Logistieke Monitor. Zuidwest-Nederland. Robert van der Loos, Bow Terminal (Vlissingen-Oost):

Transcriptie

1 Robert van der Loos, Bow Terminal (Vlissingen-Oost): De infrastructuur en bedrijvigheid in Zuidwest-Nederland bieden uitstekende kansen voor nieuwe logistieke concepten Logistieke Monitor Zuidwest-Nederland 1 e kwartaal 213

2

3 Inleiding Voor u ligt de Logistieke Monitor Zuidwest-Nederland van het eerste kwartaal van 213. Deze schetst een actueel beeld van de ontwikkelingen binnen de logistieke sector (vervoer/opslag) in Zuidwest-Nederland. Logistiek is voor de Kamer van Koophandel Zuidwest-Nederland één van haar speerpunten. Daartoe heeft zij een programma ontwikkeld met producten en diensten gericht op logistieke bedrijven. Eén van die producten is de Logistieke Monitor Zuidwest-Nederland, die ieder kwartaal verschijnt. Eén van de sterkste troeven van Zuidwest-Nederland is de strategische ligging. De regio ligt centraal tussen de wereldhavens van Rotterdam en Antwerpen en is gunstig gelegen ten opzichte van belangrijke nationale en internationale economische concentratiegebieden. Binnen een straal van 5 km wonen 3 miljoen consumenten. Ook de ligging aan diep vaarwater met havens als Moerdijk, Vlissingen en Terneuzen is een Unique Selling Point. Door de strategische ligging en de aanwezigheid van een aantal havens heeft Zuidwest-Nederland goede papieren op het gebied van transport en logistiek. Ondanks de goede randvoorwaarden heeft de logistieke sector het op dit moment erg moeilijk. Hieronder staan de onderwerpen die in de monitor aan bod komen, inclusief de gehanteerde bronnen. Onderwerp Bronnen - Logistieke Barometer COEN-enquête (o.a. CBS, KvK) - Inkoop CBS, COEN - Omzet, export en orders CBS, COEN, KvK - Winst en investeringen COEN - Arbeidsmarkt COEN, UWV Werkbedrijf, LISA - Belemmeringen COEN - Bedrijvendynamiek KvK - Overslag havens Havenschap Moerdijk, Zeeland Seaports - Logistiek in Beeld KvK, Vestigingenregister West-Brabant (Regio West- Brabant) en RIBIZ; bewerking Bureau Louter Voor vragen en suggesties kunt u contact opnemen met: Kamer van Koophandel Zuidwest-Nederland Mozartlaan EH Breda Telefoon: (76) Contact: Juri Heise, programmamanager Logistiek juri.heise@kvk.nl De Logistieke Monitor Zuidwest-Nederland is te downloaden via: 1

4 2

5 Logistieke Barometer Zuidwest-Nederland Sterke daling logistieke barometer 1 e kwartaal 213 Logistieke ondernemers in Zuidwest-Nederland zijn in het 1 e kwartaal van 213 een stuk pessimistischer dan in het 4 de kwartaal. Toen was er juist sprake van een stijging. De logistieke barometer komt uit op 66 punten, bijna de helft van het 4 de kwartaal (118 punten). De barometer is gebaseerd op de verwachte ontwikkeling van de omzet, export, orders en personeel. Ondernemers zijn over de volle breedte minder positief geworden. Landelijk zakt de barometer nog verder weg (van 16 naar 48 punten). De daling van de barometer heeft ook met seizoensinvloeden te maken. Desalniettemin is de score een stuk lager dan in het eerste kwartaal van 212 (87 punten). Inkoop Lichte daling Inkoopmanagersindex NEVI Purchasing Managers Index (inkoop) in Nederland De inkoopmanagersindex van NEVI laat de afgelopen maanden een fluctuerende beweging 65 zien op een relatief laag niveau. In februari daalde de score van 5,2 (januari) naar 49,. Al 6 ruim een jaar ligt de index op of onder de 5 55 punten, hetgeen duidt op krimp. Oorzaak voor de 5 daling zijn vooral de zwakke binnenlandse vraag. Het aantal orders uit het buitenland steeg wel 45 licht. De werkgelegenheid daalde aanzienlijk en 4 ook de hoeveelheid ingekochte materialen en de voorraad gereed product nam in februari opnieuw 35 af. Dit zijn tekenen dat bedrijven verwachten dat de vraag zwak zal blijven. nov '11 jan mrt mei sept nov '2 jan mrt mei sept nov '3 jan Ongunstige inkoopverwachting 1 ste kwartaal Van de industriële bedrijven in Zuidwest- Nederland verwacht 59 dat de inkooporders in het 1 ste kwartaal gelijk zullen blijven, 13 rekent op groei, 28 op een daling. Per saldo gaat het om een krimp van bijna 15. Landelijk ligt het saldo iets minder laag (-9). Ten opzichte van het 4 de kwartaal is er duidelijk sprake van een daling van de inkoop. De groothandel is veel positiever over de ontwikkeling van de inkoop (saldo +8). Logistieke bedrijven zijn sterk verweven met sectoren als de industrie en groothandel. Een ongunstige inkoopontwikkeling werkt negatief door naar bijvoorbeeld transporten op- en overslagbedrijven. Saldo industriële bedrijven met toe- en afname inkoop per kwartaal in Zuidwest-Nederland '1 1e kw '11 1e kw ZW-Nederland '12 1e kw Nederland '13 1e kw 3

6 Omzet, export en orders Lichte daling omzetgroei in 4 de kwartaal De omzet in vervoer/opslag in Nederland is in het 4de kwartaal van 212 gegroeid met 2,1. Dit is iets lager dan de voorgaande kwartalen (ca. +3). De verschillen per bedrijfstak zijn in het 4 de kwartaal groot. Vervoer door de lucht (+8,1), zee- en kustvaart (+1,4) en laad-, los- en overslagbedrijven (+5,9) realiseren de grootste groei, binnenvaart (-9,7) en verhuisvervoer (- 5,6) blijven achter. Ook goederenvervoer over de weg (+,) stelt teleur. De winstgevendheid staat door stijgende kosten bij veel bedrijven extra onder druk. Omzetontwikkeling () vervoer/opslag in Nederland e kw 7 1e kw 8 1e kw 9 1e kw 1 1e kw 11 1e kw 12 1e kw Ongunstige omzetontwikkeling begin 213 Van de logistieke bedrijven in Zuidwest- Nederland verwacht bijna een kwart in het 1 ste kwartaal een lagere omzet, slechts 5 rekent op groei. Het groeisaldo (-18) is in de afgelopen 3 jaar niet zo laag geweest. Ondanks het negatieve beeld weet toch bijna driekwart van de bedrijven de omzet op peil te houden. Landelijk zijn er zowel meer groeibedrijven als krimpbedrijven. Het groeisaldo (-22) is nog iets negatiever dan in Zuidwest-Nederland. Omzetontwikkeling bij logistieke bedrijven per kwartaal in Zuidwest-Nederland '1 1e kw '11 1e kw '12 1e kw '13 1e kw Toename Afname Saldo Geen hoge omzetverwachtingen voor 213 Eind 212 gaf 18 van de logistieke bedrijven in Zuidwest-Nederland aan in 213 een hogere omzet te kunnen realiseren en een vergelijkbare groep ging uit van een krimp. Landelijk (28 groei, 17 daling) waren de ondernemers iets optimistischer dan in Zuidwest-Nederland. Zowel in Zuidwest-Nederland als in heel Nederland worden deze verwachtingen in het 1 ste kwartaal (nog) niet gehaald. Verwachte omzetontwikkeling in 212 en 213 van logistieke bedrijven in Zuidwest-NL en Nederland Afname Toename Saldo Zuidwest-Nederland Nederland 4

7 Toename in- en uitvoer in 4 de kwartaal Sinds medio 21 laat de internationale handel in Nederland een neerwaartse beweging zien. Eind 212 lijkt de internationale handel zich te herstellen. In het 4 de kwartaal groeide de invoer met 5,2 en de uitvoer met 4,6. Met name de uitvoer ligt in het 4 de kwartaal duidelijk hoger dan in het 3 de kwartaal (+1,6) maar ook de groei van de invoer nam toe (3 e kwartaal: +3,4). Gezien de grote onzekerheden binnen de internationale economie, en dan vooral binnen de EU, zijn de vooruitzichten onzeker. Zuidwest-Nederland is relatief sterk internationaal georiënteerd, waardoor de ontwikkeling van de internationale handel veel impact heeft op de regionale economie. Volume in- en uitvoer () in Nederland per maand e kw 29 1e kw 21 1e kw Invoer 211 1e kw Uitvoer 212 1e kw Terugval export 1 ste kwartaal De opgaande lijn van de buitenlandse omzet wordt in het 1 ste kwartaal van 213 niet gecontinueerd. Voor het 1 ste kwartaal verwacht 8 van de bedrijven in de sector vervoer/opslag een toename van de export, 19 een afname. Het grootste deel van de bedrijven (73) verwacht een stabilisatie van de export. Landelijk zijn de ondernemers nog iets somberder. Bedrijven hebben vooral last van de ongunstige conjunctuur in de Europese Unie. Veel logistieke bedrijven doen niet rechtstreeks zaken met buitenlandse bedrijven maar indirect via hun (Nederlandse) verladers. Exportontwikkeling bij logistieke bedrijven in Zuidwest-Nederland '1 1e kw '11 1e kw '12 1e kw Toename Afname Saldo '13 1e kw Gunstige exportvooruitzichten voor heel 213 De exportontwikkeling in het 1 ste kwartaal kan als valse start worden beschouwd. Eind 212 waren de logistieke ondernemers immers nog vrij optimistische over de verwachte exportontwikkeling voor 213. Van de logistieke bedrijven in Zuidwest-Nederland dacht toen één op de drie in 213 een hogere export te zullen realiseren, zo n 1 ging uit van een daling. Landelijk lag zowel het aandeel groeiers (36) als dalers (11) iets hoger. Gezien de vele onzekerheden die het economische klimaat omgeven is het maar zeer de vraag of de voorspellingen wel gehaald gaan worden. Verwachte exportontwikkeling in 212 en 213 van logistieke bedrijven in Zuidwest-NL en Nederland Zuidwest-Nederland Nederland Afname Toename Saldo 5

8 Stijging uitgifte exportdocumenten Een andere indicator om de intensiteit van buitenlandse activiteiten te meten is de uitgifte van exportdocumenten via de Kamer van Koophandel. In het 4 de kwartaal van 212 is de uitgifte gestegen met bijna 7 naar documenten. Ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder was er sprake van slechts een bescheiden groei (+,4). Over heel 212 steeg de uitgifte met ongeveer 3. Exportdocumenten worden uitgegeven voor landen buiten de EU. Aangezien de economische groei buiten de EU hoger ligt dan binnen de EU is dit gunstig voor de ontwikkeling van exportdocumenten. Uitgifte exportdocumenten KvK Zuidwest-Nederland '8 1e kw '9 1e kw '1 1e kw '11 1e kw 12' 1e kw Aantal bedrijven met kleine orderpositie stijgt Bijna één op de drie logistieke bedrijven in Zuidwest-Nederland spreekt van een kleine orderpositie. Slecht 4 bestempelt zijn orderpositie als groot. Bij het leeuwendeel (64) van de bedrijven is dus sprake van een normale orderpositie. Ten opzichte van het voorgaande kwartaal is het aandeel met een kleine orderpositie duidelijk toegenomen (van 2 naar 32). Landelijk zijn er minder bedrijven met een kleine orderpositie. Vanaf begin 211 is de orderpositie van logistieke bedrijven bijna continue verslechterd. Logistieke bedrijven in Zuidwest-Nederland met een grote en kleine orderpositie '1 1e kw '11 1e kw Klein '12 1e kw Groot '13 1e kw Winst en investeringen Winstgevendheid licht verbeterd Bij één op de vier logistieke ondernemers in Zuidwest-Nederland is de winstgevendheid in het 4 de kwartaal van 212 afgenomen, 18 spreekt van een toename. Ten opzichte van het 3 de kwartaal maar ook het 4 de kwartaal in 211 is de situatie iets verbeterd. Landelijk zijn de winstcijfers nog een fractie beter dan in Zuidwest- Nederland. Aangezien de marktomstandigheden niet zijn verbeterd, zou de verbeterde winstgevendheid bij sommige bedrijven een gevolg kunnen zijn van hun focus op kostenreductie. Ontwikkeling winstgevendheid logistieke sector in Zuidwest-Nederland 11 1e kw toename gelijk afname 6

9 Bedrijven houden hand op de knip 22 van de logistieke bedrijven in Zuidwest- Nederland verwacht in 213 een daling van de investeringen, 63 houdt de uitgaven op peil en 15 zal dit jaar extra diep in de buidel tasten. Ten opzichte van de vorige peiling is de investeringsbereidheid gelijk gebleven. Vergeleken met het landelijke beeld telt Zuidwest-Nederland minder bedrijven met dalende investeringen (28 versus 22). Verwachte investeringen in 213 bij logistieke bedrijven in Zuidwest-Nederland ZW-NL NL Toename Gelijk Afname Belemmeringen / concurrentiepositie Vraaguitval Minder beperkingen, neemt toemeer vraaguitval Bijna In de een COEN-enquête derde van de wordt logistieke ondernemers bedrijven in Zuidwest-Nederland gevraagd naar ervaren spreekt belemmeringen. het 1 ste kwartaal van Ongeveer onvoldoende 36 van vraag. de logistieke Dit percentage ondernemers is ten in opzichte Zuidwest-Nederland van het 4 de kwartaal zegt geenduidelijk belemmeringen te toegenomen ondervinden. (was Dit percentage 24). Circa is 15 zelfs(was iets groter 12) ervaart geworden financiële ten opzichte beperkingen. van het 4De de kwartaal andere belemmeringen (29). Opvallend komen is welduidelijk dat het aandeel minder voor. Vergeleken ondernemers met dat het spreekt totalevan bedrijfsleven onvoldoende valt vraag op dat is toegenomen de financiëlevan beperkingen 27 naar 33. en onvoldoende Ongeveer vraag 11 zegt doorlast dete logistieke hebben sector van financiële meer worden genoemd. beperkingen (was 19). Ook het aandeel bedrijven dat te kampen heeft met een tekort aan arbeidskrachten is gedaald. Belemmeringen bij logistieke bedrijven in Zuidwest-Nederland Geen belemmeringen Onvoldoende vraag Financiële beperkingen Weersomstandigheden Tekort arbeidskrachten Prod.middelen, ruimte Andere oorzaken Q1 213 Q Concurrentiepositie onder druk Ongeveer 24 van de logistieke bedrijven in Zuidwest-Nederland geeft aan dat de concurrentiepositie binnen de EU is verslechterd, 8 spreekt van een verbetering. Ook binnen Nederland is de concurrentiepositie per saldo verslechterd. Buiten de EU lijkt sprake van een stabielere situatie. Ten opzichte van de vorige peiling is vooral de concurrentiepositie binnen de EU verslechterd. Ook zijn de ondernemers in Zuidwest-Nederland op dit punt wat negatiever dan gemiddeld in Nederland. Beoordeling concurrentiepositie door logistieke bedrijven in Zuidwest-Nederland (1 e kw. 213) Buiten EU Binnen EU Nederland Verbeterd Verslechterd 7

10 Vervoerssector ondervindt meer financiële belemmeringen Ongeveer 41 (3 de kwartaal 39) van de logistieke bedrijven in Zuidwest-Nederland geeft aan financiële belemmeringen te ondervinden. Dit is hoger dan gemiddeld voor het totale bedrijfsleven (33). Logistieke bedrijven spreken vooral van problemen bij het aantrekken van bancaire kredieten/leningen (14) en debiteurenrisico s (13). De vervoerssector kent ook relatief veel andersoortige financiële belemmeringen (13). Ten opzichte van de landelijke cijfers zijn de verschillen niet groot. Financiële belemmeringen die bedrijven in Zuidwest-Nederland ondervinden Nee of niet noemenswaardig Door toenemende debiteurenrisico's Bij aantrekken eigen vermogen Bij internationaal krediet Bij niet-bancaire kredieten/leningen Bij bancaire kredieten/leningen Andersoortige financiele belemmeringen Vervoer/opslag Totaal bedrijfsleven Sterke focus op kostenreductie Ongeveer 35 van de logistieke bedrijven in Zuidwest-Nederland geeft aan zich de komende 12 maanden te richten op kostenreductie (landelijk is dit 37). Daarmee is de sector vervoer/opslag één van de koplopers binnen het totale bedrijfsleven (gemiddeld 31). Zo n 17 spreekt van meer focus op een scherpere prijsconcurrentie/marketing. Ruim 13 wil de bedrijfsomvang vergroten door acquisitie, voor het totale bedrijfsleven is dit 11. Belangrijkste veranderingen die bedrijven in Zuidwest-Nederland komende 12 maanden verwachten Kostenreductie Geen of andersoortige verandering Hogere arbeidsproductiviteit/meer procesinnovatie Scherpere prijsconcurrentie / meer marketing Vergroting bedrijfsomvang door acquisitie Productverbetering Voorbereiden bedrijfsbeëindiging of overname door derden Vervoer/opslag Totaal Arbeidsmarkt Logistiek arbeidsplaatsen op de tocht Als gevolg van de ongunstige marktomstandigheden richten veel bedrijven zich op kostenreductie. Een belangrijke kostenfactor is personeel. Voor het 1 ste kwartaal van 213 verwacht bijna één op de vier bedrijven te snijden in het personeel. Ongeveer 1 denkt juist uit te breiden. De situatie lijkt zicht ten opzichte van voorgaande kwartalen te verharden. Wel lijkt de afvloeiing van arbeidskrachten in Zuidwest- Nederland minder groot dan landelijk. Personeelsontwikkeling bij logistieke bedrijven in Zuidwest-Nederland '1 1e kw '11 1e kw '12 1e kw '13 1e kw Toename Afname Saldo 8

11 Ook in 213 verlies aan logistieke banen Ook voor het hele jaar verwacht één op de vier logistieke ondernemers personeel te moeten afstoten. Ongeveer 13 denkt juist meer mensen nodig te hebben. Per saldo een duidelijke krimp. Landelijk is het beeld nog een stuk somberder. Hier voorziet meer dan een derde een daling van de personeelssterkte. De cijfers over het 1 ste kwartaal lijken de jaarprognose (van eind 212) te onderschrijven. Verwachte personeelsontwikkeling in 212 en 213 van logistieke bedrijven in Zuidwest-NL en Nederland Afname Toename Saldo Zuidwest-Nederland Nederland Stijging Niet-werkende werkloosheid werkzoekenden transportberoepen in Sinds 212 laat het aantal niet-werkende werkzoekenden (nww-ers) met een transportberoep (ingeschreven bij UWV Werkbedrijf) een stijgende lijn zien. In Zuidwest- Nederland stonden januari personen ingeschreven met een transportberoep (waarvan 1.91 in West-Brabant en 991 in Zeeland), 21 (+8) meer dan in december en 42 (+17) meer dan in januari 212. Ook landelijk is deze ontwikkeling zichtbaar. Wanneer nader wordt ingezoomd blijkt dat het vooral om werkloze chauffeurs gaat. Zuidwest-Nederland met een transportberoep '1 jan april okt '11 jan april okt '12 jan april okt '13 jan Zeeland West-Brabant Aantal vacatures transportberoepen blijft laag Het aantal openstaande vacatures ingediend bij UWV Werkbedrijf* is in januari 213 licht gestegen ten opzichte van december tot 155 vacatures. Dit is nog altijd een zeer laag niveau. In december werd het laagste niveau in 3 jaar tijd bereikt. Ruim tweederde van de vacatures heeft betrekking op West-Brabant. Ook landelijk is de vraag naar transportberoepen op dit moment beperkt. De openstaande vacatures betreffen vooral chauffeurs. * UWV registreert maar een beperkt deel van alle vacatures. Met name de vacatures voor hoger opgeleiden blijven hierdoor buiten beeld. Vacatures transportberoepen Zuidwest-Nederland jan april okt 211 jan april okt 212 jan april okt 213 jan Zeeland West-Brabant 9

12 Bedrijvendynamiek Aantal starters en opheffingen stijgt In het 4 ste kwartaal van 212 waren er 56 logistieke starters in Zuidwest-Nederland. Ten opzichte van het 3 de kwartaal (46 starters) en 4 de kwartaal 211 (5 starters) een duidelijke stijging. Hier tegenover staan 75 opheffingen (een record), een forse stijging ten opzichte van het 3 de kwartaal (4 opheffingen) en 4 de kwartaal 211 (52 opheffingen). Over heel 212 waren er 199 starters en 196 opheffingen. Ten opzichte van 211 gaat het om een groei van respectievelijk -7,9 en +15,3. Bedrijvendynamiek logistieke sector in Zuidwest-Nederland per kwartaal '9 Q1 Q3 '1 Q1 Q3 '11 Q1 Q3 '12 Q1 Q3 Starters Opheffingen Top 5 starters en opheffingen in logistiek Zuidwest-Nederland (212) Starters Koeriers 9 Aantal bedrijven Goederenvervoer over de weg (geen verhuizingen) 33 Vervoer per taxi 18 Dienstverlening voor vervoer over land 15 Binnenvaart (vrachtvaart) 1 Opheffingen Aantal bedrijven Koeriers 51 Goederenvervoer over de weg (geen verhuizingen) 44 Binnenvaart (vrachtvaart) 24 Vervoer per taxi 16 Zee- en kustvaart (vracht- en tankvaart; geen sleepvaart) 14 Overslag zeehavens Stijging overslag haven Moerdijk over 212 In het 4 de kwartaal van 212 is de overslag in de Zeeuwse havens met 5,2 toegenomen en in Moerdijk met 2,3. Ter vergelijking, in Rotterdam Moerdij steeg de overslag met 1,7. De sterke groei k, van Zeeland de Zeeuwse havens in het 4 de kwartaal heeft niet Seaport kunnen voorkomen dat de overslag over heel s en 212 met 4,3 is gedaald. Moerdijk komt op Rotterd jaarbasis uit op +2,8. De Rotterdamse haven am (+1,7) zit iets onder de groei van Moerdijk. Groei () overslag Q4 212 en heel 212 t.o.v. dezelfde periode in 211 in de havens Q4 212 Heel 212 Moerdijk Zeeland Seaports Rotterdam 1

13 Logistiek in Beeld Arbeidsplaatsen topsector Logistiek in Zuidwest-Nederland per km², 211 Leeftijd en geslacht ondernemers in topsector Logistiek (aandeel leeftijdklasse in geslacht), 212 Bron: Logistiek in Zuidwest-Nederland, Bureau Louter (213) 11