Jaarverslag 2012 &

Transcriptie

1 Jaarverslag 2012 & 2013

2 Jaarverslag 2012 &

3 3 Jaarverslag 2012 & 2013

4 Inhoudsopgave I Voorwoord 8 II Kerngegevens over 2012 en BuitenGouds - Ik ben zo blij je weer te zien Profiel van De Buitenwereld Inleiding Geschiedenis Doelgroep Langdurige begeleiding Grenzen verleggen Leeftijdscategorieën Peuters Kinderen van 4-16 jaar Jongeren tussen 16 en 23 jaar PGB en ZIN 20 BuitenZoet - Glunderen om een groene kaart De Buitenwereld in de praktijk Hoofdkantoor en locaties Structuur en bestuur Tijdelijke regiocoördinator Maatstaven en aangeboden diensten Gespecialiseerde begeleiding Ambulante individuele begeleiding Logeerhuis Expertise Samenwerkingspartners Oudercommissie Raad van Toezicht Raad van Toezicht 2012 tot 1 april Raad van Toezicht vanaf 1 april Jaarverslag 2012 &

5 BuitenLeids - Consequent zijn is soms moeilijk Basisuitgangspunten en pedagogische visie Basisuitgangspunten Pedagogische visie TEACCH Geef me de 5! 37 Vraaggesprek met GZ-psycholoog Trudy Diteweg Beleid 2012 en Inleiding Toetreding tot de SWKGroep Nieuwe organisatiestructuur Uitstel transitie jeugdzorg Cliënttevredenheidsonderzoek Interne en externe audits Zeer laag ziekteverzuim Klachten 47 BuitenRode - Een duidelijk opgaande lijn Vooruitblik Definitieve transitie Jeugdzorg Vaste koers Nieuw indicatiesysteem Methodische verdieping Termijndoelen 52 BuitenHuis - Pizza bakken op een zaterdagmiddag Financieel overzicht 2012 en Balans Staat van baten en lasten Kasstroom Ontwikkeling opbrengsten 58 5 Jaarverslag 2012 & 2013

6 6.5 Aantal kinderen Splitsing ZIN PGB Medewerkers Omzetverdeling 67 Oudercommissie - Denktank die niet hinderlijk volgt 68 III Nawoord 69 Colofon 71 Jaarverslag 2012 &

7 7 Jaarverslag 2012 & 2013

8 I. Voorwoord De geur van vrijheid Op de muur van BuitenLeids, onze vestiging in Leiden, staat een gedicht van de Zuid-Afrikaanse Ingrid Jonker, met de regels die kind skreeu die geur van vryheid in die lokasies van die omsingelde hart. Hoewel de omstandigheden waarover Jonker schreef - de onderdrukking onder de apartheid in de jaren zestig - niet te vergelijken zijn met die van het Nederland van nu en de kinderen van De Buitenwereld, is de symboliek van haar woorden wel treffend. Een omsingeld hart, dat is ook het gevoel dat kinderen waar wij zorg voor dragen vaak hebben. En ze schreeuwen om vrijheid. De Buitenwereld wil die omsingeling zo veel mogelijk doorbreken en daar slagen we steeds beter in. In 2013 vierde de Buitenwereld haar eerste lustrum en we mogen zeggen dat er sinds de oprichting grote stappen zijn gezet. Kijk naar de blijheid van de kinderen die op onze locatie Buitenhuis in Kijkduin in het weekeinde pizza bakken. En de jongen in Gouda die tegen de groepsleidster zegt: Ik ben zo blij je weer te zien. De afgelopen twee jaar is De Buitenwereld gegroeid van vier naar vijf locaties en een logeerhuis, van 50 naar 70 medewerkers en hebben we nu 200 kinderen voor wie we zorgen, in 2012 waren dat er 113 en in kinderen. Daarnaast hebben wij nog 50 kinderen begeleid vanuit onze externe expertise. Belangrijke organisatorische stappen die we hebben gezet is onderdeel worden van de SWKGroep, in april 2013, en het werken vanuit twee organisatorische regio s. Voor u ligt het geïntegreerde jaarverslag 2012/2013. Bij de opstelling hebben we dit keer gekozen voor een andere, meer journalistieke aanpak. Het resultaat is een verslag waarin u, naast alle gebruikelijke beleidsmatige en financiële gegevens, ook impressies van ons werk zult aantreffen. Jaarverslag 2012 &

9 De komende jaren staan ons grote veranderingen te wachten. De transitie in de jeugdzorg, zoals de Rijksoverheid die in 2015 doorvoert, zal verregaande gevolgen hebben voor ons werk. De zorg wordt de verantwoordelijkheid van de gemeenten, in plaats van de provincies en zorgkantoren. Wij blijven ondanks alle noodzakelijke aanpassingen vol vertrouwen dat we ons werk voor de kinderen op dezelfde wijze kunnen voortzetten. Voor hun vrijheid in de buitenwereld. Marije Veen, Directeur De Buitenwereld, Berkel en Rodenrijs, 15 mei Jaarverslag 2012 & 2013

10 II Kerngegevens Omzet Resultaat na belasting Aantal medewerkers Aantal cliënten Jaarverslag 2012 &

11 BuitenGouds - Ik ben zo blij je weer te zien Soms haal ik kinderen op met ons busje en dan zegt er een: Ik ben zo blij je weer te zien. Dat geeft me een heel goed gevoel, daar doe je het voor, zegt Rozanne van Schooneveld, die sinds 1 augustus 2013 als begeleidster werkt op BuitenGouds, de locatie in Gouda. Het is niet altijd gemakkelijk om met kinderen te werken die autisme of ADHD hebben of een combinatie van beide. Maar het is voor mij ook een grote uitdaging. De Buitenwereld heeft in Gouda twee lokalen ter beschikking van Het Avontuur, een school voor speciaal basisonderwijs (SBO). Rozanne (24) volgde een opleiding Sociaal- Pedagogische Hulpverlening (SPH) aan de Hogeschool Rotterdam. Ze werkte voorheen bij Stek Jeugdhulp, een instelling voor hulpverlening bij opvoedproblemen, eveneens in Gouda. De kinderen willen zoveel mogelijk houvast hebben. Als de groep bij elkaar is, geef ik op het bord de tijdsindeling aan volgens vijf bepalingen: wie, wat, waar, wanneer en hoe. Geef me de 5 noemen we dat. De kinderen willen structuur, duidelijkheid. Wij moeten consequent zijn, anders raken ze snel van slag. Dit principe hanteert De Buitenwereld op alle vestigingen. Als een kind s middags bij ons komt, heeft het meestal al veel meegemaakt gedurende de dag. We willen het leuk maken voor de kinderen, maar ook samen met hen doelen bereiken. 11 Jaarverslag 2012 & 2013

12 1 Profiel van De Buitenwereld Jaarverslag 2012 &

13 1.1 Inleiding De zorg voor kinderen met een psychiatrische stoornis is een zorg van ons allen. Dit is de grondgedachte van De Buitenwereld, een innovatieve en dynamische zorginstelling in Zuid-Holland. De Buitenwereld is gericht op gespecialiseerde groepsbegeleiding van normaal tot hoogbegaafde kinderen van 4 tot en met 16 jaar met een psychiatrische stoornis en een IQ boven de zeventig. In 2014 is het leeftijdsinterval breder gemaakt: ook kinderen tussen de nul en 4 jaar en jongeren tussen de 16 en 23 jaar vallen nu onder het aandachtsgebied. De groepsbegeleiders bij De Buitenwereld zijn professionele krachten met minimaal een hbo-opleiding. De Buitenwereld dient met haar werk een maatschappelijk belang: zij draagt bij aan het vergroten van de kansen op participatie van de cliënten - de kinderen - aan de samenleving. En zij faciliteert tevens een verbeterde deelname van de ouders van de cliënten aan het maatschappelijk proces. Voor de Buitenwereld is het gezin, het kind in relatie tot de ouders en andere gezinsleden, steeds de insteek van het werk. Door het gezin en het kind vroegtijdig en in nabijheid te helpen kunnen veelal grotere en duurdere vormen van hulpverlening worden voorkomen. Het doel is om het kind zoveel mogelijk in de eigen omgeving op te laten groeien. Bij De Buitenwereld is gespecialiseerde begeleiding het uitgangspunt en staat behandeling niet op de voorgrond De Buitenwereld heeft hierdoor een unieke plaats in de zorgketen. De Buitenwereld is aanvullend op veel zorgorganisaties en kan haar zorg opschalen en verzwaren waar nodig en afbouwen waar kan tot lichte zorg. De Buitenwereld vindt hierbij aansluiting bij zowel het voorliggend veld (scholen, kinderopvang, welzijn), als bij zwaardere inzet zoals behandeling van de GGZ. De Buitenwereld is actief in de regio s Haaglanden, Rijnlanden en Midden-Holland. Het hoofdkantoor van De Buitenwereld is gevestigd in Berkel en Rodenrijs. In het gebouw van de SWKGroep waar De Buitenwereld onderdeel van is. De Buitenwereld heeft vijf locaties voor de groepsbegeleiding van kinderen: in Zoetermeer, Gouda, Leiden en Den Haag (twee vestigingen). Alle locaties hebben een regionale functie voor kinderen uit omliggende plaatsen. 13 Jaarverslag 2012 & 2013

14 1.2 Geschiedenis Het initiatief tot oprichting van De Buitenwereld werd genomen in 2007 in de regio Midden-Holland. In de wereld van de zorg bleek er een gebrek te bestaan aan gespecialiseerde begeleiding en groepsgewijze opvang van kinderen tussen de 4 en 16 jaar oud met een psychiatrische stoornis en een normaal tot bovengemiddeld IQ. Vooral aan langdurige groepsopvang voor een kind met een stoornis na schooltijd en in de vakanties bleek een gebrek te bestaan. De reguliere naschoolse opvang kon in deze niet voorzien, vanwege de specifieke behoeften van de kinderen, zo constateerde de oprichter, Marije Veen, in reactie op de vraag van ouders. En dat terwijl de ontwikkeling van deze kinderen en jeugdigen juist specifieke aandacht nodig heeft en gespecialiseerde groepsbegeleiding daarom zo nodig is. Begin 2008 werd de eerste locatie geopend in Waddinxveen, in nauwe samenwerking met De Jutters en met speciaalonderwijsscholen en zorginstellingen. Een half jaar later volgde de opening van locatie Zoetermeer in samenwerking met de Prof. Dr. Leo Kannerschool en weer een half jaar later twee locaties in Den Haag. Eind 2012 verhuisde de locatie in Waddinxveen naar Gouda. In maart 2013 heeft De Buitenwereld ook de deuren geopend van een vestiging in Leiden. Eind 2013 is de vestiging in Den Haag Loosduinen uitgebreid met een logeerhuis onder de naam BuitenHuis. De vijf locaties hebben naderhand namen gekregen die deels verwijzen naar de vestigingsplaatsen: BuitenZoet (Zoetermeer), BuitenGouds (Gouda), BuitenLeids (Leiden), BuitenRode (Den Haag, van Nijenrodestraat) en BuitenKinderen (Den Haag Loosduinen). BuitenHuis is de naam van het logeerhuis, waar het pand van BuitenKinderen in de weekeinden toe dient. De Buitenwereld heeft vanaf het begin een groot werkgebied gehad door haar locaties in de drie regio s van Zuid-Holland, waar veertig tot zestig gemeenten onder ressorteren. Ook het aantal samenwerkingspartners in de jeugdzorg is groot. De Buitenwereld werkt vooral samen met het speciaal onderwijs, Jeugd-GGZ en andere jeugdhulpinstanties die veel kinderen verwijzen. 1.3 Doelgroep De Buitenwereld profileert zich in eerste instantie als een instelling voor buitenschoolse groepsbegeleiding bestemd voor kinderen van 4 tot en met 16 jaar met een psychiatrische stoornis. Veel kinderen met deze diagnose maakten in Jaarverslag 2012 &

15 het verleden gebruik van de reguliere naschoolse opvang. Maar dit bleek vaak niet de geëigende plek: door gedragsproblemen viel het kind nog al eens buiten de groep. En in veel gevallen moest de plaatsing in een reguliere instelling daarom worden beëindigd. Het opvangvraagstuk werd - en wordt - in deze situatie door ouders veelal opgelost door een individueel gespecialiseerde begeleider aan huis te laten komen. Ouders misten in dit opvangmodel de interactie van hun kind en velen zagen dit als een groot nadeel. Immers: een van de gedragskenmerken van veel kinderen met een psychiatrische stoornis is juist dat zij moeilijk contact kunnen leggen met andere kinderen en derhalve niet leren om samen te spelen en te werken. De Buitenwereld voorzag in deze behoefte en bracht de kinderen met een psychiatrische aandoening in groepsverband samen om hen en hun ouders te helpen. De zware druk op de ouders van een kind met een chronische psychiatrische stoornis moet niet worden onderschat. Ouders in het zorggebied moesten in veel gevallen hun dagindeling en werkafspraken aanpassen om hun kinderen te helpen. De Buitenwereld ontlastte vanaf het begin de ouders in een deel van hun dagelijkse taken en biedt hen sindsdien de mogelijkheid om gewoon te kunnen blijven werken. In de doelgroep is een differentiatie aan te brengen. De twee meest duidelijke kanten die we herkennen zijn de internaliserende problematiek en de externaliserende problematiek bij de kinderen. Bij de internaliserende kant zien we vooral kinderen met angst- en hechtingsproblematiek. Bij de externaliserende problematiek (agressief, normafwijkend gedrag) zien we kinderen met bijvoorbeeld ODD (oppositioneel-opstandige gedragsstoornis) die snel kunnen ontvlammen en agressief gedrag kunnen laten zien. De Buitenwereld is een instelling die in eerste instantie is gericht op kinderen met internaliserende problematiek. Deze kinderen kunnen goed in een kleine groep tot maximaal acht kinderen opgevangen worden en met voldoende begeleiding kan er gewerkt worden aan (kleine) doelen. Soms is het lastig een kind in te delen in deze categorieën, omdat er bijvoorbeeld overlap zit in de problematiek. Er wordt dan goed met ouders bekeken of De Buitenwereld wel passend is voor het kind. De doelgroep wordt in bredere zin ook wel aangeduid met de term cliënt - hiermee worden ook ouders en gezinnen bedoeld. 15 Jaarverslag 2012 & 2013

16 1.4 Langdurige begeleiding De expertise van De Buitenwereld ligt met name in het bieden van gespecialiseerde, langdurige begeleiding. Hierin wordt gebruik gemaakt van methodieken die oorspronkelijk zijn ontwikkeld voor behandeling van kinderen met een psychiatrische stoornis. De begeleiding richt zich echter niet op het behalen van behandeldoelen, dus het doelgericht en stapsgewijs beïnvloeden van het gedrag van het kind, maar primair op het bieden van een overzichtelijke, gestructureerde en geordende opvoedingssituatie, waarin aan voorwaarden wordt voldaan om het kind met een psychiatrische stoornis langdurig een ontspannen vrijetijdsbesteding binnen een groep te laten ervaren. In tweede instantie kan in deze begeleiding meer doelgericht aandacht worden besteed bij de cliënt aan het vergroten van sociale- en andere vaardigheden binnen de groepssituatie. De Buitenwereld heeft betrouwbare en betrokken medewerkers (Ouder locatie Zoetermeer) De begeleiding van De Buitenwereld stemt zich af op de vraag van de ouders en streeft een gezamenlijk afgestemde benadering na van het kind door ouders, school en eventueel andere betrokken hulpverleners voor het kind of gezin. Sinds de komst van De Buitenwereld kunnen ouders van deze kinderen deel blijven nemen aan het arbeidsproces buitenshuis, kunnen ze de andere kinderen binnen het gezin aandacht geven, of hebben ze zo de mogelijkheid om energie op te kunnen doen om de verzorging en opvoeding van het kind binnen het gezin vol te kunnen houden. De Buitenwereld is ook bedoeld voor kinderen die zijn uitbehandeld bij een instelling voor kinder- en jeugdpsychiatrie of bij jeugdhulpverlening, maar aangewezen blijven op een specifieke aansturing. Zo ondersteunt De Buitenwereld deze overgang voor het kind en het gezin professioneel. 1.5 Grenzen verleggen Naast het aanbod van de buitenschoolse groepsbegeleiding, de individuele ambulante begeleiding en het logeren, heeft De Buitenwereld gaandeweg haar grenzen verlegd. Er wordt in 2014 een hulpaanbod ontwikkeld met een aantal modules voor verschillende leeftijdsgroepen die met name gericht zijn op preventie voor gezinnen met kinderen in de leeftijd van 0-23 jaar met een psychiatrische stoornis of voorlopers daarvan voor de leeftijd van 4 jaar. Dit gebeurt Jaarverslag 2012 &

17 17 Jaarverslag 2012 & 2013

18 eventueel naast en in samenwerking met ouders, scholen, aanpalende instellingen voor welzijn, organisaties voor jeugdhulpverlening en GGZ en kinderpsychiatrie. De kracht van De Buitenwereld ligt verder met name in de preventieve uitwerking voor gezinnen met een kind met een stoornis. Door de opvang ervaren ouders en gezin dat zij weer wat lucht krijgen. Dat geeft ook de motivatie om weer actief met het kind aan de slag te gaan. De Buitenwereld kan hierbij zo nodig aansluiten met een module ambulante begeleiding, gericht op het ondersteunen en versterken van de aanwezige krachten binnen het gezin. Uit de praktijk van de afgelopen vijf jaar blijkt dat ouders met de opvang en ondersteuning van De Buitenwereld veel beter in staat zijn om de zorg en opvoeding van hun kind met een stoornis langdurig vol te houden, binnen het gezin. Er hoeft daardoor minder snel een beroep gedaan te worden op zwaardere vormen van hulpverlening voor het kind of het gezin, zoals uithuisplaatsing naar een gespecialiseerde setting. 1.6 Leeftijdscategorieën De Buitenwereld maakt een onderverdeling naar drie leeftijdsgroepen: peuters tot 4 jaar, kinderen van 4 tot en met 16 jaar en de oudere jeugd, tot 23 jaar. Aan elke leeftijdsgroep kunnen dezelfde, maar op de leeftijd afgestemde modules geboden worden, apart of zo mogelijk in combinatie. De modules zijn: gezinscoach bij de wijk- of sociale teams voor gezinnen waarin een kind probleemgedrag vertoont; ambulante begeleiding van het individuele kind in de thuissituatie; ambulante begeleiding van het gezin en de ouders in de omgang met het kind; ambulante begeleiding van het individuele kind in de opvang- of schoolsituatie; begeleiding in gespecialiseerde groepen van De Buitenwereld voor kinder- en naschoolse opvang voor kinderen van 4 tot en met 16 jaar; alert for you : kinderen met gedragsproblemen en (een vermoeden van een) stoornis, krijgen begeleiding en advies op de buitenschoolse opvang (BSO) of kinderopvang in de eigen wijk van het kind; logeren: gezinnen op adem laten komen en de kinderen die komen logeren een zinvolle dagbesteding aanbieden met volop ontwikkelingsmogelijkheden. Jaarverslag 2012 &

19 1.6.1 Peuters Peuters tot 4 jaar is de jongste focusgroep van De Buitenwereld. Het gaat om kinderen bij wie de hechting verstoord verloopt als gevolg van psychiatrische problemen bij het kind, door problemen bij de ouders of in het gezin, of door een combinatie van factoren. Door factoren bij het kind, de ouder, of het gezin lukt het het kind niet om een veilige gehechtheidsrelatie te ontwikkelen met de ouder(s). Voortdurend wordt gezien dat zowel de ouder als het kind pogingen doen om contactmomenten met elkaar te hebben, maar het lukt niet of onvoldoende om een match tussen ouder en kind tot stand te brengen. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten in het grenzeloos contact zoeken van het kind, ook met voor hem onbekende personen, het ontwijken van contact met de ouders of met anderen, angstig zijn voor contact, of in het voortdurend aantrekkenafstoten in het contact, de ouder voortdurend claimen, of problemen in het zelfstandig exploreren van de situatie van het kind. Een andere groep peuters betreft kinderen van wie de ouders zorgen ontwikkelen vanwege het feit dat ze het gevoel hebben geen grip te hebben of te krijgen op hun kind. Het kind luistert niet, de ouder heeft het gevoel geen contact met het kind te krijgen, het kind heeft bijzondere gewoontes, het kind heeft extreme woedeaanvallen, kortom, of het kind ontwikkelt zich aanwijsbaar anders dan het gemiddelde kind, terwijl nog niet precies duidelijk is wat er aan de hand is met het kind. Dit zijn mogelijke voortekenen van psychiatrische stoornissen zoals ADHD en autisme Kinderen van 4-16 jaar De Buitenwereld begeleidt kinderen van 4 tot en met 16 jaar die over het algemeen op een normaal tot hoog begaafd cognitief niveau functioneren en bij wie door een kinderpsychiater of GZ-psycholoog in het jaar voor aanvang van de begeleiding van De Buitenwereld een psychiatrische stoornis is gediagnosticeerd zoals autisme spectrum stoornissen, ADHD en hechtingsstoornissen. Vaak bezoeken zij een school voor bijzonder onderwijs, of een reguliere school met een zogenaamde rugzak. Ze zijn meestal niet in staat om zelfstandig hun eigen gedrag aan te sturen en af te stemmen op de situatie waarin zij zich bevinden en zij ervaren bijna voortdurend problemen in het reguleren van de eigen emoties. Dit gedrag dagelijks in goede banen leiden kost veel tijd en energie van ouders, leerkrachten en andere betrokkenen. 19 Jaarverslag 2012 & 2013

20 1.6.3 Jongeren tussen 16 en 23 jaar Het gaat hier om jongeren die midden in de puberteit zitten. Je ziet op deze leeftijd vaak angst en faalangst ontstaan, waardoor een groot deel van deze jongeren met een stoornis in een isolement kan komen. De Buitenwereld kan instappen met diverse vormen van hulpverlening, zoals gezinsbegeleiding, ouderbegeleiding, maatjesaanpak et cetera. Bij elke hulpvraag wordt gekeken naar een passend aanbod. 1.7 PGB en ZIN De financiering van De Buitenwereld werd het eerste jaar geheel voldaan door bijdragen van ouders uit het Persoonsgebonden Budget (PGB). Sinds april 2009 is De Buitenwereld ook in het bezit van de AWBZ-erkenning. Veel ouders zijn hier blij mee. Ze vinden het beheren van het PGB een grote verantwoordelijkheid en maken liever gebruik van de zorg in natura. Daarnaast is de zorg nu ook toegankelijk voor ouders met bijvoorbeeld schulden, die geen PGB mogen beheren. In 2009 had De Buitenwereld alleen nog afspraken met zorgkantoor CZ Haaglanden, voor de regio s in Den Haag en Zoetermeer. In 2010 konden er ook afspraken worden gemaakt met zorgkantoor Midden-Holland voor het werkgebied Waddinxveen. In 2014 heeft De Buitenwereld productieafspraken met drie zorgkantoren: VGZ Midden Holland, CZ Haaglanden en Zorg en Zekerheid regio Rijnlanden. Sinds 2012 zit de verdeling op tachtig procent Zorg in Natura (ZIN) en twintig procent PGB. De ouders die nu nog voor PGB kiezen, doen dat heel bewust. Vaak omdat ze dan thuis ook particulier nog iemand kunnen inzetten vanuit het PGB. Ook het gebruik van een zorgboerderij in de weekenden kan vaak alleen nog uit het PGB worden bekostigd. Zover de bezuinigingen het toelaten, wil De Buitenwereld ouders de mogelijkheid geven om de zorg vanuit PGB of ZIN te financieren. Het innovatieve karakter van De Buitenwereld blijkt onder andere uit het feit dat zij al sinds 2008 in staat is om relatief betaalbare, effectieve en gespecialiseerde begeleiding te bieden aan kinderen met een psychiatrische stoornis. Deze groep was tot dan toe vooral aangewezen op de veel duurdere behandeling van onder andere de GGZ of individuele begeleiding in de thuissituatie waar geen interactie met andere kinderen is. Jaarverslag 2012 &

21 BuitenZoet - Glunderen om een groene kaart Lotte Zwijnenburg (23) werkt sinds november 2013 op de locatie BuitenZoet te Zoetermeer, waar De Buitenwereld zich gelukkig prijst een ongebruikte school te kunnen gebruiken. Er is veel ruimte. De echte buitenwereld rondom het gebouw weet precies wat BuitenZoet is en vindt dat prima. Lotte heeft SPH gestudeerd aan de Hogeschool Rotterdam. We hebben een kaartensysteem voor de kinderen, met groene, gele en rode kaarten die op het bord staan. Een kind dat zich goed gedraagt heeft standaard een groene kaart. Als een kind over de schreef gaat en ondanks waarschuwingen niet wil luisteren krijgt het een gele kaart. Een kind dat ondanks alles nog geen grip heeft op zijn/haar gedrag, krijgt uiteindelijk een rode kaart en wordt voor korte tijd naar een andere ruimte begeleid. Een rode kaart komt gelukkig niet zo vaak voor. Meestal heeft een gele kaart al het gewenste effect. Terwijl Lotte haar verhaal doet krijgt een van de kinderen, onder toezicht van een andere begeleider, een gele kaart omdat hij niet ophoudt met schelden. En inderdaad, de jongen verandert meteen zijn gedrag. Hij glundert als hij na een minuut of tien terug mag naar de groene status. Dit helpt heel erg om kinderen zelfvertrouwen te geven, ze weten dat ze hier iets kunnen leren. Wat mij een goed gevoel geeft, is de dankbaarheid die ik ervaar bij ouders, als je hen kunt ontlasten. 21 Jaarverslag 2012 & 2013

22 2 De Buitenwereld in de praktijk Jaarverslag 2012 &

23 2.1 Hoofdkantoor en locaties Het hoofdkantoor van De Buitenwereld is gevestigd in Berkel en Rodenrijs, in het pand van de SWKGroep. De Buitenwereld richt zich per ultimo 2013 op drie gemeentelijke regio s in Zuid-Holland: Haaglanden, Rijnlanden en Midden-Holland, waar zij de beschikking heeft over vijf locaties voor de opvang en begeleiding van kinderen: 1. Locatie Gouda: BuitenGouds De Buitenwereld is sinds eind december 2012 gehuisvest in SBO-school het Avontuur. Het betreft hier een nieuwbouwschool op de eerste etage boven een gezondheidscentrum. De SBO-school is voor speciaal onderwijs en geeft aan dezelfde doelgroep les als De Buitenwereld na schooltijd begeleidt. De Buitenwereld en het Avontuur hanteren dezelfde schoonmaak, BHV, ontruiming en veiligheidseisen door participatie in hetzelfde pand en door samenwerking. 2. Locatie Zoetermeer: BuitenZoet Locatie Zoetermeer is eind december 2012 verhuisd naar de Moerbeigaarde en is gehuisvest in onderwijshuisvesting van dr. Verwersschool. De Buitenwereld huurt twee lokalen in een dependance van de school. In het gebouw zijn ook leslokalen en is de buitenschoolse opvang van Kern Kinderopvang Zoetermeer gehuisvest, waarmee De Buitenwereld samenwerkt. 3. Locatie Den Haag, Loosduinen: BuitenKinderen In Den Haag zijn we huurder van Parnassia. BuitenKinderen dient ook als locatie voor overnachting van de kinderen, onder de naam BuitenHuis. 4. Locatie Den Haag, Benoordenhout: BuitenRode Sinds 1 oktober 2012 huren we in de Van Nijenrodestraat in Den Haag van Triodus Kinderopvang. 5. Locatie Leiden: BuitenLeids De Buitenwereld heeft huisvesting gevonden bij buurtcentra Libertas in Leiden-Zuid. De locatie is geopend per maart Mijn kinderen gaan met heel veel plezier naar De Buitenwereld. Zij zien het niet als iets wat moet, maar als iets wat mag. (Ouder locatie Zoetermeer) 23 Jaarverslag 2012 & 2013

24 Organogram 2012 Locaties De Buitenwereld: Kuyperhoeve JM Waddinxveen Ad van Emmenesstraat NP Den Haag Doorniksestraat XM Den Haag Willem Alexanderplantsoen VM Zoetermeer Raad van Toezicht Bestuur Stichting Directie Manager Coördinator managementondersteuning Orthopedagoog Coördinator: Team Ad van Emmenesstraat Coördinator: Team 1e Nederlandse Buitenschool Coördinator: Team locatie Zoetermeer Coördinator: Team locatie Waddinxveen Administratie / secretariaat Managementassistente Jaarverslag 2012 &

25 Organogram 2013 Regio A Gouda Mercatorsingel 90, 2803 ER Gouda Leiden Trix Terwindtstraat GW Leiden Zoetermeer Moerbeigaarde AG Zoetermeer Regio B Den Haag Ad van Emmenesstraat NP Den Haag Den Haag Van Nijenrodestraat RM Den Haag Logeerhuis Den Haag Ad van Emmenesstraat NP Den Haag Marketing & Communicatie Facilitair Personeelszaken / salaris Financiën Huisvesting Raad van Bestuur SWKFacet Ondernemingsraad Oudercommissie Directeur Coördinator Managementondersteuning GZ-Psycholoog/ gezinscoach Intern manager Regiosecretaresse Regio A Regiosecretaresse Regio B Gedragswetenschapper Regio A Gedragswetenschapper Regio B Regioplanner Regio A Regioplanner Regio B Senior BuitenGouds Senior BuitenZoet Senior BuitenLeids Ambulant Senior BuitenKinderen Senior BuitenHuis Senior BuitenRode Ambulant 25 Jaarverslag 2012 & 2013

26 2.2 Structuur en bestuur De Buitenwereld is onderdeel van Stichting SWKGroep, een groep van vijftien organisaties binnen de kinderopvang buurtwerk en zorg. De SWKGroep is groot geworden met kinderopvang en welzijn en heeft nu met De Buitenwereld ook de zorg voor GGZ kind en jeugd in huis. Binnen de SWKGroep deelt De Buitenwereld de facilitaire diensten van de organisatie en geniet op die manier veel synergetische voordelen. Op bestuurlijk niveau is De Buitenwereld volledig autonoom, met een eigen beleid, theoretische kader en bestuur. De Buitenwereld wordt geleid door een directeur, die de gehele organisatie aanstuurt. Ze voert het beleid uit samen met een regiocoördinator voor de drie regio s, een manager interne sturing, twee regio-gedragswetenschappers en een GZ-psycholoog. De directeur wordt gecontroleerd en geadviseerd door de Raad van Bestuur, de Ondernemingsraad en de oudercommissie. De bezetting van de staf op 31 december 2013 was als volgt: directeur: Marije Veen manager interne sturing: Fieke Verlaan regiocoördinator: Art Touw. 2.3 Tijdelijke regiocoördinator De Buitenwereld maakt sinds december 2012 gebruik van de inzet van een tijdelijke regiocoördinator, om de directie te ondersteunen bij de komende overgang van AWBZ-financiering naar financiering door de gemeentes van de dienstverlening in Met deze inzet loopt De Buitenwereld vooruit op deze veranderingen. Behalve om de andere wijze van financiering gaat het bij de decentralisatie van de jeugdhulp om verbetering van de zorg aan de kinderen en de gezinnen. Daarom heeft de regiocoördinator ook een bijdrage geleverd aan de samenwerking met ketenpartners in de drie regio s. Een goede relatie met de gemeentes in het werkgebied is van essentieel belang, voor De Buitenwereld én voor de ouders. In 2013 heeft de coördinator contact gelegd met alle gemeentes in drie regio s. Omgekeerd hebben ook ambtenaren uit de gemeentes vier werkbezoeken afgelegd aan locaties van De Buitenwereld. Jaarverslag 2012 &

27 Mede door de ondersteuning van de regiocoördinator aan de directeur en haar inzet in de regio s is de basis voor verdere samenwerking met gemeenten in 2014 gelegd. De Buitenwereld is opgenomen in de drie regionale transitiearrangementen en is een bekende en gewaardeerde partner in de regio s Midden Holland, Holland Rijnland en Haaglanden. In 2014 wordt nog gewerkt aan de relatie met de nieuwe gemeentebesturen. Als de samenwerking met de gemeenten rond de nieuwe vormen van sturing en financiering goed verloopt, zal de functie van regiocoördinator weer worden opgeheven. 2.4 Maatstaven en aangeboden diensten De IQ-grens voor aanmelding bij De Buitenwereld is gesteld op zeventig. Echter, gezien de discrepanties in het IQ-profiel, is het lastig om deze grens altijd zo strikt te trekken. Soms krijgt De Buitenwereld aanmeldingen voor kinderen van andere organisaties, zoals De Banjaard of Ipse de Bruggen, waar kinderen in principe onder de LVGzorg (Licht Verstandelijk Gehandicapte) vallen. Uitgangspunt voor plaatsing bij De Buitenwereld is dat het kind moet passen binnen de groep qua cognitief en emotioneel functioneren en mee kan doen met de activiteiten. De Buitenwereld onderscheidt vier diensten, gericht op gespecialiseerde begeleiding. De Buitenwereld levert altijd maatwerk voor een kind in de betreffende situaties Gespecialiseerde begeleiding De gespecialiseerde begeleiding wordt geboden op vijf locaties in Zuid Holland die allen een regionale functie hebben. De begeleiding vindt plaats in kleine groepjes van maximaal acht kinderen, onder toezicht van deskundig personeel, na schooltijd en tijdens vakanties. Bij De Buitenwereld is gespecialiseerde begeleiding het uitgangspunt en staat behandeling dus niet op de voorgrond. Bepaalde behandelvormen zijn wel mogelijk (psycho-educatie, Sociale Vaardigheidstraining et cetera.) maar er wordt eerst bekeken of dit gedaan kan worden binnen de wellicht bestaande behandelcontacten van het kind. De gespecialiseerde opvang heeft een kwalitatief aanbod ontwikkeld dat een antwoord biedt op de vragen en behoeften van deze complexe doelgroep. 27 Jaarverslag 2012 & 2013

28 De Buitenwereld wordt regelmatig ingezet door de hulpverlening als laatste station voor een uithuisplaatsing of inzet dagbehandeling. Maar de opvang vanuit De Buitenwereld wordt ook ingezet als vervolg op een dagbehandeling. De Buitenwereld kan de begeleidingsdoelen overnemen van de dagbehandeling zodat deze gecontinueerd worden. Het automatiseren en herhalen van handelingen blijken succesfactoren te zijn voor deze kinderen. In de setting van De Buitenwereld kan aangereikt gedrag zo worden bestendigd Ambulante individuele begeleiding Als tweede dienst biedt De Buitenwereld sinds mei 2009 ambulante individuele begeleiding bij gezinnen thuis aan. Ouders willen soms dat de structuur die De Buitenwereld aanbiedt bij de gespecialiseerde dagbegeleiding ook thuis beschikbaar is voor hun kind. Medewerkers van De Buitenwereld komen in dat geval bij de gezinnen thuis, gedurende een afgebakende periode, om met het kind en de ouder(s) aan de slag te gaan. De doelstelling is gespecialiseerde begeleiding. Medewerkers die bij gezinnen thuis komen krijgen op hun beurt inhoudelijke begeleiding van de GZ-psycholoog Logeerhuis Kinderen uit de doelgroepen van De Buitenwereld kunnen in de weekenden en in de vakanties gebruik maken van het logeerhuis dat is gevestigd op de locatie Den Haag, Loosduinen onder de naam BuitenKinderen. In het logeerhuis ligt de nadruk op het aanbieden van activiteiten in de buitenlucht. Alle kinderen - en de kinderen van De Buitenwereld vaak in het bijzonder - vinden het prettig om buiten te zijn in de tuin, in een park of (kinder)-boerderij, een speeltuin of in de natuur. Zo ontstaan er als vanzelf op ontspannen wijze contactmomenten tussen de kinderen van de Buitenwereld met andere kinderen, met dieren en met de natuur. Daarnaast is er gelegenheid tot (vrij) spel, het spelen van gezelschaps- en fantasiespelen of computerspelletjes, alles gericht op ontwikkelingsmomenten. Jaarverslag 2012 &

29 2.4.4 Expertise Als vierde dienst zet De Buitenwereld extern ook haar expertise in. De Buitenwereld kan door reguliere kinderopvangorganisaties, scholen en andere instellingen worden gevraagd om gedragsobservaties van kinderen te verrichten en teams te coachen hoe ze moeten omgaan met de geconstateerde gedragsproblemen. De Buitenwereld verricht geen psychiatrische diagnostiek/behandeling, maar zal de opdrachtgever praktische begeleidingstips geven zodat er gekeken kan worden of de opvang binnen de reguliere setting kan blijven bestaan. Als dit niet lukt is doorverwijzing naar De Buitenwereld een optie of wordt er binnen de keten gekeken welke zorg nog meer nodig is. 2.5 Samenwerkingspartners De belangrijkste samenwerkingspartners van De Buitenwereld zijn: gemeenten in Zuid-Holland; AWBZ-begeleidingsorganisaties; (speciaal) onderwijs; kinderopvang, welzijn/buurtwerk; GGZ; zorgboerderijen; voorliggend veld. 2.6 Oudercommissie De Buitenwereld wil de ouders zoveel mogelijk bij de organisatie betrekken. Sinds december 2008 hebben we een officiële oudercommissie, waarin ouders van de verschillende locaties zitting hebben. De commissie komt zes tot zeven keer per jaar bij elkaar. Daarnaast organiseert zij minimaal een keer per jaar een ouderavond. De Buitenwereld probeert naast de ouders te staan in het verlenen van de zorg. Ouders vervullen een grote rol in het leven van een kind met een psychiatrische stoornis. Bij De Buitenwereld zien we ouders die heel betrokken zijn bij hun kind, maar tegelijkertijd vinden ze het ook zwaar en is hun leven vaak overbelast. De reactie van de ouders op de stoornis kan het leren omgaan hiermee en ook het beloop van de psychiatrische stoornis wel degelijk beïnvloeden. Zo kunnen er rond de problematiek van het kind patronen in de interactie tussen ouders en kind en/of binnen het gezin ontstaan, die belemmerend werken op de al zo moeilijke ontwikkeling van het kind en ook patronen die in 29 Jaarverslag 2012 & 2013

30 (chronische) gezinsconflicten kunnen resulteren. De ambulante begeleiding van De Buitenwereld probeert hier ouders in te begeleiden door hen praktische handvatten aan te reiken. Elke ouder wil het beste voor zijn of haar kind, doch niet elke ouder is in staat dit beste ook altijd te leveren. Dat kan samenhangen met het gegeven dat relatief veel ouders van kinderen en jeugdigen uit de doelgroep: zelf ook psychiatrische problemen hebben of problemen hebben in de relationele sfeer; worstelen met de acceptatie van de diagnose van hun kind; het gewoonweg niet (meer) op kunnen brengen om dagelijks op de proef te worden gesteld door het moeilijke gedrag van hun kind. 2.7 Raad van Toezicht Raad van Toezicht 2012 tot 1 april 2013 De Buitenwereld beschikte tot 1 april 2013 over een zelfstandige Raad van Toezicht, die was ingesteld volgens de zorgbrede governance-code. De leden van de Raad van Toezicht hadden geen nevenfuncties die zouden kunnen conflicteren met hun lidmaatschap. Bij de samenstelling van de Raad van Toezicht werd zorgvuldig gekeken naar vertegenwoordiging van disciplines waarmee De Buitenwereld te maken had, uit beleidsmatige en juridische kring. Een GZ-psycholoog had zitting in de Raad als inhoudelijk deskundige. Alle leden van de Raad van Toezicht konden bogen op een jarenlange ervaring in hun respectieve disciplines. Het lidmaatschap van de Raad van Toezicht was onbezoldigd. In overleg en rekening houdende met de financiële positie van De Buitenwereld, zagen de leden van de Raad in 2012, maar ook in 2013 af van een onkostenvergoeding. Er was sprake van een actieve Raad van Toezicht die periodiek met directie in overleg was over meerjarenbeleid, strategisch beleid in de toekomst en het cliënt- en medewerkerstevredenheidsonderzoek. Maar ook de komende transitie in de jeugdzorg stond hoog op de agenda. De samenstelling van de Raad van Toezicht in 2012, tot en met 31 maart 2013 was als volgt: Naam Functie Beroep Mr. M. Kosters Voorzitter Bedrijfsjurist Dr. N. Romagnolo Lid Beleidsadviseur zorginkoop bij een zorginstelling Dr. Y. M. Dijkxhoorn Lid GZ-psycholoog Universiteit Leiden Jaarverslag 2012 &

31 2.7.2 Raad van Toezicht vanaf 1 april 2013 Per 1 april 2013 maakt De Buitenwereld deel uit van de SWKGroep. De eigen Raad van Toezicht trad per 31 maart 2013 af en vanaf 1 april 2013 ressorteerde De Buitenwereld op toezichtgebied onder de Raad van Toezicht van de SWKGroep. De Raad van Toezicht van de SWKGroep had op 31 december 2013 de volgende samenstelling: Naam Functie Aftreden in Herkiesbaar Geboortejaar Beroep Nevenfucties Dhr. drs. J.P.P. (Jan) van Dort Voorzitter 2016 Nee 1946 Adviseur, interim manager Voorzitter RvC De Kernen Voorzitter rekenkamer commissie Vallei en Veluwerand Voorzitter RvC Woning corporatie Arcade Mw. mr. J.P. (Jolande) van Loon Vicevoorzitter 2016 Nee 1966 Notaris Lid Kamer voor het Notariaat Rechtbank Den Haag (Arrondissementen Den Haag, Dordrecht en Rotterdam) Lid Financiële Commissie Fonds Willem van Rede (Museum Boijmans) Rotterdam Lid kernbestuur Stichting Diaconaal Centrum Pauluskerk Rotterdam Dhr. P. (Peter) van Wingerden Lid 2014 Ja 1961 Directeur Lid Raad van Advies Sportvereniging Victoria Rotterdam Dhr. mr. J.D. (Jan) de Rooij Lid 2016 Ja 1956 Advocaat Lid curatorium Rijnlands Lyceum Dhr. drs. N.F.J. (Niels) van Loon Lid 2016 Ja 1969 Programmamanager, interim manager Penningmeester Stichting De Vrije Mare De Buitenwereld is een wereld vol ontwikkeling (Ouder uit de oudercommissie, locatie Leiden) 31 Jaarverslag 2012 & 2013

32 De honorering voor de leden van de Raad van Toezicht (inclusief eventuele BTW) bedraagt per jaar. De vergoeding voor de vicevoorzitter bedraagt 7.500; de voorzitter ontvangt De Raad van Toezicht heeft in het verslagjaar vijf maal vergaderd en daarnaast een strategische sessie gehad met de Raad van Bestuur. Met toetreding van De Buitenwereld bij de SWKGroep, is in 2013 reeds gestart met werven van een Raad van Toezicht lid die zijn/haar expertise in de zorg heeft. De SWKGroep heeft contact gelegd met Elke Geraerts en op 11 februari 2014 is ze toegetreden tot de Raad van Toezicht van de SWKGroep. Elke Geraerts (1982) is doctor in de psychologie en oprichter van het Clinical Cognition Laboratory aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Elke is gepromoveerd op traumatische herinneringen en heeft veel expertise rondom kindermisbruik. Verder is ze partner bij Buysse-Geraerts, Better Minds at Work, gevestigd te Antwerpen. De belangrijkste besluiten en overleggen met de Raad van Toezicht betreffen de volgende onderwerpen: jaarrapportage en jaarrekening kwartaalrapportages 2013 begroting 2014 meerjarenplan onderzoek samenwerking/fusie met andere organisaties met een maatschappelijke doelstelling naleving van diverse Governance Codes aanpassing van de reglementen van de Raad van Toezicht en Raad van Bestuur van Stichting SWKGroep statutenwijziging Stichting SWKGroep overleg medezeggenschapsorgaan (Centrale Ondernemingsraad). Raad van Bestuur De heer drs. A.J. Doorneveld (1956) was op 31 december 2013 voorzitter van de Raad van Bestuur van Stichting SWKGroep. De heer drs. J.F. Boskma (1955) was op 31 december 2013 lid van de Raad van Bestuur van Stichting SWKGroep. De belangrijkste besluiten van de Raad van Bestuur zijn ter kennisname dan wel ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Toezicht. Jaarverslag 2012 &

33 BuitenLeids - Consequent zijn is soms moeilijk Robbie* heeft vandaag helemaal geen zin in bezoek. Hij monstert de bezoeker even, op de locatie BuitenLeids in Leiden en gooit even later diens tas en jas woest op de grond. Tegen de begeleiders uit hij zich met enkele rake scheldwoorden. Begeleidster Katja van Dijkhuizen treedt samen met een andere medewerkster handelend op, volgens de gebruikelijke procedure. Robbie moet op de gekleurde stoel plaatsnemen, hetgeen hij na veel tegenstribbelen accepteert. Na vijf minuten is de jongen weer helemaal bijgedraaid, mag van zijn plek af en vraagt meteen de juf keurig om hulp bij een knutselklus. Zo snel kunnen ze veranderen, zegt Katja. Heel belangrijk is dat we consequent blijven en bij ieder kind dezelfde handelingen toepassen. Dat lukt niet altijd, maar we doen ons best. Katja (23) is een afgestudeerde orthopedagoog, die, voordat ze voor De Buitenwereld ging werken in juli 2013, hoofdzakelijk op academisch niveau naar kinderen keek. Je ziet dat het in de praktijk vaak heel anders is dan in de boeken staat. Voor mij is dit heel leerzaam. Katja hoopt dat ze in haar werk op termijn een vertaalslag kan maken naar het schrijven van behandelplannen. Zo kan ik een combinatie maken van wat ik in mijn studie hebt geleerd en wat ik hier zie bij De Buitenwereld. *niet zijn echte naam 33 Jaarverslag 2012 & 2013

34 3 Basisuitgangspunten en pedagogische visie Jaarverslag 2012 &

35 3.1 Basisuitgangspunten De Buitenwereld is van mening dat het gezin de beste mogelijkheden biedt aan kinderen om zich op alle gebieden gezond te kunnen ontwikkelen. Voor kinderen met een stoornis geldt over het algemeen dat er een groot appèl wordt gedaan op het uithoudings- en incasseringsvermogen en de draagkracht van ouders en overige gezinsleden. Met de juiste begeleiding, ondersteuning en advisering gericht op het verstevigen van de sterke krachten binnen het gezin, zijn veel gezinnen in staat ook het kind met een stoornis volledig binnen het gezin op te laten groeien. De Buitenwereld hanteert drie basisuitgangspunten: 1. De ouders zijn de regisseurs van de begeleiding: de hulpvraag van de ouder (of ouders) is leidend voor het begeleidingsplan. De ouder wordt door De Buitenwereld beschouwd als de ervaringsdeskundige met betrekking tot haar/zijn eigen kind. 2. Systeembenadering: ouders en de professionals moeten op één lijn komen wat betreft het kind. Bij de uitvoering van alle modules van De Buitenwereld wordt daarom gewerkt met zogenaamde begeleidingsvragen van ouders. De ouders zijn altijd betrokken bij de modules, ook wanneer deze niet in de thuissituatie uitgevoerd worden. De modules kunnen niet worden uitgevoerd zonder de handtekening van de ouders. Indien de module niet in de thuissituatie wordt uitgevoerd, organiseert de ambulant begeleider van De Buitenwereld gezamenlijke afstemmingsgesprekken met de ouders, de professional van de kinderopvang, school of andere hulpverleners betrokken bij het gezin. De begeleiding heeft een optimaal rendement wanneer alle opvoeders en betrokken partijen rondom het kind op één lijn zitten en overeenstemmen in de benadering van het kind, de 1gezin1plan -aanpak. 3. De kinderen aan wie De Buitenwereld gespecialiseerde begeleiding biedt, worden waar mogelijk betrokken in de gang van zaken binnen hun begeleidingsmodule van De Buitenwereld. 3.2 Pedagogische visie De Buitenwereld laat zich inspireren door verscheidene theorieën, waar op pragmatische wijze mee op wordt gegaan. De belangrijkste twee zijn: TEACCH en Geef me de TEACCH Treatment and Education of Autistic and related Communication Handicapped Children (TEACCH) is een zogeheten 35 Jaarverslag 2012 & 2013

36 interventieprogramma voor de behandeling en begeleiding van personen met autisme. Maar ook kinderen met een andere psychiatrische stoornis reageren goed op de methode. De methodiek is opgebouwd in een zestal stappen, waarvan de eerste: het introduceren, het vertrouwd raken met de thematiek van autisme, de kern vormt. De zes stappen: 1. Wat autisme is en het vertrouwd raken met een werkelijkheid die eigenlijk niet invoelbaar is. 2. Het concreet en duidelijk vaststellen wat bij dit ene kind (dus verbijzondering) aan mogelijkheden zichtbaar zijn. 3. Het realiseren van aansluitende (dag)schema s, ritmes, ordening en structuur voor dit ene kind. 4. De ondersteuners duidelijk maken wat ze aan kunnen treffen en hoe ze daar mee om moeten gaan; ook hier weer aansluitend bij de leefwereld van dit kind. 5. Het concreet structureren van afspraken, verantwoordelijkheden, praktische taken, (werk)schema s en rollen. 6. Het gebruik maken van de bijzondere interesses van de cliënten zelf. Centraal is de gedachte dat voor elke persoon een afzonderlijke ondersteuningswijze kan worden gevonden, zonder de betrokkene vast te leggen in kant-en-klare structuren. Zo helpt TEACCH in zelfverwerkelijking van het kind. De zes stappen krijgen vorm in drie te onderscheiden fasen: 1. Het bieden van maximale veiligheid als basis. Dit heeft gevolgen voor ruimte, tijd, plaats en mate van concrete aanwezigheid en ondersteuning. 2. Dat wat de cliënt geleerd heeft, wordt stukje bij beetje uitgebreid naar aansluitende ruimten binnen de setting. 3. Dat wat de cliënt in de ene setting heeft geleerd, uitbreiden naar alternatieve leef/werkruimten. In deze fasen kan er voor ruimte, tijd, activiteiten en hanteren van beschikbare relaties individueel worden gekeken naar mogelijkheden. Het voornaamste doel van TEACCH is de optimale aanpassing van een kind, waarbij de begeleider zich richt op de individuele vaardigheden, interesses en behoeften van de persoon met autisme om zijn ontwikkeling te stimuleren en het onaangepast gedrag te reduceren. Hiervoor probeert men de omgeving waarin de methode wordt toegepast optimaal te structureren en staan visualisering en voorspelbaarheid centraal. TEACCH leert kinderen met een psychiatrische stoornis dingen die belangrijk zijn in het dagelijks leven. Hiermee kan het kind drie soorten vaardigheden leren: communicatieve vaardigheden, zoals duidelijk maken wat hij/zij wil en aangeven het ergens niet mee eens te zijn; het kind leert ook goed naar een ander te luisteren; Jaarverslag 2012 &

37 schoolse vaardigheden, zoals een rekenopdracht uitvoeren; dit krijgt vorm in de huiswerkbegeleiding op de gespecialiseerde dagbegeleiding; het zelf indelen van vrije tijd; TEACCH leert het kind constructief en scheppend bezig te zijn, zoals met bouwstenen (Lego) en puzzels Geef me de 5 Geef me de 5 is een methode om mensen met een stoornis in het autismespectrum duidelijkheid en structuur te bieden en ze te leren zelfstandig te functioneren. De methode is ontwikkeld en geoctrooieerd door gedragsdeskundige autisme Colette de Bruin-Wanrooij en wordt geëxploiteerd door Geef me de 5 B.V. De methode heeft als uitgangspunt dat mensen met een autistische stoornis op drie gebieden onvoldoende ontwikkeld zijn: executieve functies: het kunnen uitvoeren van taken; centrale coherentie: het zien van de algehele samenhang; theory of mind: het inlevingsvermogen. Als gevolg hiervan is de wereld voor iemand met een autistische stoornis onduidelijk en onvoorspelbaar. Geef me de 5 is erop gericht de wereld voor deze mensen te structureren met behulp van kettingen van taken en roosters en door een bepaalde manier van communiceren. Er wordt heel veel gebruikgemaakt van afbeeldingen (pictogrammen). Met het structureren moet er duidelijkheid gegeven worden aan de vijf aspecten: wat (moet er gebeuren)? wanneer? hoe? waar? wie? Uiteindelijk werkt de methode ernaartoe dat mensen met autisme zich kunnen ontwikkelen van persoonsafhankelijk, waarbij een vaste persoon voortdurend aansturing moet geven, via structuurafhankelijk, afhankelijkheid van opgestelde structuren, naar zelfstandigheid. 37 Jaarverslag 2012 & 2013

38 Intermezzo: vraaggesprek met GZ-psycholoog Trudy Diteweg Trudy Diteweg is verbonden aan De Buitenwereld als GZ-psycholoog. Ze schreef het Pedagogisch Beleidsplan voor de instelling en meent door haar jarenlange ervaring in de hulpverlening altijd een kritische blik te hebben gehouden, ook op De Buitenwereld, zo houd je iedereen scherp. Een vraaggesprek. De Buitenwereld richt zich alleen op de begeleiding van kinderen met een psychische stoornis, niet aan behandeling. Is die grens altijd duidelijk? Nee, het is soms een hele puzzel om te bepalen waar begeleiding ophoudt en behandeling begint. Bij elk kind is het heel belangrijk om van te voren te bepalen of begeleiding voldoende is, of dat er ook behandeling aan te pas moet komen. In dat laatste geval is De Buitenwereld niet de geëigende plek. Bij ons zorgen we ervoor dat ouders met hun kind en met het gezin zoveel als mogelijk een gewoon leven kunnen blijven leiden. Dat vereist een goede afstemming tussen school, De Buitenwereld en de ouders. Jaarverslag 2012 &

39 U bent kritisch zegt u, wat kan er nog verbeteren bij De Buitenwereld? De Buitenwereld is altijd heel innovatief geweest, maar de organisatie zal zich nog verder moeten positioneren in het huidige krachtenveld van de transitie van de jeugdzorg. Het hoofdproduct is dus specialistische begeleiding, geen behandeling en geen opvang. Wat is dat dan precies? Ook zullen de medewerkers van De Buitenwereld zich het mentaliseren verder eigen moeten maken. Mentaliseren is het vermogen van mensen om zichzelf en anderen te kunnen begrijpen door innerlijke gedachten, gevoelens en verlangens, kortom via de mentale ervaringswereld. Kinderen leren hun eigen emoties en die van anderen te begrijpen en er woorden aan te geven doordat volwassenen die emoties spiegelen. Dat kan kinderen helpen om hun gevoelens en emoties te reguleren. Volwassenen kunnen zich, omdat ze het kind in kunnen voelen, in hun benadering verfijnd afstemmen op wat het kind nodig heeft. De Buitenwereld heeft nu vijf locaties. Is verdere uitbreiding mogelijk en zijn daar plannen voor? Ja, het concept van De Buitenwereld valt zeker uit te breiden, maar het moet wel goed aansluiten bij andere instellingen zoals jeugdhulpverlening en kinderpsychiatrie. Ik weet dat er in de regio Rotterdam grote behoefte is aan begeleiding van kinderen met een psychische stoornis, maar of wij daar tussen kunnen komen is vooralsnog de vraag. De transitie van de zorg gaat definitief door per 1 januari Hoe zal dit verlopen bij De Buitenwereld? De Buitenwereld is uniek in Nederland en staat relatief los van de bestaande zorgstructuur. Voor zover ik weet bestaat een instelling als de onze vrijwel nergens. Dit out of the box-denken betekent dat De Buitenwereld niet zo gauw ergens van schrikt. We zijn hier heel flexibel, kunnen snel schakelen. De Buitenwereld zal zich vrij makkelijk kunnen schikken in de nieuwe situatie. Bij veel reguliere instellingen leidt de transitie tot grote onrust omdat ze bang zijn een deel van hun pakket te verliezen. Hier bij De Buitenwereld heerst een mentaliteit van laat maar komen. Het betekent niet dat we met alles klaar zijn. Er moet nog veel worden ontwikkeld, zoals het beleid en modules voor de 0 tot 4-jarigen en voor kinderen boven de 16. Is begeleiding á la De Buitenwereld noodzaak of luxe? Het blijft natuurlijk altijd de vraag welke groepen in de maatschappij het hardste zorg en geld nodig hebben. Wat ik het sterke punt van De Buitenwereld vind, is dat we verbindingen leggen tussen kind, ouders en school. Dit is een maatschappelijke noodzaak, want iedereen kan daardoor beter functioneren. Én De Buitenwereld levert de maatschappij geld op. We begeleiden kinderen die anders bij jeugdhulpverlening of jeugd-ggz terecht zouden komen, tegen veel hogere kosten. 39 Jaarverslag 2012 & 2013