Zal vervangen NEN 5493:1999. Nederlandse praktijkrichtlijn. NPR 5493 (nl) Kwaliteitsrichtlijnen voor loofhout in weg- en waterbouwkundige werken

Transcriptie

1 Zal vervangen NEN 5493:1999 Nederlandse praktijkrichtlijn Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. NPR 5493 (nl) Kwaliteitsrichtlijnen voor loofhout in weg- en waterbouwkundige werken Quality guidelines for hardwoods in road construction works and hydraulic engineering works ICS ; ; oktober 2003

2 NPR 5493 Normcommissie "Hout" Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Netherlands Standardization Institute. The Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Netherlands Standardization Institute. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven Nederlands Normalisatie-instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) , Fax (015)

3 Inhoud Voorwoord Onderwerp en toepassingsgebied Verwijzingen Termen en definities Toepassingscategorieën Aanbevelingen voor kwaliteitsrichtlijnen van hout Categorie 1 Loopdekken (dikte tot ca. 40 mm) Categorie 2 Brugdekken en planken voor aanlegsteigers (dikte vanaf ca. 35 mm) Categorie 3 Constructiehout en wrijfhout Categorie 4 Damwanden en beschoeiingen Categorie 5 Horizontale delen van leuning Categorie 6 Beslagen palen Categorie 7 Gezaagde palen Categorie 8 Ronde palen Maatafwijkingen en toleranties Vochtgehalte Houtsoorten Richtlijnen voor het detailleren en dimensioneren van damplanken en gordingen Vorm en afmetingen Messing en groef Zoekers Spieplanken Lassen in gordingen Sorteren en keuren van een partij Algemeen Partijkeuring Administratieve aanbevelingen...22 Bijlage A Kwalificaties volgens NEN Bijlage B Houtsoorten en eventuele toepassingen...37 B.1 Geschiktheid van houtsoorten voor toepassingen in weg- en waterbouwkundige werken...37 B.2 Aanbevelingen houteigenschappen...37 B.3 Houtsoorten voor weg- en waterbouwkundige werken waarmee positieve ervaring is opgedaan...38 Bibliografie

4 Voorwoord Voor toepassing in weg- en waterbouwkundige constructies komt een groot aantal houtsoorten in aanmerking. Naast (verduurzaamd) naaldhout worden diverse loofhoutsoorten, zowel (sub)tropische als Europese, toegepast. Deze praktijkrichtlijn geeft invulling aan de behoefte vanuit de praktijk om te beschikken over richtlijnen voor het sorteren van loofhoutsoorten voor bepaalde toepassingen in de weg- en waterbouw. De richtlijnen kunnen worden gebruikt door afnemers, aannemers en leveranciers bij het maken van afspraken over kwaliteiten, afmetingen en bewerkingen van het hout. In de vorige uitgave van NPR 5493 waren voor een beperkt aantal houtsoorten en vijf toepassingscategorieën richtlijnen opgenomen voor de toelaatbare onvolkomenheden per houtsoort. De vraag naar aantoonbaar duurzaam geproduceerd hout is de laatste jaren sterk toegenomen. Hierdoor zijn er naast de in NPR 5493:1999 genoemde houtsoorten meer en meer minder bekende houtsoorten ter beschikking gekomen die geschikt zijn voor weg- en waterbouwkundige constructies. De verwachting is dat deze ontwikkeling zal doorzetten. Bij de voorliggende uitgave van NPR 5493 zijn daarom geen eisen meer gesteld aan de onvolkomenheden per houtsoort, maar zijn als uitgangspunt acht toepassingscategorieën genomen waarvoor de toelaatbare onvolkomenheden zijn gespecificeerd. Als een beoogde toepassing niet is genoemd, kan men uitgaan van een gedefinieerde toepassingscategorie die het meest in de buurt komt. De toepassingscategorieën zijn gesplitst in kwaliteitsrichtlijnen voor (sub)tropisch loofhout en Europees loofhout. Om de gebruiker een handreiking te geven bij de keuze voor een bepaalde houtsoort zijn in bijlage B richtlijnen gegeven waarmee de geschiktheid van een houtsoort redelijk goed is in te schatten. Ook is er een lijst met houtsoorten opgenomen. In deze lijst is, op basis van ervaring en beschikbare informatie uit literatuur en onderzoek, de geachte geschiktheid per toepassingscategorie vermeld. Door deze werkwijze is NPR 5493 meer toepassingsgericht en voorbereid op nieuwe minder bekende houtsoorten. In de serie Nederlandse praktijkrichtlijnen verschijnen publicaties van informatief karakter, zoals toelichtingen op normen, constructieve mogelijkheden, werkmethoden en fabricagegegevens. Aan deze publicatie mag geen normatieve waarde worden toegekend. Wellicht ten overvloede wordt er op gewezen dat het Bouwbesluit ook van toepassing is op constructies in weg- en waterbouwkundige werken. Dit betekent dat voor de belastingen NEN 6702 van toepassing is en voor de bepaling van de weerstand tegen de belastingen de materiaalgebonden TGB-normen. Voor hout wordt daarbij gebruikgemaakt van NEN 6760 "Technische grondslagen voor bouwconstructies TGB 1990 Houtconstructies Basiseisen Eisen en bepalingsmethoden". Deze Nederlandse praktijkrichtlijn is opgesteld door de werkgroep Hout voor waterbouwkundige toepassingen en aanvaard door normcommissie Hout. 2

5 Kwaliteitsrichtlijnen voor loofhout in weg- en waterbouwkundige werken 1 Onderwerp en toepassingsgebied Deze praktijkrichtlijn geeft aanwijzingen voor de kwaliteit van houtsoorten voor weg- en waterbouwkundige constructies. Voor de toepassingen van deze praktijkrichtlijn worden acht verschillende toepassingscategorieën onderscheiden. Daarnaast geeft de richtlijn algemene richtlijnen voor de vorm en afmetingen van enkele houten constructiedelen toegepast in waterbouwkundige werken. 2 Verwijzingen In deze praktijkrichtlijn wordt naar de volgende documenten verwezen. Op het ogenblik van publicatie van de onderhavige praktijkrichtlijn waren de vermelde versies van kracht. Alle documenten kunnen echter worden herzien; partijen die overeenkomsten sluiten op basis van deze praktijkrichtlijn wordt daarom aanbevolen na te gaan of het mogelijk is, de meest recente versie van de onderstaande documenten toe te passen. NEN 5461:1999 NEN 6760:2001 NEN-EN 252:1989 NEN-EN 350-1:1994 NEN-EN 350-2:1994 NEN-EN 13556:2003 Kwaliteitseisen voor hout (KVH 2000) Gezaagd hout en rondhout Algemeen gedeelte Technische grondslagen voor bouwconstructies TGB 1990 Houtconstructies Basiseisen Eisen en bepalingsmethoden Houtverduurzamingsmiddelen Bepaling van de relatieve beschermende werking bij contact met de grond Veldonderzoekmethode Duurzaamheid van hout en op hout gebaseerde produkten Natuurlijke duurzaamheid van massief hout Deel 1: Richtlijn voor de principes van het beproeven en het classificeren van de natuurlijke duurzaamheid van hout Duurzaamheid van hout en op hout gebaseerde produkten Natuurlijke duurzaamheid van massief hout Deel 2: Richtlijn voor de natuurlijke duurzaamheid en behandelbaarheid van geselecteerde voor Europa belangrijke houtsoorten Rondhout en gezaagd hout Benamingen van houtsoorten die worden gebruikt in Europa GCW-2001 Richtlijn geluidbeperkende constructies langs wegen CROW-publicatie 166 CROW, Termen en definities Naast de termen en definities van NEN 5461 (zie bijlage A), gelden de volgende termen en definities. 3.1 aansnuiting afschuining, aangebracht aan de onderzijde van wrijfstijlen, ten behoeve van het ongehinderd stijgen en dalen van het schip (door getijdenwerking of door golfslag) ten opzichte van de wrijfstijl (zie figuur 1) 3

6 Legenda 1 wrijfstijl 2 afschuining 3 aansnuiting Figuur 1 van een wrijfstijl met afschuining aan de bovenzijde en aansnuiting aan de onderzijde 3.2 beslagen palen hout dat door bewerking met een bijl of dissel een nagenoeg rechthoekige of ronde doorsnede heeft gekregen 3.3 fitmaat de met een schuifmaat gemeten middellijn of afmeting van een stuk hout 4 Toepassingscategorieën In deze praktijkrichtlijn worden de toepassingscategorieën gehanteerd als omschreven in tabel 1. OPMERKING 1 Richtlijnen voor geluidschermen zijn opgenomen in de GCW OPMERKING 2 Voor niet met name genoemde toepassingen wordt geadviseerd die toepassing te kiezen die het meest in de buurt komt van de bedoelde toepassing. 4

7 Tabel 1 Toepassingscategorieën Categorie Benaming Onderwerpen 1) loopdekken (dikte tot ca. 40 mm) 2) brugdekken en planken voor aanlegsteigers (dikte vanaf ca. 35 mm) beplanking voor steigers recreatievaart vlonders loopdekken brugdekken voor voetgangers en fietsers brugdekken voor autoverkeer beplanking voor steigers beroepsvaart beplanking voor sluisdeuren ('kleedhout') 3) constructiehout en wrijfhout harren en regels voor sluisdeuren constructiebalken schotbalken gordingen geleidewerken, remmingwerken, meerstoelen zwaar wrijfhout; afm. 300 mm 300 mm, tegen staal/betonconstructies licht wrijfhout; afm. < 300 mm 300 mm 4) damwanden en beschoeiingen damwanden beschoeiingen 5) horizontale leuningen leuningen 6) beslagen palen beslagen palen 7) gezaagde palen gezaagde palen 8) ronde palen ronde palen 5 Aanbevelingen voor kwaliteitsrichtlijnen van hout In 5.1 t.m. 5.8 zijn voor de in tabel 1 genoemde toepassingscategorieën de aanbevolen kwaliteitsrichtlijnen gegeven voor (sub)tropisch loofhout en Europees loofhout. OPMERKING Voor categorie 6 (beslagen palen) zijn geen kwaliteitsrichtlijnen gegeven voor Europees loofhout. 5.1 Categorie 1 Loopdekken (dikte tot ca. 40 mm) Onvolkomenheden De nummers tussen rechte haken verwijzen naar de genoemde paragrafen van NEN 5461:1999 (Sub)Tropisch loofhout Europees loofhout boordergangen a geen kans op uitbreiding zeer klein toelaatbaar bovenzijde: zeer klein toelaatbaar [3.5.1] onderzijde: max. twee boordergangen per m houtlengte toelaatbaar kans op uitbreiding niet toelaatbaar niet toelaatbaar draadverloop [3.5.5] maximaal 1 : 10 1 : 10 drukbreuk [3.5.7] niet toelaatbaar niet toelaatbaar groeiringbreedte [3.5.8] opeenhopingen hars [3.5.9/3.5.10] n.v.t. n.v.t. (l is de lengte en kalk [3.5.13] l 100 mm n.v.t. b is de breedte van de insluiting) b 15 mm gom [3.5.13] beperkt toelaatbaar b bovenzijde: niet toelaatbaar; onderzijde: max. lengte 300 mm, max. 1 plek per m lengte zie vervolg 5

8 Categorie 1 (einde) Onvolkomenheden De nummers tussen rechte haken verwijzen naar de genoemde paragrafen van NEN 5461:1999 (Sub)Tropisch loofhout Europees loofhout hart [3.5.11] niet toelaatbaar niet toelaatbaar ingegroeide schors en/of bast [3.5.12] niet toelaatbaar niet toelaatbaar kwasten [3.5.14] hard en vastzittend onderzijde toelaatbaar; toelaatbaar bovenzijde niet toelaatbaar hard en loszittend niet toelaatbaar niet toelaatbaar zacht niet toelaatbaar niet toelaatbaar c kwastaandeel maximaal 0,2 0,3 kwastmiddellijn houtbreedte 190 mm 45 mm houtbreedte > 190 mm 60 mm scheuren haarscheuren toelaatbaar toelaatbaar [3.5.19] langsscheuren middelmatig toelaatbaar middelmatig toelaatbaar som van de lengte van langsscheuren, in mm som van de breedte van langsscheuren, in mm kopscheuren splijtscheuren zeer klein toelaatbaar zeer klein toelaatbaar schimmelaantasting blauw tot grijs toelaatbaar toelaatbaar in eiken: niet toelaatbaar d [3.5.20] bruin tot rood niet toelaatbaar niet toelaatbaar wit tot geel niet toelaatbaar niet toelaatbaar spint [3.5.21] niet toelaatbaar e niet toelaatbaar e verkleuring [3.5.22] wan [3.5.25] niet toelaatbaar niet toelaatbaar mechanische beschadigingen [3.5.17] toelaatbaar in de vorm van losgeraakte of gebroken vezels, mits niet dieper in het hout dan 0,1 houtdikte. Ingesnoerde gedeelten door staalbanden zijn toelaatbaar indien de vezels ongeschonden zijn toelaatbaar in de vorm van losgeraakte of gebroken vezels, mits niet dieper in het hout dan 0,1 houtdikte. Ingesnoerde gedeelten door staalbanden zijn toelaatbaar indien de vezels ongeschonden zijn overgroeiingen van tijdens de groei opgetreden beschadigingen toelaatbaar als de toepassing en/of verwerking niet negatief wordt beïnvloed toelaatbaar als de toepassing en/of verwerking niet negatief wordt beïnvloed vervorming gebogen hout (per 2 m 6 mm 10 mm [3.5.23] maximaal houtlengte) krom hout (per 2 m houtlengte) 4 mm 4 mm scheluw hout (per 2 m houtlengte) 2 mm 2 mm hol hout (per 100 mm houtbreedte) 2 mm 2 mm a De zeer kleine wormgaatjes die in een aantal houtsoorten kunnen voorkomen, beïnvloeden de sterkte en de duurzaamheid niet negatief. Het is echter denkbaar dat uit andere overwegingen wel aanvullende richtlijnen worden gesteld om het aantal wormgaatjes te beperken of de wormgaatjes geheel uit te sluiten. b Onder beperkt toelaatbaar wordt verstaan dat de toepassing en/of verwerking niet negatief wordt beïnvloed. c Bij robinia zijn zachte kwasten met een middellijn van max. 15 mm wel toelaatbaar. d Niet te verwarren met corrosieve verkleuringen. e Spint mag niet worden verward met overgangshout (jong kernhout) dat wel toelaatbaar is. betekent geen richtlijn n.v.t. betekent niet van toepassing 6

9 5.2 Categorie 2 Brugdekken en planken voor aanlegsteigers (dikte vanaf ca. 35 mm) Onvolkomenheden De nummers tussen rechte haken verwijzen naar de genoemde paragrafen van NEN 5461:1999 (Sub)Tropisch loofhout Europees loofhout boordergangen a geen kans op uitbreiding zeer klein toelaatbaar zeer klein toelaatbaar [3.5.1] kans op uitbreiding niet toelaatbaar niet toelaatbaar draadverloop [3.5.5] maximaal 1 : 10 1 : 10 drukbreuk [3.5.7] niet toelaatbaar niet toelaatbaar groeiringbreedte [3.5.8] n.v.t. opeenhopingen hars [3.5.9/10] n.v.t. n.v.t. (l is de lengte en kalk [3.5.13] l 100 mm n.v.t. b is de breedte van de insluiting) gom [3.5.13] b 15 mm l 100 mm n.v.t. b 15 mm hart [3.5.11] niet toelaatbaar toelaatbaar b ingegroeide schors en/of bast [3.5.12] niet toelaatbaar niet toelaatbaar kwasten [3.5.14] hard en vastzittend niet toelaatbaar toelaatbaar hard en loszittend niet toelaatbaar niet toelaatbaar zacht niet toelaatbaar niet toelaatbaar kwastaandeel maximaal n.v.t. 0,3 kwastmiddellijn houtbreedte 190 mm n.v.t. 45 mm houtbreedte > 190 mm n.v.t. 60 mm scheuren haarscheuren toelaatbaar toelaatbaar [3.5.19] langsscheuren middelmatig toelaatbaar middelmatig toelaatbaar som van de lengte van langsscheuren, in mm som van de breedte van langsscheuren, in mm hartscheuren niet toelaatbaar middelmatig toelaatbaar splijtscheuren niet toelaatbaar niet toelaatbaar eindscheuren klein toelaatbaar middelmatig toelaatbaar ringscheuren niet toelaatbaar niet toelaatbaar schimmelaantasting blauw tot grijs toelaatbaar niet toelaatbaar bruin tot rood niet toelaatbaar niet toelaatbaar [3.5.20] wit tot geel niet toelaatbaar niet toelaatbaar Spint [3.5.21] niet toelaatbaar c niet toelaatbaar c verkleuring [3.5.22] toelaatbaar d wan [3.5.25] niet toelaatbaar niet toelaatbaar mechanische beschadigingen [3.5.17] toelaatbaar in de vorm van losgeraakte of gebroken vezels, mits niet dieper in het hout dan 0,1 houtdikte. Ingesnoerde gedeelten door staalbanden zijn toelaatbaar indien de vezels ongeschonden zijn toelaatbaar in de vorm van losgeraakte of gebroken vezels, mits niet dieper in het hout dan 0,1 houtdikte. Ingesnoerde gedeelten door staalbanden zijn toelaatbaar indien de vezels ongeschonden zijn overgroeiingen van tijdens de groei opgetreden beschadigingen beperkt toelaatbaar e beperkt toelaatbaar e zie vervolg 7

10 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft Ja, ik bestel ex. NPR 5493:2003 nl Kwaliteitsrichtlijnen voor loofhout in weg- en waterbouwkundige werken T (015) F (015) Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview