vierde leerjaar

Transcriptie

1 vierde leerjaar 4

2 Belgische druiven Hier zie je een kaart van België. In de dorpen Hoeilaart en Overijse worden de beste Belgische druiven gekweekt. Je vindt deze dorpen op de kaart in de juiste vakken. Teken druiven in de vakken van deze gemeenten. Doelen kennis maken met de voedingswaarde en het kweekproces van druiven; in enkele zinnen de groeifasen van de druif weergeven; het werk van de druiventeler waarderen.

3 Belgische druiven De Belgische druiven zijn vooral tafeldruiven. In Frankrijk teelt men vooral wijndruiven. Leg met eigen woorden het verschil tussen tafeldruiven en wijndruiven uit. Mooi verpakt worden de tafeldruiven ook vaak als geschenk gegeven, omdat ze zo lekker en gezond zijn. Vóór de druiven gegeten worden, is er veel werk nodig. Hieronder lees je enkele zinnen over dit werk. De zinnen zijn genummerd met letters van het alfabet. De tekeningen zijn genummerd van 1 tot 9. Knip de zinnen uit en plak ze bij de passende tekening. A Na het oogsten wordt de grond bemest, zodat er nieuwe druiven kunnen groeien. De druiventelers gebruiken groencompost. B De takken van de druivelaar worden kort gesnoeid. C De temperatuur in de serre wordt verhoogd tot 20 C overdag en 18 C s nachts. D Na het verwarmen beginnen de scheuten hard te groeien. Waar er te veel zijn wordt er gesnoeid. Met een soort wasknijpers leidt men de scheuten in de juiste groeirichting. De bladeren beschermen de plant tegen te hevige zonnestralen. E Daarna begint de druivelaar te bloeien. Luchtvochtigheid, warmte en verluchting worden met de computer gestuurd. F Wanneer er schadelijke insecten zijn, worden andere insecten ingezet om hen te bestrijden. Zo zal de spintmijt verdreven worden door het uitzetten van de roofmijt. G De bloesems worden druiven. Nu komt er een werkje van geduld: het uitkorrelen. De kleinste druifjes worden weggeknipt, zodat de overblijvende druiven mooi dik worden. Met een puntig schaartje wordt zo druif na druif en tros na tros nagekeken. H Wanneer alle trossen nagezien zijn, moet de druiventeler de planten nog goed in het oog houden, scheuten die te veel zijn verwijderen, water geven I De druiven beginnen nu hun blauwe kleur te krijgen. Ze vormen mooie trossen. Die worden met zorg geplukt en verpakt. Kijk maar eens in de winkel naar deze prachtige druiven uit ons land.

4 Belgische druiven

5 Belgische druiven Schrijf hier enkele zinnen over het werk van de druiventelers. Nu weet je iets meer over het werk van de druiventelers in ons land. Wat zou jij het liefste doen als je mocht helpen? Snoeien, plukken, besproeien, verpakken? Schrijf hier een reclamezin, waarin je vertelt dat de druiventelers hun druiven met de grootste zorg kweken.

6 Fruit- en groentereclame Waarom is het belangrijk dat mensen veel groenten en fruit eten? In fruit en groenten zitten heel veel verschillende goede voedingsstoffen, zoals vitaminen, voedingsvezels en mineralen. Elke groente- of fruitsoort bevat een andere samenstelling van voedingsstoffen. Daarom is afwisseling belangrijk: je zou per dag minstens 2 soorten groenten en 2 soorten fruit moeten eten. Het belang van groenten en fruit kun je ook in de actieve voedingsdriehoek zien. Toch eten de mensen doorgaans te weinig groenten en fruit. Het beste zijn meestal de verse producten, die bevatten immers het meest gezonde stoffen. Door ze te koken of te bakken gaat een deel van die gezonde stoffen verloren. Ook door ze te drogen of te verpakken in blik gaan er voedingsstoffen verloren. Een appel is dus gezonder dan evenveel appelmoes uit een bokaal. Confituur is ook van fruit gemaakt, maar bevat veel suikers en veel minder vitaminen dan vers fruit. Bevroren groenten die vers ingevroren zijn bevatten ook nog veel gezonde stoffen. Doelen middels een informatieve tekst, een positieve houding ontwikkelen tegenover het eten van groenten en fruit; eigenschappen leren kennen van gezonde voeding, in het bijzonder van fruit en groenten; groenten en fruit promoten via een treffende slogan, een rijmwoord of een eigen presentatie. Schrijf je zinnen op. Bedenk hoe je dit mooi kunt voorstellen. Maak nu een reclame- affiche voor groenten en fruit. Zoek eerst leuke zinnen om de mensen meer fruit en groenten te laten eten. Maak zinnen maken met rijmwoorden. Op peer rijmt meneer. Op broccoli rijmt merci, zie Luister vooral goed naar de klank. Op erwt mag je ook rijmen met bert. groenten- fruit spinazie rode kool rijmwoorden conditie mijn idool Tot slot illustreer je de affiche met een passende foto of je maakt er een tekening bij.

7 Op naar de veiling! Wat is de veiling? Dat is de plaats waar telers van groenten en fruit, hun producten verkopen. Zo moeten die handelaars niet naar alle kwekers rijden. Ze kopen de groenten of het fruit dat ze nodig hebben op de veiling. De telers brengen de groenten of het fruit naar de veiling. Daar wordt het gekeurd en in de koeling geplaatst. De keuring is erg belangrijk (bijvoorbeeld het Flandria- label voor de beste producten). De verkoop gaat door in de verkoopzaal met de klok. De klok geeft informatie over de kwaliteit, hoeveelheid, beginprijs Elke koper heeft een drukknop. De klok begint bij een hoge prijs en daalt. De koper moet dus op het beste moment drukken, dat wil zeggen dat hij wil kopen. Hij moet natuurlijk uitkijken dat geen andere koper voor hem drukt om te kopen, dus hij mag niet te lang wachten. De telers van groenten of fruit weten dus niet hoeveel hun product zal opbrengen, dat hangt af van dag tot dag. De veilingen zijn met een computernetwerk verbonden, zodat je in de ene veiling groenten of fruit kunt kopen die in een andere veiling te koop staan. Het gaat allemaal snel, de groenten die gisteren nog op het veld stonden, moeten vandaag al naar de winkels gebracht worden. De groenten of het fruit worden steeds in speciale koelruimtes bewaard. Doelen het begrip veiling vatten (passief taal begrijpen) en hanteren (actief taalgebruik); beseffen dat groenten en fruit met zorg worden behandeld en snel van de teler naar de winkelier verhuizen; de fasen vernemen die de groenten en het fruit doorlopen vanaf de kweker tot de verbruiker; het principe van vraag en aanbod begrijpen en inzien; een rollenspel bij een tekst maken en dit in (kleine) groep dramatiseren. Hoe groot is de veiling? De veiling van Hoogstraten bijvoorbeeld, die veel aardbeien op de markt brengt, heeft een oppervlakte van m². Hier zie je een rechthoek. Schrijf bij de zijden van deze rechthoek een lengte, zodat de rechthoek de veiling van m² kan voorstellen.

8 Op naar de veiling! De weg van de aardbeien, van het veld naar je bord. Kurt heeft serres met aardbeien. De aardbeien zijn rijp. Het was veel werk om ze te plukken. De aardbeien werden aandachtig bekeken en gesorteerd, daarna in bakjes gelegd en gewogen. Gelukkig helpt zijn familie, want het is een groot werk. Met al die aardbeien rijdt hij naar de veiling om de aardbeien te verkopen. De aardbeien worden daar in de koelkamer bewaard. Niet zo lang hoor, morgen heel vroeg komen de kopers al. De aardbeien worden gekeurd. De veilingmeester is streng, maar eerlijk. Hij zegt welke kwaliteit de aardbeien hebben. Gelukkig zijn de aardbeien van Kurt mooi en groot. Peter heeft een groente- en fruitwinkel. Het is drie uur s morgens. Iedereen slaapt nog. Heel stil staat hij op. Hij ontbijt snel en stapt in zijn bestelwagen. Hij rijdt in het donker naar de veiling. Daar ziet hij de andere kopers ook aankomen. Kurt kijkt rond op de veiling. Zijn er vandaag veel aardbeien te koop? Nee, niet zoveel. Het is nog vroeg in het seizoen. Er zijn maar weinig kwekers bij wie de aardbeien al rijp zijn. Hij hoopt dat zijn aardbeien een goede prijs halen. Kurt heeft zijn serre extra verwarmd en dat kost natuurlijk geld. Wanneer er weinig aardbeien zijn, maar veel kopers, dan ligt de prijs ook hoger. Peter heeft enkele klanten die een feest geven. Ze hebben absoluut aardbeien nodig. De bakker wil er ook, hij gaat aardbeientaart maken. Peter hoopt dat de aardbeien niet te duur zullen zijn. Wanneer er veel aardbeien zijn, maar weinig kopers, dan ligt de prijs immers lager. Kurt belt naar huis: Pluk vandaag maar al in de andere serre. Het is het goede ogenblik om te verkopen. Peter zit in de veilingzaal. Op een scherm leest hij de kwaliteit van de aardbeien en de maximum hoeveelheid per koper. Dan begint de verkoop. De veilingklok toont eerst een heel hoge prijs. Peter houdt zich klaar bij de drukknop. Wanneer de prijs laag genoeg is, zal hij drukken, dan heeft hij zijn aardbeien gekocht. Als hij te vroeg drukt, is de prijs nog hoog, als hij te laat drukt, kan iemand anders de aardbeien al gekocht hebben. Peter weet wat hij voor de aardbeien wil betalen. Gespannen ziet hij hoe de prijs daalt. Ja! Hij heeft, ze! Niet goedkoop, maar ja, er zijn nog maar weinig aardbeien, dus zal hij ze duur verkopen in zijn winkel. Enkele uren later staan de aardbeien in de winkel van Peter. Een deel houdt hij in zijn koelruimte, de rest zet hij goed in het zicht van de klanten. Op een bord schrijft hij: De eerste aardbeien lekker zoet! Gisteren stonden ze nog bij Kurt in de serre, vandaag liggen ze in de winkel en straks liggen ze misschien al bij jou op het bord. Heb jij er zin in? Maak een rollenspel bij deze tekst. Dit kun je uitbeelden: Kurt die voorzichtig plukt en verpakt; de veilingmeester die keurt; Peter die s morgens vroeg naar de veiling vertrekt; de verkoop in de zaal met de klok, er zijn nog andere kopers die de aardbeien willen kopen; Peter die het fruit in zijn winkel zet; mensen die komen kopen; een dame wil zeker zijn dat de onderste aardbeien uit het bakje ook mooi rood en lekker zijn.

9 Op naar de veiling! Schrijf bij deze tekening van de veiling enkele zinnen die uitleggen wat er in de veiling precies gebeurt.

10 Rekenen met groenten De komkommertabellen In deze tabellen kun je veel aflezen. Vind je het volgende? In welke maand verkoopt men de minste komkommers? Doelen gegevens kunnen aflezen van een staafdiagram en een lijngrafiek uit gegevens van diagrammen vaststellingen kunnen doen logisch redeneren met deze gegevens In welke maand werden er ongeveer komkommers verkocht? In welke maand zijn de komkommers het duurst? In welke maand werden de meeste komkommers verkocht? In welke maand zijn de komkommers het goedkoopst? Bekijk nu de tabel met de prijzen. In welke maanden kosten de komkommers 0,30 euro? Als er op de veiling geen komkommers verkocht worden, kunnen er dan komkommers in de winkel liggen? Kijk maar eens naar de maand december. Schrijf hier jouw mening en leg uit waarom wel of waarom niet. groenten en fruit vierde leerjaar - pagina 10 4

11 Wat ken je van groenten en fruit? 1 Zoek in dit rooster woorden die met groenten, fruit en gezondheid te maken hebben. Geef elk woord een andere kleur. Je zoekt horizontaal en verticaal. Doelen namen van groenten en fruit ontdekken in een rooster met dubbele ingang; passende zinnen vormen met de gevonden begrippen; de relatie leggen tussen groenten / fruit en bijpassende begrippen i.v.m. gezonde voeding; G V P W O R T E L M E I R I K R A U W I Z T U T E P B O O N O A I L R R A A P E N M M O S E L D E R D I G O T I O A L A I N A F V E N K E L B E R A D IJ S J E E P I M P O M P O E N Maak een goede zin met 5 woorden die je gevonden hebt. 1)... 2)... 3)... 4)... 5)... groenten en fruit vierde leerjaar - pagina 11 4

12 Wat ken je van groenten en fruit? 2 In dit rooster zit een groente verstopt. De naam begint met een kleur. Het bestaat ook in andere kleuren. De naam bestaat uit twee delen, samen zijn het 11 letters. Je begint bij de letter r. De letters die elkaar opvolgen, raken aan elkaar met een zijde of een hoek. a i t p s p k r e a b e n u p r l t e a e o d k a 3 Verstopt in het alfabet. In dit alfabet zit een groente verstopt. Die groente kun je raspen, koken, soep van maken Wanneer je denkt dat je ze hebt gevonden, zoek dan bij de illustraties onderaan welke de juiste is. Schrijf de naam bij de juiste tekening. Zo vind je de groente: schrap de letters van het alfabet die op hun plaats staan, dan komt het gezochte woord vanzelf te voorschijn. Het is een woord van 10 letters! Dit zijn de namen van de andere groenten die je hier ziet: witloof, aubergine, venkel, radijs. Schrijf de naam bij de juiste tekening. groenten en fruit vierde leerjaar - pagina 12 4

13 De tomaat... die wereldwijd bestaat! Je leest hieronder enkele korte nieuwtjes over tomaten. Kies er één uit. Samen met enkele klasgenoten stel je dit berichtje aan de anderen voor. Je brengt het als een nieuwsbericht: iemand kondigt aan, iemand leest voor, iemand speelt cameraman, er kan een illustratie getoond worden, er kan een regisseur zijn die zegt wie aan de beurt is, een kijker zet zijn tv aan Er kan ook een interview ingelast worden:een interview met een tomatenteler, of een interview met een tomaat! Doelen waardering opbrengen voor het zorgvuldig werk van de tomatenteler; in (kleine) groep een presentatie van een gelezen tekst, voor de klasgroep aanmaken en brengen; kennis maken met het groei- en productieproces van de tomaat; interesse betonen voor historische aspecten en de evolutie van groenten en fruit, met als voorbeeld de tomaat. Tomatentelers verwijderen dieven Mensen die tomaten kweken, weten dat ze elke week de dieven van hun tomatenplanten moeten verwijderen. Dieven noemt men in de tomatenwereld ook wel okselscheuten. Dit zijn scheuten die in het midden tussen twee andere scheuten groeien. Die okselscheuten gaan met veel voeding lopen die anders naar de tomaten gaat vandaar dieven. Door deze te verwijderen worden de tomaten groter. Keurmerk wordt toegekend Deze zomer kregen verschillende tomatensoorten het Flandria -keurmerk. Dit wordt toegekend aan producten van land- of tuinbouw die er mooi uitzien van kleur en vorm, en geteeld worden volgens strenge normen van milieu en hygiëne. Wanneer ze ook aan kwaliteit en versheid voldoen, kunnen die groenten of dat fruit dus het keurmerk Flandria verdienen. Geschiedenis van de tomaat ontsluierd De tomaat werd door de Inca s gekweekt in de bergen van Peru in Zuid-Amerika. Spanjaarden brachten de tomaat naar Europa. De mensen vonden het een mooie plant, maar dachten dat het een giftige plant was. De blaadjes zijn inderdaad niet eetbaar. Later ontdekte men dat de vruchten zeer lekker en gezond waren. Door ze te kweken in goede omstandigheden kreeg men steeds grotere tomaten. De Fransen noemden de tomaat: gouden appel of pomme d or later veranderd in pommidor. De naam tomaat is afgeleid van een woord uit Mexico tomana, wat groeien, betekent. In de kookboeken van de 19de eeuw ( ) komen de eerste recepten met tomaten voor. Tomaten zijn onmisbaar geworden in onze gerechten, denk maar aan tomatensaus, pizza, ketchup zo vind je zeker nog veel voorbeelden! Hommels helpen Wanneer een tomatenplant groeit, komen er gele bloempjes aan. Deze bloesems groeien dan uit tot tomaten. Daarom moeten de bloempjes bestuifd of bevrucht worden, dat wil zeggen dat het stuifmeel van de meeldraden op de stamper moet komen. Vroeger werd er met de bloempjes geschud. Nu kopen veel telers hommels bij een bedrijf dat hommels kweekt. De hommels worden in de serre losgelaten en vliegen van bloem tot bloem. Zo brengen ze het stuifmeel over en kunnen de bloemen tot tomaten uitgroeien. Gevecht tussen insecten In de serre van de tomatenkweker de heer Roodhoofd woedde er een strijd tussen insecten. We ondervroegen hem over wat er precies gebeurd was. Hij vertelde ons dat de witte vlieg was begonnen met zijn tomatenplanten aan te tasten. Ze vernielden de blaadjes zodat de planten kapot gingen en de tomaten niet groeiden. De heer Roodhoofd riep de hulp in van een insectenkweker. Die leverde hem een aantal kaartjes, waarop poppen van de sluipwesp kleefden. Deze kaartjes werden in de serre gehangen en na enkele dagen kwamen de sluipwespen te voorschijn. De sluipwespen doodden de witte vliegen. De heer Roodhoofd was tevreden: zijn planten waren ongeschonden en de witte vliegen waren verdwenen. groenten en fruit vierde leerjaar - pagina 13 4

14 Maak je eigen smoothie! Een smoothie (spreek uit: smoetie ) is een drankje op basis van fruit en melk. Gezond en lekker dus. Kies uit welk fruit je graag lust, maar denk erom: fruit is meestal seizoengebonden: een deel van het jaar is het dus goedkoop, het andere deel van het jaar duur(der). Aardbeien bijvoorbeeld zijn rijp in de maand juli. In de serre kunnen ze in andere maanden ook gekweekt worden. De serre moet echter verwarmd worden, daardoor is wat uit de serre komt meestal duurder. Hier lees je een voorbeeld van een smoothie. Hieronder lees je nog enkele recepten. Met perziken Gebruik 4 gepelde perziken zonder pit, 1 geschilde appel zonder klokhuis, een halve (gepelde) citroen, anderhalf kopje natuuryoghurt, een snuifje kaneel. Met melk 500ml halfvolle melk, 2 eetlepels halfvette platte kaas, 250 g aardbeien, 100g frambozen of blauwe bosbessen. Wat heb je nodig? Een appel, een banaan, yoghurt, vloeibare honing en/of kaneel. Hoe ga je te werk? Schil de appel en snijd hem in stukjes. Verwijder de bananenschil. Doe ze samen in een blender of mix ze met een staafmixer. Pas op! Dit kan gevaarlijk zijn. Vraag hulp aan een volwassene. Voeg aan het gemengde fruit nu yoghurt toe tot je een papperig mengsel krijgt. Je kunt ook melk gebruiken, dan heb je een meer vloeibare smoothie die je kunt drinken. Je kan hem zoeter maken met wat honing of kaneel. Even in de koelkast zetten en smullen! Met sinaasappelsap 2 bananen en 250 gram aardbeien mixen en mengen met 1 liter sinaasappelsap (naargelang hoe vloeibaar je het wilt). Schrijf hier enkele veiligheidsregels voor het werk in de keuken: Vermeld hier hoe je hygiënisch werkt in de keuken: Noteer hier welke smoothie volgens jou het lekkerst is: groenten en fruit vierde leerjaar - pagina 14 4