Waarom beleggen? Leereenheid 1 INTRODUCTIE
|
|
- Lucas de Valk
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Leereenheid 1 Waarom beleggen? INTRODUCTIE Na een globaal beeld te hebben gekregen van de betekenis van het begrip beleggen, kunnen we ons de vraag stellen waarom personen en organisaties beleggen. Wat zijn de doelen die zij trachten te bereiken door te beleggen? LEERDOELEN Na grondige bestudering van deze leereenheid weet u onder meer: - dat onderscheid kan worden gemaakt tussen economische en psychologische beleggingsdoelen - welke vergoedingen kunnen worden gegeven voor het beleggen in obligaties en aandelen - welke argumenten er zijn om deze vergoedingen te geven - dat spanning en sensatie een rol kunnen spelen bij beleggen - hoe het rendement van een belegging is te berekenen - dat diversifiëren (spreiden van beleggingen over verschillende objecten) loont, zeker op wereldschaal - dat de marktwaarde van een object kan verschillen van de boekwaarde van dit object - hoe het dividendrendement en het koersrendement zijn te berekenen - dat wordt verwacht dat riskantere beleggingsobjecten hogere rendementen opleveren - wat de betekenis is van begrippen als: rendement, winstwaarschuwingen, diversificatie, marktwaarde, boekwaarde, rente of interest, dividend, koerswinst, dividendrendement, koersrendement, couponrendement, mantel en blad van een obligatie. LEERKERN 1.1 Economische en psychologische beleggingsdoelen Wij onderscheiden economische en psychologische beleggingsdoelen: Een belegger kan streven naar het bereiken van het economische of het psychologische doel of naar een combinatie van deze twee doelen. We beginnen met het economische beleggingsdoel: rendement. Hiermee wordt gedoeld op het behalen van een maximaal netto rendement bij een bepaald risico dan wel een bepaald netto rendement bij een minimaal risico. Aan het einde van de algemene introductie tot de cursus werd melding gemaakt van verschillende vergoedingen voor het ter beschikking stellen van geld door te beleggen in obligaties en/of 1
2 Beleggen, een kwestie van economie en psychologie aandelen: rente of interest, dividend en koerswinst. De hiermee gemoeide bedragen zijn vergoedingen: - voor het feit dat de belegger voorlopig niet over zijn geld kan beschikken voor consumptiedoeleinden, - voor inflatie of geldontwaarding en - voor het feit dat de belegger het risico loopt dat de behaalde resultaten van de organisatie waarin is belegd afwijken van, en met name lager zijn dan de verwachte resultaten. Het eerste argument ligt voor de hand, want personen en organisaties die (tijdelijke) overschotten aan geld beleggen zijn bereid huidige consumptie op te geven in ruil voor grotere consumptiemogelijkheden in de toekomst, stond er te lezen aan het einde van het onderdeel Consumeren of niet? van de algemene introductie tot de cursus. Het consumeren van goederen en diensten is een alom geliefkoosde activiteit, hebben wij daar kunnen lezen. Volgens verscheidene economen is het vergroten van de mogelijkheden om te consumeren zelfs de uiteindelijke drijfveer achter veel van het menselijk handelen. Beleggen is een van de methoden om de consumptiemogelijkheden te vergroten. Bij het tweede argument moeten we bedenken dat inflatie of geldontwaarding de koopkracht van de geldeenheid vermindert. Hierdoor biedt bijvoorbeeld een euro aan het einde van een periode met inflatie geringere consumptiemogelijkheden dan aan het begin van deze periode. Een methode om inflatie te meten is het gebruik maken van een standaard pakket aan consumptiemogelijkheden. Door de prijzen van de diverse goederen en diensten in dit pakket op twee tijdstippen te vergelijken, kan men inzicht krijgen in de verandering van het prijsniveau. Tot deze goederen en diensten kunnen behoren voedingsmiddelen, kleding en schoeisel, huisvesting, vervoer, recreatie en onderwijs. Moet de consument voor hetzelfde pakket op het tweede tijdstip meer betalen dan op het eerste tijdstip dan spreekt men van geldontwaarding of inflatie. Het derde argument dat werd genoemd voor het in rekening brengen van een vergoeding is het risico van afwijkende en dan vooral tegenvallende resultaten zoals lagere winsten dan oorspronkelijk voorzien. Denk hierbij aan de winstwaarschuwingen die ondernemingen afgeven. OPGAVE 1.1 Hoe hebben de aantallen winstwaarschuwingen in Nederland zich de laatste jaren ontwikkeld? Het ervaren van spanning en sensatie is een belangrijk psychologisch doel van beleggen. Dit doel komt onder meer naar voren bij de keuze tussen indexbeleggen en andere vormen van beleggen, welke keuze in leereenheid 3 uitgebreider aan de orde zal komen. Ofschoon empirisch onderzoek uitgevoerd door diverse wetenschappers in binnen- en buitenland heeft uitgewezen dat het bijzonder moeilijk is om door middel van die andere vormen van beleggen stelselmatig een hoger netto rendement bij een bepaald risico te behalen dan het netto 2
3 rendement dat indexbeleggen oplevert, stapt men toch niet massaal over op indexbeleggen. Indexbeleggen wordt namelijk afgeschilderd als saai, betoogt Ter Horst in een interview naar aanleiding van zijn proefschrift Longitudinal Analysis of Mutual Fund Performance (zie de lijst met literatuur aan het einde van deze cursus). Hij stelt: Als iemand de spanning van het beleggen nuttig vindt, dan moet je dat doen. Het is als het casino. Iedereen weet dat alleen het casino daar rijk van wordt en toch gaan mensen er naar toe. Op de vraag of hij zelf aan indexbeleggen doet, antwoordt hij ontkennend: dat vind ik dan toch niet spannend genoeg. Als je in een index gaat beleggen is de spanning er wel af. In zijn boek Behavioral Finance; Motivatiepsychologie van de belegger blijkt Debels dezelfde mening te huldigen als Ter Horst. Hij schrijft over deze kwestie: De job van belegger is eigenlijk vrij gemakkelijk. Je koopt enkele indexfondsen en daarmee is de klus af. Behavioral beleggers nemen uiteraard geen genoegen met deze oplossing. Ze vinden het fijn om aandelen en actieve beleggingsfondsen te kopen en te verkopen (Debels 2006, blz. 169). Door hun vakgebieden te combineren hebben de Amerikaanse onderzoekers Kuhnen (economie) en Knutson (neuropsychologie) weten vast te stellen dat emoties het rationele denkproces bij het nemen van beleggingsbeslissingen danig kunnen verstoren. Hun onderzoeksresultaten hebben de Nederlandse kranten gehaald. In een artikel naar aanleiding van het onderzoek van Kuhnen en Knutson, verschenen in de Volkskrant van 3 februari 2006, staat onder meer het volgende te lezen. Het onderzoek toont aan dat de hersenen van de proefpersonen bij het nemen van irrationele en riskante beleggingsbeslissingen andere stoffen produceren dan bij het nemen van rationele en gecalculeerde beslissingen. De eerstgenoemde beslissingen bleken het genotscentrum van de hersenen te activeren; de plaats die ook wordt gestimuleerd door het genieten van bijvoorbeeld een goed glas wijn. Rationele en gecalculeerde beslissingen prikkelen daarentegen een ander deel van de hersenen. Zie verder 1.2 Rendementsberekeningen Langjarig historisch onderzoek, zoals dat van Ibbotson, laat zien dat riskantere beleggingsobjecten in het algemeen hogere rendementen opleveren. Zo is beleggen in aandelen doorgaans riskanter dan beleggen in obligaties. Immers, de dividendvergoedingen voor het beleggen in aandelen worden niet van tevoren toegezegd, terwijl dit bij de interestvergoedingen voor het beleggen in obligaties wel het geval is. Bovendien blijken aandelenkoersen sterker te schommelen dan obligatiekoersen. Niettemin zijn situaties denkbaar waarin, bijvoorbeeld door tegenvallende resultaten van de organisatie die de obligaties heeft uitgegeven, de interestvergoedingen niet of niet geheel of niet op tijd worden gegeven. Dit is het risico bedoeld in het derde argument. Tevens is gebleken dat het loont om het te beleggen bedrag te spreiden over verschillende beleggingsobjecten. Een voorbeeld: de ervaring heeft geleerd dat een belegging in zowel aandelen als obligaties gunstig kan zijn omdat obligaties (en andere vastrentende waarden) vaak nog goed 3
4 Beleggen, een kwestie van economie en psychologie blijken te presteren in periodes waarin het aandelenrendement achterblijft. Het spreiden van het te beleggen bedrag over verschillende beleggingsobjecten, in het financiële vakjargon: diversificatie, kan zeker op wereldschaal leiden tot het verkleinen van het beleggingsrisico. Op diversificatie komen we terug in leereenheid 3. We hebben in de algemene introductie tot de cursus geconstateerd dat, behalve dividend en rente of interest, ook koerswinst een element kan zijn bij het bepalen van de vergoeding voor beleggen. De hoogte van de koerswinst houdt verband met de waarde van beleggingsobjecten als aandelen en obligaties. Een huiseigenaar, een autobezitter en een belegger hebben iets gemeen: zij zijn geïnteresseerd in de waarde van hun bezit 1, vooral in situaties waarin het verkopen hiervan aan de orde is. Want hoe hoger de waarde van het bezit is hoe groter hun consumptiemogelijkheden zijn. Hier komt nog bij dat met name een huiseigenaar en een belegger er tegenop zien om hun bezit te verkopen indien dit in waarde is gedaald en waarop zij dus verlies lijden. Op dit psychologisch verschijnsel, dat bekend staat als verliesaversie, zullen wij in leereenheid 4 terugkomen. De waarde is dan de prijs waartegen het huis, de auto respectievelijk het beleggingsobject aan een ander is te verkopen, in termen gebruikelijk binnen de (bedrijfs)economie: de marktwaarde. Huiseigenaar, autobezitter en belegger zijn gebaat bij een zo hoog mogelijke marktwaarde. We moeten een onderscheid maken tussen de marktwaarde en de waarde volgens de boekhouding: de boekwaarde. De boekwaarde kan worden berekend door de aanschafprijs te verminderen met de afschrijvingen geboekt tot en met het waarderingsmoment, met andere woorden tot en met het tijdstip waarop waardebepaling plaatsvindt. Maar huiseigenaren, autobezitters en beleggers plegen niet af te schrijven. Ten behoeve van de waardebepaling van hun bezit kijken zij eerder naar de prijzen waartegen vergelijkbare huizen te koop staan, naar de autoprijzen in de prijslijsten van de ANWB respectievelijk naar de koersen van beleggingsobjecten als aandelen en obligaties op de beurspagina van de krant. Die beurspagina is van groot belang om het economisch rendement vast te stellen. Dit rendement bestaat, zoals we hebben gezien, uit twee componenten: - rente of interest dan wel dividend - koerswinst De eerste component kan worden vastgesteld aan de hand van de ontvangen interest- en dividendbedragen. Gaat het om een belegging in aandelen, dan kan sprake zijn van een absoluut of van een relatief dividendrendement. Het absolute dividendrendement is het dividendbedrag dat in een bepaalde periode door een aandelenbelegger is ontvangen. Delen wij dit dividendbedrag door de marktwaarde, dus de aandelenkoers aan het begin van de periode dan resulteert het 1 Eenvoudigheidshalve wordt hier afgezien van juridische verschillen tussen de eigenaar, de bezitter en de houder van een object. 4
5 dividendrendement uitgedrukt in een percentage: het relatieve dividendrendement. De tweede component, dat is de koerswinst, laat zich berekenen door de koers van de aandelen aan het begin van de periode te vergelijken met de koers van de aandelen aan het einde van de periode: het verschil tussen deze koersen is de absolute koerswinst of het absolute koersrendement. Wordt dit verschil gedeeld door de aandelenkoers aan het begin van de periode dan resulteert het koersrendement uitgedrukt in een percentage: het relatieve koersrendement. Hierbij zij opgemerkt dat, indien de koers aan het begin van de periode hoger is dan die aan het einde van de periode er sprake is van een negatieve koerswinst: een koersverlies. Dit koersverlies kan groter zijn dan de ontvangen dividendbedragen. Het totale rendement van de belegging is dan negatief. Dit geldt zowel voor het absolute rendement als voor het relatieve rendement. OPGAVE 1.2 Stel dat een vrouwelijke belegger aandelen heeft gekocht voor een bedrag van 1.500, dit is de marktwaarde of koers van de aandelen aan het begin van haar beleggingsperiode. Een jaar later ontvangt de belegger 150 aan dividend waarna zij de aandelen voor verkoopt. Bereken met behulp van deze gegevens het behaalde of gerealiseerde: a. absolute totale rendement b. absolute dividendrendement c. absolute koersrendement d. relatieve totale rendement e. relatieve dividendrendement f. relatieve koersrendement Opgave 1.2 heeft betrekking op een belegging in aandelen. Bij beleggen in obligaties kunnen wij ook een onderscheid maken tussen absolute en relatieve rendementen. De gehanteerde terminologie wijkt echter iets af: in plaats van dividendrendement spreekt men van couponrendement. Dit laat zich als volgt verklaren. In de algemene introductie tot deze cursus hebben wij een obligatie omschreven als een schuldbekentenis. Oorspronkelijk was een obligatie een waardepapier dat bestond uit twee gedeelten: de mantel en het blad. De mantel is de eigenlijke schuldbekentenis waarop onder meer staat hoe groot de betrokken schuld is, na hoeveel tijd deze schuld wordt afgelost en hoeveel interest periodiek wordt betaald. Het blad is een verzameling bonnetjes of coupons. Elke coupon geeft recht op een betaling van het interestbedrag op de (jaarlijkse) interestvervaldatum: het absolute couponrendement. Delen wij het interestbedrag door de marktwaarde van de obligatie of de obligatiekoers aan het begin van de periode dan resulteert het couponrendement uitgedrukt in een percentage van deze koers: het relatieve couponrendement. En zo ontstond het beeld van de kapitalist of welgestelde rentenier die zijn dagen sleet met couponnetjes knippen en huisjes melken, terwijl zijn medemens in het zweet zijns aanschijns een karige boterham verdiende. Naast obligaties en aandelen zijn er talloze andere mogelijkheden om te beleggen. In leereenheid 2 zullen we dieper ingaan op deze beide maar 5
6 Beleggen, een kwestie van economie en psychologie ook op diverse andere mogelijkheden om te beleggen. Hiertoe behoren ook mogelijkheden waaraan misschien in eerste aanleg niet wordt gedacht zoals kunstvoorwerpen en wijn. En dan zal nog eens duidelijk worden dat de grens tussen beleggen en verzamelen vrij vaag kan zijn, want wanneer wordt een verzamelaar van schilderijen vervaardigd door Nederlandse meesters uit de gouden eeuw tot een belegger in deze schilderijen? 6
7 UITWERKINGEN VAN OPGAVEN OPGAVE 1.1 Vanaf eind 2002 vertoont het aantal winstwaarschuwingen een dalende tendentie. Zie onder meer: OPGAVE 1.2 Geven wij deze situatie weer met behulp van een tijdlijn dan ontstaat het volgende beeld: a. De aandelen hebben (dividend + verkoopopbrengst = ) opgeleverd terwijl zij hebben gekost. Het behaalde (of gerealiseerde) absolute totale rendement bedraagt dus = b. Het absolute dividendrendement bestaat uit het ontvangen dividendbedrag en bedraagt 150. c. Door de marktwaarde of koers van de aandelen op het aankoopmoment te vergelijken met die op het verkoopmoment krijgen we inzicht in het behaalde koersrendement: = 100. d. Als we het absolute totale rendement ( 250) delen door de marktwaarde of koers van de aandelen aan het begin van de beleggingsperiode ( 1.500) dan resulteert het relatieve totale rendement: = = 16,67% e. Het relatieve dividendrendement laat zich berekenen uit: = 10% f. Het relatieve koersrendement bedraagt: = 6,67% Het relatieve dividendrendement (10%) en het relatieve koersrendement (6,67%) zijn beide positief en tellen op tot het relatieve totale rendement (16,67%). 7
ALGEMENE INTRODUCTIE TOT DE CURSUS
Algemene introductie tot de cursus ALGEMENE INTRODUCTIE TOT DE CURSUS Kennisname van de theorieën, modellen, inzichten en feiten naar voren gebracht in deze cursus kan de moeite waard zijn voor hen die
Nadere informatieRendement, Effectief rendement, IRR, wat is het nu?
Rendement, Effectief rendement, IRR, wat is het nu? Author : G.K. van Dommelen Date : 02-10-2014 (publicatiedatum 3 oktober 2014) Op 18 september jongstleden publiceerden wij een artikel over het bod dat
Nadere informatiePraktische opdracht Economie Beleggen
Praktische opdracht Economie Beleggen Praktische-opdracht door een scholier 1965 woorden 30 oktober 2003 8,1 62 keer beoordeeld Vak Economie Inhoud: 1. Inhoudsopgave 2. Inleiding 3. Wat is beleggen? 4.
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. 2002 slechtste beursjaar na WO II. Grootste koersdaling in een jaar sinds Tweede Wereldoorlog
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB03-001 7 januari 2003 9.30 uur 2002 slechtste beursjaar na WO II Voor beleggers in Nederlandse aandelen is 2002 het slechtste beursjaar sinds de Tweede
Nadere informatieSamenvatting Economie Hoofdstuk 16,17,18
Samenvatting Economie Hoofdstuk 16,17,18 Samenvatting door Suzanne 4057 woorden 20 september 2017 4,2 7 keer beoordeeld Vak Methode Economie Percent Economie samenvatting hoofdstuk 16,17,18 Paragraaf 16.1
Nadere informatieInhoud. Deel 1 Geen rendement zonder risico 1 Rustig en onrustig beleggen 12 2 Alles heeft z n prijs 27 3 Verdeel en heers 41
Inhoud Inleiding 9 Deel 1 Geen rendement zonder risico 1 Rustig en onrustig beleggen 12 2 Alles heeft z n prijs 27 3 Verdeel en heers 41 Deel 2 Eigen vermogen of onvermogen 4 Eigen vermogen 56 5 Uit balans
Nadere informatieInformatiewijzer. Beleggingsdoelstelling & Risicoprofielen. Today s Tomorrow Morgen begint vandaag
Informatiewijzer Beleggingsdoelstelling & Risicoprofielen Today s Tomorrow Morgen begint vandaag Beleggen op een manier die bij u past! Aangenomen mag worden dat beleggen een voor u een hoger rendement
Nadere informatieHoofdstuk 3: Arbitrage en financiële besluitvorming
Hoofdstuk 3: Arbitrage en financiële besluitvorming Elke beslissing heeft consequenties voor de toekomst en deze consequenties kunnen voordelig of nadelig zijn. Als de extra kosten de voordelen overschrijden,
Nadere informatie7,8. Samenvatting door een scholier 868 woorden 3 maart keer beoordeeld. Economie in context. Samenvatting economie. 2.
Samenvatting door een scholier 868 woorden 3 maart 2015 7,8 4 keer beoordeeld Vak Methode Economie Economie in context Samenvatting economie 2.1 Sparen en rente Redenen om te sparen: 1. Sparen uit voorzorg
Nadere informatieCompex wiskunde A1-2 vwo 2004-I
KoersSprint In deze opgave gebruiken we enkele Excelbestanden. Het kan zijn dat de uitkomsten van de berekeningen in de bestanden iets verschillen van de exacte waarden door afrondingen. Verder kunnen
Nadere informatieBeleggingsverslag. 31 december 2015 tot en met 31 december Aegon Levensverzekeringen NV inzake toeslagen Loodswezen
31 december 2015 tot en met 31 december 2016 Inhoud 1 Balans per 31 december 2016 3 2 Winst- en-verliesrekening over 2016 4 3 Kasstroomoverzicht over 2016 5 4 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling
Nadere informatieBeleggingsverslag. 1 januari 2017 tot en met 31 december Aegon Levensverzekeringen NV inzake toeslagen Loodswezen
1 januari 2017 tot en met 31 december 2017 Inhoud 1 Balans per 31 december 2017 3 2 Winst-en-verliesrekening over 2017 4 3 Kasstroomoverzicht over 2017 5 4 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling
Nadere informatie21 juni Wegwijs in Tak 23
21 juni 2017 Wegwijs in Tak 23 Inhoud Vastrentende beleggingen en obligaties Wat zijn de alternatieven? Investeren in fondsen? Tak 23: de eenvoudige investering Tips om te slagen VASTRENTENDE BELEGGINGEN
Nadere informatieToets zelf regie over beleggen
Toets zelf regie over beleggen 1. Ik herken me het best in de volgende uitspraak: A. Ik ben bang om te beleggen. Ik kan hiermee verlies lijden. B. Ik heb nog niet eerder belegd. C. Ik ben gestopt met beleggen.
Nadere informatieRuilen over de tijd (havo)
1. Leg uit dat het sparen door gezinnen een voorbeeld is van ruilen in de tijd. 2. Leg uit waarom investeren door bedrijven als ruilen over de tijd beschouwd kan worden. 3. Wat is intertemporele substitutie?
Nadere informatieWat u moet weten over beleggen
Rabo BedrijvenPensioen Wat u moet weten over beleggen Beleggen voor het Rabo BedrijvenPensioen Uw werkgever betaalt pensioenpremies voor het Rabo BedrijvenPensioen. In deze brochure leest u hoe we deze
Nadere informatieWelke soorten beleggingen zijn er?
Welke soorten beleggingen zijn er? Je kunt op verschillende manieren je geld beleggen. Hier lees je welke manieren consumenten het meest gebruiken. Ook vertellen we wat de belangrijkste eigenschappen van
Nadere informatie1. Leg uit dat het sparen door gezinnen een voorbeeld is van ruilen in de tijd. 2. Leg uit waarom investeren door bedrijven als ruilen over de tijd beschouwd kan worden. 3. Wat is intertemporele substitutie?
Nadere informatieVermogen: geld Kapitaal (aandelen, obligaties, leningen (lange termijn))
www.jooplengkeek.nl Vermogensmarkt De markt: vraag en aanbod Vermogen: geld Kapitaal (aandelen, obligaties, leningen (lange termijn)) Vermogen is een ruimer begrip dan geld. Een banksaldo is ook vermogen.
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Rente op kapitaalmarkt naar laagterecord. Slechtste eerste kwartaal op Damrak voor aandelen
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB03-063 2 april 2003 9.30 uur Rente op kapitaalmarkt naar laagterecord In het eerste kwartaal van 2003 is de rente op de kapitaalmarkt gedaald tot het laagste
Nadere informatieKenmerken financiële instrumenten en risico s
Kenmerken financiële instrumenten en risico s Inleiding Aan alle vormen van beleggen zijn risico s verbonden. De risico s zijn afhankelijk van de belegging. Een belegging kan in meer of mindere mate speculatief
Nadere informatie1. Wat is uw voornaamste beleggingsdoel? Punten
NnL Wat is uw beleggersprofiel? Wat voor belegger bent u? Accepteert u risico's? Of speelt u liever op zeker? Door de onderstaande vragen te beantwoorden, brengt u uw risicoprofiel en uw beleggingshorizon
Nadere informatieBeleggen voor het Rabo BedrijvenPensioen
Beleggen voor het Rabo BedrijvenPensioen Wat u moet weten over beleggen Uw werkgever betaalt pensioenpremies voor het Rabo BedrijvenPensioen. In deze brochure leest u hoe we die premies voor u beleggen.
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Een van de slechtste kwartalen in 50 jaar. Obligaties en vastgoed geven positief rendement
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB02-135 2 juli 2002 9.30 uur Aandelen hard onderuit in tweede kwartaal De koersen van Nederlandse aandelen zijn hard onderuit gegaan in het tweede kwartaal
Nadere informatiea Wie lenen er allemaal voor de aanschaf van een duurzaam consumptiegoed? b Wie lenen er allemaal wegens een onverwachte tegenslag?
Eindtoets hoofdstuk 1 Kopen doe je zo (CONSUMEREN) 1.3 Ik spaar, leen en beleg mijn geld 1 REDENEN OM TE SPAREN Hier staan zes mensen die sparen: Linda zet geld opzij voor haar vakantie Roy belegt in aandelen
Nadere informatieSamenvatting Economie Hoofdstuk 6 deel 1
Samenvatting Economie Hoofdstuk 6 deel 1 Samenvatting door een scholier 1612 woorden 18 september 2003 6,3 6 keer beoordeeld Vak Economie Samenvatting M&O module 1 Hoofdstuk 6 Lang vreemd vermogen -> Vermogen
Nadere informatiePersbericht. 2001 slechtste beursjaar sinds oliecrisis. Centraal Bureau voor de Statistiek
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB02-001 3 januari 2002 9.30 uur 2001 slechtste beursjaar sinds oliecrisis Het afgelopen jaar is het op een na slechtste beursjaar geweest in de naoorlogse
Nadere informatie7,3. Opdracht door een scholier 2133 woorden 14 januari keer beoordeeld. Inleiding
Opdracht door een scholier 2133 woorden 14 januari 2002 7,3 73 keer beoordeeld Vak Economie Inleiding De afgelopen periode is er regelmatig in het nieuws gesproken over het dalen van de aandelenkoersen
Nadere informatieHoofdstuk 22. De kosten van duurzame productiemiddelen. Wat zijn afschrijvingen? Waardevermindering van je bezit!
www.jooplengkeek.nl De kosten van duurzame productiemiddelen Hoofdstuk 22 Wat zijn afschrijvingen? Waardevermindering van je bezit! Duurzame bezittingen gaan we afschrijven in meerdere jaren. (niet in
Nadere informatieHoofdstuk 12. Vreemd vermogen op lange termijn. Een lening (schuld) met een looptijd van langer dan een jaar. We bespreken 3 verschillende leningen:
www.jooplengkeek.nl Vreemd vermogen op lange termijn Een lening (schuld) met een looptijd van langer dan een jaar. We bespreken 3 verschillende leningen: 1. Onderhandse lening. 2. Obligatie lening. 3.
Nadere informatieDe financiële situatie van Pensioenfonds UWV vanaf 31 augustus 2014
De financiële situatie van Pensioenfonds UWV vanaf 31 ustus 2014 Op 31 ustus 2014 liep het kortetermijnherstelplan van Pensioenfonds UWV af. Tegen de verwachting in heeft het pensioenfonds de pensioenen
Nadere informatieDocentenhandleiding BEURSSPEL Experiment aandelen & koersen
Docentenhandleiding BEURSSPEL Experiment aandelen & koersen Voor de docent Algemeen Door het beursspel krijgen leerlingen een duidelijker beeld van hoe koersen op de beurs worden beïnvloed. Het kan voor
Nadere informatieEigen vermogen Geplaats aandelenkapitaal Agioreserve Herwaarderingsreserve Wettelijke en statutaire reserves Ingehouden winst uit de voorgaande jaren
www.jooplengkeek.nl Regels voor Passiva Eigen vermogen Geplaats aandelenkapitaal Agioreserve Herwaarderingsreserve Wettelijke en statutaire reserves Ingehouden winst uit de voorgaande jaren www.jooplengkeek.nl
Nadere informatieHet eigen vermogen is permanent dat wil zeggen voor onbepaalde tijd (blijvend)aanwezig in de onderneming.
www.jooplengkeek.nl Eigen vermogen bij een bv en een nv Het eigen vermogen is permanent dat wil zeggen voor onbepaalde tijd (blijvend)aanwezig in de onderneming. Het bestaat uit aandelenkapitaal en opgebouwde
Nadere informatieSamenvatting M&O hoofdstuk
Samenvatting M&O hoofdstuk 10+ 11 Samenvatting door een scholier 1168 woorden 16 maart 2017 7 3 keer beoordeeld Vak Methode M&O In balans Hoofdstuk 10 vermogensmarkt 10.1 vrager van vermogen Vragers van
Nadere informatieVraag Antwoord Scores. door middel van annuïteiten 1 want er wordt (periodiek) een vast bedrag aan aflossing en interest betaald 1
Opgave 1 1 maximumscore 2 door middel van annuïteiten 1 want er wordt (periodiek) een vast bedrag aan aflossing en interest betaald 1 Opmerking Het tweede deelscorepunt wordt alleen toegekend wanneer het
Nadere informatiePortefeuilleprofielen
Portefeuilleprofielen Rood BANDBREEDTE van de portefeuille Laatste update: 1 oktober 2015 ROOD Minimum Maximum Tactisch Aandelen 80,00% 100,00% 95,00% Obligaties 0,00% 15,00% 0,00% Onroerend Goed 0,00%
Nadere informatieRentenieren op het dividend Geld en Kapitaalmarkt
Rentenieren op het dividend Geld en Kapitaalmarkt 2010-2011 Erik Corluy en Yannick Stoffelen 2FiVe INHOUDSOPGAVE Inleiding... 3 Algemeen... 3 Bedrijven die dividenden uitkeren... 4 Enkele voorbeelden/onze
Nadere informatieBeleggen. voor beginners
Beleggen voor beginners Beleggen voor beginners Inhoudsopgave Een uitgave van beginmetbeleggen.com Beleggen brengt altijd risico s met zich mee. Hoewel de informatie in dit document met de grootst mogelijke
Nadere informatiehet gemak van het Pension Lifecycle Fund
het gemak van het Pension Lifecycle Fund 1 inhoud Omschrijving Pagina 1. Wat is een lifecycle fonds? 2 2. Hoe werkt het ABN AMRO Pension Lifecycle Fund? 2 3. Hoeveel rendement kunt u behalen? 3 4. Wat
Nadere informatieEen gezonde beleggingsportefeuille voor Later
Een gezonde beleggingsportefeuille voor Later Richard Feenstra Senior Sales Manager Fidelity Worldwide Investment Op weg naar financiële zekerheid voor Later? 1. Waarom beleggen? 2. Hoe beleggen? 3. Wat
Nadere informatieT T A M. Vandaag lijken aandelen volgens TreeTop Asset Management absoluut en relatief goedkoop.
T T A M Een vermogen 249 keer verhogen sinds 1900 Ondanks twee wereldconflicten en de grote crisis van de jaren dertig, verhoogde de reële waarde (na inflatie) van een globale aandelenportefeuille 249
Nadere informatie10-jaars rente Duitsland. 10-jaars rente VS. Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 4 e kwartaal 2017
In onze tweede nieuwsbrief nieuwe stijl blikken wij terug op het afgelopen kwartaal, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en presenteren wij onze visie op de financiële markten voor het komende kwartaal.
Nadere informatieStrategy Background Papers
november 2013 Beleggen in vastgoed Huurder of eigenaar, iedereen krijgt in het dagelijkse leven te maken met vastgoed. De meeste eigenaars van een huis zien hun woning meer als een vorm van comfort dan
Nadere informatieHoofdstuk 20: Financiële opties
Hoofdstuk 20: Financiële opties Hoofdstuk 20 introduceert financiële opties, die beleggers het recht geven om een aandeel te kopen of te verkopen in de toekomst. Financiële opties zijn een belangrijk instrument
Nadere informatieHoeveel geld zit er in de bedrijfsvoering?
Hoeveel geld zit er in de bedrijfsvoering? Een simpele vraag met een simpel en nuttig antwoord. Deze vraag is de eerste stap bij het opstellen van kristalheldere financiële overzichten. Hoeveel geld zit
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 EERSTE KWARTAAL 2019
KWARTAALVERSLAG EERSTE KWARTAAL 2019 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 maart 2019 bedroeg 118,7%. Het rendement van 1 januari tot en met 31 maart 2019 bedroeg 7,1%. Het pensioenvermogen per
Nadere informatielle mogelijke k Alle mogelijke kosten op een rijtje
lle mogelijke k Alle mogelijke kosten op een rijtje Alle mogelijke kosten op een rijtje Over onze kosten zijn we graag zo duidelijk mogelijk. Hieronder lichten we daarom alle kosten toe waar u met een
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 1 Op de gegevens voor de top 10% van 1999
Nadere informatieZelf Beleggen en Sparen
de vrijheid van Zelf Beleggen en Sparen 1 inhoud Omschrijving Pagina 1. Wat is Zelf Beleggen en Sparen? 2 2. Hoe werkt Zelf Beleggen en Sparen bij ABN AMRO Pensioenen? 2 3. Hoeveel rendement kunt u behalen?
Nadere informatieINLEIDING WET OP DE INKOMSTENBELASTING
INLEIDING WET OP DE INKOMSTENBELASTING ECONOMIE VMBO 3 VMBO TL 1 Inhoudsopgave Inleiding Hoofdstuk 1: Box 1 berekenen Hoofdstuk 2: Box 3 berekenen Hoofdstuk 3: Alles bij elkaar Hoofdstuk 4: Handleiding
Nadere informatieDe looptijd van een obligatie is bekend van bij de aanvang (met uitzondering van eeuwigdurende obligaties).
Obligatie Verklarende fiche Wat is een obligatie? Een obligatie is een verhandelbaar schuldeffect. Een obligatie kopen komt er dus op neer geld uit te lenen aan de instelling (een Staat of een bedrijf)
Nadere informatieAllianz Nederland Asset Management B.V. Allianz. Beleggersrekening. Beleggen om uw geld te laten groeien.
Allianz Nederland Asset Management B.V. Allianz Beleggersrekening Beleggen om uw geld te laten groeien. Wilt u beleggen om uw geld te laten groeien? Kies dan voor goede prestaties en flexibiliteit met
Nadere informatieHoofdstuk 12. Vreemd vermogen op lange termijn.
Samenvatting door een scholier 1771 woorden 20 februari 2008 8 15 keer beoordeeld Vak Methode M&O In balans Hoofdstuk 12. Vreemd vermogen op lange termijn. Onderhandse lening ; Een lening op lange termijn
Nadere informatieSamenvatting Economie Hoofdstuk 10 t/m 16
Samenvatting Economie Hoofdstuk 10 t/m 16 Samenvatting door M. 1175 woorden 17 juni 2015 7,5 10 keer beoordeeld Vak Methode Economie Percent Economie hoofdstuk 10 Samenwerken Externe effecten = onbedoelde
Nadere informatieRegels voor activa ; Waarderingsgrondslagen
www.jooplengkeek.nl Regels voor activa ; Waarderingsgrondslagen De waarderingsgrondslag is de wijze waarop de activa (bezit) wordt gewaardeerd in de administratie (boekhouding, balans). Voor welke prijs?
Nadere informatieBeleggingrisico s. Rendement en risico
Beleggingsrisico s Beleggingrisico s Onderstaand tref je de omschrijving aan van de belangrijkste beleggingsrisico s die samenhangen met jouw keuze voor een portefeuilleprofiel. Je neemt een belangrijke
Nadere informatieUitkomen voor de beste resultaten. DB Star Performer
Uitkomen voor de beste resultaten DB Star Performer Gestimuleerd rendement Voordelen Hoe het werkt Simulatie aan de hand van historische gegevens geeft consistente resultaten op lange termijn Voordelen
Nadere informatieWaarin beleggen? Leereenheid 2 INTRODUCTIE
Leereenheid 2 Waarin beleggen? INTRODUCTIE Nu we weten welke beleggingsdoelen kunnen worden onderscheiden, zullen wij een beeld trachten te krijgen van de beleggingsobjecten die beschikbaar zijn om deze
Nadere informatieAFM Consumentenmonitor najaar 2012 Beleggers
AFM Consumentenmonitor najaar 2012 Beleggers December 2012 GfK 2012 AFM Consumentenmonitor December 2012 1 Inhoudsopgave 1. Management Summary 2. Onderzoeksresultaten in detail Beleggingsfondsen en kosten
Nadere informatieInleiding. 1.1 Aandeel. Medezeggenschap in de onderneming. Een gedeelte in het overschot bij de liquidatie van de onderneming.
Werkstuk door een scholier 1905 woorden 18 juni 2003 5.5 168 keer beoordeeld Vak Economie Het begrip Aandeel 1.0 Inleiding Het meest verhandelde - en waarschijnlijk ook het bekendste - effect is het aandeel.
Nadere informatieBeleggen. voor uw pensioen
Beleggen voor uw pensioen In deze brochure over beleggen staat algemene informatie. Deze brochure is bedoeld om werknemers van KPN Contact een algemeen beeld te geven. We besteden veel aandacht aan de
Nadere informatieWanneer de ondernemer niet meer in staat is alle schulden te betalen, wordt door een rechtbank een faillissement uitgesproken.
Samenvatting door H. 1531 woorden 18 oktober 2016 4 3 keer beoordeeld Vak M&O Hoofdstuk 9 De rechtsvorm is de juridische ofwel wettelijke vorm van een organisatie. Er zijn zes verschillende rechtsvormen:
Nadere informatieProfielwijzer. Profielwijzer - LCE-031 1
Profielwijzer Via uw (voormalige) werkgever heeft u bij Pensioenfonds Accountancy een pensioenkapitaal opgebouwd in een excedentregeling (beschikbare premieregeling). Uw pensioenkapitaal wordt belegd via
Nadere informatieIntrest DEZE TAAK BESTAAT UIT 36 ITEMS. MULO-III kandidaten maken de items 1 t/m 30. MULO-IV kandidaten maken de items 1 t/m 36.
EZE TK ESTT UIT 36 ITEMS. MULO-III kandidaten maken de items 1 t/m 30. MULO-IV kandidaten maken de items 1 t/m 36. Intrest eschouw de volgende beweringen: I 1 e standvastige deler wordt berekend met p
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Kleine en middelgrote fondsen meest gestegen op Damrak. Kleine en middelgrote fondsen in trek
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB03-179 2 oktober 2003 9.30 uur Kleine en middelgrote fondsen meest gestegen op Damrak De koersen van de kleine en middelgrote fondsen op de Amsterdamse
Nadere informatieDinsdag 22 september 2015. Beleggen met ETF s Van theorie tot strategie
Dinsdag 22 september 2015 Beleggen met ETF s Van theorie tot strategie Wie geven deze presentatie? Tycho Schaaf Beleggingsspecialist LYNX Martijn Rozemuller Oprichter en directeur Think ETF s 1 De agenda
Nadere informatieEzcorp Inc. TIP 2: Verenigde Staten. Ticker Symbol. Credit Services
TIP 2: Ezcorp Inc. Beurs Land Ticker Symbol ISIN Code Sector Nasdaq Verenigde Staten EZPW US3023011063 Credit Services Ezcorp (EZPW) is een bedrijf dat leningen verstrekt en daarnaast tweedehands spullen
Nadere informatie20 tips over sparen en beleggen.
20 tips over sparen en beleggen. www.sparen-en-beleggen.nl 10 spaartips TIP 1 Bepaal uw spaardoel Spaart u bijvoorbeeld om een buffer op te bouwen of wilt u sparen voor een nieuwe auto of vakantie. Het
Nadere informatieAandelenopties in woord en beeld
Aandelenopties in woord en beeld 2 Aandelenopties in woord en beeld 1 In deze brochure gaan we het hebben over aandelenopties zoals die worden verhandeld op de optiebeurs van Euronext. Maar wat zijn dat
Nadere informatieRabobank (leden)certificaten
Rabobank (leden)certificaten Investment case Jaap Koelewijn De Rabobank verhoogt haar kapitaalbuffers door voor nominaal 1,5 miljard nieuwe certificaten Rabobank uit te geven. Niet geheel toevallig valt
Nadere informatieVeel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen
Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen 1. De kwartaalcijfers van de pensioenfondsen zijn negatief. Hoe komt dat? Het algemene beeld is dat het derde kwartaal, en dan in het bijzonder de maand
Nadere informatieTrade van de Week. Traden, BAM, cashen!
Trade van de Week Traden, BAM, cashen! De titel doet het wellicht al vermoeden. Ik sprak vandaag een klant die een mooie winst behaalde door het handelen in BAM. Een trade die met recht Trade van de Week
Nadere informatie(Vak)Woordenschat, onderschat?
(Vak)Woordenschat, onderschat? Docent: Peter Nessen Vak: Economie 4 VWO School: Damstede College A dam Periode: Nov. 12 Febr. 13 Interventiedoel Vergroten van de (vak)woordenschat van leerlingen, met als
Nadere informatieVragenlijst. - in te vullen door financieel adviseur -
Vragenlijst - in te vullen door financieel adviseur - Vaststelling risicoprofiel Voor de bepaling van het risicoprofiel dient uw cliënt de volgende acht vragen naar waarheid te beantwoorden. 1. Met welke
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2017-1 april 2017 t/m 30 juni 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind juni 2017 is 115,7% en is gestegen ten opzichte van
Nadere informatieExamen VWO. Bedrijfseconomie, ondernemerschap en financiële zelfredzaamheid. Voorbeeldopgaven Mary-Ann. Mary-Ann Voorbeeldopgave VWO.
Examen VWO 2017 Voorbeeldopgaven Mary-Ann Bedrijfseconomie, ondernemerschap en financiële zelfredzaamheid Mary-Ann Voorbeeldopgave VWO.doc - 23-6-2016 Voorbeeldopgave nieuwe programma onderdelen bij Bedrijfseconomie,
Nadere informatieSlechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!
Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.
Nadere informatieZeg rente, wat doe je met mijn spaargeld? Den Haag, 2018
Zeg rente, wat doe je met mijn spaargeld? Den Haag, 2018 20.00 uur Welkom Rente, alles wat u moet weten Het combineren van sparen & beleggen Conclusie 21.05 uur 2 Rente, alles wat u moet weten Rente, interest
Nadere informatieGestructureerde ProductenWijzer
Gestructureerde ProductenWijzer Producten met gehele of gedeeltelijke hoofdsombescherming U bent mogelijk geïnteresseerd in beleggen in gestructureerde producten. Maar wat zijn gestructureerde producten?
Nadere informatieUNIFORM HEREXAMEN EIND MULO tevens II E ZITTING STAATSEXAMEN MULO 2007
MNSTERE VN ONERWJS EN VOLKSONTWKKELNG EXMENUREU UNFORM HEREXMEN EN MULO tevens E ZTTNG STTSEXMEN MULO 2007 VK : ERJFSREKENEN TUM: WOENSG 08 UGUSTUS 2007 TJ : 07.30-09.30 UUR EZE TK ESTT UT 36 TEMS. ntrest
Nadere informatieRekenmodule procenten Pagina 1
% Rekenmodule procenten Pagina 1 Rekenmodule procenten Pagina 2 Inleiding Omdat gebleken is dat nog niet iedereen van jullie helemaal thuis is in procenten gaan we het nu hebben over dit onderwerp. Met
Nadere informatieUNIFORM EINDEXAMEN MULO tevens TOELATINGSEXAMEN VWO/HAVO 2010
MINISTERIE VAN ONDERWIJS EN VOLKSONTWIKKELING EXAMENBUREAU UNIFORM EINDEXAMEN MULO tevens TOELATINGSEXAMEN VWO/HAVO 200 VAK : BEDRIJFSREKENEN DATUM : DINSDAG 06 JULI 200 TIJD : 09.45.25 UUR (MULO-III KANDIDATEN)
Nadere informatieRekenmodule procenten Pagina 1
% Rekenmodule procenten Pagina 1 Inleiding Omdat gebleken is dat nog niet iedereen van jullie helemaal thuis is in procenten gaan we het nu hebben over dit onderwerp. Met behulp van deze module proberen
Nadere informatieNederland had en heeft nog steeds het beste pensioensysteem ter wereld
Het verdwenen pensioengeld De uitzending van Zembla van 5 februari 2011 heeft veel stof doen opwaaien in de pensioensector. Ortec Finance is in bezit van het achterliggende rapport dat is opgesteld door
Nadere informatieOnderbouwing van de rendementsverwachtingen 2014
Onderbouwing van de rendementsverwachtingen 2014 Portfolio Management Ostrica BV Januari 2014 Rendementsverwachtingen Ostrica 2014 In dit document wordt een onderbouwing gegeven van de rendementsverwachtingen
Nadere informatieTradealot Obligatie II van Tradealot B.V.
Tradealot Obligatie II van Tradealot B.V. Belangrijkste informatie over de belegging Dit document is opgesteld op 16-feb-2018. Dit document helpt u de risico s, de kosten, en het rendement van de belegging
Nadere informatieKenmerken en risico s financiële instrumenten
Kenmerken en risico s financiële instrumenten Kenmerken en risico s financiële instrumenten Aan alle vormen van beleggen zijn risico s verbonden. Deze Bijlage geeft een niet-limitatieve, algemene beschrijving
Nadere informatieBeleggingen 2010 en 2011 (en 2012)
Beleggingen en (en 2012) Deelnemersvergadering Stichting Pensioenfonds Groothandel Vegro 6 december Martijn Euverman Copyright Sprenkels & Verschuren. Geen enkele reproductie van het document of een deel
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Vierde kwartaal 2017-1 oktober 2017 t/m 31 december 2017 Samenvatting: De (12 maands)beleidsdekkingsgraad is gestegen van 112,7% eind september 2017 naar 115,3%
Nadere informatieAFM Consumentenmonitor najaar 2014 Beleggers
AFM Consumentenmonitor najaar 2014 Beleggers November 2014 GfK 2014 AFM Consumentenmonitor November 2014 1 Beleggingsportefeuille GfK 2014 AFM Consumentenmonitor November 2014 2 Zes op de tien beleggers
Nadere informatieBeschermd Beheer. Guarding gains and managing risks
Beschermd Beheer Guarding gains and managing risks Agenda De noodzaak om risicovol te beleggen Aandelenbeleggen zonder neerwaarts risico Voor wie geschikt 2 Vermogensgroei: de afweging tussen risico en
Nadere informatieNieuwsbrief februari 2016
Nieuwsbrief februari 2016 In deze nieuwsbrief vindt u de volgende onderwerpen: - De beleggingsresultaten over 2015 - Vragen en antwoorden over de beleggingsresultaten en uw pensioenregeling bij Aegon PPI
Nadere informatieExamen VMBO-GL en TL - COMPEX
Examen VMBO-GL en TL - COMPEX 2008 tijdvak 1 woensdag 28 mei totale examentijd 2 uur economie CSE GL en TL COMPEX Vragen 1 tot en met 22 In dit deel van het examen staan de vragen waarbij de computer niet
Nadere informatieOefenopgaven Hoofdstuk 5
Oefenopgaven Hoofdstuk 5 Opgave 1 Leg uit waarom een bank in de regel bereid is een lening die gedekt is door een zekerheid, tegen een lagere rente te verstrekken dan een gelijkwaardige lening zonder zekerheid.
Nadere informatieCPI Statistisch Bulletin, december 2016
CPI Statistisch Bulletin, december 2016 Willemstad, februari 2017 Consumentenprijzen Curaçao december 2016 Prijzen 0,2 procent hoger vergeleken met november;inflatie 2016 is 0,0 procent H et consumentenprijsindexcijfer
Nadere informatieCursus Beleggen Week 2
Cursus Beleggen Week 2 www.cursus-beleggen.net Inleiding Vorige week heeft u als belegger de eerste stappen gezet in het bepalen van uw persoonlijke beleggingsvisie. Daarnaast heeft u de nodigde basiskennis
Nadere informatieOerend hard. 16 juni 2015
16 juni 2015 Oerend hard De laatste weken is de obligatierente in Europa en de VS hard op weg naar normaal. De lage rentegevoeligheid van de portefeuilles heeft de verliezen van obligaties beperkt gehouden
Nadere informatieExamen HAVO. economie. tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen HAVO 2010 tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur economie tevens oud programma economie 1,2 Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 27 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatie