Het Instrumentele Verrijkingsprogramma van Feuerstein ( FIE-Basic )
|
|
- Lotte Devos
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Het Instrumentele Verrijkingsprogramma van Feuerstein ( FIE-Basic ) Dany Devooght, Jo Lebeer, Ann Neetens Project Leer- en Inclusiebevordering INCENA Inclusion & Enablement Het Instrumentele Verrijkingsprogramma van Feuerstein (FIE-Basic ) Een systematische, interactieve, interventie methode om leerprocessen te bevorderen, bij het jongere kind of de trager ontwikkelende leerder Een kader om modificerende omgevingen vorm te geven, aanwijzingen om rond het kind een systeem van samenwerking op te zetten om zo zijn leerpotentieel te maximaliseren In principe vanaf 5 jaar ( mentale leeftijd ) 2 Reuven Feuerstein, Jerusalem 1
2 Feuerstein s Instrumental Enrichment Programme- Basic 3 Auteurs: Reuven & Rafi Feuerstein Basis: Feuerstein s theorie van de Structurele Cognitieve Modificeerbaarheid en Gemedieerde Leerervaring Cultureel-constructieve theorie van cognitieve ontwikkeling 12 criteria van mediërende interacties Feuerstein, R., & Rand, Y. (1975). Mediated learning experiences : an outline of the proximal etiology for differential development of cognitive functions. In Goldfein, L. (Ed.), International understanding, cultural differences in the development of cognitive processes (pp. 7-37). New York City: ICP 3 Het Instrumenteel Verrijkingsprogramma van Feuerstein ( FIE-Basic ) Mediëren? Ouders en leerkrachten doen het de hele tijd? Waarom een systematisch programma? inhoud kennisbasis nodig voor cognitieve ontwikkeling om de leerkracht meer bewust te maken van leerprocessen en mediatie proces gedifferentieerde en herhaalde praktijk in denkactiviteiten geven om de leerlingen een bad te geven van intensieve gemedieerde leerervaringen 4 Reuven Feuerstein, Jerusalem 2
3 Doelstellingen IVP-basic Mentale processen te ontwikkelen die het kind helpen om te vergelijken, te contrasteren, te specificeren enz. zodat zijn inhoudelijke kennis minder ongedifferentieerd en meer functioneel wordt. Bevorderen ontwikkeling van cognitieve en metacognitieve functies (bv. zelfregulering, goed waarnemen, woordenschat verrijken, vergelijken, etc.) Cognitieve modificeerbaarheid bevorderen: in staat zijn om duurzame en nieuwe adequate gedragswijzen te leren, vanuit de indrukken opgedaan uit de omgeving Een gebrek aan gemedieerde leerervaring compenseren Aspecten van affectieve en sociaal-emotionele ontwikkeling via cognitieve weg aanleren 5 5 FIE-basic doelgroep Jonge kinderen (vanaf 4-5) Kinderen, jongeren en volwassenen met ontwikkelingsstoornissen die laag cognitief functioneren 1. Bij wie basiskennis en concepten ontbreken die nodig zijn voor een aanpassing aan de omgeving 2. Bij wie een dysfunctie kan worden voorkomen of uitgesteld (en zo het risico op zware leerstoornissen beperken) 3. Bij wie functies die verloren waren of onvoldoende ontwikkeld, moeten hersteld of onderhouden worden (remediëring). 6 6 Reuven Feuerstein, Jerusalem 3
4 FIE-basic doelgroep 7 1. Kinderen met aandachtsproblemen (ADD ADHD), specifieke leerstoornissen 2. Kinderen en jongeren met autismespectrumstoornis, communicatiehandicap, hechtingsstoornis 3. Kinderen met executieve functiestoornissen (DCD, dyspraxie) 4. Kinderen met licht/matig en jongeren en volwassenen met matig/ernstige verstandelijke beperking 7 Procedure Setting: kleine groepen, klas of individueel Duur: ¾-1u Frequentie: 3x/week papier & potloodoefeningen( behalve TCAL) Bridging & transfer naar dagelijks leven, schools en sociaal leren Interventie = programma + kwaliteit van interactie+ actief modificerende omgeving+ dynamisch assessment 8 8 Reuven Feuerstein, Jerusalem 4
5 FIE basic programme 1. Perceptueel-motorische ontwikkeling Organisatie van Stippen - Basic Oriëntatie in de Ruimte - Basic Drie-Kanalen 2. Sociaal-emotioneel bewustzijn en redeneren: Emoties herkennen Van Empathie naar Actie Denk na en voorkom geweld! 3. Abstract/integratief denken: Van Eenheid naar Groep Vergelijk en ontdek het absurde A & B Leren vragen stellen voor begrijpend lezen Weten en identificeren 9 9 Organisatie van Stippen Uit een chaos van stippen een aantal figuren kunnen herkennen en tekenen. De kenmerken van de meetkundige figuren uit het model benoemen en de juiste stippen gebruiken om die figuren in elk vakje terug te vinden. De figuren worden getekend met een potlood, zodat ze makkelijk weg te gommen zijn en de leerder opnieuw kan beginnen. Mogelijke fouten: extra stip, te klein, te groot, ontbrekende stip e k g o Het model, bovenaan in het linker vakje van het vak met de dikke lijnen, moet in elk vakje gezocht worden. Je tekent de twee vierkanten in elk vakje (hulpmiddel). De afgesproken regels worden nageleefd (grootte, vorm, plaats). Als er een fout wordt gevonden, schrijf je de eerste letter van het woord van de fout op het linker lijntje en controleer je je oplossing door op het tweede lijntje ook een aanduiding te zetten. 10 Reuven Feuerstein, Jerusalem 5
6 Oriëntatie in de ruimte Leren gebruiken van ruimtelijk taalkundige begrippen in een samenhangende versterkende manier. Het herkennen van het relatieve aspect van richtingen en oriëntaties helpt het ontwikkelen van het gebruik van de juiste namen en begrippen. De leerder wordt dankzij verbale opdrachten aangemoedigd om voorwerpen en relaties tussen twee of meer voorwerpen te identificeren. De meetkundige figuurtjes helpen eerst om de positie te kunnen aanduiden. In een verder stadium worden de figuurtjes zelf aangebracht en wordt de opdracht veel moeilijker. De woorden moeten dan gekend zijn om ze geïntegreerd te kunnen gebruiken. binnen buiten - tussen voor achter naast in op - Zonder de meetkundige figuren wordt er meer verbaal gedaan. De figuren kunnen bijgetekend of opgeplakt worden of de oefening kan volledig verbaal blijven. De toekomst voorspellen of het verhaaltje met een verleden en toekomst bedenken zijn mogelijkheden voor een uitbreiding van de geleerde concepten. 11 Van Eenheid naar Groep Handelingen om tot de ontdekking van eenheden, groepen van eenheden, groepen als eenheden en het aantal eenheden in alle groepen te komen. Het getalbegrip en de onderliggende operaties die wiskundig inzicht voorafgaan optimaliseren, ontdekken dat voorwerpen kunnen worden samengevoegd, afgescheiden, opgeteld en omschreven. De overgang van tellen naar hogere processen van ordenen. Elk vak heeft een klein tabelletje onderaan om de leerder ertoe aan te zetten om te tellen en een som te maken van wat er gevraagd wordt. De zin onderaan rechts geeft aan wat er verwacht wordt dat er gegroepeerd zal worden. De hele verzameling kan op twee manieren verdeeld worden. 12 Reuven Feuerstein, Jerusalem 6
7 Tri-Channel Het doel van dit instrument is om tot een versterkte gedragsregulatie van het inputproces van gegevens te komen. Vooral tekorten op input- en verwerkingsfase, impulsiviteit en het gebrek aan precisie in het structureren. Uit hout gesneden meetkundige en andere vormen en figuren worden gegeven aan een uitvoerder. De uitvoerder steekt eerst zijn handen in een kartonnen doos en kan dus niet met zijn ogen zien welke figuur of vorm hij gekregen heeft. Hij moet de figuur of vorm systematisch betasten, aantal hoeken-zijden, soort hoeken-zijden, oriëntatie van de onderdelen, en verwoorden welke vorm of figuur hij denkt te hebben gekregen. De begeleider helpt zo nodig het betasten verder te optimaliseren. De uitvoerder moet daarna een tekening kunnen maken van de gekregen vorm of figuur en kan ook een keuze maken uit een reeks reeds getekende figuren. 13 De aard van de emotie vaststellen Emoties herkennen door gezichtsuitdrukkingen te analyseren en te interpreteren en de juistheid van de intentie van de gevoelens te kunnen beoordelen in verschillende situaties. Door een proces van decodering van de expressie van gevoelens, leert de leerder hoe hij de basis van verschillende gevoelens kan aflezen en deze kan rubriceren in gezichts- en lichaamstaal. Zo kan hij leren om in sociale en relationele situaties de juiste conclusies te trekken na een degelijk begrip van de aard van de mogelijke uitdrukkingen van gevoelens. Analyse van de trekken in het gezicht van de jongen en ook de bewegingen van de handen en het spannen van het lichaam zijn belangrijke kenmerken die ons leren hoe we een gevoel kunnen aflezen. Op het werkblad worden vervolgens vier situaties getoond die min of meer met deze emotie te maken hebben. boos De vier situaties worden door vier kleuren ( rood geel- groen - blauw) benoemd en verwoord met de juiste begrippen van de aard van elke emotie. 14 Reuven Feuerstein, Jerusalem 7
8 Hinderkoppen Studiedag 11 okt 2013: Van empathie naar actie Na de analyse van de eerste situatie wordt gebridged naar leerervaringen van de doelgroep. Nadien worden vier verhaaltjes aangeboden om te worden geanalyseerd en waaruit vier vragen worden beantwoord waarin twee items verwerkt zijn: gepaste gevoelens en de intensiteit van deze gevoelens. Elk verhaaltje wordt getoetst op de gepastheid na de eerste situatie. Hij ervaart de emotie in de eerste situatie. Eerste situatie vervolgverhaaltjes Rood: gepaste emotie en gepaste actie Geel: gepaste emotie en gepaste actie maar niet effectief Groen: gepaste emotie maar ongepaste actie Blauw: ongepaste emotie en ongepaste actie 15 Denk na om geweld te voorkomen Definiëren van conflictoplossingen sociale interacties : mogelijkheid tot conflicten Conflicten kunnen op verschillende manier opgelost worden indien de situaties worden begrepen en de gevolgen van de handelingen worden geschat hevige, agressieve, sociaal onaanvaardbare en zelfverdedigende mogelijke oplossingen zijn of tegenovergestelde: coöperatieve, tegemoetkomende en sociale Decoderen, beschrijven, hypothethisch denken 16 Reuven Feuerstein, Jerusalem 8
9 Vergelijk en ontdek het absurde De leerder motiveren om te zoeken naar redenen voor wat verkeerd is aan de situatie. De absurditeit komt tot uiting tijdens het vergelijken van details uit een illustratie. Dat betekent dat relaties worden gelegd door systematisch waar te nemen, kenmerken te benoemen en te gebruiken als basis van de vergelijking. Tegelijkertijd wordt het pakket aan begrippen verbreed, zodat ook de nieuwe concepten in de toekomst kunnen gebruikt worden. Wat is er grappig of vreemd aan deze illustratie? Waarom is dit grappig of vreemd? Als je het niet grappig of vreemd vindt, kijk dan nauwkeurig naar de details en vergelijk ze, verbreed je focus op het werkblad, beschrijf wat er te zien is, moet begrepen worden, Hoe kan je deze prent herstellen? Zoek andere absurditeiten, gebruik makend van gelijkaardige details als deze in de illustratie! 17 Leren vragen stellen voor begrijpend lezen Elk verhaal is samengesteld uit prenten en stukjes tekst die de antwoorden zijn op vragen. Het instrument wordt opgebouwd in moeilijkheidsgraad door op drie niveaus vijf verhalen aan te bieden en vergt een reeks leestechnische vaardigheden. Wie, wat doet hij/zij/het, over wie praten we nu, wie is hen, wat doen ze, wat zijn ze aan het eten, waaruit eten ze, Picturale informatie verbinden aan verbale structuren Een titel van het verhaal zoeken en een mogelijk vervolg aan het verhaal koppelen. Eenieder kan zelf kiezen hoe het verder gaat. De opklimmende complexiteit vraagt een zeer nauwkeurige waarneming van alle mogelijke details vooraleer aan de opdrachten te beginnen. 18 Reuven Feuerstein, Jerusalem 9
10 Weten en identificeren Doelen van het instrument vergroten kennis vertrouwde objecten herkennen betekenisvolle eigenschappen Streven naar hoger niveau van kennis door meer inhoudelijke kennis Integreren en conceptualiseren van beschrijvende en meer complexe aspecten van de inhoud Vergroten van de nood aan nauwkeurige etikettering 19 Verder lezen Feuerstein, R., Feuerstein R.S., Falik, L. & Rand, Y. (2003), Creating and enhancing cognitive modifiability. The Feuerstein Instrumental enrichment programme. Jerusalem: ICELP Publications Feuerstein, R. (1993), Laat me niet zoals ik ben. Rotterdam: Lemniscaat Kozulin, A., Lebeer, J., Madella-Noja, A., Gonzalez, F., Jeffrey, I., Rosenthal, N., Koslowsky, M, (2010) Cognitive modifiability of children with developmental disabilities: a multicentre study using Feuerstein s Instrumental Enrichment Basic program, Research in Developmental Disabilities, 31, Reuven Feuerstein, Jerusalem 10
Kan niet bestaat niet. Workshop Slotdag Project Van Hinderpaal naar Mijlpaal Stichting Perspectief 31 mei 2014
Kan niet bestaat niet Workshop Slotdag Project Van Hinderpaal naar Mijlpaal Stichting Perspectief 31 mei 2014 Agenda Workshop Invullen Vragenlijst met stellingen Opdracht Kruip in de huid van Tim Wat is
Nadere informatieFeuerstein Centrum Nederland. Katinka Hol
Feuerstein Centrum Nederland Katinka Hol Doel van deze middag (14.00-15.30): Kennismaken met de werkwijze van het Feuerstein Centrum Nederland; Inleiding in de Feuerstein methode; Kennismaken met de cognitieve
Nadere informatieDe Feuerstein methode verklaard
Katinka Hol De Feuerstein methode verklaard Katinka Hol In oktober 2011 was het Feuerstein Centrum Nederland (FCN) uitgenodigd om tijdens het VBSP congres de Feuerstein methode te presenteren binnen het
Nadere informatieBouwstenen van het denken
Werken met cognitieve bouwstenen heeft gegarandeerd resultaat Analyseren Veronderstellingen maken Logisch denken Breed denken Onveranderbaarheid inzien Verinnerlijken Niet egocentrisch communiceren Tijdsoriëntatie
Nadere informatieKan je een cognitieve reserve opbouwen? Jo Lebeer Faculteit Geneeskunde, Vakgroep Eerstelijns- en Interdisciplinaire Zorg, Universiteit Antwerpen
Kan je een cognitieve reserve opbouwen? Jo Lebeer Faculteit Geneeskunde, Vakgroep Eerstelijns- en Interdisciplinaire Zorg, Universiteit Antwerpen Salutogene kijk Salutogeen: salus (gezondheid) genese (ontstaan)
Nadere informatieKIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek 1e rapport: Datum gesprek 2e rapport: KIJK! 1-2 Bazalt Educatieve Uitgaven www.bazalt.
KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek : Datum gesprek : KIJK! Lijst 1. Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn vel zit, zal zich goed en vlot ontwikkelen. Het is van nature nieuwsgierig
Nadere informatieKinderen met CVI: Zij hebben vaak goede ogen en kunnen toch niet goed kijken
Kinderen met CVI: Zij hebben vaak goede ogen en kunnen toch niet goed kijken Hoe kunnen we CVI herkennen Hoe kunnen we hen helpen hiermee om te gaan Greet Vissenaekens Kinderen met CVI Algemene kenmerken
Nadere informatieOnderwijsbehoeften: - Korte instructie - Afhankelijk van de resultaten Test jezelf toevoegen Toepassing en Verdieping
Verdiepend Basisarrange ment Naam leerlingen Groep BBL 1 Wiskunde Leertijd; 5 keer per week 45 minuten werken aan de basisdoelen. - 5 keer per week 45 minuten basisdoelen toepassen in verdiepende contexten.
Nadere informatieInspiratiedag Slimme spellen
Inspiratiedag Slimme spellen Dany de Vooght - Ann Neetens Vrijdag 10u30-12u 22-03-2019 Vzw Sleutels tot participatie en inclusie om te leven en te leren" Structuur Slimme spellen 22 maart 2019 Leren is
Nadere informatieWat te doen met zwakke begrijpend lezers?
Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen
Nadere informatieJobcoaching. De Bakfiets. Onze diensten richten zich op de volgende programma s:
Jobcoaching De Bakfiets Methodiek De Bakfiets Onze benadering begint altijd met het maken van persoonlijk contact. Door elkaar te leren kennen ontstaat een beeld van wat er leeft en wat het doel is. Vervolgens
Nadere informatieVoel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008
Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008 Gevoel en emoties / definitie Emoties: in biologische zin: affectieve reacties. Prikkeling van dit systeem geeft aanleiding tot allerlei lichamelijke reacties.
Nadere informatieReferentieniveaus uitgelegd. 1S - rekenen Vaardigheden referentieniveau 1S rekenen. 1F - rekenen Vaardigheden referentieniveau 1F rekenen
Referentieniveaus uitgelegd De beschrijvingen zijn gebaseerd op het Referentiekader taal en rekenen'. In 'Referentieniveaus uitgelegd' zijn de niveaus voor de verschillende sectoren goed zichtbaar. Door
Nadere informatieReuven Feuerstein. Feuerstein s Intellectuele Erfenis. Feuerstein's Intellectuele Erfenis. 6 maart 2015. jo.lebeer@uantwerpen.be
6 maart 2015 INCENA Inclusion & Enablement Feuerstein s Intellectuele Erfenis jo.lebeer@uantwerpen.be INSIDE INCLUES www.inclues.org Clues to inclusive & cognitive education Daffodil Dynamic assessment
Nadere informatieWorkshop voorbereiden Authentieke instructiemodel
Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Uitleg Start De workshop start met een echte, herkenbare en uitdagende situatie. (v.b. het is een probleem, een prestatie, het heeft
Nadere informatieResultaat van een eerlijke verdeling in de vorm van deel van een geheel naar deel van een aantal.
Titel Chocolade Groep / niveau Groep 5/6 Leerstofaspecten Benodigdheden Organisatie Bedoeling Voorwaardelijke vaardigheden Lesactiviteit Resultaat van een eerlijke verdeling in de vorm van deel van een
Nadere informatieDe leerkracht maakt het verschil!!!
De leerkracht maakt het verschil!!! Albert Janssens Stelling: leerlingen komen naar school om te leren. Vraag 1: Maar Wat is dat: leren? Leren is het bewust verwerven van kennis, inzichten, vaardigheden
Nadere informatiePeuters - 1K 2K 3K. Basismateriaal. Aanbod peuters 1K indien nodig
Peuters - 1K 2K 3K puzzelhoek Materialen Insteekblokken: meetkundige lichamen, kubus, cilinder, Inlegplank met en zonder knoppen - Per inlegruimte één persoon, dier of voorwerp - Per inlegruimte enkele
Nadere informatieBijlage 1: het wetenschappelijk denk- en handelingsproces in het basisonderwijs 1
Bijlage 1: het wetenschappelijk denk- en handelingsproces in het basisonderwijs 1 Bijlage 1: Het wetenschappelijk denk- en handelingsproces in het basisonderwijs: Stadium van het instructie model Oriëntatiefase
Nadere informatieActiviteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering
Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend
Nadere informatieSOCIALE VAARDIGHEDEN: contactsleutels
SOCIALE VAARDIGHEDEN: contactsleutels We gebruiken op school voor het 4 de, 5 de en 6 de leerjaar de handleiding CONTACTSLEUTELS van uitgeverij De Sleutel. Kenmerken van Contactsleutels: Elk leerjaar beschikt
Nadere informatie3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?
Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat
Nadere informatieGecijferd bewustzijn door middel van rekenconflicten bij kleuters
Gecijferd bewustzijn door middel van rekenconflicten bij kleuters 25 januari 2012 Marije Bakker Welkom en programma Leerlijnen,domeinen, organisatie en praktische toepassing van gecijferd bewustzijn. 2
Nadere informatieINFOBROCHURE BASISAANBOD ONDERBOUW. Schooljaar Geldenaaksebaan Heverlee tel: 016/
BASISAANBOD ONDERBOUW INFOBROCHURE Schooljaar 2018-2019 Geldenaaksebaan 18 3001 Heverlee tel: 016/23.58.93 email: parkschool@leuven.be website: www.parkschoolleuven.be WAT BIEDT BASISAANBOD ONDERBOUW?
Nadere informatiewww.hildedeclercq.be hilde_de_clercq@telenet.be
1 Pervasieve Ontwikkelingsstoornis Spel en Verbeelding Taal en Communicatie Emoties Seksualiteit en Relatievorming Eten Slapen Zindelijk worden Zelfredzaamheid of Algemene Dagelijkse leefvaardigheden 2
Nadere informatieLeerstofaspecten Breuken(taal), eerlijk verdelen, vergelijken, meetkunde
Titel Eerlijk verdelen 1: plakjes koek Groep / niveau Groep 5/6 Leerstofaspecten Breuken(taal), eerlijk verdelen, vergelijken, meetkunde Benodigdheden Organisatie Bedoeling Voorwaardelijke vaardigheden
Nadere informatie* Kleuters uitdagen werkt!
voor wie JA zegt tegen actief en inspirerend onderwijs * Kleuters uitdagen werkt! Dolf Janson Kleuter is een ontwikkelingsfase Kleuter is geen leeftijdsaanduiding Wat betekent dit voor jonge kinderen met
Nadere informatie3. Delen oefenen: De groepjes van 2 verzinnen een eigen melodie en noteren deze op de melodiekaartjes. Ze oefenen dit op hun instrument.
spel melodie grafisch notatie Groep Groep 5/6 en 7/8 afhankelijk van niveau Eindproduct De kinderen maken in groepjes van 2 x 2 een samenspel van hun eigen melodieimprovisatie Onderdeel O Zingen X Muziek
Nadere informatieMuiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak.
Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak. Doelgroepen Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is
Nadere informatieHardware-eisen MS-DOS 4.0, VGA-kaart, kleurenscherm, muis (actief in DOS), 2 Mb vrije schijfruimte
Ik reken Vak/onderwerp zintuiglijke oefening, rekenen/voorbereidend rekenen Hardware-eisen MS-DOS 4.0, VGA-kaart, kleurenscherm, muis (actief in DOS), 2 Mb vrije schijfruimte Algemeen Oefenprogramma met
Nadere informatieBestaat enkelvoudige dyslexie? Frank Wijnen & Elise de Bree Universiteit Utrecht SDN congres, Dyslexie 2.0
Bestaat enkelvoudige dyslexie? Frank Wijnen & Elise de Bree Universiteit Utrecht SDN congres, Dyslexie 2.0 Situatieschets PDDB: vergoeding van behandeling enkelvoudige dyslexie Enkelvoudig: bij het kind
Nadere informatieTOETSTIP 9 SEPTEMBER 2005
TOETSTIP 9 SEPTEMBER 25 Bepaling wat en waarom je wilt meten Toetsopzet Materiaal Betrouwbaarheid Beoordeling Interpretatie resultaten TIP 9: HOE KAN IK DE COMPLEXITEIT VAN EEN (TOETS)TAAK NAGAAN? Bij
Nadere informatieOm de kwaliteit van ons onderwijs te bewaken en de vorderingen van uw kind te volgen, nemen wij in iedere groep niet-methode gebonden toetsen af.
Leerlingvolgsysteem. Leerkrachten volgen de ontwikkeling van de kinderen in hun groep nauwgezet. Veel methoden die wij gebruiken, leveren toetsen die wij afnemen om vast te stellen of het kind de leerstof
Nadere informatiedatum: 7 november 2013 aantal leerlingen: 22 tijd: 13:00-15:05 groep: 3
Lesvoorbereiding Onderbouw Circuitles Zakelijke gegevens naam student: Anouk Bluemink stageschool: RKS De Leer Hengelo (gld) Iselinge klas: VR2B mentor/mentrix: Ria Menting datum: 7 november 2013 aantal
Nadere informatieGenoeg ruimte? In de methodes
Genoeg ruimte? Het berekenen van de oppervlakte van rechthoekige figuren komt in alle methoden voor. Vaak staat in de tekening aangegeven wat de te gebruiken eenheid is, bijvoorbeeld een vierkante meter.
Nadere informatieKennismaking VIB en methode CONTACT Hoe contact bevorderen tussen doofblinde personen en hun communicatiepartners?
Kennismaking VIB en methode CONTACT Hoe contact bevorderen tussen doofblinde personen en hun communicatiepartners? Ingrid Korenstra Bartiméus Expertisecentrum Doofblindheid 19-03-2015 Even voorstellen:
Nadere informatieo.a. Carnaval, cito groep 1 en 2, protocol (meer)begaafdheid
Hofbode 5 11 januari 2016 o.a. Carnaval, cito groep 1 en 2, protocol (meer)begaafdheid Kerst 2015 Het is alweer een aantal weken geleden maar we kunnen terugkijken op een sfeervolle Kerst. We willen alle
Nadere informatieLeerstofoverzicht Lezen in beeld
Vaardigheden die bij één passen, worden in Lezen in beeld steeds bij elkaar, in één blok aangeboden. Voor Lezen in beeld a geldt het linker. Voor Lezen in beeld b t/m e geldt het rechter. In jaargroep
Nadere informatie7-10-2013. Emotieherkenning bij CI kinderen en kinderen met ESM
7--3 Sociaal-emotioneel functioneren van kinderen met een auditieve/ communicatieve beperking Emotieherkenning bij kinderen en kinderen met Rosanne van der Zee Meinou de Vries Lizet Ketelaar Rosanne van
Nadere informatieIST Standaard. Intelligentie Structuur Test. meneer 1
IST Standaard Intelligentie Structuur Test ID 4589-1031 Datum 25.03.2015 IST Inleiding 2 / 12 INLEIDING De Intelligentie Structuur Test (IST) is een veelzijdig inzetbare intelligentietest voor jongeren
Nadere informatieDe Taxonomie van Bloom Toelichting
De Taxonomie van Bloom Toelichting Een van de meest gebruikte manier om verschillende kennisniveaus in te delen, is op basis van de taxonomie van Bloom. Deze is tussen 1948 en 1956 ontwikkeld door de onderwijspsycholoog
Nadere informatieHoofdstuk 18: Een presentatie maken
Hoofdstuk 18: Een presentatie maken 18.0 Inleiding De focus van een PowerPoint presentatie valt meestal op één dia. Dit betekend dat een PowerPoint presentatie een goed middel is om concepten via punten
Nadere informatieAlgemeen. Aansluitend bij dit doel, volgt het Wis & Co project de ontwikkeling van een grote groep 4-5-jarigen op gedurende een periode van 5 jaar.
Algemeen Een goede beheersing van STEM-competenties (Science Technology Engineering Mathematics) is cruciaal in onze moderne samenleving. We weten echter nog maar weinig over hoe deze competenties bij
Nadere informatieBeste ouder(s)/verzorger(s),
Beste ouder(s)/verzorger(s), U vraagt zich soms af wat uw kind in groep 1 en 2 leert m.b.t. het vak rekenen. Rekenen is één van de basisvaardigheden die jonge kinderen goed onder de knie moeten krijgen.
Nadere informatieProbleem Ontrafeling
Probleem Ontrafeling Content A.Probleem Definitie B.Oorzaken Diagram C.Inspiratie A. Probleem definitie Een probleem definiëren is complex. Wat op het eerste oog een probleem lijkt, blijkt vaak een symptoom
Nadere informatieSoms ziet hij maar een deel van wat er te zien is; zo worden delen van het werkvlak of het werkblad niet gebruikt.
Bijlage 1.1 Vragenlijst op basis van de signaallijst CVI bij kleuters Deze vragenlijst is gebaseerd op de signaallijst CVI uit deel 1. Daarin wordt gedrag beschreven dat we bij kleuters met CVI frequent
Nadere informatieDoesjka Nijdeken Trinitas College Heerhugowaard Woudschoten Chemie Conferentie 2011
Doesjka Nijdeken Trinitas College Heerhugowaard Woudschoten Chemie Conferentie 2011 Hoe je het onderbuikgevoel zichtbaar maakt voor leerlingen (en jezelf) Wat bedoel ik met determineren? Hoe doe je dat
Nadere informatieRol van de leerkracht
Rol van de leerkracht Beweging Doormiddel van interessante vragen oriënteer je samen met de leerlingen op het onderwerp van de les. Samen met de leerlingen bekijk je wat er zou gebeuren tijdens de les.
Nadere informatieI. OPKLIMMING VOOR HET LEREN TEKENEN VAN DE NAAM IN DRUKLETTERS. I.1. Omcirkel met potlood de letters die in jouw naam voorkomen.
209 Deel 2. Ik kan dat wel! Opklimmingen en afdalingen A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U X Y Z W V M A R J O L E I N I. OPKLIMMING VOOR HET LEREN TEKENEN VAN DE NAAM IN DRUKLETTERS I.1. Omcirkel
Nadere informatieLeerlijn leren leren. 4 Leerlijn leren leren. 1 Strategieën om kennis op te bouwen en problemen op te lossen
4 Leerlijn leren leren Leerlijn leren leren 1 2 3 4 5 6 1 Strategieën om kennis op te bouwen en problemen op te lossen 1 De lln kunnen losse gegevens leren ze: a betekenis te geven ze te situeren in een
Nadere informatieKwaliteit in Beeld. Leren door te kijken, te doen en te delen
Kwaliteit in Beeld Leren door te kijken, te doen en te delen De Educatieve Kijkwijzer De Educatieve Kijkwijzer Kwaliteit Functies Extra s Kwaliteit Kwaliteit Cognitieve Theorie van Multimedia Leren Mayer,
Nadere informatieWacht maar tot ik groot ben!
www.geerttaghon.be Wacht maar tot ik groot ben! Omgaan met agressie bij kleine kinderen Geert Taghon 2013 Ontwikkeling kleine kind De wereld leren kennen en zich hieraan aanpassen (adaptatie) Processen
Nadere informatieMEDIATION & GEWELDLOZE COMMUNICATIE. Specialisatietraining
MEDIATION & GEWELDLOZE COMMUNICATIE Specialisatietraining Mediation & geweldloze communicatie Introductie De mediator streeft ernaar om partijen als gelijkwaardige partners te laten communiceren en onderhandelen.
Nadere informatieHieronder volgt een beknopte uitleg van de begrippen die u in het rapport zult tegenkomen.
Onderbouwrapport In het onderbouwrapport waarderen wij alle genoemde aspecten ten opzichte van de leeftijd. Een waardering wordt uitgedrukt in een cijfer. U kunt via de beknopte omschrijvingen in het rapport
Nadere informatieHOE STIMULEREN WIJ DE SOCIAAL- EMOTIONELE ONTWIKKELING?
HOE STIMULEREN WIJ DE SOCIAAL- EMOTIONELE ONTWIKKELING? Siméa congres, 6 april 2017 Lizet Ketelaar & Sigrid Kok 1 VANDAAG Deel 1: Theoretische introductie Onderzoeksuitkomsten Deel 2: Behandelervaringen
Nadere informatieHet belang van (ondersteuning van) communicatie bij personen met een verstandelijke handicap
Het belang van (ondersteuning van) communicatie bij personen met een verstandelijke handicap Prof. dr. Bea Maes, Onderzoekseenheid Gezins- en Orthopedagogiek, K.U.Leuven 1. Centrale rol van taal en communicatie
Nadere informatieEINDTERMEN en ONTWIKKELINGSDOELEN Zoektocht in het Maascentrum. A. Eindtermen voor het basisonderwijs vanaf 01/09/2010
EINDTERMEN en ONTWIKKELINGSDOELEN Zoektocht in het Maascentrum Derde graad LO A. Eindtermen voor het basisonderwijs vanaf 01/09/2010 Lichamelijke opvoeding Motorische competenties 1.1 De motorische basisbewegingen
Nadere informatieWat maakt je zo boos?
Shari Klein en Neill Gibson Wat maakt je zo boos? 10 stappen om boosheid te transformeren naar verbondenheid met jezelf en anderen Een introductie over de bedoeling van Geweldloze Communicatie en hoe je
Nadere informatieTussendoelen ontwikkeling van het logisch denken
Tussendoelen ontwikkeling van het logisch denken 3 4 4;6 5 5;6 6 6,6 7 7;6 1. herkent begrippen als lang-korthoog-laag- klein-groot 1. kan verschillende grootheden onderscheiden en in betekenisvolle 1.
Nadere informatieThe knight s tour. Het paard in schaken beweegt als volgt: Steeds 1 vakje in een richting en 2 in een andere richting, of omgekeerd.
The knight s tour In het Engels heet een paard uit schaken een Knight (Ridder). In het begin zaten er namelijk ridders op de paarden. (link wiki) Stel, je bent een paard uit het schaakspel en je staat
Nadere informatieBoek Slapende honden? Wakker maken!
Boek Slapende honden? Wakker maken! A.Struik, ontwikkelingspsycholoog/ systeemtherapeut Joany Spierings Drie testen Weinig theorie en veel praktijk CD-Rom/ werkbladen Formulier zes testen Geen protocol
Nadere informatieSeksualiteit en ASS. Presentatie symposium pleegzorg 19 juni 2014. presentatie symposium pleegzorg
Seksualiteit en ASS Presentatie symposium pleegzorg 19 juni 2014 programma Opfrissen van informatie over ASS (heel kort het spectrum toelichten). ASS en seksualiteit belichten. Seksuele en relationele
Nadere informatieSpiegelen en symmetrie
Spiegelen en symmetrie Bedoeling: De leerlingen komen doormiddel van verschillende activiteiten te weten wat spiegelen (en spiegelas) en symmetrie is. Doelen: De leerlingen kunnen - in eigen woorden verwoorden
Nadere informatieVerbindingsactietraining
Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken
Nadere informatieDoelstellingen van PAD
Beste ouders, We kozen er samen voor om voor onze school een aantal afspraken te maken rond weerbaarheid. Aan de hand van 5 pictogrammen willen we de sociaal-emotionele ontwikkeling van onze leerlingen
Nadere informatieVoor wie? Als u ouder bent van een kind met een visuele beperking, dan is het Journal bedoeld om te helpen bij
Wat is het? Dit is een Nederlandse vertaling van een onderdeel van het Engelse Developmental journal for babies and children with visual impairment. Het Developmental journal is bedoeld voor ouders, voor
Nadere informatieZelfgestuurd leren met Acadin
Zelfgestuurd leren met Acadin 1. Wat is zelfgestuurd leren? Zelfgestuurd leren wordt opgevat als leren waarbij men zelfstandig en met zin voor verantwoordelijkheid de sturing voor de eigen leerprocessen
Nadere informatieTraining met persolog profielen
Training met persolog profielen Verkrijg de beste resultaten op het werk en in uw dagelijks leven Ontdek een praktische manier om uw persoonlijkheid te ontwikkelen: U leert verschillende gedragstendensen
Nadere informatieSpanningsveld. Assessment met het oog op de arbeidsmarkt (inclusief versus exclusief assessment) Deelnemen aan werk en opleiding een recht?
Dynamic Assessment of Functioning Oriented at Development and Inclusive Learning Studiedag NAH - Een brug tussen onderwijs, opleiding en werk voor mensen met een niet-aangeboren hersenletsel - 26 november
Nadere informatieToetstermen en taxonomiecodes
Toetstermen en taxonomiecodes Door middel van toetstermen is vastgelegd wat deelnemers moeten kennen en kunnen. Een toetsterm is bepalend voor de inhoud van de opleiding en de toetsing. Dit betekent dat
Nadere informatieTalig rekenen. Drs. Martin Ooijevaar - Onderwijsadviseur M.ooijevaar@sbzw.nl 0299-783422 @mooijevaar @sbzwtweet SBZW 10-4-2016 2
SBZW 10-4-2016 1 Talig rekenen Drs. Martin Ooijevaar - Onderwijsadviseur M.ooijevaar@sbzw.nl 0299-783422 @mooijevaar @sbzwtweet SBZW 10-4-2016 2 Onderwerpen Inschatten van beginniveau Taal binnen de rekenles
Nadere informatieActiviteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering
Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend
Nadere informatieOpleidingsprogramma DoenDenken
15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 4. De digitale klok 6. Hele uren 8. Halve uren 14. Kwartieren en 10 minuten 24. Minuten 29. Klokkijken gemengd 33
Inhoudsopgave Inleiding 4 De digitale klok 6 Hele uren 8 Halve uren 14 Kwartieren 19 5 en 10 minuten 24 Minuten 29 Klokkijken gemengd 33 Antwoorden 40 Inleiding Met dit Leer- en Oefenboek (deel 2 van een
Nadere informatieVoor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? Hulpaanbod
Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? - Normaal begaafde kinderen van 4 tot 13 jaar, woonachtig in de regio Gelderland-Zuid, die in hun gedrag signalen afgeven die mogelijk duiden op een problematische
Nadere informatieLEREN LEREN WAT? HOE?
LEREN LEREN WAT? Bij leren leren ondersteunt de school je schoolse leren en biedt de school je methodieken om toe te passen in leersituaties buiten de school. HOE? Als school hebben we gekozen voor het
Nadere informatieRID, daar kom je verder mee. Jelle wil net als zijn vriendjes naar de havo. Dyscalculie houdt hem niet tegen. Dyscalculiebehandeling
RID, daar kom je verder mee Jelle wil net als zijn vriendjes naar de havo. Dyscalculie houdt hem niet tegen. Dyscalculiebehandeling Waarom het RID? Wat is dyscalculie? Een gestructureerde aanpak Ruim 25
Nadere informatieAlgemene informatie groep 1-2. Ontwikkeling van kleuters:
Algemene informatie groep 1-2 Ontwikkeling van kleuters: Van kleuters is bekend dat de ontwikkeling veel sprongsgewijs verloopt. Niet alle kinderen ontwikkelen dezelfde gebieden op hetzelfde moment. We
Nadere informatieOverzicht Autisme net ff anders. Herkennen van autisme in contact. Autisme Specifieke Communicatie. Vragen
Autisme niet begrepen? Niet herkend! Gemeente Koggenland 6 november 2017 & Stichting Deuvel Mieke Bellinga Mariëlle Witteveen Overzicht Autisme net ff anders Herkennen van autisme in contact Autisme Specifieke
Nadere informatieOpbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan
Opbrengstgericht werken bij andere vakken Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Doel Leerkrachten kunnen een les tekenen of geschiedenis ontwerpen volgens de uitgangspunten van OGW die ze direct
Nadere informatieLemniscaat Kompas. 1 Vijf aspecten van communicatie geïntegreerd
http://lemniscaatacademie.com francis@lemniscaatacademie.be Lemniscaat Kompas 1 Vijf aspecten van communicatie geïntegreerd RELATIE Verhouding INHOUD FOCUS Het thema waar het echt om gaat CONTEXT Cultuur
Nadere informatieAandachtspunten. blok 8, les 3 blok 8, les 11. blok 8, les 3 blok 9, les 6 blok 9, les 11. blok 7, les 3 blok 7, les 8 blok 9, les 6
Aandachtspunten 299 Aandachtspuntenlijst 3, bij blok 7, 8 en 9 1 De telrij tot en met en boven 100 000. plaatsen van getallen op de getallenlijn. Het kind kan zich geen voorstelling maken van een hoeveelheid.
Nadere informatieLesonderwerp: Hocus pocus circus: Een nieuw dier samenstellen a.d.h.v. verschillende materialen.
Vak: MUVO Lesonderwerp: Hocus pocus circus: Een nieuw dier samenstellen a.d.h.v. verschillende materialen. Doelen: Eindtermen: Muvo 1.2 De leerlingen kunnen door betasten en voelen (tactiel), door kijken
Nadere informatieActiviteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering
Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend
Nadere informatieKo observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006
1 Ko observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006 Mondeling onderwijs Kerndoel 1 Kerndoel 2 Kerndoel 3 Schriftelijk onderwijs Kerndoel 4 Bijlage kerndoel 4 leestechniek Kerndoel 5 Kerndoel
Nadere informatieThema/lessenreeks: Psycho-Motorisch respect hebben voor de materialen waarmee ze aan de slag gaan(pm1)
Naam student: Datum: School: Uur: Klas: Thema/lessenreeks: Activiteit: Ruimtelijke Oriëntatie De leerlingen kennen de begrippen op, naast, voor, achter, boven, onder, op elkaar... vanuit het dagelijkse
Nadere informatieTijdens de try-out gingen de groepjes verschillend aan het werk. Soms werd het werk verdeeld: één leerling had alle
In de try-out had de leerkracht alle enveloppen op het bord geplakt. Hij nam een blaadje en vroeg aan een leerling om na te gaan in welke van de enveloppen dit papier zou passen (zonder het papier te vouwen).
Nadere informatieRekenen in groep 1 en 2. Een goede rekenstart
Rekenen in groep 1 en 2 Een goede rekenstart Onderwerpen in deze workshop Een goede rekenstart, rekentijd Betekenisvol reken- en wiskundeonderwijs Rekeninhouden en doelen Beredeneerd aanbod Werken met
Nadere informatieExecutieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven
Executieve functies en emotieregulatie Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Inhoud 1. Executieve functies en emotieregulatie 2. Rol van opvoeding
Nadere informatieThema 1 Activiteit 4. Een leesworm in de boekenhoek (2A) Ra ra ra, wat ben ik?
: Overzicht lesverloop 25 1 De leerlingen lezen individueel een aantal eenvoudige raadsels over voorwerpen uit een boekentas om ze daarna in duo s aan elkaar voor te lezen. Ze zoeken telkens samen naar
Nadere informatieExam s digitale testen voor dyscalculie.
Exam s digitale testen voor dyscalculie. Er wordt in de Nederlandse literatuur over dyscalculie een gemeenschappelijk standpunt aangetroffen in de overtuiging dat iets basaals de oorzaak is en dat een
Nadere informatieOmgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen. Rob Neyens 22.10.2009
Omgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen Rob Neyens 22.10.2009 Programma 1. Theorie: wat is autisme? 1.1 Buitenkant 1.2 Binnenkant 2. Praktijk: hoe omgaan met autisme? 2.1 Remediëren 2.2 Compenseren
Nadere informatieBijlage 25: Autismespectrumstoornis in DSM-5 (voorlopige Nederlandse vertaling) 1
Bijlage 25: Autismespectrumstoornis in DSM-5 (voorlopige Nederlandse vertaling) 1 Moet voldoen aan de criteria A, B, C en D A. Aanhoudende tekorten in sociale communicatie en sociale interactie in meerdere
Nadere informatieThema 5 Communicatie. Aline de Vries. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Aline de Vries 09 November 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/67765 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieCompassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman
Compassie leven 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Inhoudsopgave Voorwoord Wekelijkse inspiraties 01 Geweld in de taal? Wie, ik?
Nadere informatieExecutieve functies in de klas: interventies
Executieve functies in de klas: interventies Door Wijnand Dekker, gezondheidszorgpsycholoog Anneke Dooyeweerd, pedagoog/coach Inleiding In de vorige nieuwsbrief omschreven we wat er wordt verstaan onder
Nadere informatieHet ABC van de leerstoornissen
Het ABC van de leerstoornissen 23 oktober 2012 K.A. Redingenhof Leuven Nadia Gielen Onderzoekseenheid Gezins- en Orthopedagogiek PraxisP Inhoud Leerstoornissen, dyslexie, dyscalculie een beknopt overzicht
Nadere informatieCognitieve strategietraining
Cognitieve strategietraining CO-OP, PRPP en apraxierichtlijn Marieke Lindenschot Ergotherapeut, MSc De Vogellanden, Centrum voor Revalidatie te Zwolle Congres Vernieuwde Ergotherapierichtlijn CVA 7 maart
Nadere informatieLes 17 Zo zeg je dat (niet)
Blok 3 We hebben oor voor elkaar les 17 Les 17 Zo zeg je dat (niet) Doel blok 3: Leskern: Woordenschat: Materialen: Leerlingen leren belangrijke communicatieve vaardigheden, zoals verplaatsen in het gezichtspunt
Nadere informatie