bijdrage komen we terug op onze vragen aan de politici. Vlaams minister-president Geert Bourgeois kwam, op zijn vraag, in Veiling Haspengouw poolshoogte nemen van de toestand. Fruittelers dupe van handelsembargo Slachtoffer van een crisis die wij niet wilden Dat de Russen met tegenmaatregelen zouden komen in antwoord op de Westerse boycot naar aanleiding van het conflict in Oekraïne, stond in de sterren geschreven. En toch werd het westen erdoor verrast. De Europese landbouwers zijn er de dupe van. Na een jarenlange opbouw van de handel met Rusland, wordt die lijn abrupt doorgeknipt. Vlaams minister-president Geert Bourgeois kwam, op zijn vraag, in Veiling Haspengouw poolshoogte nemen van de toestand. Maatregelen kon de minister-president nog niet beloven, daarvoor was er eerst nog overleg op hoog niveau, maar nu al is de fruitsector vragende partij voor een SAFK een Strategisch Actieplan voor de Fruitteelt in het Kwadraat. In deze problematiek kunnen wij ons vinden in het standpunt van Boerenbond, stelde algemeen directeur Renaat Kuipers op een zeer druk bijgewoonde telersvergadering. Toch waren er enkele kanttekeningen. Het fruit dat door t 5

6 Vanuit het beleid Veiling Haspengouw doet een oproep aan de retailers en discounters in België, om voor een keer ook de chauvinistische toer op te gaan en Belgische producten te ondersteunen. t deze importban getroffen wordt, moet voorrang krijgen, niet fruit met problemen door andere calamiteiten. En een oplossing dringt zich op, want de pluk is bezig. Belangrijke elementen zijn ook de vraag om middelen uit te trekken om het niet-oogsten te compenseren, om op die manier de hoeveelheden te beperken tot vermarktbare hoeveelheden. Een correct bedrag moet tussen de 6000 en 7000 euro per hectare liggen. De fruitteelt vraagt ook een heroriëntatie van de keten en vraagt daarvoor ook financiële middelen. Verder kan een activering van het promobeleid leiden tot een grotere verkoop in België, Duitsland en Frankrijk, waarvoor Vlaams geld vrijgemaakt moet worden. Ten slotte moet Europa ook financiële midden buiten de GMO en buiten het Europees landbouwbeleid vrijmaken voor deze crisis. Extra geld dus, want de inzet van de GMO-gelden ligt al grotendeels vast. We sluiten ons ook aan bij het standpunt van het Verbond van Belgische Tuinbouwveilingen (VBT), wanneer deze koepelorganisatie pleit voor het prioritair behandelen van de problemen in de fruitsector, een aanbodbeheersing door niet-oogsten, een adequaat promotiebeleid binnen VLAM en kredietverzekeringen, waarbij de Belgische overheid financieel garant staat bij de zoektocht naar nieuwe markten en andere doorvoerlanden. De fruitsector vraagt ook een tijdelijke wijziging van de EUnormen voor vers fruit, om het volume te beperken en de prijs positief te beïnvloeden door geen kleine of dikke vruchten meer toe te laten en klasse II van de versmarkt te houden. Andere mogelijkheden om de fruitsector bij te staan in deze moeilijke tijden zijn een aanpassing van het Europees mededingingsbeleid, het snel wegwerken van handelsbarrières met andere landen, waardoor we nieuwe markten zoals Canada kunnen ontplooien, exportrestituties en een vergoeding van de gevolgschade voor de veilingen, die inkomsten derven door het niet-oogsten. Naast de standpunten van Boerenbond en het VBT, waarin Veiling Haspengouw zich kan vinden, poneert Veiling Haspengouw nog enkele specifieke eisen. De beslissing om niet of slechts gedeeltelijk te oogsten moet met de nodige spoed genomen worden. Hierbij moet de vrijheid van de producent steeds centraal blijven staan. De tijd dringt. Er is duidelijkheid nodig om binnen het kader van de GMO ruimte te bieden voor dit niet-oogsten en voor een actief promotiebeleid. De gevolgschade voor de coöperatie is groot. Denken we maar aan de nietgebruikte sortering en de verpakking, de niet-gebruikte koelcellen, de financiële vragen van de telers in deze barre tijden, het verlies van de markten in de toekomst en de noodzakelijke investeringen om nieuwe afzetmarkten te zoeken voor ons fruit. Die dingen kosten geld, heel veel geld. Bovendien zijn er nog andere vragen aan de overheid. De werkloosheid bij de arbeiders werd al geregeld, maar belangrijk is ook de mogelijke werkloosheid bij bedienden. Veiling Haspengouw vraagt ook aan de financiële sector om bij te springen nu telers, handelaars en veilingen in de problemen komen, onder andere door hulp aan het bedrijfskapitaal in de vorm van kapitaalaflossingen met garantiestelling en rentetussenkomsten. Rusland is een onbetrouwbare partner gebleken en dat zal de komende jaren niet veranderen. Veiling Haspengouw vraagt daarom bijstand bij de ontwikkeling van nieuwe markten en een SAFK, een Strategisch Actieplan voor de Fruitteelt in het Kwadraat. Volgend jaar dragen onze bomen immers opnieuw fruit en tegen dan zouden structurele oplossingen meer dan welkom zijn. Veiling Haspengouw doet ook een op - roep aan de retailers en discounters in België, om voor een keer ook de chauvinistische toer op te gaan en Belgische producten te ondersteunen, niet alleen tijdens de hype van de eerste dagen na de afkondiging van de Russische importban, maar ook nog daarna. In Belgische winkels moeten Belgische producten prominent aanwezig zijn. Directeur Kuipers vatte zijn vragen als volgt samen. De fruitsector vraagt hulp, waarbij: de snelheid imperatief is; de duidelijkheid niet groot genoeg kan zijn; extra middelen buiten de GMO en buiten het EU-landbouwbeleid op tafel moeten komen; er snel een besluit moet komen om via het niet-oogsten het aanbod te beperken; een actief en vernieuwd promotiebeleid zorgt voor meer afzet; de keten geheroriënteerd wordt; steun verleend wordt bij het inbreken op nieuwe markten; men oog heeft voor de gevolgschade voor de veilingen. 6 Veilingklokje September 2014

7 Commercieel nieuws Recordkwantum peren Eindelijk een topoogst tot Poetin sprak Alle positieve geluiden en opbeurende gedachten bij het zien van de oogst 2014 enkele maanden geleden verdwijnen in het niets wanneer Rusland begin augustus zijn fatwa uitspreekt tegen de Europese landbouw. Een topoogst van goede kwaliteit wordt het slachtoffer van het politieke gehakketak en de fruitboeren likken hun wonden. Wat een feest had moeten worden, wordt een nachtmerrie, een kwaliteitsvolle topoogst wordt een probleemkind. Er is dus voor de commerciële dienst werk aan de winkel, en geen klein beetje! Op het vlak van de variëteiten blijft de Golden koploper, voor Gala en Idared. Jonagold, Jonagored en Elstar behoren tot de stevige stijgers bij de appelen. Prognospeer 2014 De Europese perenoogst ligt 2% lager dan vorig jaar (-1%). Die achteruitgang komt op het conto van Conference (-1%) en Williams (-9%). Als we even terugblikken op het voorbije seizoen, stellen we vast dat we bij de peren te maken kregen met een laat seizoen, een late pluk (soms veel te laat), een kleinere productie en een moeilijke prijsvorming na de pluk als gevolg van een onvoldoende hardheid. In de loop van het seizoen trokken de prijzen wat aan, maar bij het seizoenseinde kelderden ze weer omdat de markt volledig ingestort was. De oogst van 2013 Bij appel noteerden we in 2013 ook een kleinere oogst met te dikke vruchten, die bovendien nogal eens te laat geplukt werden. De prijzen bij de start van het seizoen waren goed, maar doordat er te weinig export was en de dikke maten commercieel niet interessant genoeg waren, kwamen de appelen onder prijsdruk te liggen. Bovendien kregen we in 2014 een vroeg nieuw seizoen. De winter was onbestaande en het voorjaar ronduit schitterend, zodat alle fruit veel vroeger op de markt kwam. De toevloed van perziken, nectarines en ander lekkers uit het zuiden leidde tot een verminderde appelconsumptie, met prijzen die afbrokkelden in de loop van het seizoen. Bovendien stellen we vast dat de oude oogst 2013 bij de start van het nieuwe seizoen 2014 in onze buurlanden nog niet weg is. Door de lage prijzen bij de industrie ontbreekt elke bodem in de prijsvorming was dus een matig appelseizoen. Prognosappel 2014 De Europese appelproducenten verwachten de komende maanden 11,9 miljoen ton appels te plukken. Dat is een historisch cijfer, want nog nooit lag de appelproductie zo hoog met topproducties in Polen, Italië, Hongarije, Slovakije, Oostenrijk en Duitsland, zeg maar Centraal-Europa. Anderzijds presenteren Roemenië, Frankrijk, Spanje, Griekenland (de zuiderse landen) en Litouwen mincijfers. Europa als geheel scoort 9% beter dan vorig jaar en 12% beter dan het gemiddelde van de voorbije 3 jaar (dit laatste percentage geven we telkens tussen haakjes). België heeft 37% meer appelen (21%) en dat is zeker te wijten aan de areaalverschuiving van appel naar peer. Ondanks deze stijging is ons land slechts een kleine speler, met slechts 2,5% van de Europese productie. Polen is met 30% de grootste producent. België is de grootste stijger en heeft een topproductie, die 8% groter is dan vorig jaar (20%), net als Nederland en Portugal. De landen Spanje, Italië, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk oogsten dan weer minder. De belangrijkste Europese perenvariëteit blijft met voorsprong de Conference, die bijna 40% van het aanbod zal uitmaken. In de Europese rangorde komt ons land op de derde plaats als belangrijkste productiegebied, nauwelijks 1% achter Spanje, dat tweede is, maar ver achter het ongenaakbare Italië, dat evenwel voor de helft Abate produceert en voor een kwart Williams. De Conference scoort in Italië slechts matig, terwijl 1 Europese Conference op 3 geteeld wordt door onze producenten. Dat maakt België tot het belangrijkste Conferenceland ter wereld. Prognos algemeen Europa bleef dit jaar gespaard van een strenge winter en mocht genieten van een goed voorjaar. Daardoor was er weinig vorst en kregen de aanplantingen weinig schade door hagel. De regelmatige regen van de voorbije maand zal zeker zorgen voor een goed kaliber, Lees verder op pagina 10 7

8 Commercieel nieuws Tabel 1 Europese appelproductie per land (x 1000 ton) Land F2014 (1) (2) België Denemarken Duitsland Frankrijk Griekenland Groot-Brittanië Hongarije Italië Kroatië Letland Litouwen Nederland Oostenrijk Polen Portugal Roemenië Slovakije Slovenië Spanje Tsjechië Zweden Totaal (1) Percentageverschil tussen F2014 en (2) Percentageverschil tussen F2014 en het gemiddelde van Tabel 2 Europese perenproductie per land (x 1000 ton) Land F2014 (1) (2) België Denemarken Duitsland Frankrijk Griekenland Groot-Brittannië Hongarije Italië Kroatië Letland Nederland Polen Portugal Roemenië Slovakije Slovenië Spanje Tsjechië Zweden Totaal (1) Percentageverschil tussen F2014 en (2) Percentageverschil tussen F2014 en het gemiddelde van Veilingklokje September 2014

9 Commercieel nieuws Tabel 3 Europese appelproductie per variëteit (x 1000 ton) Variëteit F2014 (1) (2) Annurca Boskoop Braeburn Bramley Cortland Cox Orange Cripps Pink Elstar Fuji Gala Gloster Golden Delicious Granny Smith Idared Jonagold Jonagored Jonathan Lobo Morgendurf Pinova Red Delicious Red Jonaprince Reinette Grisedu Canada Shampion Spartan Stayman Andere nieuwe variëteiten Andere (1) Percentageverschil tussen F2014 en (2) Percentageverschil tussen F2014 en het gemiddelde van (3) Andere nieuwe variëteiten: Ariane, Belgica, Cameo, Diwa, Greenstar, Honey Crunch, Jazz, Junami, Kanzi, Mariac, Rubens, Tentation, Wellant... Tabel 4 Europese perenproductie per variëteit (x 1000 ton) Variëteit F2014 (1) (2) Abate F Blanquilla Conference Coscia-Ercollini Doyenne du Comice Durondeau Guyot Kaiser Passacrassana Rocha William BC Andere Totaal (1) Percentageverschil tussen F2014 en (2) Percentageverschil tussen F2014 en het gemiddelde van

10 Commercieel nieuws Ledenbevraging Coöperatieve identiteit, meerwaarden, missie en visie Leden kijken naar de toekomst t zodat er veel kilo s geoogst zullen worden, misschien zelfs nog meer dan voorspeld werd op Prognosfruit in Istanboel. Appeltrends 2014 Op 1 juli noteerden we de grootste stocks ooit, ook overzee, waardoor we de minst gunstige startpositie meemaken van de laatste jaren. De klimatologische omstandigheden en het feit dat er minder hagelschade is, maken dat er meer tafelappel op de versmarkt zal komen, terwijl we geconfronteerd worden met een teruglopende consumptie. Waardoor loopt die consumptie terug? De warme winter? Het goede voorjaar? De prijsbewuste consument? We stellen ook vast dat het verbruik van appelsap in dalende lijn gaat en dat zet dan weer een domper op de prijzen voor het industriefruit. Voeg daarbij de recordoogst in Polen, de Russische boycot en de onstabiele politieke situatie in de Arabische landen en we moeten concluderen dat er in de herfst een enorme prijsdruk zal zijn op de appelen. Hierop hebben we slechts één antwoord: steek alleen de beste kwaliteit in de koelhuizen. Peertrends 2014 We hadden nu eindelijk eens een perenoogst die in balans lag met de (mogelijke) vraag. België en Nederland hebben een topoogst, Frankrijk en Spanje een kleinere oogst en dat opent perspectieven. Maar toen sprak Poetin en wat een droom leek te worden, draaide uit op een nachtmerrie. Veiling Haspengouw bestaat dit jaar 75 jaar. Dat was de symbolische aanleiding voor de raad van bestuur om naar de toekomst te kijken en fundamentele vragen te beantwoorden. Wie zijn we? Wat doen we op welke manier, nu en in de toekomst? Daarom nam ze het initiatief tot een mondelinge ledenbevraging. De voornaamste conclusie is dat een grote meerderheid van onze leden gelooft dat de telers zich moeten blijven verenigen om hun aanbod gezamenlijk te vermarkten. Uit de bevraging blijkt wel dat de leden met enkele vragen en bekommernissen zitten, en uitdagingen en kansen zien om het allemaal met iets betere resultaten te doen. De bevraagde telers zijn er zich ook van bewust dat het een gemeenschappelijke opdracht is, waaraan de leden, de bestuursleden en personeelsleden samen moeten werken. De raad van bestuur gaat nu verder aan de slag met deze resultaten, maar we geven u al mee dat ze willen inzetten op: gerichter communiceren; de missie, visie en strategie versterken; bestuur en inspraak optimaliseren; controle en opvolging verder uitwerken. Waarom bestaat Veiling Haspengouw? Dat was wellicht het belangrijkste item van deze bevraging. Iedereen was het hierover eens: de primaire opdracht van de veiling is de verkoop van het fruit van haar leden tegen een faire/correcte prijs. Fair betekent de best mogelijke verhouding tussen de verkoopprijs van het fruit en de kostprijs van de dienstverlening. Weinig verrassend, hoor ik u denken. Samen sterk Aanbod bundelen en vermarkten blijft de missie van Veiling Haspengouw. De vraag of iedereen nog de meerwaarde inziet van het bundelen en gezamenlijk verkopen van fruit gaf veel voer tot discussie. Staan we sterker als we dat samen doen? We durven uit deze gesprekken concluderen dat een (grote) meerderheid (h)erkent waarom de verkoop van hun fruit het best gezamenlijk, via centralisering gebeurt. Om een deelnemer te citeren: Het is nu al te veel verdeeld: nevenveilingen, telersverenigingen en privé-exporteurs. Dat zal altijd slecht zijn. De handelaar gaat naar diegene die zijn broek het laagst laat zakken. Enkel door zich te verenigen en de krachten te bundelen, creëren de telers een sterkere onderhandelingspositie bij de verkoop. Dat is dan ook de bestaansreden van Veiling Haspengouw en de reden waarvoor de telers lid zijn. Dat is de missie, nu en in de toekomst. Samen vermarkten om een betere prijs te krijgen Een enkeling stond hier niet achter. Hij verwees naar de evoluties in de markt: 10 Veilingklokje September 2014

11 CoöperA(c)TIEF De bevraging werd georganiseerd en begeleid door Coopburo, de coöperatieve dienstverlener van Cera. Zestig leden-telers kregen een uitnodiging, waarbij rekening werd gehouden met een voldoende diversiteit van het profiel van de leden: klein groot, jong oud, monocultuur conceptrassen enzovoort. Uiteindelijk gaven 35 leden hun mening, verspreid over 5 sessies in de tweede helft van februari. Omdat er geen directie- of bestuursleden aanwezig waren, konden de deelnemers ongeremd hun mening geven. Vroeger waren er 1000 telers en 100 afnemers. Nu is die verhouding 100 op 10. Zodra een teler een afnemer een heel jaar kan bevoorraden, hoeven we niet meer samen te werken. Weinigen waren het eens met die stelling. Vroeger waren er volgens hen immers ook grote en kleine telers. De schaal vergroot, maar de verhoudingen in grootte en schaal, en dus ook de onderhandelingspositie, blijven dezelfde. We zullen altijd in een slechtere onderhandelingspositie zijn als we niet samenwerken. Dat was 75 jaar geleden al overduidelijk: de handelaars wachtten in de cafés rondom de markt van Sint-Truiden totdat de markt bijna gedaan was en de telers nauwelijks iets verkocht hadden. Op dat moment konden de handelaars de prijs bedingen die zij wilden. Die geschiedenis zal zich blijven herhalen. Samen vermarkten om een betere prijs te krijgen, lukt alleen als de teler zich houdt aan de leveringsplicht. Dat was misschien nog de moeilijkste discussie. Waarom zou ik mijn fruit niet verkopen aan een handelaar in plaats van aan de veiling als die handelaar mij vijf cent meer geeft? Als goede bedrijfsleider moet ik dat toch doen? Daarmee komen we natuurlijk tot de essentie van een coöperatieve veiling. We kunnen slechts een betere onderhandelingspositie krijgen als niemand alsnog tegen een lagere prijs wil verkopen. We voelden zelfs een oproep naar de raad van bestuur om hier strenger over te zijn. Het kan toch niet dat leden die zich trouw en bewust aan dit principe van leveringsplicht houden, benadeeld worden? Er zijn niet alleen ledenrechten, maar ook plichten. Het model werkt slechts als iedereen zich eraan houdt. Wordt dus zeker vervolgd. Commissie is geen 9, maar 3,5% Veel vragen, onduidelijkheden en misverstanden Ook al kent het merendeel van de telers de meerwaarde van gezamenlijke verkoop, toch vragen ze zich af of het niet beter kan. Er werd een volledige lijst gemaakt van alle vragen (zoals: hoe wordt de prijs bepaald?), bekommernissen (bijv. beheer en bezetting van de infrastructuur, een zorgvuldig beheer van t 11

12 CoöperA(c)TIEF Leden geloven in het nut en de kracht van het bundelen van het aanbod en van het gezamenlijk vermarkten. We moeten er samen aan werken om dit nog krachtiger te doen. t middelen zoals personeelswagens) en uitdagingen (bijv. de nodige aandacht en specifieke dienstverlening voor elke teler, de relatie met andere veilingen en producentenorganisaties). Die zal behandeld worden door de raad van bestuur. Allerhande euvels kunnen al opgelost worden door een betere communicatie, zo blijkt. Zo leeft de perceptie bij de telers dat de commissie die voor de verkoop gevraagd wordt 9 tot 10% bedraagt, terwijl die in werkelijkheid maar 3,5% is. De telers hebben voornamelijk veel vragen over de structuur van Veiling Haspengouw en over de financiële zaken. Ook hierop zal de raad van bestuur samen met de directie proberen te antwoorden. Een ander belangrijk onderdeel van deze bevraging was de vraag welke dienstverlening Veiling Haspengouw moet organiseren. Vooral: wat gebeurt gezamenlijk en waarvoor willen we al dan niet allemaal solidair mee betalen? De gezamenlijke vermarkting van het fruit van haar telers-leden is de missie van Veiling Haspengouw. Dat (met de hiermee samenhangende meerwaarde van betaalzekerheid) en in tweede instantie het op zich nemen van onderzoeks- en ontwikkelingskosten van nieuwe variëteiten en marktstrategieën moeten de kernactiviteit(en) zijn. Een meerderheid van de deelnemende telers vindt dat alle energie daarnaartoe moet gaan en dat de kosten daarvan gesolidariseerd mogen worden. Alle andere dienstverlening is mooi meegenomen, maar moet gedifferentieerd gebeuren. Je betaalt de werkelijke kostprijs, via een dienstverlener-klantrelatie. Veiling Haspengouw moet niet zo veel mogelijk winst behalen, maar wel zo n goed mogelijke dienstverlening opzetten. Veiling Haspengouw is een coöperatie. Uit deze bevraging bleek dat dit voor een meerderheid van de telers zo moet blijven. Het viel wel op dat voornamelijk jongere telers niet meer weten wat een coöperatie precies is. Ook dit is dus een werkpunt. Het unieke aan een coöperatieve onderneming is dat aandeelhouders/leden tegelijk eigenaars (en dus ook controle uitoefenen of zelfs besturen) en gebruikers zijn van de dienstverlening van diezelfde onderneming. Hierdoor moet een coöperatie niet zo veel mogelijk winst behalen, maar wel zo n goed mogelijke dienstverlening opzetten. Als Veiling Haspengouw wel (te) veel winst zou realiseren, dan vroeg ze waarschijnlijk te veel commissie voor haar dienstverlening. Dat is een groot verschil met andere handelaars, waar de telers geen eigenaar zijn. Alles kan beter Uit de bevraging bleek dat telers zich niet altijd mede-eigenaar voelen. Ze gaven aan de raad van bestuur enkele concrete punten tot ver betering. Opvallend was dat enkele telers toegaven dat de fout ook deels bij henzelf ligt. Je moet bijvoorbeeld wel naar de Algemene Vergadering en andere infovergaderingen gaan om te weten hoe de zaak draait. Controle uitoefenen is niet alleen een recht, maar ook een plicht. Bovendien is het logisch dat men met honderden mede-eigenaars niet voor iedereen de juiste beslissing kan nemen. Ten slotte blijken ook hier heel wat bezorgdheden op foute informatie te berusten. Zo is er slechts één bestuurslid gecoöpteerd en zeker niet de helft. Zoals al eerder aangehaald, werd een lijst gemaakt van alle antwoorden, opmerkingen, vragen en bekommernissen en ze werden verwerkt in een nota waarin Coopburo ook allerhande tips en adviezen formuleerde. Deze nota werd overhandigd aan de voorzitter en de directeur. Zij gaan er nu verder mee aan de slag. Uiteraard is dit een werk van lange adem. Sommige zaken kunnen snel opgenomen en opgelost worden, maar andere zijn voor de lange termijn. De veiling heeft immers lopende contracten en aangegane engagementen en kan niet zo maar bepaalde koerswijzingen doorvoeren. De raad van bestuur en directie bedanken elke deelnemer voor zijn tijd en inbreng. Op onze beurt willen wij, Coopburo, dat ook doen. We bedanken ook de raad van bestuur en de directie voor het initiëren van deze oefening. Het toont ons hun engagement en betrokkenheid bij de veiling. Het toont bovendien aan dat Veiling Haspengouw een coöperatie wil zijn. Welke andere onderneming zou immers moeite en tijd steken in het bevragen van haar klanten(-eigenaars) over alle aspecten van de bedrijfsvoering? Het wordt geen makkelijke opdracht voor alle betrokkenen en het zal gaan met vallen en opstaan, maar wij geloven in de coöperatieve toekomst van Veiling Haspengouw. Hannes Hollebecq Coopburo Meer informatie over coöperatief ondernemen vindt u op 12 Veilingklokje September 2014

13 Productienieuws Alleen goede kwaliteit verdraagt kosten Blijft alert voor de residu s Twee aandachtspunten domineren deze rubriek en het is niet de eerste keer dat we ze zo expliciet in de picture zetten. Gezien de grote hoeveelheid fruit die op ons af komt, moeten we selectief fruit in de bewaring zetten. Dat wil zeggen, enkel de goede kwaliteit. Bovendien moeten we met ons fruit een zo breed mogelijke waaier van markten kunnen beleveren. Hou dus de actieve stoffen goed in het oog. Verder trekken we de aandacht van de telers op de staalnames en het inleveren van de spuitschema s. Noodzakelijkerwijze kiezen we bij onze werkzaamheden voor de oogst voor een afspuitschema dat conform is aan de eisen van een zo breed mogelijke Europese markt. Dat betekent niet meer of niet minder dan dat we bij de residutesten maximaal 33% van de individuele stof mogen terugvinden, dat de som van de acute referentiedosissen (de ARfD s) maximaal 70% bedraagt en dat er maximaal 4 actieve stoffen teruggevonden mogen worden. Het is niet de eerste keer dan we dit advies geven, maar we doen het toch nog eens. Ga lang door met contactfungiciden. Gebruik ofwel het Bellis- ofwel het Switch-schema, zeker geen combinatie van beide. Verleng de wachttijden (voor alle zekerheid met de helft). Gebruik bij voorkeur slechts eenmaal Bellis of Switch. Tijdens de appel- en perenpluk kan je op weekdagen fruit voor de koelcellen aanvoeren van 8 tot 19 uur. s Zaterdags van 9 tot 17 uur. De pluk Peren Het principe staat nog steeds als een boom: alleen de goede kwaliteit verdraagt de kosten van plukken, leeggoed, bewaring en sortering. Dat betekent dat peren kleiner dan 55 mm niet thuishoren in de palloxen, maar op de grond. Kleine peren zullen trouwens nooit duurder zijn dan de dikke, terwijl ze alleen de hoop groter maken. B-peren horen ook niet thuis in de bewaring. Die waren trouwens steevast voor de Russische markt bedoeld en daar gaan we voorlopig niets meer kwijtraken. Ook kleine flessen horen niet thuis in de pallox. Grote flessen, maat 65 en mooi recht, kunnen eventueel wel nog, maar kromme flessen maken in de verkoop geen schijn van een kans. t 13

14 Productienieuws Wie thuis bewaart, houdt het best rekening met het feit dat er voor de opening van een cel een staalname moet gebeuren en dat de spuitschema s aan de veiling bezorgd moeten zijn. Zonder beide is het onmogelijk om je fruit te verkopen. t Appelen Neem bij de appelpluk dezelfde richtlijnen in acht. Er is geen bodem in de industriemarkt en een kleine appel kan nooit de kosten dekken die eraan gedaan worden. Hetzelfde geldt voor slecht gekleurde appel, ruwe appel en vruchten met vorststrepen. Ze horen niet thuis in de palloxen. Het verhaal voor de dikke maten, de 90+ die we normaal naar Rusland exporteerden, moet nu wel duidelijk zijn. Pluktips Ook bij het plukken moeten we de nodige voorzichtigheid aan de dag leggen. Pluk voorzichtig, met steeltjes en zonder blutsen. Vermijd prikwondjes, want die worden alleen maar erger in de bewaring. Pluk geen Golden, Jonagold of Greenstar tijdens of na een regenbui. Manipuleer de volle palloxen rustig. De plantage is geen racecircuit en het gevolg van gevulde palloxen die ruw behandeld worden, is honderden blutsen en onbruikbare appelen. Inslag van de koelcellen Tijdens de appel- en perenpluk kan je op weekdagen fruit voor de koelcellen aanvoeren van 8 tot 19 uur. s Zaterdags van 9 tot 17 uur. Als je door omstandigheden te laat dreigt te komen, dan wil het personeel je wel depanneren, maar geef eerst telefonisch een seintje, zodat onze mensen weten waar ze aan toe zijn. Op Veiling Haspengouw worden bij aanvoer stalen genomen, net als vorig jaar. De uitslag van het onderzoek naar de residu s bepaalt voor welk marktsegment je fruit geschikt zal zijn. Bij peren worden de volgende stalen genomen: één residustaal (dat onmiddellijk opgestuurd wordt naar het laboratorium in Gent), één staal dat de houdbaarheid moet aantonen (narijping gedurende zeven tot veertien dagen) en één voor de directe evaluatie van de hardheid, het suikergehalte en de eventuele gebreken. Ook al kan handel met Rusland momenteel niet, toch doen we de testen voor Rusland geschikt, voor het geval dat er zich in de loop van het seizoen op dit vlak een kentering voordoet. Dan hebben we tenminste de gegevens en kunnen we onmiddellijk starten met belevering. Dat geeft ons een voorsprong van een paar weken. Soms is de toestand van de houten palloxen abominabel. De producent moet zich ervan bewust zijn dat hij steeds aansprakelijk blijft voor zijn fruit en voor de schade die gebrekkige palloxen eventueel kunnen veroorzaken. In een gemengde cel wil dat zeggen dat je bij een ongeval de schade aan derden (collega s-fruittelers) moet vergoeden, net als de schade aan de installaties. Als een pijler peren omvalt en de wand beschadigt, is de cel niet meer luchtdicht. Het is absoluut noodzakelijk dat je verzekering Burgerlijke Aansprakelijkheid deze calamiteiten dekt. Onderzoek dat dus. Sortering Een producent die interesse heeft voor directe sortering moet dat aangeven. Er wordt enkel gesorteerd vanuit die lijst. We hebben dan een overzicht van het te sorteren fruit en we kennen de residustalen, zodat deze partijen gericht gesorteerd en verkocht kunnen worden. De commerciële dienst bepaalt de volgorde van de sortering. Dit fruit wordt slechts gesorteerd als er een bestemming voor is. Het heeft trouwens niet veel zin om het aangevoerde fruit vanuit de palloxen te sorteren in plastic kisten, die dan staan wachten op een ontvanger. Er wordt dus enkel gesorteerd als er vraag is. De aanvoer voor directe sortering gebeurt steeds via de koelcellen. Het heeft geen zin om je fruit neer te zetten aan de sorteerafdeling en te hopen dat het ergens tussen geraakt. De veiling wil een sluitende traceerbaarheid en wil ook weten wat er staat. Peren hebben trouwens een correcte inkoeling nodig. De producenten moeten er wel rekening mee houden dat er kosten aangerekend worden voor de wachtkoelcellen. Wat de koelcellen en de palloxen betreft, kunnen we erg kort zijn: beide zijn volzet of uitgeput. Zelfs met palloxen meer zou er nog geen overschot geweest zijn. Er zouden wel mogelijkheden zijn als de industrie snel draait, maar dat blijft afwachten. Spuitschema s We breken nog maar eens een lans voor het indienen van spuitschema s via elektronische weg, namelijk via het extranet, en wel vóór de inzet. Wie thuis bewaart, houdt het best rekening met het feit dat er voor de opening van een cel een staalname moet gebeuren en dat de spuitschema s aan de veiling bezorgd moeten zijn. Zonder beide is het onmogelijk om je fruit te verkopen. Indien elektronische ingave van de spuitschema s om een of andere reden niet lukt, neem dan contact op met de 14 Veilingklokje September 2014

15 Nieuws van bij ons Evenement fieldwerking. In het ergste geval kan je ze nog op papier inleveren, maar hou er rekening mee dat de verwerking van spuitschema s die ons niet via extranet bereiken aanleiding geven tot een bijdrage in de onkosten. Aangezien elke producent zijn persoonlijke info, zijn eigen aanvoer en facturatie via het extranet raadpleegt, moet het ook mogelijk zijn om de spuitschema s op deze manier te communiceren. Let er wel op dat de gegevens die je meedeelt correct zijn, ook de areaalgegevens, en dat het geen nattevingerwerk wordt, bijvoorbeeld grootte van het perceel: ongeveer 2 ha. Staalname Op Veiling Haspengouw gebeurt er per definitie een staalname bij de inzet, maar bij de thuisbewaring wordt het al eens vergeten. Dan arriveert dit fruit op de veiling zonder staal, met alle problemen van dien. Wie thuis bewaart, moet net als Veiling Haspengouw alle controles uitvoeren conform de Global- GAP-normen. Je zorgt dan ook voor een GlobalGAP-certificaat, de spuitschema s en de residuanalyse. Om problemen te vermijden zou je thuis deze staalname kunnen laten uitvoeren door bevoegd veilingpersoneel en er niet zelf aan beginnen. Audits De audits bij de producenten lopen een kleine vertraging op. Normaal mag dat geen probleem zijn, maar we raden de producenten wel aan om de vervaldatum op hun certificaat in het oog te houden en de veiling te waarschuwen als de audit nog niet gebeurd is tegen die datum. Voor certificaties waarvan we echt inschatten dat de audits niet mogelijk zijn vóór de vervaldatum, zullen we de toegestane optie van verlenging (met vier maanden) toepassen. Dat mag evenwel geen algemene regel zijn en de toepassing ervan zal afgewogen worden in functie van de situatie. Uit de voorbije audits leren we dat de volgende tekortkomingen de belangrijkste zijn: niet-ingevulde veiligheidstermijnen, wanneer de registratie via extranet niet bijgehouden werd; ontbrekende beginstock bij het voorraadbeheer van gewasbeschermingsmiddelen; geen aankoopfacturen van gewasbeschermingsmiddelen (bij de boekhouder) noch levernota s (weggegooid) beschikbaar; lange veiligheidstermijnen van onder andere TMTD (35 dagen) en Captan (28 dagen) niet gerespecteerd bij vroege pluk van de peren; ontbrekende spuitschema tijdens opkweek van boomkwekerij; onvoldoende bemestingsadvies (geen of te oude bodemanalyses om de uitgevoerde bemesting te onderbouwen); ontbreken van affichering van hygiënevoorschriften in de sorteerloods; ontbreken van pictogram Handen wassen na toiletgebruik ; kleinere tekortkomingen (minors) in het fytolokaal (minors) zoals poeders onder vloeistoffen, of houten legplanken; het niet-bijhouden van leveringsnota s aan veiling (traceerbaarheid). Kersendagen voorbode voor regen De jaarlijkse kersendagen in Rijkel, aan het plaatselijke kasteel, kenden een start in mineur. Een fikse regenbui deed vermoeden dat de dagjesmensen het zouden laten afweten, maar dat bleek een doemdenkertje. De erg lokale bui weerhield de dagjesmensen uit Haspengouw en vaak van ver daarbuiten er niet van om te komen genieten van al het lekkers op basis van kersen. Nog meer dan om te proeven van kersenpannenkoeken, kersenvlaai en kersenflappen of te nippen van sorbet, ijs, wijn, thee of likeur van kersen, kwamen de mensen om te genieten van het goud uit Haspengouw in zijn puurste en zuiverste vorm. Jammer dat niet alle aangekondigde standhouders opdaagden, want dat hypothekeert ook voor een stuk het succes van diegenen die wel present waren op de Kersendagen. 15

16 Nieuws van bij ons Infoavond Proefproject De Kanzi -producenten informeren zich Op 7 juli kwamen de Kanzi -telers samen in Veiling Haspengouw om zich te informeren over het voorbije seizoen. Etienne Leclere, commercieel directeur, belichtte het verkoopsseizoen. De Kanzi werd van bij de start goed gepositioneerd, maar leed ook wat onder de druk op de appelmarkt bij het seizoeneinde. Uit zijn analyse bleek eveneens dat de verkoop beter liep wanneer er acties liepen bij de retail of op radio of tv. Ook de pack-out was beter dan in 2013: in 2014 kwam de som van alle individuen op 82% Kanzi 15% Klasse 2 en 3% rebut (voor 2013 was dat respectievelijk 72%, 23% en 5%). Die betere pack-out zorgde ook voor een goede gemiddelde prijs. Productdirecteur Jos Meesters onderzocht wat er goed was in de voorbije campagne en wat er nog beter kon, zowel in de teelt als in de na-oogst. Hij kondigde de installatie aan van één sorteer- en inpaklijn met waxinstallatie, speciaal voor de markt in Zuid-Europa (Spanje). Na afloop genoten de Haspengouwse Kanzi -people van een warm buffet, als afsluiting van een goed seizoen en met de hoop op nog beter. Eerste Haspengouwse abrikozen Het proefproject van Veiling Haspengouw en pcfruit met abrikozenteelt heeft letterlijk vruchten afgeworpen. Op heel wat van de zeventig jonge bomen in een boomgaard aan de Gippershovenstraat in Zepperen hingen rijpe abrikozen. De lichte vorst die er nog was, heeft toch wat schade aangericht aan de piepjonge bomen, die zelfs nu in het najaar nog wortels blijven ontwikkelen. Abrikozen worden bijna uitsluitend verbouwd in Spanje en Italië. De aanplanting in Zepperen moet vooral duidelijk maken of er ook in Haspengouw abrikozen geoogst kunnen worden. Het resultaat is hoopgevend, maar we zijn er nog lang niet, zegt Jos Meesters, directeur productie bij Veiling Haspengouw. Het resultaat is erg variabel. Dat gegeven is eigenlijk ook niet zo belangrijk. Dit project kadert in de inspanningen van de veiling om verschillende teelten ingang te doen vinden en op die manier het risico te spreiden. De komende vijf jaar moet het duidelijk worden hoe ver we de aanvoerperiode van de zuiderse landen kunnen ontwijken, want een gelijktijdige aanvoer zou geen voordelen opleveren. We zullen volgend jaar weer een stap verder staan met het vergaren van kennis. Tijdens de proefperiode van zo n vijf jaar zullen we heel wat wijzer worden. De Kanzi werd van bij de start goed gepositioneerd, maar leed ook wat onder de druk op de appelmarkt bij het seizoeneinde. Het resultaat is hoopgevend, maar we zijn er nog lang niet. Jos Meesters, directeur productie Veiling Haspengouw 16 Veilingklokje September 2014