DUURZAAM & HEDENDAAGS BOUWEN contactdag voor duurzame Vlaamse steden en gemeenten

Transcriptie

1 DUURZAAM & HEDENDAAGS BOUWEN 3011 contactdag voor duurzame Vlaamse steden en gemeenten

2 Inleiding Wat is duurzaamheid en waar staan we? Voorstel IOK plangroep en duurzaamheidsteam op bestaand weefsel: verbouwing, heropbouw, nieuwbouw nieuwe projectgebieden/verkavelingen Toegelicht: Gewest (GSA), Provincie Antwerpen, Kamp C, Platform Dubolimburg, Infodag IOK, Vlinter, 3011 contactdag

3 Wat is DUURZAAM BOUWEN? 1. HANTEREN VAN HET TRIAS ECOLOGICA PRINCIPE a. Voorkom onnodig gebruik - beperk de energievraag/materiaalgebruik/ ruimtegebruik b. Gebruik eindeloze bronnen hernieuwbare energie/recycleerbaar materiaal/ herbestemming c. Ga efficiënt om met eindige bronnen 2. AANDACHT VOOR DE NATUUR - ZUINIG OMGAAN MET WATER EN GRONDSTOFFEN (C2C) Duurzaamheid is meer dan compactheid, energie- en waterhuishouding. Een aantrekkelijke woonomgeving en een hoge woonkwaliteit zijn evenwaardige duurzaamheidsaspecten. 3. HOOG INZETTEN OP WOON- EN LEEFKWALITEIT (cfr stads/centrumvlucht) 4. STREVEN NAAR DUURZAME MOBILITEIT DUURZAAM BOUWEN HOUDT NIET OP AAN DE VOORDEUR!

4 DUURZAAMHEID wordt voor het overgrote deel al geboekt vóór men begint te bouwen het opstellen van een DOORDACHT stedenbouwkundig PLAN met aangepaste voorschriften De milieubelasting en duurzaamheid van een wijk wordt in belangrijke mate bepaald door: de juiste locatie en oriëntatiekeuze respect voor de omgeving, het bestaand landschap en duurzame mobiliteit de kwaliteitsvolle inrichting van de woonomgeving woon- en leefkwaliteit sociaal aspect: betaalbaar wonen, voor alle doelgroepen Compactheid: minder energievraag, minder materiaalgebruik, efficient ruimtegebruik kleinere betaalbare kavels en woningen

5 TE WEINIG VOLGENS DE EUROPESE EN VLAAMSE RICHTLIJNEN Startschot werd eind vorige eeuw reeds gegeven : 1997: Structuurplan Vlaanderen streven naar een duurzame ontwikkeling 13 jaar geleden 1997: Ondertekening Kyoto-protocol broeikasgassen verminderen 2002: Europese richtlijn minimumeisen energieprestatie gebouwen 2003: Fiscaal voordeel energiebesparende maatregelen 2009: Ontwerp Europese richtlijn 2021 nieuwbouw bijna nulenergiewoning NOG 11 jaar!!! van kracht midden : 2014 schone energie bij nieuwbouw verplicht? (voorstel minister) Vervolg Kyoto-protocol: nieuwe klimaattop? (Kopenhagen Waar staan wij nu? Vlaanderen: sterke groei in initiatieven op bouwniveau (condensatieketel, pvcellen, dakisolatie) maar ONTBREKEN van een INTEGRALE STEDENBOUWKUNDIGE AANPAK zoals in bvb in Duitsland en Nederland. Mexico)

6 Waar ligt het probleem? Teveel vraag naar open bebouwing (minst duurzame bouwwijze - compactheid) De Vlaming heeft een uitgesproken, historisch gegroeide, voorkeur voor een vrijstaande woning omgeven door groen destijds in de hand gewerkt door een doelbewust politiek beleid.

7 Onaantrekkelijke dichtere bebouwing (meest duurzame) Het beleid heeft gekozen voor een verdichtingsstrategie en aantrekkelijk maken van steden en kernen - MAAR in de realiteit heeft de kwaliteit moeten inboeten op de kwantiteit STADSVLUCHT GEZINNEN + VRAAG NAAR LANDELIJK WONEN rijwoning heeft een negatieve bijklank gekregen keuze voor appartement kwaliteitsloze appartementsbouw (opbrengstarchitectuur) nog volgens een oud bebouwingsprofiel en klassieke verkavelingsprincipes geen aandacht voor zonoriëntatie en ruimtelijke krachtlijnen veel aanvragen stedenbouwkundige afwijkingen voor woonkwaliteit parkeerproblematiek: inname waardevolle ruimte (achtertuin/binnengebied)

8 Traditioneel verkavelen te weinig aangepaste verkavelingstypologieën om de gewenste dichtheden te halen inboeten op kwaliteit nog steeds gebruik van klassieke verkavelingsprincipes ontbreken van een doordacht plan geen aandacht voor zonoriëntatie (tuin glaspartij lichtinval) en ruimtelijke krachtlijnen Geraardsbergen vroeger: te ruimteverkwistend (grote percelen 5 8 w/ha) geen aandacht voor nuttig en efficiënt ruimtegebruik nu: dezelfde bouwtypologieën op kleinere percelen

9 HOE NU VERDER? Herontdekking van de woonvormen met een hedendaagse benadering. Bij RUP s, verkavelingsplannen, een bouw- of een stedenbouwkundig project voor bestaande bebouwing en nieuwbouw: Aanbieden alternatieve hedendaagse duurzame bouwprofielen voor bestaande bebouwing tot nieuwbouw in open tot gesloten bebouwing: dat Innovatief is dat Transformeert met hedendaagse bouwvormen met als doel Integratie van duurzaamheids- en leefbaarheidsaspecten ITI-profiel

10 TRANSFORMATIE VAN HET BESTAAND BOUWWEEFSEL - verbouwingen, heropbouw, nieuwbouw Wat is het standaardprofiel? Bij gesloten bebouwing tot halfopen, soms bij open bebouwing EENZELFDE PROFIEL Maximale bouwperimeter kelderzone Max 75 m² Tuinzone bouwzone tuinzone

11 Wat is er mis mee? Getrapt principe, beperkte bouwdiepte en bouwhoogte hokjes architectuur door draagmuren/verwarming bij inpandige garage weinig ruimte op gelijkvloers zolder als bergruimte te weinig ruimte voor het voorzien van voldoende isolatie achterbouw moeilijk te gebruiken als leefruimte Beperkte licht- en zoninval te weinig warmtewinsten zon in de gevelkamers geen licht en warmtewinsten in de middenkamers beperking op woonkwaliteit als gevolg profiel wordt niet maximaal benut (minder compact)

12 Schaduwhinder op de achterbouw en bij buren beperkte lichtinval (via dak) op door uitbouw verdieping gelijkvloers bouwprofiel kan niet maximaal benut worden vraag naar zuidoriëntatie van leefruimten/tuinen/terrassen maar door standaardprofiel meestal niet mogelijk

13 Teveel op maat van appartementsbouw: overschrijding draagkracht Wat is het alternatief? Het aanbieden van flexibele hedendaagse duurzame bouwprofielen : ITI-profiel

14 Een ITI-profiel is geen nieuw star standaardprofiel maar een flexibel alternatief op maat van de gewenste bouwtypologie (gesloten, gekoppeld, open) en de omgevingsomstandigheden. Het ITI-profiel speelt in op de gewenste diversiteit van een woonomgeving, zo kan een verkaveling bestaan uit meerdere ITI-profielen. Voorbeeld van omvorming van het standaardprofiel naar een ITIprofiel voor gesloten bebouwing Verhoging bouwhoogte: + 1 m (6 > 7 m) van zolder (berging) naar leefruimte (min 2 slaapkamers - duplex) hogere leefruimten meer ruimte voor isolatie (passieve woning 50 cm buitenschil)

15 Diepere bouwdiepte hoofdbouw (oplossing voor smalle percelen) 2 ruime kinderkamers onder dak tot 3 kinderkamers 1 ruime slaapk. en badk. op verdieping Herprofilering achterbouw op basis duurzaamheid en woonkwaliteit Grote eet- en leefruimte in relatie met tuin Minder schaduwhinder op dak achterbouw als bij buur Zonlicht op verdiepingsniveau Ruimte op verdieping nog nodig?

16 Verhoging achterbouw hogere leefruimten meer ruimte voor isolatie en zon/licht mogelijkheden voor groendaken

17 Vb ITI-profiel voor gesloten bebouwing Alternatieve energie Tuinbedekkingsmateriaal/alternatieve energie kelderzone MAXIMALE BOUWPERIMETER Flexibel, uitbreidbaar en aanpasbaar (levenslang wonen) standaardprofiel alternatief ITI-profiel

18 Wat als ik mijn bestaande woning wil ver/herbouwen? Voorstel bouwheer twee keuzes laten 1. Volgens het standaardprofiel 2. OF volgens een ITI-profiel

19 Ik wil een klassieke woning met zadeldak, kan dit nog? Een ITI-profiel stimuleert duurzaam bouwen maar verplicht geen uitsluitend moderne architectuur, het profiel aat klassieke tot moderne bouwstijlen toe, mits het verenigbaar is met de omgeving. Wat als mijn achtergevel zuidgericht is en daarom toch gebruik wil maken van een hogere achterbouw? Omwille van de juiste oriëntatie wordt er hiervoor ook een ITI-profiel aangeboden

20 Wat als ik een praktijkruimte of een zorgwoning of meegroeiwoning of een patiotuin op gelijkvloers wil? Voor dergelijke gevallen is in specifieke omstandigheden (diepe percelen, in handelsas, centrumgebied, ) een alternatief ITI-profiel mogelijk Max. 80 % VWD NAAR DUURZAAMHEID: bvb extra isolatie, verplicht groendak,

21 Kan dit ITI-profiel ook voor halfopen bebouwing gebruikt worden? Bij halfopen bebouwing tot gekoppelde bebouwing: vb eenzelfde ITI-profiel, dezelfde voorwaarden voor alternatieven

22 Hoe vertaalt een ITI-profiel zich naar open bebouwing? Bij open bebouwing in bestaande wijken: om zijtuinen mogelijk te maken en de woning af te stemmen op zonoriëntatie: volgend ITI-profiel Hellende daken 45/35 laagenergiewoning

23 Voorbeeld gesloten bebouwing - traditioneel versus ITI Vb 5 meter perceelsbreedte: standaard arbeiderswoning Woonopp: 137 m² (164 m²) Volume: 544,25 m³ Schilopp: 478 m² Verliesopp: 262,64 m² Compactheid: 2,07 Woonopp: 164 m² Volume: 573 m³ Schilopp: 465,9 m² (- 2,6 %) Verliesopp: 236,7 m² Compactheid: 2,42 (+ 17 %) Woonopp: 192 m² Volume: 685 m³ Schilopp: 566, 71 m² Verliesopp: 292,7 m² Compactheid: 2,34 Vb 7 meter perceelsbreedte: indeling binnenruimten bij zelfde bouwdiepte gelijkvloers

24 Voorbeeld open bebouwing - traditioneel versus ITI 484 m² (+ 140 %) 201 m² Zuidgerichte leefruimte en RUIME tuin 201 m² Woonoppervlakte: 210 m² Volume: 801 m³ Verliesopp.: 574,23 m² Compactheid: 1,395 Woonoppervlakte: 210 m² Volume: 728 m³ Verliesopp.: 460 m² (- 25 % materiaalgebruik) Compactheid: 1,58 (+ 13 %) Van 7,2 are naar 4 are tot 3,6 are met tuinbreedte van 6 m. verharding woongebouw: 132 m² verharding toegang/bijgebouwen: 193 m² Totaal verhardingsopp: 325 m² verharding woongebouw: 105 m² (-25 %) verharding toegang/bijgebouwen: 76 m² (-150 %) Totaal verhardingsopp. bij groendak op bijgebouwen: 131 m² (-150%)

25 NIEUWE BUURTEN NIEUWE WIJKEN Op maat gemaakte en economisch verantwoorde verkavelingen en woonprojecten Ontwerpstrategie IOK plangroep & duurzaamheidsteam: 1. Bestaand landschap en ruimtelijke krachtlijnen als kader: IDENTITEIT VAN DE WIJK BEPALEN 2. Zuidgericht verkavelen en aandacht voor compact bouwen 3. Flexibel plan en voorschriften: mogelijkheden creëren 4. Mix van ITI-typologieën en doelgroepen 5. Aandacht voor waterbeheer 6. Ruimte voor groenvoorzieningen en buitenruimten 7. Mobiliteit op maat van de wijk

26 RUIMTELIJKE KRACHTLIJNEN VASTLEGGEN

27 ZUIDGERICHT VERKAVELEN Tuin met tuingevel, dak met pv-cellen maximaal zuidgericht

28 Voorbeelden van ITI-profielen voor open bebouwing

29 Voorbeeld van ITI-profielen voor gekoppelde bebouwing:

30 Voorbeeld van ITI-profielen voor gesloten bebouwing:

31 Voorbeeld van ITI-profielen voor gesloten bebouwing:

32 Zuidgericht verkavelen met mix van ITI- typologieën Behalen van de woningdichtheden, inclusief kwalitatieve openbare ruimten Behalen van de sociale en bescheiden doelstelling (grond- en pandendecreet) Bereik van verschillende doelgroepen

33 AANDACHT VOOR WATER, GROEN, PRIVATE- EN PUBLIEKE RUIMTE Water: hergebruik-hemelwaterput, infiltratie tuinen-groendaken-bekkens Groen: bomen, erfafscheidingen, groendaken, tuinzones, RUIME private buitenruimte: zuidgerichte tuinen en terrassen (als zonwering) VOLDOENDE publieke ruimte, te realiseren door intensieve laagbouw: ontspanning, sport, spel, ontmoeting,

34 Mobiliteit op maat terugdringen van autoverkeer Aandacht voor fiets- en voetgangersverbinding (traag netwerk): doorwaadbaarheid Aandacht voor de ontsluiting van de bouwkavel en woning op dit traag netwerk: Publieke ruimte meer als verblijfsruimte Privaat parkeren maximaal uit straatbeeld

35 Parkeren op eigen terrein, maximaal uit straatbeeld

36 Sint-Janneke Herentals

37 Voorbeeld traditioneel verkavelen versus duurzaam hedendaags verkavelen Woondichtheid (24): 12 w/ha Plein/park: - Woondichtheid (32): 18 w/ha Plein/park: 2 pleinen/parkjes

38 Duurzaam bouwen DUUR = Hedendaags bouwen Hogere compactheid bouwvolume Investeringskost: lagere bouwkost (10 tot 25 % minder) Leefkost: lagere energiekosten (minder energievraag) Terugverdientijd: DIRECTE WINST Goede oriëntatie en lokatie van het gebouw op perceel, efficient ruimtegebruik Investeringskost: geen (kleinere betaalbare kavels) Leefkost: lagere energiekosten (winsten zonnewarmte) Terugverdientijd: DIRECTE WINST Flexibel en uitbreidbaar/aanpasbaar bouwen (levenslang wonen) Investeringskost: lagere bouwkost (bouwen op maat van behoefte) Leefkost: lagere energiekosten (afhankelijk van de bouwgrootte) Terugverdientijd: DIRECTE WINST (bouwen op maat van budget) Mogelijkheden tot passief bouwen Investeringskost: hogere bouwkost (meer isolatie, ventilatie, ) Leefkost: lagere energiekosten ( % lager) Terugverdientijd: < 14 jaar Mogelijkheden voor plaatsing zonnecellen Investeringskost: hogere bouwkost (installatie zonnecellen) Leefkost: lagere energiekosten Terugverdientijd: < 7 jaar Mogelijkheden voor inrichting groendak Investeringskost: hogere bouwkost (tot 80 euro/m² extensief groendak)!!! 2 x langer levensduur dakbedekking Leefkost: lagere energiekosten (verwarming winter/verkoeling zomer)

39 Hoe implementeren? Rol van de overheid: Beleid gemeente - ITI-profiel als nieuwe of alternatieve richtlijn - verankeren in stedenbouwkundige voorschriften Sensibiliseren/informeren/promoten - infobrochures in het gemeentehuis, via gemeentelijke website en infobladen - info door de gemeentelijke stedenbouwkundige dienst - vb halfjaarlijkse infoavond voor kandidaat (ver)bouwers + infobrochures - vb jaarlijkse infoavond voor architecten en projectontwikkelaars + infobrochures Rol van derden: begeleiding door Kamp C/Dubolimburg, architect(energiedesk.) begeleiding, advisering bij planning door Duurzaam studiebureau/iok

40 Zijn er nog vragen? LET THE ITIFICATION BEGIN!!!!