SGBO Korte Houtstraat 20 A-B Postbus HE Den Haag Telefoon

Transcriptie

1

2 COLOFON JAARPUBLICATIE BENCHMARK WMO 2009 November 2009 SAMENSTELLING Wendy van Beek (eindredactie) Nelleke de Bruin Anja van Lonkhuijzen Lieke Salomé VORMGEVING Mooijekind Ontwerpers, Loenen (Gld) DRUKWERK Bakker Baarn, Baarn SGBO Korte Houtstraat 20 A-B Postbus HE Den Haag Telefoon Disclaimer Niets uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van SGBO. Aan de totstandkoming van deze publicatie is de grootst mogelijke zorg besteed. SGBO kan echter niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele onjuistheden, noch kunnen aan de inhoud rechten worden ontleend.

3 JAARPUBLICATIE Benchmark Wmo 2009 Resultaten over het jaar 2008

4 Inhoud Inleiding 5 Leeswijzer 7 DEEL De benchmark Wmo Wat levert deelname aan de benchmark Wmo op? Waarvoor gebruiken gemeenten de benchmark Wmo voor? Inspiratie opdoen in de benchmark Wmo: de Oh-Wat-Mooiprijs! Benchmarkdagen: leren van elkaar Individueel advies in de benchmark Wmo Kwaliteit en doorontwikkeling De benchmark Wmo Tevredenheidsonderzoeken Wmo 2009/ DEEL Resultaten benchmark Wmo De deelnemers De basisbenchmark Beleidsparticipatie Wmo-uitgaven Thuiswonende 75-plussers Conclusie 31 3 Prestatieveld 1 Sociale samenhang en leefbaarheid Sociale samenhang en leefbaarheid Samenwerking met externe partijen Gemeentelijke regie Buurtinitiatieven en civil society Conclusie 39 4 Prestatieveld 2 Jeugd Verzuim Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) Aanbod opvoedondersteuning Gebruik opvoedingsondersteuning Benchmark jeugdbeleid Conclusie 46

5 5 Prestatieveld 3 Informatie, advies en cliëntondersteuning Het aanbod Contacten via het loket Indiceren Cliëntondersteuning Registratie in het Wmo-loket Conclusie 57 6 Prestatieveld 4 Mantelzorg Het begrip mantelzorg Bekendheid mantelzorg Mantelzorgbeleid Mantelzorgondersteuning Zicht op mantelzorgers Waardering voor de mantelzorger Conclusie 71 7 Prestatieveld 4 Vrijwilligers Ondersteuning vrijwilligers Vrijwilligersbeleid Doelgroepen Zicht op vrijwilligers Samenwerking bij beleid Breedte Vrijwilligerssteunpunt Bereik vrijwilligersondersteuning Maatschappelijke stage Tevredenheid van vrijwilligers Conclusie 81 8 Prestatievelden 5 en 6 Algemene en individuele voorzieningen Uitgaven en formatie alle individuele voorzieningen Doorlooptijden Eigenbijdragebeleid Wmo-hulpmiddelen 88

6 8.5 Algemene voorzieningen Hulp bij het huishouden Wetswijziging en alfahulpen Uitgaven hulp bij het huishouden Wachtlijsten voor hulp bij het huishouden Indicaties, huisbezoeken en gebruikelijke zorg Conclusie Prestatievelden 7, 8 en 9 Maatschappelijke opvang, OGGZ en verslavingsbeleid Gemeentelijke regie Zicht op de problematiek en de doelgroepen Samenwerking Beleidsdoelstellingen Ontwikkelingen in de AWBZ Conclusie Sturen met subsidies Subsidiebeleid Maken van afspraken Uitvoering Verantwoording Gevolgen vanuit de veranderingen in de AWBZ Conclusie 123 DEEL Conclusie resultaten benchmark Wmo Meer informatie Over SGBO Onderzoek en advies op het gebied van de Wmo Meer informatie over de benchmark Wmo 131 en tevredenheidsonderzoeken Wmo

7 Inleiding In deze publicatie zijn de resultaten gebundeld van de hele benchmark Wmo De benchmark 2009 blikt terug op het jaar Per onderdeel worden de opvallendste uitkomsten genoemd. De publicatie is bedoeld voor deelnemers aan de benchmark Wmo en voor geïnteresseerden die meer willen weten over de inhoud van de benchmark Wmo en de uitkomsten van de metingen over het jaar SGBO heeft in 2006 samen met ongeveer 50 gemeenten dé benchmark Wmo ontwikkeld, in opdracht van de VNG en met subsidie van het ministerie van VWS. In 2007 is de benchmark volledig zelfstandig van start gegaan. Wij hebben naast de basisbenchmark verschillende vragenlijsten aan kunnen bieden die dieper ingaan op de verschillende onderdelen van de Wmo. In 2009 is de benchmark verder gegroeid en er namen ongeveer 190 gemeenten aan deel. De benchmark Wmo is een instrument dat ondersteunt bij het aanen bijsturen van het Wmo-beleid. De benchmark geeft inzicht door gegevens te vergelijken en door uitwisseling tot stand te brengen tussen gemeenten en de benchmark is een instrument voor verantwoording. SGBO wil met de benchmark Wmo een bijdrage leveren in de verschuiving van het meten van prestaties en resultaten naar het meten van effecten Voor de komende jaren stelt SGBO zich ten doel gemeenten te faciliteren met onderzoek naar de effecten van inspanningen van gemeenten op alle prestatievelden. Wij vinden het belangrijk, om effecten te kunnen meten, dat gemeenten meer gegevens (gaan) registreren om zicht te krijgen op de behoefte van de burger en het aanbod en bereik van de activiteiten die door andere (lokale en regionale) partijen uitgevoerd worden, zoals de welzijnsinstellingen. Benchmark Wmo

8 Leeswijzer Deze publicatie bestaat uit drie delen: deel 1 gaat in op het product benchmark Wmo; deel 2 geeft de resultaten weer van de benchmark Wmo 2009; in deel 3 vindt u de conclusie van alle resultaten en meer informatie over SGBO. 6

9 Benchmark Wmo

10

11 DEEL 1

12 1 De benchmark Wmo Het doel van de benchmark Wmo is drieledig: verbeteren door vergelijken; leren van elkaar; het bieden van een instrument voor de horizontale verantwoording. Meedoen aan de benchmark Wmo levert relevante informatie op voor alle negen prestatievelden van de Wmo. U krijgt zicht op uw eigen prestaties, maar vergelijkt die ook met die van andere gemeenten. De benchmark biedt u een mogelijkheid om op tijd op de juiste factoren bij te sturen. De benchmark Wmo is opgebouwd aan de hand van het model Oog op verbetering. Dit model maakt de hele beleidscyclus zichtbaar: het beleid, de organisatie, de uitvoering, de effecten en de samenhang daartussen. Waar de focus ligt, hangt af van de taken van de gemeente en de keuzes die elke gemeente maakt. Benchmarken is niet alleen vergelijken maar is ook leren van collega-gemeenten Deelnemers aan de benchmark vullen vragenlijsten in en kunnen de eigen antwoorden vergelijken met die van andere gemeenten. Tijdens bijeenkomsten is er tijd voor uitwisseling met collegagemeenten. Uitwisseling over de resultaten, maar ook over werkprocessen en de praktijk van alledag. Afhankelijk van het onderwerp zijn de uitwisseling en de resultaten meer van kwalitatieve aard. 10

13 De benchmark Wmo 2009 bestond uit de volgende onderdelen: Basisbenchmark (Wmo-breed en op hoofdlijnen) Verdiepende modules: Module algemene en individuele voorzieningen Module hulp bij het huishouden Module prestatieveld 1: sociale samenhang en leefbaarheid Module mantelzorg Module vrijwilligersbeleid Module Sturen met Subsidies Module over de prestatievelden 7, 8 en 9 Tevredenheidsonderzoeken Tevredenheidsonderzoek Wmo cliënten Tevredenheidsonderzoek Wmo burgers Tevredenheidsonderzoek Wmo maatschappelijke organisaties Benchmarkdagen Individuele adviesgesprekken Naast de benchmark Wmo biedt SGBO ook verschillende tevredenheidsonderzoeken aan die gebruikt kunnen worden om te voldoen aan de wettelijke verantwoording. De uitkomsten van de tevredenheidsonderzoeken worden ook gebruikt in de benchmark. Een van de effecten van het beleid is wat de cliënt en de burger ervan vinden. Benchmark Wmo

14 De keuze uit tevredenheidsonderzoeken Wmo over 2008 bestond uit: Tevredenheidsonderzoek onder cliënten met individuele voorzieningen (inclusief hulp bij het huishouden) Belevingsonderzoek prestatievelden 1 tot en met 4 onder burgers Tevredenheidsonderzoek onder maatschappelijke organisaties Kwalitatief onderzoek (rondetafelgesprekken) onder doelgroepen naar keuze Komend jaar biedt SGBO voor alle prestatievelden en doelgroepen tevredenheidsonderzoeken aan die voldoen aan de wettelijke verantwoording. 1.1 Wat levert deelname aan de benchmark Wmo op? Deelnemen aan de benchmark Wmo 2008 levert het volgende op: de mogelijkheid om collega-gemeenten te spreken, kennis te vergroten en inspiratie op te doen op de benchmarkdagen; een individuele managementrapportage; een vergelijking van de eigen antwoorden met die van gemeenten naar keuze, in rapportvorm; in de benchmark Wmo is alle benodigde informatie voor de wettelijke verantwoording opgenomen: de prestatiegegevens. Daarnaast biedt SGBO tevredenheidsonderzoeken aan die vol doen aan de wettelijke verantwoording. SGBO zorgt ervoor dat de wettelijk benodigde informatie (alleen die informatie) aan het ministerie van VWS aangeleverd wordt voor 1 juli; en niet te vergeten een flinke dosis tips en voorbeelden van collega-gemeenten! 12

15 1.2 Waarvoor gebruiken gemeenten de benchmark Wmo voor? Veel gemeenten gebruiken de benchmark Wmo voor verantwoording aan het Rijk, de gemeenteraad en/of de burger. Deelnemen aan de benchmark Wmo betekent dat de wettelijk benodigde informatie over prestaties en tevredenheid is verzameld en (door SGBO) is aangeleverd aan het ministerie van VWS. Een deelnemende gemeente heeft hier dus geen omkijken meer naar. Voor veel gemeenten is dit een reden voor deelname aan de benchmark. Daarnaast biedt de benchmark aanknopingspunten voor verbeteringen. Voorbeelden van verbeteringen die voortkomen uit de benchmark zijn: de registratie in het Wmo-loket verbeteren om inzicht te krijgen in de informatie- en adviesvragen; informatie over gemiddelde kosten per rolstoel, scootmobiel gebruiken voor de nieuwe aanbesteding; het benoemen van maximale doorlooptijden, van aanvraag tot levering of van aanvraag tot beschikking; het onderzoeken waarom er relatief weinig klachten zijn, terwijl de indruk bestaat dat er wel ontevredenheid is; het gebruiken van voorbeelden van collega-gemeenten om aan de slag te gaan met integrale indicatiestelling; het in kaart brengen van alle activiteiten van maatschappelijke organisaties, waaruit blijkt dat er vaak meer initiatieven zijn op het gebied van mantelzorg-, vrijwilligersondersteuning of algemene voorzieningen die niet door de gemeente geïnitieerd worden. Benchmark Wmo

16 1.3 Inspiratie opdoen in de benchmark Wmo: de Oh-Wat-Mooiprijs! De Oh-Wat-Mooiprijs ofwel de OWM-prijs is in 2007 in het leven geroepen om bijzondere en innovatieve ontwikkelingen in het zonnetje te zetten. De trotse winnaar van de prijs in 2007 was de gemeente Kerkrade met haar sociale wijkteams. Kerkrade heeft hierdoor veel aandacht gekregen van landelijke media. In 2008 won de gemeente Wijk bij Duurstede met het Signaleringsnetwerk. Begin 2010 zal bekend worden welke gemeente de OWM-prijs van de benchmark Wmo 2009 wint. 1.4 Benchmarkdagen: leren van elkaar SGBO wil niet alleen rapporten leveren aan gemeenten, maar wil ook uitwisseling stimuleren tussen gemeenten. SGBO heeft daarom de benchmarkdagen in het leven geroepen. Deze benchmarkdagen zijn het afgelopen jaar drie keer georganiseerd op drie verschillende locaties. Per bijeenkomst waren gemiddeld 50 gemeenten aanwezig. De benchmarkdagen zijn voor deelnemers de ideale mogelijkheid om informatie uit te wisselen, ontwikkelingen te bespreken, op zoek te gaan naar het verhaal achter de cijfers en nieuwe ideeën op te doen. Benchmarkdagen: uitwisseling, inspiratie en contact met collega-gemeenten. De benchmarkdagen bieden een dagvullend programma, vaak met een plenair gedeelte in de ochtend, waarna de deelnemers in de middag in groepen uit elkaar gaan voor het discussiëren over een thema of het volgen van een workshop. 14

17 Onderwerpen die in 2009 aan bod zijn gekomen zijn: Actuele ontwikkelingen in de Wmo (in samenspraak met de VNG) Hulp bij het huishouden: kwaliteit De gevolgen van de pakketmaatregel AWBZ Integrale indicatiestelling Algemene voorzieningen Sociale samenhang Maatschappelijk ondernemen Horizontale verantwoording Wmo Ondersteunende begeleiding Bespreking van conceptrapporten van de verschillende modules en het uitwisselen van informatie tussen de gemeenten 1.5 Individueel advies in de benchmark Wmo Naast de benchmarkdagen die SGBO organiseert, zijn de individuele adviesgesprekken geïntroduceerd. In deze adviesgesprekken komen verschillende elementen uit de benchmarkvisie naar voren. 1. Gemeenten kunnen leren van elkaar. Onze adviseurs nemen kennis uit voorgaande adviesgesprekken mee en kunnen hierdoor best practices doorgegeven. 2. Gemeenten kunnen verbeteren door te vergelijken. De rapporten van de benchmark geven naast de individuele prestatie van de gemeente ook de prestaties van de hele benchmark weer. De adviseur kan de prestaties toelichten en wijzen op verbeterpunten. 3. Gemeenten leggen verantwoording af aan de gemeenteraad en de burger. De adviseur kan gemeenten helpen met het opstellen van een oplegnotitie. De gemeenten kunnen deze oplegnotitie aanbieden aan de gemeenteraad samen met het benchmarkrapport, waardoor ook het verhaal achter de cijfers zichtbaar wordt. Benchmark Wmo

18 In oktober en november 2009 zijn alle Wmo-adviseurs van SGBO door het hele land getrokken om met bijna alle 190 deelnemers van de benchmark een adviesgesprek te voeren. Vaak is de adviseur van SGBO vergezeld door een collega van de BMC Groep, waarvan SGBO sinds begin 2008 deel uitmaakt. De adviesgesprekken worden zeer gewaardeerd. Ze zijn bij uitstek de gelegenheid om eens goed de tijd te nemen om integraal naar de resultaten van de benchmark, de tevredenheidsonderzoeken en het lokale beleidsplan te kijken De insteek van de adviesgesprekken is in 2009 iets veranderd: meer inhoudelijk en integraal advies. Het gesprek werd over het algemeen op een hoger niveau in de organisatie gevoerd. Veel gemeenten nemen meerdere jaren deel aan de benchmark Wmo en hebben minder behoefte aan uitleg van de resultaten. Dit jaar is er meer inhoudelijk advies gegeven. Er is een koppeling gemaakt tussen de rapporten van de benchmark, de tevredenheidsonderzoeken en het lokale beleidsplan. Dit leverde veel gespreksonderwerpen op en bood relevante informatie voor de evaluatie van het beleid. Daarnaast waren aanknopingspunten voor verbeteringen duidelijker zichtbaar en hadden gemeenten de mogelijkheid om van te voren aan te geven over welk onderwerp zij meer advies zouden willen krijgen. Opvallend dit jaar is dat de gesprekken vaker op een hoger niveau gevoerd zijn, vaak met ook het hoofd van de afdeling en de wethouder erbij. Dit betekent dat de benchmark steeds breder gedragen wordt en daar zijn we trots op. 16

19 1.6 Kwaliteit en doorontwikkeling De Wmo is constant in beweging. Vanuit de regering komen er veranderingen in de wet en ook vanuit gemeenten komen signalen over ontwikkelingen uit de praktijk. Elk jaar worden alle signalen en ontwikkelingen verzameld en besproken en wordt het aanbod opnieuw onder de loep genomen. Vernieuwingen die in 2009 zijn doorgevoerd, zijn bijvoorbeeld het vaker inzetten van collega-experts op de benchmarkdagen, het adviesgesprek meer op inhoud voeren en op hoger niveau, en het uitgebreide aanbod tevredenheidsonderzoeken (op alle prestatievelden en voor alle Wmo-doelgroepen). SGBO wil met de benchmark Wmo een bijdrage leveren in de verschuiving van het meten van prestaties en resultaten naar het meten van effecten. De benchmark Wmo zal zich daarom dan ook blijven ontwikkelen. De benchmark Wmo moet op termijn gegevens leveren over de beleidsinspanningen, de effecten van het integrale beleid en de kansen voor gemeenten om het burgers mogelijk te maken te participeren en hen te compenseren voor beperkingen. Daarnaast staan we voor de uitdaging om de Kanteling te integreren in de benchmark. Aandachtspunten blijven de vergelijkbaarheid omdat situaties lokaal verschillen. Definities blijven dan ook een constant aandachtspunt. Ook de benchmark Wmo gaat aan de slag met de Kanteling Benchmark Wmo

20 1.7 De benchmark Wmo 2010 De benchmark Wmo 2010 bestaat uit een basisvragenlijst (basisbenchmark) met een Wmo-breed karakter. Alle negen prestatievelden komen op hoofdlijnen aan bod. Centraal staan de Wmodoelen samenhang in beleid en meedoen in de maatschappij. Naast deze basisvragenlijst zijn er diverse verdiepende vragenlijsten, die in omvang variëren: Individuele voorzieningen Leefbaarheid en sociale samenhang Vrijwilligerswerk Mantelzorg NIEUW Ondersteunende begeleiding Prestatieveld 7, 8 en 9 In alle vragenlijsten van de benchmark Wmo 2010 wordt gekeken naar de resultaten van

21 Vernieuwingen die voor de benchmark Wmo 2010 worden doorgevoerd, zijn: Verdere inhoudelijke verbetering en completer maken van de vragenlijsten van de benchmark. Meer inhoudelijke verdieping op de benchmarkdagen. NIEUW is de aanvullende optie die SGBO aanbiedt om een maatwerknotitie te maken die in haar geheel als verantwoordingsdocument gebruikt kan worden. Hierin staat: - een samenvatting van de benchmarkresultaten - een koppeling tussen de resultaten van de verschillende modules - een koppeling met de resultaten van het tevredenheidsonderzoek - lokaal specifieke informatie - een koppeling met de doelstellingen uit het lokale beleidsplan Wmo - NIEUW in 2010 is de keuze om gemeentespecifieke opmerkingen toe te voegen aan de standaardrapporten van de benchmark. Hiermee kunnen de resultaten in de rapporten meer in een lokaal perspectief plaatsen. Gemeenten zijn wel zelf verantwoordelijk voor het formuleren van deze opmerkingen. Meer informatie over de benchmark Wmo 2010 is te vinden in het Productenboek Wmo 2009/2010, de gecombineerde folder van benchmark en onderzoek op het gebied van de Wmo. Het Productenboek is te downloaden op Benchmark Wmo

22 1.8 Tevredenheidsonderzoeken Wmo 2009/2010 Komend jaar bieden wij tevredenheidsonderzoeken aan voor álle prestatievelden en doelgroepen van de Wmo: Kwantitatief onderzoek Tevredenheid van cliënten met individuele voorzieningen Belevingsonderzoek Wmo onder inwoners (prestatievelden 1 t/m 4) Tevredenheid van maatschappelijke organisaties over de Wmo NIEUW Belevingsonderzoek onder ouders (breder dan de Wmo) NIEUW Tevredenheidsonderzoek onder professionals van de prestatievelden 7, 8 en 9 Kwantitatief maatwerkonderzoek Kwalitatief onderzoek Kwalitatief verdiepend tevredenheidsonderzoek (rondetafelgesprekken) NIEUW Tevredenheid bezoekers Wmo-loket NIEUW Tevredenheid van cliënten met hulp bij het huishouden (huisbezoeken) NIEUW Huiskamer- en locatiegesprekken met doelgroepen van de prestatievelden 7, 8 en 9 Kwalitatief maatwerkonderzoek Daarnaast zijn er meer mogelijkheden en meer aanvullende opties voor lokaal maatwerk. Zie het Productenboek Wmo op 20

23 Benchmark Wmo

24

25 DEEL 2

26 2 Resultaten benchmark Wmo 2009 In deze publicatie worden de resultaten van de benchmark Wmo eerst op hoofdlijnen en vervolgens per prestatieveld beschreven. De benchmark Wmo 2009 bestaat uit de volgende onderdelen: Basisbenchmark (Wmo-breed, op hoofdlijnen en inclusief de prestatie gegevens) Module algemene en individuele voorzieningen, inclusief hulp bij het huishouden Module prestatieveld 1: sociale samenhang en leefbaarheid Module mantelzorg Module vrijwilligersbeleid Module Sturen met Subsidies Module over de prestatievelden 7, 8 en 9 Een aantal vragen uit de basisbenchmark is gelijk aan de zogenaamde prestatievragen van het ministerie van VWS. De resultaten die wij hier presenteren zijn alleen de resultaten van gemeenten die deelnemen aan de benchmark Wmo. Zie de Handreiking prestatiegegevens in de gereedschapskist op de website of zie voor meer informatie. 2.1 De deelnemers De benchmark Wmo 2009 telt 187 deelnemers die in totaal 189 gemeenten vertegenwoordigen. De deelnemers zijn als volgt verdeeld over de verschillende gemeentegrootteklassen en regio s: 24

27 Tabel 2.1 Spreiding deelnemers naar gemeentegrootte Gemeentegrootteklasse Percentage benchmark Percentage Nederland inwoners 23% 54% inwoners 52% 31% inwoners 15% 9% Meer dan inwoners 11% 6% Totaal 100% 100% Gemeenten in alle grootteklassen hebben in 2009 aan de benchmark Wmo deelgenomen. Alleen de kleinste gemeenten zijn ondervertegenwoordigd in de benchmark. Dit is niet vreemd, zij hebben immers minder capaciteit en moeten die capaciteit over meer beleidsterreinen verdelen. Bovendien zijn de kosten voor deelname wat vaker een probleem in kleine gemeenten. Relatief gezien nemen veel gemeenten uit het westen en oosten van het land deel aan de benchmark en minder gemeenten uit het noorden van het land. 2.2 De basisbenchmark De basisbenchmark is Wmo-breed opgezet en geeft een overzicht van het beleid, de organisatie, de uitvoering en de effecten van het Wmo-beleid. In deze publicatie zijn de belangrijkste of opvallendste uitkomsten beschreven. De resultaten zijn in meer detail terug te vinden in de groepsrapporten en de managementrapportages. 189 gemeenten namen deel aan de basisbenchmark. In onderstaande figuur zijn de totaalscores per prestatieveld weergegeven. Deze scores zijn in de rapporten van de deelnemers aan de basisbenchmark voor elk van de prestatievelden bepaald aan de hand van een selectie en weging van de uitkomsten van verschillende vragen. Benchmark Wmo

28 Figuur 2.1 Scores per prestatieveld Score Wmo 3.45 Participatie 3.53 Leefbaarheid 3.19 Jeugd 3.54 Loket 3.56 Informele hulp 3.50 Algemene voorzieningen 3.97 Individuele voorzieningen 3.10 Opvang 3.45 De Wmo-score geeft het gemiddelde weer van alle andere scores samen. Participatie is geen prestatieveld van de Wmo maar is toch opgenomen in de thermometer omdat het onderliggende doel van de Wmo is om iedereen mee te laten doen. Leefbaarheid is de score op prestatieveld 1: het bevorderen van de sociale samenhang in en de leefbaarheid van dorpen, wijken en buurten. Jeugd is de score op prestatieveld 2: op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen met problemen met opgroeien en van ouders met problemen met opvoeden. Loket is de score op prestatieveld 3: het geven van informatie, advies en cliëntondersteuning. Hulp is de score op prestatieveld 4: het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers. Voorzieningen is de score op prestatieveld 6: het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en aan mensen met een psychosociaal pro- 26

29 bleem ten behoeve van het behoud van hun zelfstandig functioneren of hun deelname aan het maatschappelijke verkeer. Prestatieveld 5 is nog niet voldoende uitgekristalliseerd in de benchmark en is daardoor hier niet opgenomen. Opvang is een combinatie van de prestatievelden 7, 8 en 9: het bieden van maatschappelijke opvang, waaronder vrouwenopvang (7), het bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg, met uitzondering van het bieden van psychosociale hulp bij rampen (8) en het bevorderen van verslavingsbeleid (9). Net als een berekening van een totaalscore per prestatieveld, is het mogelijk om in één oogopslag een beeld te krijgen van de prestaties van de gemeenten wat betreft de Wmo door een totaalscore te berekenen. Hiervoor is een gemiddelde genomen van de uitkomsten per prestatieveld van de figuur hierboven. De gemiddelde Wmo-score voor alle deelnemende gemeenten was 3,45, wat gelijk staat aan 67 % (waarbij 100% de maximaal haalbare score is). De best scorende gemeente op de gehele Wmo in 2008 is Houten! Houten geeft van alle deelnemende gemeenten aan de meeste activiteiten te ontplooien en het meeste inzicht te hebben in de Wmo. 2.3 Beleidsparticipatie Onder beleidsparticipatie worden alle activiteiten verstaan die de gemeente onderneemt om de inwoner te betrekken bij haar activiteiten verstaan. Denk hierbij aan inspraakbijeenkomsten, cliëntenraden, de Wmo-raad en enquêtes. Nieuw in de Wmo is de wijze van verantwoording: naast verticaal ook horizontaal. Gemeenten dienen advies te vragen aan hun inwoners. Burgers moeten ook zelfstandig een voorstel voor beleid in kunnen dienen. Inwoners zijn in dit geval zowel individuele burgers als Benchmark Wmo

30 ook organisaties, professionals en instellingen die de belangen van burgers behartigen. Dit betekent dat zij (beter) toegerust moeten worden om die actievere rol in het beleidsproces waar te maken. We zien dat gemeenten steeds vaker hun inwoners betrekken bij het beleid. Er is ten opzichte van vorig jaar bij alle prestatievelden een stijging te zien in het aantal gemeenten dat de inwoners betrekt bij de beleidsontwikkeling. Gemeenten betrekken inwoners steeds vaker bij de beleidsontwikkeling Nog steeds worden de ingezetenen van prestatieveld 6 het meest betrokken. De cliënten van individuele voorzieningen zijn al relatief langere tijd betrokken bij het beleid en dit speelde al een rol in het Wvg-beleid. Het is een mondige groep die zelf betrokken wilde worden en goed georganiseerd was. Veel Wmo-raden komen dan ook voort uit voormalige Wvg-platforms. De Wmo-raad is sterk opgekomen als methode om burgers te betrekken bij de beleidsontwikkeling van het Wmo-beleid Uit de benchmark over 2007 bleek nog dat een groot aantal gemeenten het contact met inwoners bewerkstelligde via vrijwilligersorganisaties en buurtbeheerders. Dit jaar, in de benchmark over 2008, zien we een duidelijke opkomst van de Wmo-raden/platforms; 86% betrekt de Wmo-raad vaak ten opzichte van 24% daarvoor. Ook in opkomst zijn de raden en platformen op deelterreinen van de Wmo en het overleg met wijkplatforms en wijkraden. De grootste daling is te zien bij het consulteren van panels. Nog maar 5% van de gemeenten consulteert panels tegenover 21% vorig jaar. In 95% van de gemeenten is een Wmo-raad aanwezig 28

31 2.4 Wmo-uitgaven Doel binnen de Wmo is samenhang tussen de beleidsterreinen te creëren. Juist deze samenhang tussen de verschillende beleidsterreinen zorgt ervoor dat de vergelijking van de Wmo-uitgaven nog erg lastig is. De definitie van wat onder de Wmo valt, verschilt per gemeente. De totale uitgaven zijn gedefinieerd als de programma- en uitvoeringskosten, inclusief de directe personeelskosten (medewerkers belast met de uitvoering inclusief 1e lijnsmanagement en beleidsontwikkeling), maar exclusief gemeentebrede overhead en kosten voor huisvesting. Grotere gemeenten hebben hogere totale Wmo-uitgaven. Tabel 2.2 Totale Wmo-uitgaven Wmo uitgaven 2008 Wmo uitgaven 2007 Per inwoner Er lijkt een grote stijging in de totale kosten voor de Wmo te zijn, maar als we dezelfde groep van gemeenten die vorig jaar deelnamen, vergelijken met de gemeenten die dit jaar deelnemen blijkt er geen significant verschil te zijn. Er is ook gevraagd naar de zogenaamde IV3-posten (die aangeleverd moeten worden aan het CBS) die een indicatie geven van de uitgaven aan hulp bij het huishouden, voorzieningen voor gehandicapten, maatschappelijk werk en sociaal-cultureel werk. 1 De totale Wmo uitgaven voor de groep gemeenten die vorig jaar deelnamen en dit jaar ook weer deelnamen is gemiddeld 202 euro per inwoner. Benchmark Wmo

32 Tabel 2.3 Uitgaven naar IV3-functie IV3-functie Uitgaven 2008 per inwoner Uitgaven 2007 per inwoner 620 Maatschappelijke begeleiding en advies 622 Huishoudelijke verzorging Sociaal cultureel werk Voorzieningen gehandicapten Bovenstaande verschillen tussen 2008 en 2007 vallen echter binnen het zogenaamde betrouwbaarheidsinterval. Er zijn dus geen significante verschillen in de uitgaven van de IV3-posten tussen 2007 en De uitgaven voor sociaal cultureel werk en maatschappelijke begeleiding en advies zijn duidelijk hoger in de grootste gemeenten dan in de kleinere. Als we kijken we naar regionale verschillen in de uitgaven voor IV3- posten, zien we dat de uitgaven voor huishoudelijke verzorging en gehandicapten in het noorden en het zuiden van het land relatief hoger zijn dan in bijvoorbeeld het westen van het land. 2.5 Thuiswonende 75-plussers Eén van de doelen van de Wmo is mensen te ondersteunen om langer zelfstandig te kunnen blijven wonen, om het verblijf in een instelling tegen te gaan of uit te stellen. Een gewenst effect is dan dat het aandeel thuiswonende 75-plussers in gemeenten in de loop van de tijd zal toenemen. Gemeenten met relatief veel AWBZinstellingen scoren hier wat lager. Het aantal thuiswonende 75-plussers neemt af naarmate een gemeente meer inwoners heeft. Gemeenten met weinig inwoners hebben relatief meer thuiswonende 75-plussers. 30

33 2.6 Conclusie Gemeenten betrekken inwoners steeds vaker bij de beleidsontwikkeling en de Wmo-raad is sterk opgekomen als methode om burgers te betrekken bij de beleidsontwikkeling van het Wmo-beleid. De meeste gemeenten hebben inmiddels een Wmo-raad of een vergelijkbaar adviesorgaan. De totale uitgaven aan de Wmo zijn licht gestegen in 2008, ten opzichte van het jaar daarvoor. De basisbenchmark is veel breder dan alleen deze onderwerpen; hij geeft een breed beeld van de Wmo, op hoofdlijnen. We hebben ervoor gekozen om in deze publicatie de informatie per prestatieveld te ordenen. Dat betekent dat in de volgende hoofdstukken informatie staat die voor alle deelnemende gemeenten aan de benchmark geldt, 189 gemeenten. Daarnaast is per hoofdstuk aangegeven hoeveel gemeenten de verdiepende vragenlijsten hebben ingevuld en voor hoeveel gemeenten de gegeven antwoorden gelden. Benchmark Wmo

34 3 Prestatieveld 1: Sociale samenhang en leefbaarheid Om ervoor te zorgen dat burgers kunnen blijven meedoen in de samenleving is er ook meer sociale samenhang tussen burgers nodig. Dit thema van leefbaarheid en sociale samenhang bestond al eerder binnen de welzijnswet maar is sinds 1 januari 2007 onderdeel van de Wmo. 3.1 Sociale samenhang en leefbaarheid Sociale samenhang Als het gaat om sociale samenhang heeft de gemeente grote beleidsvrijheid bij de (lokale) invulling van dit prestatieveld. Dit komt omdat dé sociale samenhang niet bestaat. Er zijn zoveel verschillende definities van sociale samenhang dat we moeten vaststellen dat dé definitie niet bestaat. SGBO ziet sociale samenhang vooral in termen van contact, ontmoeting en gezamenlijke activiteiten met als doel meedoen in de maatschappij en de wederzijdse (informele)hulpverlening te versterken. Leefbaarheid Als het gaat over leefbaarheid wordt over het algemeen bedoeld het wonen in een prettige en veilige omgeving, met de mogelijkheid om (thuis of in de buurt) gebruik te maken van (eenvoudige) zorg-, welzijns- en gemaksdiensten. Bijna alle gemeenten willen de burgerparticipatie bevorderen bij lokale activiteiten. Ten opzichte van vorig jaar zien we geen significante 1 verschillen in het soort activiteiten dat gebruikt wordt ter bevordering van het sociale klimaat en de leefbaarheid in wijken en buurten. 1 Om te bekijken of de verschillen tussen 2007 en 2008 significant van elkaar verschillen is de groep gemeenten vergeleken die zowel dit jaar als vorig jaar aan de benchmark deelnamen. 32

35 De meest gebruikte methoden om de sociale samenhang en leefbaarheid in wijken en buurten te vergroten is nog steeds via de bevordering van burgerparticipatie bij lokale activiteiten, het stimuleren van eigen initiatieven van burgers en het zorgen van goede buurtinformatie en voorlichting. Er wordt veel minder gebruik gemaakt van vrijwillig buurtbeheer en het laten ontwikkelen van gedragscodes. Benchmark Wmo

36 Tijdens een benchmarkdag over dit onderwerp gaven gemeenten aan dat het lastig is eigen gedragscodes te formuleren en elkaar daarop aan te spreken. Mensen weten wel heel goed wat zij een goede, schone en leefbare buurt vinden, maar om iemand op de uitwerking daarvan aan te spreken is nog heel wat anders. Het is echter wel een middel om de fysieke kwaliteit van de buurt en wijk te bevorderen, zoals ook uit de jaarpublicatie Benchmark Wmo 2008 bleek. De sociale en de fysieke kwaliteit van de woonomgeving worden in de G-30 gemeenten verplicht onderzocht. Dit onderzoek is bekend onder de namen Leefbaarheids- en Veiligheidsonderzoek, de GSBmonitor of L&V monitor. Uit de publicatie Resultaten tevredenheidsonderzoeken Wmo over 2008 van SGBO blijkt dat burgers over het algemeen vinden zij in een prettige buurt wonen, dat er redelijk wat saamhorigheid is en driekwart van de ondervraagden geeft aan dat men elkaar kent in de buurt. Een aantal belemmeringen voor burgers om hun sociaal netwerk in te zetten om deel te blijven nemen aan het maatschappelijke verkeer zijn bijvoorbeeld onvoldoende sociale contacten, eenzaamheid of discriminatie. Uit de publicatie Resultaten tevredenheidsonderzoeken Wmo over 2008 van SGBO blijkt dat 8% van de burgers vindt dat zij niet genoeg sociale contacten hebben en 5% van de burgers geeft aan zich vaak eenzaam te voelen. Discriminatie op basis van bijvoorbeeld handicap, afkomst, seksuele geaardheid, levensovertuiging of welke andere grond dan ook wordt door 8% van de burgers ervaren. Net als in veel andere onderzoeken blijkt ook uit de tevredenhiedsonderzoeken dat hondenpoep en rommel op straat nog steeds de grootste ergernissen van burgers zijn over hun woonomgeving. Uit de jaarpublicatie tevredenheidsonderzoeken Wmo over 2008 blijkt tevens dat 16% van de burgers het afgelopen jaar actief is geweest in de eigen buurt om de leefbaarheid en veiligheid te verbe- 34

37 teren. Zij deden dat door activiteiten te organiseren, schoonmaakacties te houden en contact met de gemeente op te nemen over zaken die in de buurt spelen. 55 gemeenten hebben meegedaan aan de verdiepende module van sociale samenhang en leefbaarheid. De volgende resultaten zijn afkomstig van deze gemeenten. 3.2 Samenwerking met externe partijen De samenwerking met externen, zoals de opbouwwerker, de wijkagent en de woningcorporatie kan waardevolle informatie opleveren. Zij weten bijvoorbeeld de actieve burger te benoemen, weten wat er in de wijk speelt en hoe de wijk in elkaar steekt. Woningcorporaties, welzijnsinstellingen en de Wmo-raad zijn de belangrijkste spelers voor gemeenten bij de beleidsvorming van sociale samenhang en leefbaarheid. Welzijnsinstellingen zijn in 39% van de gemeenten medeontwerper voor het beleid voor sociale samenhang en leefbaarheid. In 34% van de gemeenten is de woningbouwcorporatie de mede ontwerper van dit beleid. In 73% van de gemeenten wordt de Wmo-raad om advies gevraagd bij het opstellen van het beleid voor sociale samenhang en leefbaarheid Het bevorderen van sociale samenhang en leefbaarheid is onmogelijk zonder medewerking en medeweten van burgers zelf. Uiteindelijk zijn zij het die een buurt leefbaar maken, of juist voor overlast zorgen. Het is belangrijk om zicht te hebben op de vraag van burgers. Vrijwel alle gemeenten peilen op diverse manieren de behoeften van Benchmark Wmo

38 burgers. Dit kan op zowel een kwalitatieve als een kwantitatieve manier via vragenlijsten, enquêtes of interviews, maar ook door bijvoorbeeld de voorzieningen in de buurt in kaart te brengen. Tabel 3.1 Vormen van behoeftepeilingen die gemeenten gebruiken Gesprekken met dorps-, wijk- en buurtraden Gesprekken met de welzijnsorganisatie Gesprekken met de woningbouwcorporatie/ huurdersvereniging Behoefteonderzoek onder burgers % 85% 93% 98% 78% 88% 58% 73% Ten opzichte van vorig jaar zien we dat behoefteonderzoek onder burgers minder vaak als middel wordt ingezet om de behoeften van burgers te peilen. Gesprekken met dorps-, wijk- en buurtraden lijken juist meer voor te komen. Burgeronderzoeken zijn echter wel een heel handige manier om op een relatief snelle manier je burgers te betrekken en om eventueel draagvlak te creëren voor maatregelen. 3.3 Gemeentelijke regie Bij de uitvoering van het beleid op sociale samenhang en leefbaarheid zijn veel partijen actief. De gemeente kan als regisseur sturen op een sluitend aanbod en een integrale aanpak door de verschillende partijen. In 85% van de gemeenten is de gemeente zelf de coördinator van de samenwerking tussen de verschillende partijen in de dorpen,wijken en buurten 36

39 De formele sturingsinstrumenten om samenwerking tussen partijen te bevorderen, zijn: samenwerking opnemen in de subsidievoorwaarden; samenwerking opnemen in de prestatieafspraken; samenwerking formaliseren in een convenant tussen partijen. De samenwerking wordt het meest opgenomen in een convenant tussen de partijen, 73% van de gemeenten geeft aan een convenant te hebben ondertekend. Dit is echter een veel minder hard sturingsinstrument dan bijvoorbeeld prestatieafspraken. Vorig jaar werd nog aangegeven dat er vooral prestatieafspraken gemaakt werden. Nu blijkt 65% van de gemeenten prestatieafspraken te maken. De helft van de gemeenten geeft aan dat zij samenwerking heeft opgenomen in de subsidievoorwaarden. Veel gemeenten gebruiken een combinatie van sturingsinstrumenten om de samenwerking formeel vast te leggen. 3.4 Buurtinitiatieven en civil society Het uitgangspunt van de Wmo is dat burgers zelf verantwoordelijk zijn om mee te doen aan de samenleving. Die eigen verantwoordelijkheid van burgers wordt bij uitstek zichtbaar in de civil society, de vrijwillige verbanden die mensen aangaan. Maar burgers zullen niet vanzelf, of omdat de gemeente het zegt, netwerken vormen en wederzijdse vrijwillige hulprelaties met buren aangaan. Daarom is het voor gemeenten van belang om burgers te faciliteren in het meedoen aan de civil society en daar een visie op te hebben. Uit de benchmark blijkt dat meer dan driekwart van de gemeenten een visie heeft op het bevorderen van de civil society Deelnemende gemeenten aan de benchmark Wmo investeren op deze manieren in de civil society. Benchmark Wmo

40 Tabel 3.2 Investeren in de civil society Verschillende manieren om te investeren in de civil society % Financieel (bijvoorbeeld door het beschikbaar stellen 74 van buurtbudgetten) Stimuleren/ faciliteren van ontmoeting tussen burgers onderling 91 Faciliteren in natura, bijv. het beschikbaar stellen van 72 accommodaties/ gereedschap Verminderen regeldruk/ ondersteuning bieden bij aanvragen 57 vergunningen Faciliteren met denkkracht: meedenken bij de uitwerking van een plan 69 Faciliteren door inzet van gemeentelijk netwerk 65 Faciliteren door ondersteuning bij subsidieaanvragen, vermindering 72 van regelgeving, versimpeling vergunningenstructuur Buurtinitiatieven worden vaak als middel gezien om allerlei maatschappelijke problemen op te lossen en om een bijdrage te leveren aan de civil society. Voorbeelden van burgerinitiatieven zijn buurtbarbecues, wijkschoonmaakacties, straatfeesten, verbeteracties voor speelveldjes of de adoptie van openbaar groen door buurtbewoners. Aan al te hoge verwachting kunnen de activiteiten meestal niet voldoen. Maar ze kunnen wel degelijk iets bijdragen aan de sociale samenhang. Veel gemeenten verstrekken dan ook subsidies om bijvoorbeeld burgerinitiatieven te bevorderen. 71% van de gemeenten heeft een budget gereserveerd voor burgerinitiatieven. Gemiddeld geven de deelnemende gemeenten euro per inwoners uit aan burgerinitiatieven. 38

41 3.5 Conclusie In veel gevallen ondersteunen de welzijnsinstellingen en woningbouwcorporaties gemeenten door medeontwerper te zijn van het beleid op dit terrein. Wel is de gemeente meestal zelf de coördinator van de samenwerking tussen de verschillende partijen in de dorpen, wijken en buurten. Gemeenten zijn actief bezig met dit prestatieveld maar zij zijn nog wel zoekende In de benchmark merken we dat gemeenten soms moeite hebben om de informatie boven tafel te krijgen om de vragenlijsten in te vullen, zeker als die informatie van andere afdelingen of personen binnen- of buiten de gemeente afkomstig is. Sociale samenhang is geen eenduidig begrip en elke gemeente kan de nadruk ergens anders leggen. Maar het doel is duidelijk: meer samenhang tussen bewoners onderling, meer netwerkvorming kan ervoor zorgen dat mensen langer zelfstandig zonder gemeentelijke ondersteuning mee kunnen doen. Dit vereist wel veel van de gemeentelijke organisatie, want om samenhang in het aanbod te creëren is ook samenhang en samenwerking binnen de gemeente een absolute noodzaak. SGBO vindt het belangrijk dat burgers worden betrokken bij het beleid, want om meer binnen de Wmo te bereiken, moet de burger centraal staan. Ken je inwoners en de sociale structuren en begin bij de behoefte van de burger Wij krijgen steeds vaker de vraag naar wat is nu doorslaggevend voor de leefbaarheid en sociale samenhang in een kern of wijk? Waarom wordt de ene kern zonder voorzieningen als heel prettig ervaren en een andere kern niet terwijl daar juist alle voorzieningen aanwezig zijn. Er is geen eenduidig antwoord te vinden in de literatuur maar inzicht in de sociale mobiliteit en het sociale netwerk van mensen kan wel eens doorslaggevend zijn hiervoor. Benchmark Wmo

42 4 Prestatieveld 2 Jeugd Prestatieveld 2 is gericht op de ondersteuning van jeugdigen met opgroeiproblemen en op ouders die problemen ervaren in het opvoeden. Het gaat hierbij met name om preventieve activiteiten. In het jeugdbeleid worden drie domeinen onderscheiden waarbinnen de jeugd zich beweegt: gezin, school en vrije tijd. Op de Wmo is vooral het domein gezin van toepassing. Welke opvoedingsvragen spelen er? Welke ondersteuning bij het opvoeden kunnen gemeenten ouders en kinderen bieden indien nodig? De informatie in dit hoofdstuk is afkomstig uit de basisbenchmark. Deze is ingevuld voor 189 gemeenten. 4.1 Verzuim Veel gemeenten proberen zicht te krijgen en houden op het functioneren van de jeugd. Het grootste deel van de jeugd in Nederland ervaart geen grote problemen bij het opgroeien. Jeugdige inwoners die wel in de problemen komen geven signalen af in de vorm van verzuim, schooluitval of crimineel gedrag. Verzuim kan dus een indicatie zijn voor problematiek bij opgroeien en opvoeden. Het terugdringen van verzuim en het voortijdig schoolverlaten is een belangrijk speerpunt van landelijk beleid. In het schooljaar is het landelijk schoolverzuim met ongeveer 13% toegenomen ten opzichte van schooljaar daarvoor. De benchmarkgemeenten laten zien dat het totaal percentage verzuimmeldingen met bijna 20% is gestegen ten opzichte van De stijging komt onder andere door een verbetering in de registratie. Rond de 90% van de benchmarkdeelnemers heeft de vragen over verzuim ingevuld. Dit is veel meer dan vorig jaar. Het voortijdig schoolverlaten in het schooljaar is daarentegen juist gedaald met 7%. 40

43 Benchmark Wmo

44 Tabel 4.1 Verzuim Verzuim Gemiddelde Opmerking Aantal absoluut verzuim 2,76 Per leerplichtige leerlingen Absoluut verzuim is dat een leerling niet staat ingeschreven bij een onderwijsinstelling. Aantal relatief verzuim 22,34 Relatief verzuim betekent dat een leerling wel staat ingeschreven bij een onderwijsinstelling, maar langdurig of ongeoorloofd afwezig is. Aantal processen verbaal 3,3 Per leerplichtige leerlingen Voortijdig schoolverlaten (Bron: ministerie OC&W) 14,0 Per 1000 kinderen van 0-23 jaar Het verzuim is toegenomen, het voortijdig schoolverlaten is daarentegen juist afgenomen 4.2 Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) Eind 2011 moeten alle gemeenten een CJG hebben. Een CJG biedt ondersteuning bij opgroeien en opvoeden op basis van de 5 functies van het preventieve jeugdbeleid: informatie en advies, signalering, verwijzen naar hulpaanbod, licht pedagogische hulp en coördinatie van zorg. Binnen het CJG is het de bedoeling om een centrale inloopfunctie voor informatie en advies te realiseren, zodat ouders en jeugdigen er met een breed scala van vragen terecht kunnen. Dit alles onder de noemer van de wmo. 42

45 De meeste benchmarkdeelnemers werken nog aan de totstandkoming van een CJG. Zij verwachten dat het CJG in 2010 operationeel zal zijn. Hoewel veel Centra voor Jeugd en Gezin nog niet open zijn, menen de deelnemers al in 2009 voldoende aanbod te hebben dat past binnen de 5 preventieve functies van het jeugdbeleid. Gezinnen met kinderen in alle leeftijdscategorieën kunnen nu of in 2010 bij een CJG terecht. Gemeenten richten zich nog het minst op de doelgroep jongeren tussen jaar. 4.3 Aanbod opvoedondersteuning In het kader van de 5 functies van het preventieve jeugdbeleid van het CJG bieden gemeenten de volgende preventieve en/of pedagogische hulp en ondersteuning aan bij het opvoeden. Figuur 4.2 Faciliteiten bij opvoedondersteuning zorgcoördinatie zorg advies teams kinderwerk en jongerenwerk school/jeugd/gezinsmaatschappelijk werk individuele begeleiding opvoedcursussen opvoedtelefoon of digitale ondersteuning plek voor opvoedkundige vragen voorlichting 50% 60% 70% 80% 90% 100% perc aanwezig Benchmark Wmo

46 Uit de figuur blijkt dat gemeenten veel van de faciliteiten bij opvoedondersteuning aanbieden. Niettemin kan de bereikbaarheid via de op voed telefoon of digitale opvoedondersteuning nog verbeterd worden. Ook het creëren van een plek voor opvoedkundige vragen blijft achter, is zelfs minder aanwezig ten opzichte van de benchmark De gemeenten hebben in de benchmark 2009 meer werk gemaakt van de implementatie van Zorgadviesteams en van het geven van opvoedcursussen. Het CJG is nog in oprichting, maar er is al voldoende aanbod voor opvoed- en opgroeiondersteuning voor alle gezinnen met kinderen van 0-23 jaar 4.4 Gebruik opvoedondersteuning Er zijn veel verschillende organisaties die een informerende en adviserende functie vervullen op het terrein van opvoedondersteuning. Voor ouders en jeugdigen is het daarom niet altijd duidelijk waar zij met hun vragen terecht kunnen. Voor gemeenten is moeilijk om het totaal aantal ondersteuningsvragen in te vullen. Dit geldt ook voor het gebruik van opvoedcursussen of individuele ondersteuning. Zij moeten deze informatie bij veel verschillende partijen opvragen, als deze informatie al geregistreerd wordt. Tabel 4.3 Gebruik van opvoedondersteuning Aantal vragen bij de opvoed telefoon/steunpunt opvoeding/opvoedwinkel (Per kinderen van 0-20 jaar) Aantallen opvoedingsondersteuning Gemiddelde aantal per inwoners Aantal gemeenten dat dit bijhoudt 42, ,

47 Het aantal gemeenten dat zowel inzicht heeft in de vraag naar als het gebruik van opvoedondersteuning ligt rond de 50%. Dit is ruim drie keer zoveel als de cijfers over 2007 laten zien. Deze verbetering in inzicht en registratie leidt ook tot een flinke stijging van het aantal opvoedingsvragen en opvoedingsondersteuning per benchmarkdeelnemer. Omdat de vragen over opvoedingsondersteuning dit jaar beter zijn ingevuld, kan volgend jaar pas meer worden gezegd over een mogelijke trend. Ongeveer 50% van de benchmarkgemeenten heeft inzicht in het aantal vragen over en het gebruik van opvoedondersteuning 4.5 Benchmark jeugdbeleid Het jeugdbeleid is breder dan de Wmo en het thema jeugd is actueler dan ooit. Daarom heeft SGBO de benchmark Jeugdbeleid ontwikkeld. Deelname aan de benchmark Jeugdbeleid levert het volgende op: inzicht in de organisatie van uw jeugdbeleid ten opzichte van die van andere gemeenten; het op orde brengen van uw eigen gegevens; inzicht in de resultaten en effecten van uw beleid; kennis en ervaringen delen met andere gemeenten; aanknopingspunten om uw beleid en de organisatie ervan te sturen en te verbeteren; ondersteuning bij het maken van afspraken om uitvoeringsprestaties en effecten beter in kaart te brengen. Benchmark Wmo

48 De benchmark Jeugdbeleid 2009 bestaat uit: Basisbenchmark Module Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) Module Brede School en Vrije tijd Zie voor meer informatie of neem contact op via Conclusie Het preventief aanbieden van opvoedingsondersteuning aan gezinnen met kinderen is een belangrijke functie binnen de Wmo. Het gaat er dan vooral om welke ondersteuning de gemeenten biedt, of de gemeente zicht heeft op het gebruik van de geboden voorzieningen (met het oog op de invoering van het CJG) en of er sprake is van een sluitende aanpak. Het is van belang om het gebruik van de activiteiten en voorzieningen goed op het netvlies te hebben. Zonder dit inzicht is de vraag of het aanbod voldoende is onmogelijk te beantwoorden. Ook is dan moeilijk aan te geven of het aanbod aansluit bij de behoeften van de vragers. 46

49 Denk bij de keuze voor een tevredenheidsonderzoek ook aan de doelgroep ouders. SGBO heeft speciaal hiervoor een Belevingsonderzoek onder ouders ontwikkelt. Dit is breder dan alleen de Wmo. De onderwerpen zijn: kindvriendelijkheid van de wijk en buurt; het aanbod aan voorzieningen voor de jeugd; deelname aan activiteiten/verenigingen van de jeugd en de ouders; waardering van het consultatiebureau; het aanbod, gebruik en waardering voor opvoedingsondersteuning; en de informatievoorziening vanuit de gemeente. Dit onderzoek is geschikt voor de wettelijke verantwoording. Daarnaast zijn wij bezig een tevredenheidsonderzoek te ontwikkelen speciaal voor het CJG. Vanwege de verwachting dat de vraag naar de lichte vormen van begeleiding in de toekomst steeds groter wordt, is het van belang dat de opvoedondersteuning goed bekend en goed bereikbaar is. Niet alleen goed bekend bij de ouders en kinderen zelf, maar ook bij hulpverleners en professionals met een signaleerfunctie, zoals de huisarts. Adequaat doorverwijzen bij complexere opvoed- en opgroeivragen is essentieel en kan alleen goed gebeuren als duidelijk is welke instelling welk deel van de ondersteuning voor haar rekening neemt. Aan de gemeenten rest dus de taak om de behoefte aan en het gebruik van opvoedingsondersteuning te monitoren en het Centrum voor Jeugd en Gezin stevig op de kaart te zetten. Benchmark Wmo

50 5 Prestatieveld 3 Informatie, advies en cliëntondersteuning De burger speelt binnen de Wmo verscheidene rollen. Hij of zij is inwoner, cliënt, ontvanger van zorg, afnemer van diensten, vrijwilliger en mantelzorger. Zijn of haar vraag staat centraal en daarom is het van belang om de burger te luisteren. Met de invoering van de Wmo heeft de gemeente een aantal extra taken gekregen. Zo is de gemeente verantwoordelijk geworden voor de informatie- en adviesfunctie in de Wmo. Het is de bedoeling dat er één loket is waar mensen terechtkunnen voor Wmo-zaken, waar de vraag in samenhang bekeken kan worden. Gemeenten hebben de opdracht de beperkingen van burgers te compenseren. Dat vraagt om een nieuwe werkwijze, een kanteling in denken en doen ten opzichte van het oude claimgericht werken. Dit zal ook voor het Wmo-loket veranderingen met zich meebrengen. Er zal niet langer ingezet moeten worden op aanvragen van specifieke voorzieningen, maar op hoe de burger gecompenseerd kan worden zodat hij/zij kan meedoen met de samenleving. De oplossing hiervoor kan liggen in een collectieve voorziening, een individuele voorziening, doorverwijzing naar welzijnsdiensten of allerlei combinaties. Dit zal van de loketmedewerker een andere houding vragen en ook de registratie van vragen, aanvragen en zelfs het boekhoudsysteem zal hierdoor veranderen. Op dit moment is de VNG bezig met het project de Kanteling. In dit project worden 10 gemeenten gevolgd die hun manier van werken binnen de Wmo kantelen naar een vorm van integraal indiceren vanuit het compensatiebeginsel. Ook de benchmark Wmo gaat aan de slag met de Kanteling 48