Gemeente Ferwerderadiel. Welstandsnota

Transcriptie

1 Gemeente Ferwerderadiel Welstandsnota

2 Gemeente Ferwerderadiel Welstandsnota Vastgesteld

3 INHOUD 1. INLEIDING Het belang van welstandstoezicht Doel van de welstandsnota Uitgangspunten Systematiek 2 BIJLAGEN Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Verklaring beeldaspecten Begrippenlijst Procedures en participanten Kaarten met gebiedsindeling 2. GEBIEDSGERICHT BEOORDELINGSKADER 5 Deelgebied 1: Beschermd dorpsgezicht Ferwert 7 Deelgebied 1: Beschermd dorpsgezicht Hallum 9 Deelgebied 1: Beschermd dorpsgezicht Burdaard 11 Deelgebied 1: Beschermd dorpsgezicht Jannum 13 Deelgebied 1: Beschermd dorpsgezicht Hegebeintum 13 Deelgebied 2: Oude kern 16 Deelgebied 3: Lintbebouwing 20 Deelgebied 4: Woonwijken gebouwd voor Deelgebied 5: Woonwijken gebouwd na Deelgebied 6: Bedrijventerrein 26 Deelgebied 7: Sport en recreatie 27 Deelgebied 8: Buitengebied BIJZONDERE OBJECTEN 32 Deelgebied 9: Verzorgingshuis Foswert te Ferwert ALGEMENE BEOORDELINGSPRINCIPES 33

4 WOORD VOORAF De gemeente Ferwerderadiel heeft zich voorgenomen een gemeentelijke welstandsnota op te stellen. De aanleiding hiervoor is de landelijke wetswijziging met betrekking tot het welstandstoezicht. Volgens de nieuwe Woningwet mogen bouwplannen na 1 juli 2004 alleen nog maar op basis van een door de gemeenteraad vastgestelde welstandsnota worden beoordeeld. De gemeente heeft er voor gekozen om in het nieuwe welstandsbeleid te werken met een variant op de door Hûs & Hiem voorgestelde systematiek. Deze variant voorziet er in dat onderscheiden delen van het gemeentelijk grondgebied worden voorzien van een beeldkwaliteitklasseaanduiding (een soort rapportcijfer). Deze beeldkwaliteitklasse bepaalt op welke aspecten wordt gelet wanneer een bouwplan aan redelijke eisen van welstand wordt getoetst. Verderop in dit document wordt de essentie van deze systematiek nader uitgelegd. De systematiek van de beeldklassen is vooraf getest. Daarvoor zijn twee gebieden uitgekozen, namelijk het dorp Ferwert en het buitengebied. De resultaten van deze test zijn in de stuurgroep en de raadscommissie van 22 januari 2004 gepresenteerd en besproken. De raadscommissie heeft met het voorstel ingestemd. Vervolgens is de welstandsnota op basis van de gekozen systematiek opgesteld. De nota heeft de Inspraakprocedure doorlopen. Gedurende deze periode zijn geen reacties binnengekomen.

5 1 1. INLEIDING HET BELANG VAN WELSTANDSTOEZICHT De dagelijkse leefomgeving van de mensen in Ferwerderadiel wordt gevormd door gebouwen, bouwwerken en de openbare ruimte. Het gemeentebestuur is van mening dat mensen hun leefomgeving optimaal moeten kunnen gebruiken en er ook van kunnen genieten. Een aantrekkelijke, verzorgde omgeving verhoogt niet alleen de gebruiks- en belevingswaarde, maar kan tevens bijdragen aan een hogere economische waarde van het onroerende goed en een aantrekkelijk vestigingsklimaat. Het streven naar een aantrekkelijke, duurzame en veilige omgeving is niet alleen een zaak van het individu, maar gaat iedereen aan: dus ook de directe buren, de dorpsbewoners, de ondernemers en de agrariërs. En vergeet daarbij ook zeker niet de toeristen en de recreanten die de gemeente bezoeken en beleven. De gemeente gaat er van uit dat mensen allereerst zelf verantwoordelijk zijn voor hun woning of bedrijf, tuin en straat. De meeste mensen nemen deze verantwoordelijkheid ook. Maar de praktijk leert dat de persoonlijke mening over de gebouwde omgeving nogal eens wisselt. Wat de één mooi en gewenst vindt, kan de ander juist als lelijk en ongewenst ervaren. De gemeente is dan ook van mening dat het in ieders belang is om heldere afspraken te maken over de wijze waarop met de gebouwde omgeving moet worden omgegaan. Bij die afspraken vindt steeds een afweging plaats tussen individuele vrijheid en het algemeen belang. Bij de meeste nieuwe bouwinitiatieven vindt een beoordeling plaats of het plan een positieve bijdrage aan het geheel van de gebouwde omgeving levert. Bij een dergelijke beoordeling wordt de gemeente geadviseerd door Hûs & Hiem, Welstandsadvisering en Monumentenzorg. Deze instantie adviseert burgemeester en wethouders op het punt van de bouwkundige en landschappelijke schoonheid met welstands- en monumentenadviezen. Door een welstandstoets te verrichten, wordt voorkomen dat nieuwe gebouwen of bouwwerken de openbare ruimte ontsieren. Op deze wijze regisseert de gemeente, als vertegenwoordiger van het algemeen belang, het uiterlijk of het aanzien van een dorp, buurtschap of buitengebied. De uitvoering van het welstandstoezicht riep in het verleden nogal eens vragen op. De onduidelijkheid over de criteria waaraan gebouwen en bouwwerken worden getoetst, de werkwijze van de welstandscommissie en de lange omgevingsvergunningsprocedures leidden in de praktijk nog wel eens tot discussie en onbegrip. De wetswijziging heeft tot doel hieromtrent meer duidelijkheid en inzichtelijkheid te verschaffen, zodat het voor iedereen duidelijk is aan welke regels men zich moet houden in het geval een nieuw bouwwerk wordt ontworpen DOEL VAN DE WELSTANDSNOTA Met deze welstandsnota wil het gemeentebestuur van Ferwerderadiel het welstandstoezicht voor iedereen inzichtelijk en begrijpelijk maken. Met behulp van de welstandsnota kunnen particulieren, opdrachtgevers en architecten zich in een vroeg stadium op de hoogte stellen van de haalbaarheid van een bouwplan. Het welstandsbeleid is grotendeels gericht op het behoud van de basiskwaliteiten van de gebouwde omgeving. Dit betekent echter niet dat nieuwe, bijzondere of afwijkende bouwplannen niet meer mogelijk zijn. Integendeel, bijzondere of creatieve bouwplannen zijn in Ferwerderadiel van harte welkom. Voor degene die bouwplannen heeft, wordt geadviseerd om vroeg in het ontwerpproces in overleg te treden met de gemeente. Het voordeel van een tijdig overleg is dat snel duidelijk wordt of het plan een kans van slagen heeft en of het plan, ter bevordering van de kwaliteit, eventueel nog enige aanpassingen behoeft. De welstandsnota heeft daarmee een sturend en stimulerend kader.

6 UITGANGSPUNTEN De volgende uitgangspunten zijn aan de welstandsnota gesteld: Afstemming op bestaand ruimtelijk beleid Elk individueel pand draagt met de verschijningsvorm bij aan het totale ruimtelijk beeld van een buurtschap of dorp. Om deze relatie te kunnen behouden of te versterken, is het van belang dat de welstandseisen die voor een pand of bouwwerk moeten gaan gelden, aansluiten bij het ruimtelijk beleid dat voor het betreffende gebied geldt. Met andere woorden, voor het welstandsbeleid geldt als uitgangspunt dat het enerzijds past binnen het huidige ruimtelijk kwaliteitsbeleid van de gemeente dat is verwoord in bestemmingsplannen en beleidsnota s. Zekerheid en ruimte voor bijzondere ontwerpen De welstandsnota is een handboek, waarin de initiatiefnemer gemakkelijk kan lezen op welke aspecten bij de beoordeling van een bouwplan wordt gelet. Gebiedsgerichte differentiatie van welstandscriteria De gemeente Ferwerderadiel kent een grote verscheidenheid aan bebouwd gebied, zoals beschermde dorpsgezichten, oude dorpskernen, dorpsuitbreidingen, lintbebouwing, bedrijventerreinen, sporten recreatieterreinen en een buitengebied met individuele of geclusterde bebouwing. Door middel van gebiedsgericht welstandsbeleid kan op deze verscheidenheid worden ingespeeld. Welstandstoezicht voor gehele grondgebied Ferwerderadiel beschikt over bijzondere ruimtelijke kwaliteiten die met name tot uiting komen in de bijzondere ontstaansgeschiedenis van dorpen op de van nature hooggelegen rug, de bijzondere terpnederzettingen, de historische bebouwing en de specifieke landschappelijke waarde van het grotendeels open agrarisch gebied. Om deze kwaliteiten te behouden is er voor gekozen voor het gehele gemeentelijke grondgebied gebiedsgerichte welstandscriteria te laten gelden. Welstandsvrije gebieden zijn niet gewenst. Helderheid/leesbaarheid Het welstandsbeleid moet door gemeenteambtenaren en leden van de welstandscommissie aan de burger uit te leggen zijn en de uitvoering ervan moet openbaar en controleerbaar zijn. Belangrijk is dat de nota voor burgers leesbaar en begrijpelijk is. Breed draagvlak onder de bevolking De welstandsnota bevat de criteria voor de toetsing van omgevingsvergunningen op welstand. Dit kan in de meest vergaande vorm zelfs leiden tot een weigering van een bepaalde bouwvorm. Het is daarom van groot belang dat begrip en maatschappelijk draagvlak wordt verkregen voor de diverse welstandsaspecten en voor de welstandscriteria die in de nota zijn benoemd SYSTEMATIEK Algemeen De gemeente Ferwerderadiel werkt in haar gebiedsgericht welstandsbeleid met zogenoemde beeldkwaliteitklassen. Een soort rapportcijfer voor de beeldkwaliteit dus. De beeldkwaliteitklasse is bepalend voor de mate waarin in een gebied welstandstoezicht wordt uitgeoefend. In het algemeen betekent dit: hoe hoger de beeldkwaliteit, hoe intensiever het welstandstoezicht. Toelichting systeem beeldkwaliteitklassen In het kader van het gebiedsgerichte welstandstoezicht is het gemeentelijk grondgebied in deelgebieden opgedeeld. Afhankelijk van de gewenste beeldkwaliteit in deze gebieden, is elk deelgebied voorzien van een beeldkwaliteitklasse (A, B, C, D of E). Ook zijn de aanwezige Rijksmonumenten en de jonge monumenten (zogenoemde MIP-panden) van een dergelijke klasse voorzien.

7 3 Hierna volgt een toelichting op de onderscheiden klassen. De basis van het systeem is de gemiddelde beeldkwaliteit (klasse C), waarna het verder uitgebouwd wordt met hogere en lagere beeldkwaliteit. Gemiddelde beeldkwaliteit (beeldkwaliteitsklasse C). De gemiddelde beeldkwaliteit is de kwaliteit die het meeste voorkomt. Er is niet een specifiek tijdsbeeld of een specifieke beeldtypering aan de orde, maar plaatsing, hoofdvorm en verdere architectonische vormgeving van de gebouwen zijn in het algemeen in orde en verzorgd, zonder dat het allemaal opvalt, hetzij ten goede, hetzij ten kwade. Er is geen sprake van bijzondere ornamenten of rijke detailleringen in de architectuur. Meer dan gemiddelde beeldkwaliteit (B) en Minder dan gemiddelde beeldkwaliteit (D). Er zijn situaties waar gebouwen en de directe omgeving over een meer dan gemiddelde beeldkwaliteit beschikken. Het ligt dan in de rede, om dan daar waar wel sprake is van in positieve zin opvallende beeldcomponenten, zoals ornamenten, fraaie detaillering, veel samenhang in het bebouwingsbeeld, in dergelijke situaties het predikaat meer dan gemiddelde beeldkwaliteit toe te kennen en deze opvallende aspecten ook nadrukkelijk bij de welstandstoetsing te betrekken. De hoogste beeldkwaliteit (A). Bij de hoogste beeldkwaliteit gaat het om de algemeen erkende kwaliteit, zoals deze bijvoorbeeld ook is gehonoreerd en vertaald in een status. Een status als monument als het gaat om afzonderlijke gebouwen, en een status als beschermd dorpsgezicht voor een ensemble van gebouwen. Met name bij een beschermd dorpsgezicht zijn heel veel zaken met betrekking tot verschillende beeldcomponenten al vastgelegd in een conserverend bestemmingsplan. Voor zover zo n bestemmingsplan nog ruimte biedt, en voor allerlei aspecten met betrekking tot vormgeving, compositie, detaillering, ornamenten materialen en kleuren, is een welstandstoets van groot belang te achten in geval er sprake is van een bouwplan in deze situaties. De laagste beeldkwaliteit (E) Er zijn situaties waar eigenlijk geen aandacht is besteed aan de vormgeving van gebouwen. Te denken valt bijvoorbeeld aan binnengebieden van bepaalde bedrijventerreinen. Welstandstoetsing zal zich hier beperken tot kleurtoon, massa-opbouw en gerichtheid van de gebouwen. Om het geheel overzichtelijk te maken, is het bovenstaande op de volgende bladzijde in een tabel vervat. Tegelijk zijn er situaties waar gebouwen een minder dan gemiddelde beeldkwaliteit laten zien. Qua plaatsing en hoofdvorm kunnen deze gebouwen in grote lijnen wel de toets der kritiek doorstaan. Aan zaken als compositie van de gevel, kleur- en materiaalgebruik, en vormbehandeling, is in deze situaties veelal echter weinig en soms in het geheel geen aandacht besteed. Het heeft hier dan ook geen zin, c.q. het is niet redelijk, om dan bij verbouwingen op deze punten op welstand te toetsen.

8 4 Toelichting op tabel Beeldcomponenten en beeldaspecten In de eerste kolom van de tabel zijn de verschillende beeldcomponenten weergegeven, zoals deze door Hûs & Hiem zijn benoemd en gebruikt in hun schema (ruimte, plaatsing, hoofdvorm, aanzichten en opmaak). De reeks van beeldcomponenten omvat een serie beeldaspecten van de gebouwde omgeving. Deze beeldaspecten vormen het aangrijpingspunt voor de beschrijving van bebouwing en de directe omgeving (in bijlage 1 worden de beeldaspecten nader verklaard). Vijf beeldkwaliteitklassen In de laatste vijf kolommen zijn de beeldkwaliteitklassen A tot en met E aangegeven. De toelichting op deze klassen is reeds hiervoor aan de orde geweest. Per beeldkwaliteitklasse wordt vervolgens aangegeven: welk beeldaspect van belang is bij de welstandstoetsing. In dat geval wordt bij het betreffende beeldaspecten een aangegeven. welk beeldaspect afdoende is geregeld in het bestemmingsplan en dus niet meer aan de orde hoeft te komen bij de welstandstoetsing. In dat geval wordt het betreffende beeldaspecten aangemerkt met een bp. welk beeldaspect bij de welstandstoetsing niet aan de orde is. Dit wordt aangegeven met het teken --- Beeldkwaliteitklasse Beeldaspecten A B C D E ruimte gebiedstypering bp bp bp bp bp functionele typering bp bp bp bp bp beeldtypering tijdsbeeld plaatsing onderlinge positie bp bp bp bp bp onderlinge afstand bp bp bp bp bp richting bp --- hoofdvorm contour bebouwing bp bp bp bp bp contour ruimteprofiel bp massa-opbouw bp relatieve omvang bp --- vormbehandeling aanzichten gerichtheid geleding --- compositie opmaak materiaal kleurtoon kleur detail en ornament diversen uitzonderlijk object terreininrichting

9 5 2. GEBIEDSGERICHT BEOORDELINGSKADER Deelgebieden Het gehele gemeentelijke grondgebied is op thematische wijze in deelgebieden verdeeld. De deelgebieden zijn tot stand gekomen op basis van de volgende criteria: * ontstaansgeschiedenis; * ruimtelijke verschijningsvorm/bebouwingskarakteristieken; * landschappelijke en cultuurhistorische waarden; * functies; * ontwikkeling en dynamiek. In de gemeente worden de volgende deelgebieden onderscheiden: Deelgebied 1: Beschermd dorpsgezicht Ferwert Beschermd dorpsgezicht Hallum Beschermd dorpsgezicht Burdaard Beschermd dorpsgezicht Jannum Beschermd dorpsgezicht Hegebeintum Deelgebied 2: Oude kern Deelgebied 3: Lintbebouwing Deelgebied 4: Woonwijken gebouwd voor 1950 Deelgebied 5: Woonwijken gebouwd na 1950 Deelgebied 6: Bedrijventerrein Deelgebied 7: Sport en recreatie Deelgebied 8: Buitengebied (inclusief De Ryp en Bartelehiem) Deelgebied 9: Verzorgingstehuis Foswert te Ferwert Elk deelgebied is vervolgens voorzien van een beoordelingskader. Met behulp van deze kaders wordt bij de welstandsbeoordeling aangegeven welke gewaardeerde karakteristieken in het ontwerp moeten worden gebruikt om het gebouw of bouwwerk in zijn omgeving te laten passen. Elk beoordelingskader bestaat uit: een korte gebiedsbeschrijving, waarbij wordt ingegaan op de stedenbouwkundige structuur, de functie van het gebied en de typering van de bebouwing en het materiaal- en kleurgebruik; een overzicht van de te verwachten ontwikkelingen en de waardering van het gebied. De waardering wordt bepaald aan de hand van de belevingswaarde en de aanwezigheid van cultuurhistorische, stedenbouwkundige of architectonische waarden; een algemene beleidsintentie voor het deelgebied. Daarbij wordt aangegeven welke beeldkwaliteitklasse voor het betreffende gebied aan de orde is. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de onderscheiden beeldkwaliteitklassen: Beeldkwaliteitklasse A: hoogste beeldkwaliteit Beeldkwaliteitklasse B: meer dan gemiddelde beeldkwaliteit Beeldkwaliteitklasse C: gemiddelde beeldkwaliteit Beeldkwaliteitklasse D: minder dan gemiddelde beeldkwaliteit Beeldkwaliteitklasse E: laagste beeldkwaliteit Alle deelgebieden zijn aldus voorzien van een beeldkwalteitklasse. Op de kaart komt dit tot uiting in de codes (A t/m E). In bijlage 4 zijn kaarten met de begrenzingen van de deelgebieden opgenomen.

10 6 Rijksmonumenten en Mip-panden In de gemeente heeft een groot aantal panden de status van Rijksmonument gekregen. De bescherming van deze monumenten wordt geregeld via de Monumentenwet. Bouwplannen die betrekking hebben op gebouwen die op de rijksmonumentenlijst staan, worden door de monumentencommissie van Hûs & Hiem en de Rijksdienst voor Monumentenzorg in Zeist beoordeeld. Net zoals de verschillende deelgebieden, zijn de Rijksmonumenten ook van een beeldkwaliteitklasse voorzien. Omdat de historische bebouwingskwaliteit van dergelijke monumenten als zeer waardevol wordt beschouwd, en aldus een hoge mate van bescherming vragen, geldt voor alle rijksmonumenten de hoogste beeldkwaliteit (A). Daarnaast is in het kader van het Monumenten Inventarisatie Project een aantal panden als historisch waardevol pand geïnventariseerd. De meest waardevolle panden hebben een rijksmonumentenstatus gekregen. De overgebleven panden, dus de panden die geen status van rijksmonument hebben gekregen, zijn in het kader van de welstandsnota van de beeldkwaliteitklasse B voorzien. De betreffende panden zijn op de kaarten in bijlage 4 aldus aangeduid met een arcering ) Een specifieke aanduiding van een rijksmonument is overigens alleen nodig voor die panden die gelegen zijn in de gebieden met een B, C, D en E klasse. De panden die, al in een A-gebied liggen, vallen hier immers automatisch binnen. Een specifieke aanduiding van een mip-pand is alleen nodig voor die panden die gelegen zijn in de gebieden met een A, C, D en E klasse.

11 7 DEELGEBIED 1: BESCHERMD DORPSGEZICHT FERWERT Gebiedsbeschrijving Ruimte De structuur van het beschermde dorpsgezicht van Ferwert wordt gekenmerkt door een besloten lineair karakter met als enige open ruimte het pleintje het Vrijhof. Binnen de lineaire structuur zijn de dicht bebouwde Hoofdstraat en omgeving dominant voor de karakteristiek voor het gebied. Naast de Hoofdstraat ligt de terp, die op kerk en toren na grotendeels onbebouwd is en die aan de noordzijde een sterke visuele relatie met het open landschap heeft. Vanaf de kerkring is de grillige achterrooilijn zichtbaar van de bebouwing die is georiënteerd op de Hoofdstraat. Binnen de lineaire structuur bevinden zich twee aparte gebieden, namelijk Achter Brouwers en Nijebuorren. Achter Brouwers is een achterstraatje dat wordt gekenmerkt door tuinmuren en schuren. Nijebuorren bestaat uit woningen en winkels en is door vele verbouwingen en vernieuwingen divers van karakter. Vrijhof te Ferwert Plaatsing Het dorpsgebied is een tamelijk dichtbebouwd gebied dat tevens wordt gekenmerkt door kleinschaligheid en verscheidenheid in bebouwing. De Hoofdstraat heeft ter plaatse van de terp een nagenoeg aaneengesloten bebouwing bestaande uit woningen, winkels en enkele cafés. Het Vrijhof kent twee gesloten en aan de oostzijde een halfgesloten gevelwand. Panden zijn overwegend in dwarsrichting op de weg georiënteerd. Hoofdvorm De karakteristieke bebouwing van het dorp dateert vanaf het begin van de 19de eeuw. De panden bestaan uit een begane grondlaag met een zadelkap of schildkap. Ferwert: dichtbebouwde dorpskern

12 8 Tegenover het Vrijhof komen ook enkele panden voor met twee bouwlagen. Aanzichten De gevels zijn ingedeeld in drie, vier of vijf traveeën 2 ), afhankelijk van de breedte van de panden. Deze breedte varieert van zeven tot elf meter. Op de daken is in vele gevallen een forse dakkapel gebouwd. Opmaak De bebouwing is doorgaans opgetrokken in bruine baksteen. Een klein deel van de panden is gepleisterd en/of wit geschilderd. De hellende daken zijn gedekt met donkerblauwe geglazuurde pannen. Het kleurgebruik voor het kozijn- en lijstwerk is wit. Diversen Incidenteel komt op zichzelf staande bebouwing voor. Genoemd kunnen worden het gebouw van de N.H.-kerk en het gemeentehuis. Zeker wat betreft plaatsing en hoofdvorm wijkt de vaak grootschaliger bebouwing af van de overige bebouwing binnen het beschermde dorpsgezicht. Aan de Boterhoek is langs ondiepe tuinstroken recent nieuwbouw gerealiseerd die in situering en schaal goed harmonieert met de karakteristieke dorpsbebouwing. Waardering De te beschermen waarden binnen het dorp Ferwert zijn de bijzondere dorpsstructuur en de ondersteuning daarvan door historische bebouwing (kleinschalig en gevarieerd in architectuur). In het beschermde dorpsgebied is in het kader van de Monumentenwet een aantal panden door het rijk aangewezen als beschermd monument. Als bijzondere ruimten zijn aan te merken: het Vrijhof met aanliggende bebouwing, de ruimte voor het oude gemeentehuis, de kerkring, en de open ruimte op de noordelijke terpflank. In het bestemmingsplan worden voor het beschermde gebied de volgende karakteristieke waarden aangemerkt: - Vrijhof met aanliggende bebouwing; - vrijwel gesloten gevelwanden, welke worden gevormd door individuele panden met eigen architectuur; - de bebouwing in 1 of 2 bouwlagen met kap in de vorm van een schilddak of opgaande topgevel en met een platte afdekking; - monumentale panden. Beeldkwaliteitklasse A De bebouwing in het beschermde dorpsgezicht van Ferwert is ingedeeld in de hoogste beeldkwaliteit. Als algemene beleidsintentie geldt dat het bestaande ruimtelijke beeld bij verdere ontwikkeling dient te worden gehandhaafd. Daarbij wordt voor verdere ontwikkeling het accent op herstel en restauratie gelegd. Dit betekent echter niet dat in dit deelgebied geen veranderingen mogelijk zijn. Indien er sprake is van verbouw, wijziging of nieuwbouw van een pand wordt het betreffende bouwplan op basis van de in de tabel op bladzijde 4 in kolom A aangegeven deelaspecten beoordeeld. 2 ) vak tussen twee steunpunten.

13 9 DEELGEBIED 1: BESCHERMD DORPSGEZICHT HALLUM Gebiedsbeschrijving Ruimte De ruimtelijk structuur van Hallum komt overeen met de structuur die kenmerkend is voor een terpdorp. Het ruimtelijk hoofdelement wordt gevormd door de kerk en het kerkhof, met daarom heen ringbebouwing. Buiten dit hoofdelement wordt de structuur met name bepaald door de bebouwing aan de Langebuorren en de Rondweg. In deze gebieden wordt de winkelfunctie met de woonfunctie gecombineerd. Aan de noordzijde van de terp is bebouwing gesloopt, waarvoor nieuwbouw is terug gekomen. Dit deel valt buiten het beschermde gebied. Plaatsing De bebouwing is overwegend in een strakke rooilijn langs de structuurbepalende elementen geplaatst. De panden staan haaks op de openbare weg en zijn in veel gevallen direct aan de weg gesitueerd. De oriëntatie van de panden op de kerkring is gericht op de kerkring. De bebouwingsdichtheid is overwegend gesloten, Uitzondering vormt de Goslingastate, welke als een bijzonder element op een ruim erf is geplaatst. Radiaal naar kerktoren. Hoofdvorm De hoofdvorm van de bebouwing is gevarieerd. Het aantal bouwlagen bestaat uit 1 of 2 met kap. Langs de Langebuorren en de Hegebourren staan panden met een relatief grotere maat. De bebouwing is meestal van een kap voorzien, achter een top- of lijstgevel of als schild- of zadeldak.

14 10 Aanzichten De bebouwingswanden worden gekenmerkt door een verschil in gevelhoogten, afwisseling in top- en lijstgevels. Een belangrijke overeenkomst is dat de bij nagenoeg elk individueel pand de hoogte van de gevelopeningen (ramen en deuren) over het algemeen groter is dan de breedte. De panden met een bedrijfs-, winkel- en/of horecafunctie zijn in de meeste gevallen voorzien van reclame-elementen. Tevens is ten behoeve van deze functies de voorgevel van panden aangepast (meestal de eerste bouwlaag). Opmaak De panden zijn doorgaans opgetrokken uit bruinrode baksteen. De daken zijn bedekt met pannen in een oranje of rode kleur. Het schilderwerk is veelal wit. De mate in detaillering varieert van sober tot rijk. De bebouwing aan de kerkring zijn sober gedetailleerd. Beeldkwaliteitklasse A De bebouwing in het beschermde dorpsgezicht van Hallum is ingedeeld in de klasse hoogste beeldkwaliteit. Als algemene beleidsintentie geldt dat het bestaande ruimtelijke beeld bij verdere ontwikkeling dient te worden gehandhaafd. Daarbij wordt voor verdere ontwikkeling het accent op herstel en restauratie gelegd. Dit betekent echter niet dat in dit deelgebied geen veranderingen mogelijk zijn. Indien er sprake is van verbouw, wijziging of nieuwbouw van een pand wordt het betreffende bouwplan op basis van de in de tabel op bladzijde 4 in kolom A aangegeven deelaspecten beoordeeld. Waardering De waarde van de kern Hallum wordt niet zozeer bepaald door de individuele bebouwing maar meer door de plaatsing van de bebouwing langs de karakteristieke structuurlijnen. De te beschermen waarden zijn de dorpsstructuur bestaande uit een radiale terpopbouw met kerkring, ringweg en radiale paden, en kenmerkende dorpsbebouwing, waaronder enkele beschermde monumenten. Met name de panden aan de Hegebuorren zijn van bepalende waarde.

15 11 DEELGEBIED 1: BESCHERMD DORPSGEZICHT BURDAARD Gebiedsbeschrijving Ruimte Burdaard heeft zich in eerste instantie als een terpdorp ontwikkeld, waarna het als gevolg van de bebouwing aan de Dokkumer Ee meer tot een streekdorp is uitgegroeid. De bebouwing is grotendeels te dateren als 19 e eeuws en bestaat uit woningen, enkele winkels, een kerk, een cafe, en enkele bedrijfsgebouwen en boerderijen. Plaatsing De dorpsbebouwing bestaat uit intensieve lintbebouwing in een licht buigende rooilijn langs de oevers van de Ee en is op deze waterloop georiënteerd. De panden worden ontsloten door middel van paden die langs het water lopen. Ten opzichte van de noordkant van de Ee, is de bebouwingsdichtheid aan de zuidkant intensiever. De panden zijn hier smaller, lager en ondieper en liggen op één of twee meter van elkaar. Ten oosten van de brug is de bebouwing het meest intensief, aan de westkant neemt de onderlinge afstand toe en is er sprake van vrijstaande bebouwing. Hoofdvorm De karakteristieke dorpsbebouwing wordt gevormd door panden die bestaan uit één bouwlaag met kap (zadeldak of schildkap). De kerk, de bedrijfsgebouwen, de boerderijen en de molen hebben een afwijkende hoofdvorm. De nokrichting is aan de zuidkant vrijwel altijd evenwijdig aan de voorgevel en aan de noordkant meer afwisselend. Burdaard met kenmerkende molen.

16 12 Aanzicht De rechthoekige gevels zijn ingedeeld in vijf of zes traveeën (vakken) en worden beëindigd door goten op een hoogte van 2,5 tot 3,5 meter. Een belangrijke overeenkomst is dat de bij nagenoeg elk individueel pand de hoogte van de gevelopeningen (ramen en deuren) over het algemeen groter is dan de breedte. Opmaak De panden zijn voor het grootste gedeelte opgetrokken uit bruine baksteen. Het kozijn- en lijstwerk is overwegend wit geschilderd. De panden aan de zuidzijde zijn in vergelijking tot de noordzijde soberder gedetailleerd. Aan de noordzijde zijn sommige panden van kroonlijsten voorzien. De daken zijn met donkerblauwe geglazuurde of oranje-rode pannen gedekt. Waardering De oude kern van Burdaard is aangewezen als beschermd dorpsgezicht. Met name de specifieke stedenbouwkundige en cultuurhistorische kwaliteiten van het dorp en in samenhang daarmee de beeldbepalende bebouwing wordt als zeer waardevol beschouwd. Beeldkwaliteitklasse A De bebouwing in het beschermde dorpsgezicht van Burdaard is ingedeeld in de klasse hoogste beeldkwaliteit. Als algemene beleidsintentie geldt dat bij verdere ontwikkelingen wordt ingespeeld op de aanwezige kwaliteiten (de karakteristieke structuur en het bebouwingsbeeld). Daarbij wordt het accent op herstel en restauratie gelegd. Bij verbouw, wijziging of nieuwbouw van een pand wordt het betreffende bouwplan op basis van de in de tabel op bladzijde 4 in kolom A aangegeven deelaspecten beoordeeld. Voor nadere informatie omtrent de kapvorm en de nokrichting van bestaande panden, wordt verwezen naar het bestemmingsplan, waarin een kappenkaart is opgenomen.

17 13 DEELGEBIED 1: BESCHERMD DORPSGEZICHT JANNUM Gebiedsbeschrijving Ruimte Op de terp van Jannum bevindt zich een sterke concentratie van bebouwing, bestaande uit een kerk, een boerderij en een viertal woningen. Het geheel heeft een sterk besloten karakter. Dit karakter wordt nog eens verstrekt door de intensieve erfbeplanting en de plekken van waar uitzicht over het omliggende weidelandschap mogelijk is. Delen van de terp zijn afgegraven, waardoor plaatselijk steile taluds zijn ontstaan. Plaatsing De woningen hebben een informele ligging ten opzichte van elkaar en er ontbreken duidelijk zichtbare erfafscheidingen tussen de woningen onderling. Hoofdvorm De afzonderlijke gebouwen kennen een hoofdvorm van één bouwlaag met kap, met een enkelvoudige massaopbouw. De kop-halsromp boerderij wijkt qua vorm en omvang af. Aanzicht en opmaak De bebouwing is van een zeer eenvoudige architectuur. De woningen zijn uit baksteen opgetrokken en hebben zadeldaken tussen topgevels, afgedekt met pannen. Het kleurgebruik is traditioneel (gedekte kleuren). Zicht op Jannum Beeldkwaliteitklasse A De bebouwing in het beschermde dorpsgezicht van Jannum is ingedeeld in de klasse hoogste beeldkwaliteit. Als algemene beleidsintentie geldt dat het bestaande ruimtelijke beeld bij verdere ontwikkeling dient te worden gehandhaafd. Daarbij wordt voor verdere ontwikkeling het accent op herstel en restauratie gelegd. Bij verbouw, wijziging of nieuwbouw van een pand wordt het betreffende bouwplan op basis van de in de tabel op bladzijde 4 in kolom A aangegeven deelaspecten beoordeeld. Waardering De waarde van de kern Jannum wordt niet zozeer bepaald door de individuele bebouwing maar meer door de plaatsing van de bebouwing langs de karakteristieke structuurlijnen.

18 14 DEELGEBIED 1: BESCHERMD DORPSGEZICHT HEGEBEINTUM Gebiedsbeschrijving Ruimte Hegebeintum is een oorspronkelijke agrarisch terpnederzetting, waar de elementen van de radiale terpopbouw zoals de kerkring, ringweg, radiale paden en een radiale verkaveling nog duidelijk herkenbaar zijn. De bebouwing op de terp bestaat uit een kerk met rondom een kleine concentratie van bebouwing, met voornamelijk een woon- en/of agrarische functie. De gevolgen van de afgravingen van de onbebouwde delen van de terp zijn bepalend binnen de huidige karakteristiek van het dorp. Zicht op Hegebeintum Plaatsing Ten noorden van de kerkring liggen drie woonhuizen. De overige panden liggen langs de zuidelijke helft van de ringweg. De boerderijen zijn op enige afstand geplaatst. Naast de terp zijn Harsta State en een boerderij gelegen. De erven van de boerderijen, de State en de woonhuizen zijn begroeid met bomen en struiken. Binnen het dorp ontstaan daardoor kenmerkende contrasten tussen het open landschap en de verspreid gelegen bebouwing omgeven door erfbeplanting. Hoofdvorm De bebouwing van Hegebeintum bestaat uit een kerk, enkele boerderijen en enkele woningen. Nagenoeg alle woningen kennen een hoofdvorm van één bouwlaag met kap en een lage gootlijn. De boerderijen zijn van het type kop-hals-romp of stelp. De massaopbouw en de omvang van de bebouwing is klein tot middelgroot. De kerk heeft een afwijkende vorm en massa.

19 15 Aanzicht en opmaak Het aanzicht van de bebouwing is traditioneel, namelijk topgevels met vaak een verticale gevelindeling. Kenmerkend voor de bebouwing is verder het ambachtelijke karakter van de bebouwing, waarbij elementen zoals gootlijsten en schoorstenen van belang zijn. Het beeld wordt verder gekenmerkt door gemetselde gevels en pannen daken. Het kleurgebruik van het metselwerk, schilderwerk en pannen is traditioneel en bescheiden. Waardering De waarde van de kern Hegebeintum wordt niet zozeer bepaald door de individuele bebouwing maar meer door de plaatsing van de bebouwing langs de karakteristieke structuurlijnen. Structureel verstorende bebouwing komt weinig voor. Er zijn twee panden als Rijksmonument aangewezen, namelijk de Nederlands Hervormde kerk en de Harsta State. Beeldkwaliteitklasse A De bebouwing in het beschermde dorpsgezicht van Hegebeintum is ingedeeld in de klasse hoogste beeldkwaliteit. Als algemene beleidsintentie geldt dat het bestaande ruimtelijke beeld bij verdere ontwikkeling dient te worden gehandhaafd. Daarbij wordt voor verdere ontwikkeling het accent op herstel en restauratie gelegd. Bij verbouw, wijziging of nieuwbouw van een pand wordt het betreffende bouwplan op basis van de in de tabel op bladzijde 4 in kolom A aangegeven deelaspecten beoordeeld.

20 16 DEELGEBIED 2: OUDE KERN Gebiedsbeschrijving algemeen Ruimte De oorspronkelijke dorpskernen in de gemeente Ferwerderadiel hebben elk hun eigen identiteit, hun eigen stedenbouwkundig patroon, en hun eigen kenmerkende gebouwen. Los hiervan heeft het ruimtelijk beeld in deze kernen een aantal gemeenschappelijke kenmerken. Zo hebben de dorpskernen vanouds een gemengde functie die tot uitdrukking komt in het bebouwingsbeeld. Ook de invloed van de tijd is herkenbaar aanwezig: het proces van groei, ontwikkeling, veroudering, herstel en vervanging is afleesbaar aan de bebouwing, waardoor een grote variatie aan veelal individuele panden het beeld bepaalt. Blije, oude kern met ook jongere panden. Plaatsing De oorspronkelijk dorpskernen zijn veelal op een terp of langs een weg of vaart ontstaan. Daardoor hebben ze over het algemeen een kenmerkend historisch gegroeide structuur. Er is sprake van duidelijke rooilijnen, waardoor de plaats van gebouwen vastligt. De bebouwingswanden zijn veelal verdicht tot halfgesloten tot gesloten wanden. Hoofdvorm De afzonderlijke gebouwen kennen overwegend een hoofdvorm van één bouwlaag met kap, een enkelvoudige massaopbouw en een relatieve omvang van klein tot middelgroot. Bijzondere gebouwen zoals een kerk hebben een bijzondere, afwijkende hoofdvorm. Aanzichten en opmaak Kenmerkend voor de oudere dorpskernen is het ambachtelijk karakter van de bebouwing met vaak kenmerkende details, zoals gootlijsten en schoorstenen. De gevelindeling is veelal verticaal met een symmetrische opbouw. Marrum, dorpsbebouwing

21 17 De panden hebben een lage gootlijn en zijn meestal afgedekt met een zadeldak of een schilddak. Het materiaal- en kleurgebruik en de detaillering is traditioneel. Beschrijving bijzonderheden per kern Blije De oude kern van Blije vormt een markant en herkenbaar ruimtelijk beeld met een historische karakteristiek. Ondanks dat het dorp van oorsprong op een terp is ontstaan, is de typische radiaal-structuur niet meer als zodanig aanwezig. Het bebouwingspatroon bestaat uit een centraal gelegen kerk, met daaromheen gegroepeerde bebouwing. De oudste bebouwing had het karakter van lintbebouwing, later zijn de tussenliggende ruimten opgevuld, waardoor een aaneengesloten dorpsbebouwing is ontstaan. De bebouwing is kleinschalig en is in een rechte rooilijn gesitueerd. De bebouwingsdichtheid kan in vergelijking met de andere oude kernen als vrij gesloten worden bestempeld. Het materiaal- en kleurgebruik en de detaillering komt overeen met datgene wat in de meeste andere dorpen ook gangbaar is. Een aantal panden is als Rijksmonument aangewezen. Marrum Marrum kan worden gekarakteriseerd als een terpdorp. De bebouwing bestaat uit de Nederlands Hervormde kerk, met daaromheen oudere, maar veelal bebouwing van een recentere datum. De waarde van het dorp wordt niet zozeer bepaald door bijzondere panden, maar meer door de nog aanwezige radiaalstructuur van het terpdorp. De bebouwing heeft een sterk individueel karakter, ondanks een grote mate van gelijkvormigheid. De panden zijn veelal kleinschalig en hebben een lage goot. De meest voorkomende kapvorm is het schilddak en het zadeldak. De individualiteit komt merendeels tot uiting in de wisselende nokrichtingen en de verschillen in nok- en goothoogte. Wanswert oude kern Zicht op Reitsum Ginnum

22 18 Bij nieuwbouw of vervangende woningbouw zal worden gelet op de bestaande dorpsstructuur. Wanswert Het terpdorp Wanswert wordt gekenmerkt door de hoge ligging, het nauwe stratenpatroon en de nog herkenbare radiaalstructuur. De waarde van het gebied wordt niet alleen bepaald door de individuele panden, maar veel meer door de samenhang van de bebouwing onderling en de relatie met de structuur van het dorp. In het bestemmingsplan is dit gebied aanwezen als cultuurhistorisch waardevol gebied. De hoofdvorm van de meest waardevolle panden is in het bestemmingsplan vastgelegd. De belangrijkste kenmerken van de bebouwing zijn: - de menselijke maat; - het gebruik van natuurlijke bouwmaterialen (baksteen, riet e.d.) - het hellende dak, afgedekt met keramische pannen, lei of riet; - het gebruik van natuurlijke materialen voor de bestrating en de aankleding van de overgangszone van huis naar straat. De meeste panden zijn te kwalificeren als structureel bepalend, architectonisch (niet) ondersteunend. Het gaat in z n algemeenheid om 19 e eeuwse panden met een eenvoudige architectuur. De gevelopbouw is symmetrisch, in het midden de voordeur die soms door versieringen, dan wel een dakopbouw extra geaccentueerd wordt met aan weerszijden één of twee raamopeningen. De panden hebben een lage gootlijn en zijn meestal afgedekt met een schilddak. De gevelindeling is verticaal. Burdaard De oude kern van Burdaard is grotendeels aangewezen als beschermd dorpsgezicht. Het deel dat deze status niet heeft gekregen, is het terpgedeelte met daarop de kerk. De betreffende bebouwing (kerk) is in het bestemmingsplan aangemerkt als structuurbepalende bebouwing en heeft een van het algemene beeld afwijkende hoofdvorm. Ginnum De oorspronkelijke terpstructuur van Ginnum is gedeeltelijk nog herkenbaar. Het dorp heeft vanwege de verspreide ligging van de bebouwing en het soort bebouwing (enkele boerderijen) een typisch agrarisch karakter. De bebouwing is kleinschalig en vrijstaand bevindt zich voornamelijk aan de doorgaande wegen. Kenmerkend is de lage gootlijn en de aanwezigheid van schilddaken. Hallum De oorspronkelijke kern van Hallum is voor een groot deel aangewezen als beschermd dorpsgezicht en is als zodanig in de welstandsnota overgenomen. Het overige deel van de kern valt onder het onderhavige deelgebied oude kern. Het betreft hier het gebied Gedempte Haven/De Singel. Jislum De oude kern van Jislum bevindt zich op een terp. De bebouwing bestaat uit een kerk, met daaromheen enkele boerderijen. Het gebied heeft vanwege de losse structuur en de aanwezigheid van de boerderijen een landelijk karakter. Lichtaard De terp van Lichtaard is voor een deel afgegraven. De bebouwing bestaat uit woonhuizen en boerderijen. Reitsum In het bestemmingsplan is de oude kern van Reitsum aanwezen als cultuurhistorisch waardevol gebied. Het dorp is op een terp ontstaan. Echter, vanwege de afgravingen en de veranderingen in het wegenpatroon, is de oorspronkelijke terpstructuur niet meer als zodanig te herkennen. De bebouwing bestaat uit woningen en een tweetal boerderijen. De bebouwing kenmerkt zich door één laag met kap. De Nederlands Hervormde kerk en de boerderijen wijken van deze hoofdvorm af.

23 19 Waardering De genoemde bijzonderheden worden algemeen als zeer positief gewaardeerd. Het gaat grotendeels om de oorspronkelijke historische dorpsbebouwing, waarbij vaak de relatie met de terpstructuur nog te herkennen is en gewaardeerd wordt. De gebieden hebben geen beschermde status in de zin van de Monumentenwet, maar beschikken wel over belangrijke cultuurhistorische elementen. Beeldkwaliteitklasse A De volgende kernen zijn ingedeeld in beeldkwaliteitklasse A: Blije Marrum Wanswert Als algemene beleidsintentie geldt het handhaven van het bestaande karakter van de dorpen. Daarbij wordt voor verdere ontwikkeling het accent op herstel en restauratie gelegd. Bij verbouw, wijziging of nieuwbouw van een pand wordt het betreffende bouwplan op basis van de in de tabel in kolom A aangegeven deelaspecten beoordeeld. Beeldkwaliteitklasse B De bebouwing van de volgende oude kernen is ingedeeld in de beeldkwaliteitklasse B: Burdaard (terpgedeelte); Ginnum; Hallum (Gedempte haven /Singel); Jislum; Lichtaard; Reitsum. Als algemene beleidsintentie geldt het handhaven van het bestaande karakter van de dorpen. Bij verbouw, wijziging of nieuwbouw van een pand wordt het betreffende bouwplan op basis van de in de tabel in kolom B aangegeven deelaspecten beoordeeld.

24 20 DEELGEBIED 3: LINTBEBOUWING Gebiedsbeschrijving Ruimte De bebouwingslinten hebben in veel gevallen een historisch gegroeid lineair karakter en worden in ruimtelijke zin gevormd door meestal een doorgaande weg die aan één of twee zijden wordt begeleid door losse, gevarieerde bebouwing. Het gaat om bebouwing die in de loop van de tijd is ontstaan langs de uitvalswegen rond de oorspronkelijke dorpskern of op langs doorgaande (water-) wegen in het buitengebied. De lintbebouwing bestaat merendeels uit woonhuizen, incidenteel afgewisseld met andere maatschappelijke of agrarische functies, zoals een kantoor- of een winkelpand of een (voormalige) boerderij. Specifiek bij Tergreft, Farebuorren, Westernijtsjerk gaat het meer om lintvormige concentraties van (agrarische) bebouwing in het buitengebied. De ouderdom van de bebouwing varieert van begin tot eind vorige eeuw. Lintbebouwing in Burdaard en in Marrum Plaatsing De bebouwing in de linten staat over het algemeen in een rooilijn of binnen een marge ten opzichte van de weg. Het bebouwingsbeeld is halfopen tot open. De richting van de bebouwing varieert, waarbij de richting haaks op de weg overheerst. Hoofdvorm De afzonderlijke gebouwen kennen overwegend een hoofdvorm van één of twee bouwlagen met kap, een enkelvoudige massaopbouw en een relatieve omvang van klein tot middelgroot. Incidenteel komen grotere bouwvolumes voor (voormalige boerderijen). Over het algemeen komen met name zadeldaken en in mindere mate schilddaken en mansardekappen voor. De vormbehandeling is daarmee kantig. Aanwezige aan- en uitbouwen zijn ondergeschikt aan de hoofdmassa.

25 21 Aanzichten Gebouwen in het lint zijn op de weg georiënteerd en kennen over het algemeen een evenwichtige geleding. De compositie is overwegend traditioneel. Opmaak Gebouwen zijn opgetrokken uit baksteen en voorzien van (gebakken) pannen op de daken. Omlijstingen van gevelopeningen en dakgoten zijn doorgaans van hout, incidenteel ook van kunststof. De kleurtoon van het metselwerk is midden tot donker, waarbij aardkleuren voor de steen overheersen. Incidenteel komen gestuukte of geschilderde gevels voor. De daken variëren in kleur tussen rood en zwart. De detaillering is meestal sober. In sommige gevallen beschikken de woningen over kenmerkende details, zoals gootlijsten en siermetselwerk. Waardering De genoemde bijzonderheden worden algemeen als zeer positief gewaardeerd. Het gaat grotendeels om historische bebouwing gesitueerd aan de belangrijkste wegen van het dorp. De individuele karakteristieken van de panden zijn van groot belang. Het betreft hier met name de gevelindelingen, de hoofdvorm, de kapvorm en de diverse detailleringen. Bij de bebouwing in Westernijtsjerk, Tergreft en Farebuorren speelt met name de schaal en de relatie met het landschap c.q. water een belangrijke rol. Beeldkwaliteitklasse B Aan de lintbebouwing langs de belangrijke uitvalswegen in Marrum, Blije, Ferwert en Hallum wordt overwegend een meer dan gemiddelde beeldkwaliteit toegekend. Dit geldt ook plaatselijk voor het gebied rondom de kerk van Westernijtsjerk en het hoofdgebouw van De Eendracht in Burdaard. Als algemene beleidsintentie geldt dat het bestaande ruimtelijke beeld bij verdere ontwikkeling dient te worden gehandhaafd. Bij verbouw, wijziging of nieuwbouw van een pand wordt het betreffende bouwplan op basis van de in de tabel in kolom B aangegeven deelaspecten beoordeeld. Beeldkwaliteitklasse C Aan de overige lintbebouwing in Hallum, Burdaard, Wanswert, Reitsum, Ginnum, Jislum, Tergreft, Farebuorren en een deel van het lint in Westernijtsjerk wordt een gemiddelde beeldkwaliteit toegekend. Als algemene beleidsintentie geldt dat het bestaande ruimtelijke beeld bij verdere ontwikkeling dient te worden gerespecteerd. Bij verbouw, wijziging of nieuwbouw van een pand wordt het betreffende bouwplan op basis van de in de tabel in kolom B aangegeven deelaspecten beoordeeld.

26 22 DEELGEBIED 4: WOONWIJKEN GEBOUWD VOOR 1950 Gebiedsbeschrijving Ruimte In Ferwert, Blije, Hallum komt bebouwing voor die van voor 1950 dateert. Deze bebouwing kan worden getypeerd als vooroorlogse dorpsuitleg. Plaatsing De bebouwing in deze gebieden is in het algemeen in een rechte rooilijn geplaatst. Het bebouwingsbeeld is gesloten. De richting van de bebouwing varieert (evenwijdig of dwars op de weg), waarbij dwars op de weg overheerst. De woningen staan in de meeste gevallen op een relatief kleine afstand van de straat en worden door middel van een stoep van de straat gescheiden. Het straatbeeld is over het algemeen vrij gesloten doordat er sprake is van dicht naast elkaar geplaatste (half)vrijstaande woningen. Woningwetwoningen in Blije Hoofdvorm In het algemeen geldt dat er sprake is van kleinschalige woningen, veelal halfvrijstaande en vrijstaande woningen. De panden zijn overwegend uit één bouwlaag met kap opgebouwd. De meest voorkomende kapvorm is het zadeldak. De gebouwen hebben een kantig karakter. Aanzichten De panden zijn met de voorgevel op de straat of openbare ruimte gericht. De geleding van de panden varieert, maar is meestal evenwichtig en traditioneel. In veel gevallen is er sprake van verticale gevelopeningen.

27 23 Dakkapellen en andere toevoegingen zijn doorgaans qua schaal en detaillering aan de oorspronkelijke opzet aangepast. Opmaak Kenmerkend is het gebruik van steenachtige materialen voor de gevels. Voor de omlijsting van gevelopeningen en dakgoten is veelal hout gebruik. Plaatselijk zijn deze onderdelen ook uitgevoerd in kunststof. Het kleurgebruik is terughoudend (aardetinten). De hellende daken zijn voorzien van dakpannen. Waardering In het algemeen worden de genoemde bijzonderheden positief gewaardeerd. De bestaande woningwetwoningen vormen een kenmerkend onderdeel van de vooroorlogse bebouwing. Meer specifiek geldt voor het buurtje aan de Kleasterwei in Ferwert een bijzondere waardering vanwege de karakteristieke situering tegenover het open landschap en de kenmerkende kleinschalige hoofdvorm. Beeldkwaliteitklasse B Aan de kleinschalige bebouwing nabij de Kleasterwei in Ferwert wordt vanwege de ligging aan de rand van het dorp een meer dan gemiddelde beeldkwaliteit toegekend. Als algemene beleidsintentie geldt dat het bestaande ruimtelijke beeld bij verdere ontwikkeling dient te worden gehandhaafd. Bij verbouw, wijziging of nieuwbouw van een pand wordt het betreffende bouwplan op basis van de in de tabel in kolom B aangegeven deelaspecten beoordeeld. Beeldkwaliteitklasse C Aan de vooroorlogse bebouwing in Ferwert, Blije en Hallum wordt het predikaat gemiddelde kwaliteit toegekend. Als algemene beleidsintentie geldt dat het bestaande ruimtelijke beeld bij verdere ontwikkeling dient te worden gerespecteerd. Bij verbouw, wijziging of nieuwbouw van een pand wordt het betreffende bouwplan op basis van de in de tabel in kolom C aangegeven deelaspecten beoordeeld.

28 24 DEELGEBIED 5: WOONWIJKEN GEBOUWD NA 1950 Gebiedsbeschrijving Ruimte De naoorlogse bouw kenmerkt zich door planmatig opgezette dorpsuitbreidingen. Duidelijk herkenbaar is de opbouw in verschillende delen met elk een eigen verkavelingsprincipe, gerelateerd aan de ontstaansperiode. Globaal kan onderscheid worden gemaakt in buurten uit de wederopbouwperiode (1950/60) met een regelmatige rechthoekige structuur en buurten uit waarin een veel vrijere verkaveling van gebogen of geknikte of verspringende straten is toegepast. Binnen deze indeling zijn vaak afzonderlijke projecten te onderscheiden, waarbinnen voor één of meerdere bouwblokken of straatwanden hetzelfde of een vergelijkbaar type is toegepast. Bij de meer recentere wijken, is er vaak sprake van individuele vormgeving van woningen. De woonfunctie overheerst, incidenteel komen gebouwen met een afwijkende functie voor, zoals schoolgebouwen. Plaatsing De bebouwing is vrijwel altijd in duidelijke rooilijnen langs de straat geplaatst. Het straatbeeld is gesloten (rijenwoningen) of halfopen (vrijstaande en halfvrijstaande woningen). De richting van de gebouwen varieert, meestal evenwijdig aan de straat voor rijen- en halfvrijstaande woningen en wisselend voor vrijstaande woningen. Hoofdvorm De bebouwing bestaat voornamelijk uit 1 of 2 bouwlagen, vrijwel altijd met kap. Bijgebouwen spelen meestal een ondergeschikte rol ten opzichte van het hoofdgebouw. Hallum, Oer de Feart Recent gebouwde vrijstaande woningen in Burdaard Rijenwoningen in Marrum

29 25 De massa-opbouw is overwegend enkelvoudig en incidenteel samengesteld of gevarieerd. Aanzichten De gevelaanzichten vertonen in met name de oudere wijken met vaak veel rijtjeswoningen een beeld van voortdurende herhaling en een sobere uitvoering. Er zijn uiteraard verschillen per project. In de modernere buurten is de onderlinge variatie iets groter. Opmaak Het materiaalgebruik van de gevel is grotendeels steenachtig, plaatselijk in combinatie met houten topgevels. De detaillering is over het algemeen vrij sober. Omlijstingen van gevelopeningen, zoals dakgoten, kozijnen, daklijsten, maar ook betimmeringen zijn veelal in hout uitgevoerd. Plaatselijk komen ook moderne materiaaltoepassingen voor, zoals kunststof. Hellende daken zijn voorzien van dakpannen. Het kleurgebruik is uiteenlopend. In het algemeen geldt dat de kleuren gedekt zijn. Diversen Incidenteel komt, min of meer los van het bouwblokkenpatroon, op zichzelf staande bebouwing voor in de vorm van bijvoorbeeld een school. Zeker wat betreft plaatsing en hoofdvorm (vaak grootschaliger bebouwing) wijkt deze af van de overige bebouwing. Beeldkwaliteitklasse B Aan een deel van de bebouwing aan de Stylsmastraat in Burdaard wordt vanwege de karakteristieke kenmerken een meer dan gemiddelde beeldkwaliteit toegekend. Als algemene beleidsintentie geldt dat het bestaande ruimtelijke beeld bij verdere ontwikkeling dient te worden gehandhaafd. Bij verbouw, wijziging of nieuwbouw van een pand wordt het betreffende bouwplan op basis van de in de tabel in kolom B aangegeven deelaspecten beoordeeld. Beeldkwaliteitklasse C Aan de overige bebouwing van na 1950 in Ferwert, Marrum, Burdaard, Blije en Hallum wordt het predikaat gemiddelde kwaliteit toegekend. Als algemene beleidsintentie geldt dat het bestaande ruimtelijke beeld bij verdere ontwikkeling dient te worden gerespecteerd. Bij verbouw, wijziging of nieuwbouw van een pand wordt het betreffende bouwplan op basis van de in de tabel in kolom C aangegeven deelaspecten beoordeeld. Waardering De over het algemeen kleinschalige opzet van de buurten en de ruimtelijke samenhang van de overwegend projectmatige bouw wordt als positief ervaren. Voor de bebouwing op zich is de waardering grotendeels neutraal.