Technische informatie
|
|
- Damian Wouters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 DE BEPALING VAN HET DAADWERKELIJKE ALCOHOLAANDEEL IN HET VOCHTWATER Helmut Wordel (FOGRA) Publicatie uit Technik + Forschung Flachdruk van Bundesverband Druck 11/1998 AAT/1 1
2 Inleiding Meldingen uit de praktijk en ook diverse proeven van de FOGRA hebben problemen bij de vaststelling van het aandeel aan alcohol in het vochtwater aangetoond. Dit is geen onbeduidende vaststelling want de alcohol is een belangrijke kostenfactor. Over het algemeen streeft men ernaar om niet hoger te doseren dan voor het offsetprocédé noodzakelijk is. Uit nieuwe onderzoeken blijkt dat bijvoorbeeld in filmvochtwerken met een volumeconcentratie van 6% reeds optimaal gewerkt kan worden (tabel 1). Deze waarde laat zich nog verlagen indien er met alcoholvervangende middelen gewerkt wordt. In het volgende stuk zullen de problemen rond de concentratiebepaling aan de hand van een kort voorbeeld worden toegelicht. In een willekeurige drukkerij werd het vochtwater op alcoholwaarde getest. De meetspindel (eigendom van deze drukkerij) liet een volumeconcentratie zien van 14%. Een herhaling van deze meting in de FOGRA met een andere meetspindel gaf echter een volumeconcentratie van 8% aan. Op grond daarvan werd de spindel van deze drukkerij uit de te nauwe en hoogstwaarschijnlijk vervuilde meetcilinder gehaald en in de FOGRA cilinder gezet. Nu was de concentratie nog maar 11%. Daarna werd de spindel grondig gereinigd waarna in overeenstemming met de FOGRA spindel de concentratie nog maar 8% was. De controle van het vochtwater in het laboratorium gaf echter als resultaat dat ook deze waarde niet correct was, maar dat de vermenging met 12% alcohol aangezet was. De oplossing van het raadsel: Bij de vloeistof heeft men nog 3% van een vochtmiddeltoevoeging toegevoegd. Deze toevoeging is zwaarder dan water en liet een misleidende geringere alcoholwaarde zien. Tegenstrijdigheden van deze aard waren de aanleiding voor de subcommissie vellenoffset, deze problematiek tot op de bodem uit te zoeken en de voorliggende publicatie uit te brengen. Daarmee moet aangetoond worden dat de nauwkeurigheid van de alcoholdosering aanzienlijk verbeterd en daarmee de toevoeging van alcohol tot de gewenste hoeveelheid beperkt kan worden. 2. Eigenschappen van de vochtmiddeltoevoeging alcohol In de grafische industrie wordt als alcoholtoevoeging bijna uitsluitend de zogenaamde Isopropylalcohol gebruikt, waarvan de chemische aanduiding 2-Propanol luidt. Deze alcohol heeft de eigenschap om het vochtwater voor het drukproces positief te beïnvloeden; - verhoging van de viscositeit - werkt bacteriëndodend - bevordert de koeling van het drukwerk - ondersteunt de zelfreiniging van het vochtwerk - verlaagt de oppervlaktespanning - bevordert vochtmiddelopname van drukinkten - tast de inktrollen niet aan 2
3 2-Propanol heeft de structuur CH ³ -CH-CH ³ OH De voor de eigenschap Alcohol verantwoordelijke hydroxylgroep OH zit aan het tweede koolstofatoom C, vandaar de naam 2-Propanol of Iso-Propanol. Bij 1-Propanol zit de OH-groep aan een permanente koolstofatoom. 2-Propanol wordt door toeleveranciers voor de grafische industrie en door de chemicaliëngroothandel in verschillende zuiverheidgraden tussen 91%, 96% en 99,9% aangeboden. Voor de offset zijn in principe alle gedistilleerde kwaliteiten inzetbaar, deze bevatten geen vaste stoffen meer. Hoewel het natuurlijk geen kwaad kan een cosmetische reinigingsgraad van 99,7% en hoger in te zetten, is dit uit druktechnische overwegingen niet noodzakelijk. Een gedistilleerd alcohol met de technische zuiverheidgraad 96% bevat alleen meer water alsmede zeer geringe delen vluchtige substanties die hem voor cosmetisch gebruik niet geschikt maakt. Voor de offsetdruk wordt bij de alcohol sowieso water toegevoegd, zodat men zondermeer de voordeliger zuiverheidgraad kan inzetten. 3. Hoe bepaalt men de daadwerkelijke alcoholwaarde van het vochtwater Om de daadwerkelijke volumeconcentratie van alcohol in het vochtwater te kunnen bepalen, zijn de volgende waarden vereist: - D z, de dichtheid van de toevoeging in g/ml. Deze waarde verneemt men uit tabel 2 of vraagt deze op bij de leverancier. In geval van nood tapt men nauwkeurig 1 liter van de toevoeging af, het gewicht (in kilogram) geeft dan de dichtwaarde. - C z, de volumeconcentratie van de toevoeging. Deze is bij de productie van vochtwater reeds bekend. - A s, de van de alcoholspindel afgelezen alcoholconcentratie. De alcoholconcentratie A s wordt als volgt gemeten (2): Een schone meetcilinder met een diameter D ¹ die minstens tweemaal zo groot is als de spindeldiameter D (zie afb. 2), wordt met een vochtmiddelproef gevuld. De meetcilinder zou sluiervrij doorzichtig moeten zijn, zodat de schaalverdeling van de spindel duidelijk leesbaar is. De spindel wordt alleen aan de bovenzijde vastgepakt en wordt langzaam ondergedompeld. Er mogen geen luchtbelletjes aan het dompellichaam blijven zitten en ook geen druppels aan het spindeldeel. Op het moment van aflezing dient de temperatuur van de vloeistof 20 C te zijn. Bij een afwijking van 4 C moet er een meetfout van 1% op de koop toe genomen worden. De aflezing van schaalverdeling moet precies op hoogte van de vlakke ongestoorde vloeistofspiegel plaatsvinden en niet aan de randen van de opstaande vloeistof. Een voorbeeld laat zien hoe tabel 1 te gebruiken is: In een vochtmiddel, dat C z = 3% een toevoeging met een van dichtheid D z = 1,15 g/ml bevat, wordt bij 20 C een alcoholwaarde van 11,5% gespindelt. In tabel 1 wordt dan de regel 1,15-3 opgezocht en daar vastgesteld, dat de afgelezen waarde 11,5 precies tussen de opgevoerde waarde 10,7 en 12,3 valt, die tot de daadwerkelijke concentratie 16% en 18% behoren. De daadwerkelijke concentratie is dus 17%. 3
4 Tabel 1 is volgens de formule A s = 0,955. A w (0,304. A w + 5,025). (D z 0,996). C z berekend. Daarbij betekent A w de daadwerkelijke alcoholconcentratie, D z de dichtheid van de toevoeging en C z de concentratie van deze toevoeging. De formule laat zich gemakkelijk op een computer programmeren (ook op een rekenmachine), ze levert op 0,5% precieze resultaten bij 20 C meettemperatuur. Omgekeerd kan men met behulp van tabel 1 ook vaststellen op welke spindelwaarde de toevoeging van alcohol afgesteld moet worden, zodat het gewenste daadwerkelijke alcoholpercentage ingesteld wordt. Zou het vochtmiddel bijvoorbeeld 8% alcohol bevatten en wordt met 2% van een toevoeging met een dichtheid van 1,10 g/ml gewerkt, dan vindt men de te spindelen waarde 6,1% in de kolom 8% daadwerkelijke alcoholconcentratie ter hoogte van 1,10-2 van tabel Hoe maakt men een vochtwater met bepaalde alcoholwaarde aan? Veronderstel, er moet 100 liter van een vochtmiddel met 10% alcohol en 2% van een andere toevoeging aangemaakt worden. Er staat 2-Propanol met 91% zuiverheid ter beschikking. De handelswijze: men neemt 11 liter alcohol (overeenkomend met 10 liter pure alcohol) en 2 liter van een andere toevoeging in het vochtmiddelreservoir en vult deze bij met water tot de 100 liter markering. Let u er wel op dat hiervoor iets meer als 87 liter water vereist is, omdat bij menging een volumeverlies optreedt. Ook belangrijk is de omrekening van de pure alcoholhoeveelheid in de overeengekomen alcoholhoeveelheid van de gebruikte zuiverheidgraad. Onjuiste resultaten zijn er natuurlijk ook, als op gewichtsbasis gemengd wordt. In ieder geval is het zinvol het alcoholgehalte van het vochtwater periodiek na te kijken, omdat door verdamping of haperende doseringsapparatuur afwijkingen kunnen ontstaan. 5. Handelwijze bij het gebruik van tabel 1. Om de invloed van vochtmiddeltoevoeging op de alcoholbepaling kwantitatief te begrijpen, werd als eerste de dichtheid van de toevoeging bepaalt. De volgende stap was de vervaardiging van verschillende mengingen uit toevoegingen en water en de bepaling van de dichtheid van deze mengingen door middel van meting met een dichtheidsspindel bij een constante temperatuur. De volgende stap was dan de aanmaak van vochtmiddel met 2-Propanol toevoeging, respectievelijk Ethanol en de meting van deze mengingen met dichtheidsspindels en alcoholmeters door te voeren. Hierbij werd aangetoond, dat het alcoholaandeel steeds lager lag ten opzichte van de daadwerkelijke dosering. De afwijking was daarbij afhankelijk van de dichtheid van vochtwatertoevoegingsmiddel en zijn concentratie. Als verdere bron van fouten werd vastgesteld, dat op de markt alleen op Ethanol geijkte Aräometer verkrijgbaar zijn. Deze gewone alcohol is maar iets zwaarder dan 2-Propanol. Gebaseerd op de metingen werd de correctieformule en de tabel 1 aangepast. 4
5 6. Literatuur (1) Wordel, H.L Dolezalek, F.: De werking van vochtmiddeltoevoeging (2) Norm DIN 12803, deel 1 en deel 2, februari Alcoholmetrie, alcoholmeter voor de volumeconcentratie. Beuth-Verlag, Berlijn (3) Storfer, S.J.: Isopropyl alcohol. Exxon Chemical Company Linden, N.J (4) Lax, E. (Hrsg.): Pocketboek voor chemicus en fysicus Springer, Berlijn 1967 (4) Neumüller, O.A.: Römpps Chemie Lexikon Francksche uitgeversboekhandel Stuttgart, 1975 Deze technische informatie geeft de huidige stand van onze kennis weer. Zij geeft kennis en adviseert. Enige verantwoordelijkheid m.b.t. te juistheid kan daaruit niet afgeleid worden. Veranderingen, die tot vooruitgang leiden, blijven voorbehouden. hubergroup Benelux bv. Bolderweg 33. Postbus AC Almere. nl.info@hubergroup.com. Tel. +31(0) / +32(0) Fax +31(0) / +32(0)
Technische informatie
.3 Offsetinkten Algemene informatie 09008 ISO 2846- en 647-2 / Altona Testsuite L*a*b waarden voor vierkleureninkten Betreffende colourmanagement wordt keer op keer gevraagd wat de juiste L*a*b* waarden
Nadere informatieCONTROLE VAN HET VOCHTWATER
CONTROLE VAN HET VOCHTWATER DR. HELMUT SANDER DS DRUCKEREI SERVICE / REUTLINGEN In alle verschillende disciplines binnen de offsetdruk zijn er in de laatste jaren onophoudelijk technische vernieuwingen
Nadere informatieProef Scheikunde Het suikergehalte in Cola en Cola Light bepalen
Proef Scheikunde Het suikergehalte in Cola en Cola Light bepalen Proef door een scholier 597 woorden 11 maart 24 5,6 22 keer beoordeeld Vak Scheikunde Proeven i.v.m. G.I.P. (suiker) Het suikergehalte in
Nadere informatieGEBRUIKSAANWIJZING Digitale Microliterpipetten PCE-PIP Serie
PCE Brookhuis B.V. Institutenweg 15 7521 PH Enschede The Netherlands Telefoon: +31 (0)900 1200 003 Fax: +31 53 430 36 46 info@pcebenelux.nl www.pce-instruments.com/dutch GEBRUIKSAANWIJZING Digitale Microliterpipetten
Nadere informatiewiskunde A pilot havo 2016-II
wiskunde A pilot havo 06-II BMI, hoger dan je denkt maximumscore In 9 jaar is de gemiddelde lengte met, (cm) toegenomen In 50 jaar neemt de gemiddelde lengte toe met, 50 ( 8, ) 9 Het antwoord: 80,4 + 8,
Nadere informatieTechnische informatie
PRE-PRINT: IN OFFSETDRUK VOORBEDRUKKEN VAN LASERPRINT- FORMULIEREN Regelmatig wordt ons om advies gevraagd betreffende geschikte inkten voor pre-print in vellenoffset. Het is onze plicht u hierover zo
Nadere informatieZOUTGEHALTESENSOR BT78i
ZOUTGEHALTESENSOR BT78i GEBRUIKERSHANDLEIDING CENTRUM VOOR MICROCOMPUTER APPLICATIES http://www.cma-science.nl Korte beschrijving De Zoutgehaltesensor BT78i meet het zoutgehalte in een oplossing in het
Nadere informatieAAN DE SLAG Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1)
Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1) Is de arbeid die moet verricht worden op een voorwerp om dat voorwerp over een afstand h omhoog te brengen, afhankelijk van de gevolgde weg? Kies een van
Nadere informatietoelatingsexamen-geneeskunde.be Vraag 2 Wat is de ph van een zwakke base in een waterige oplossing met een concentratie van 0,1 M?
Chemie juli 2009 Laatste wijziging: 31/07/09 Gebaseerd op vragen uit het examen. Vraag 1 Geef de structuurformule van nitriet. A. B. C. D. Vraag 2 Wat is de ph van een zwakke base in een waterige oplossing
Nadere informatie2 Concentratie in oplossingen
2 Concentratie in oplossingen 2.1 Concentratiebegrippen gehalte Er zijn veel manieren om de samenstelling van een mengsel op te geven. De samenstelling van voedingsmiddelen staat op de verpakking vermeld.
Nadere informatieIn het internationale eenhedenstelsel, ook wel SI, staan er negen basisgrootheden met bijbehorende grondeenheden. Dit is BINAS tabel 3A.
Grootheden en eenheden Kwalitatieve en kwantitatieve waarnemingen Een kwalitatieve waarneming is wanneer je meet zonder bijvoorbeeld een meetlat. Je ziet dat een paard hoger is dan een muis. Een kwantitatieve
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 1
Samenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 1 Samenvatting door een scholier 1494 woorden 8 april 2014 7,8 97 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Systematische natuurkunde Grootheden en eenheden Kwalitatieve
Nadere informatieAAN DE SLAG Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1)
Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1) Is de arbeid die moet verricht worden op een voorwerp om dat voorwerp over een afstand h omhoog te brengen, afhankelijk van de gevolgde weg? Kies een van
Nadere informatiehoudende aanpassing aan de vooruitgang van de techniek van de Richtlijnen 75/106/EEG en 76/211/EEG van de Raad in de sector van de voorverpakkingen
4. 11. 78 Publikatieblad van de Europese Gemeenschappen Nr. L 311/21 RICHTLIJN VAN DE COMMISSIE van 28 september 1978 houdende aanpassing aan de vooruitgang van de techniek van de Richtlijnen 75/106/EEG
Nadere informatieHandbediende inregelafsluiters met flensaansluiting MSV-F2 DN
Handbediende inregelafsluiters met flensaansluiting DN 5-3 Beschrijving DN 5-15 DN 2-3 is een handbediende inregelafsluiter met flensaansluitingen. De kan worden toegepast als inregelafsluiter in koel-
Nadere informatieGebruikershandleiding
Gebruikershandleiding CCM Classic Koffer Meetkoffer voor het nauwkeurig bepalen van het vochtpercentage in bouwstoffen volgens de calcium carbid methode. Dryfast Kreekweg 22 NL - 3133 AZ - Vlaardingen
Nadere informatieIntermoleculaire krachten (leerlingenversie)
1 Oriënteren Onderzoeksvraag - hypothese Intermoleculaire krachten (leerlingenversie) Hoe kun je de invloed van intermoleculaire krachten op fysische eigenschappen van stoffen nagaan en voorspellen? 2
Nadere informatieExamen VWO. Wiskunde A1,2 (nieuwe stijl)
Wiskunde A1,2 (nieuwe stijl) Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Donderdag 31 mei 13.30 16.30 uur 20 01 Voor dit examen zijn maximaal 0 punten te behalen; het examen bestaat uit
Nadere informatieDefinitie. In deze workshop kijken we naar 3 begrippen. Massa, Volume en Mol. Laten we eerst eens kijken wat deze begrippen nu precies inhouden.
Definitie In deze workshop kijken we naar 3 begrippen. Massa, Volume en Mol. Laten we eerst eens kijken wat deze begrippen nu precies inhouden. Massa In je tabellenboek vindt je dat de SI eenheid van massa
Nadere informatie31 ste Vlaamse Chemie Olympiade 2013-2014
31 ste Vlaamse Chemie Olympiade 2013-2014 2 de ronde 26 februari 2014 Je naam en voornaam: Je adres: De naam van je school: Het adres van je school: Je leerjaar: Aantal lesuren chemie per week die je dit
Nadere informatieEindexamen wiskunde A 12 VWO I
Eindexamen wiskunde A VWO 2001 - I Opgave 1 Contradansen Een Engelse contradans is een muziekstuk dat uit twee delen bestaat. Ieder deel bestaat uit acht maten. In het boekje Musik mit Würfeln staat een
Nadere informatieTECHNISCHE SPECIFICATIE TONSTENEN
Bijlage dd 01-12-2015 TECHNISCHE SPECIFICATIE TONSTENEN Rijkswaterstaat Ondersteuning Operaties Afd. Markeren Postbus 556 3000 AN Rotterdam RWS 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 GROEP 0 ALGEMEEN 4 003 Kwaliteitsbewaking
Nadere informatieHet diensthoofd, ir. Marc Leemans.
Dienst Risicobeheersing Uw brief van: Uw kenmerk: Ons kenmerk: Datum: Bijlage(n): 1 FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu MRB/AV/2008/0001310 Telefoon: 02/524.95.79 Fax : 02/524.96.03
Nadere informatieC.V.I. 5.3 Het meten van relatieve vochtigheid 5.3 HET METEN VAN RELATIEVE VOCHTIGHEID
5 METHODEN VAN ONDERZOEK 5.3 HET METEN VAN RELATIEVE VOCHTIGHEID Auteur: T. van Daal 1987 Bij de conversie naar een elektronisch beschikbaar document zijn er kleine tekstuele en inhoudelijke wijzigingen
Nadere informatieOefen opgaven rekenen 4 HAVO bladzijde 1
Oefen opgaven rekenen 4 HAVO bladzijde 1 Opgave 1 uitrekenen en afronden Bij +/- rond je af op het kleinste aantal DECIMALEN, bij x/ rond je af op het kleinste aantal SIGNIFICANTE CIJFERS. Bij gecombineerde
Nadere informatieGebruikershandleiding
Gebruikershandleiding CCM Classic Koffer Meetkoffer voor het nauwkeurig bepalen van het vochtpercentage in bouwstoffen volgens de calcium carbid methode. Dryfast Kreekweg 22 NL - 3133 AZ - Vlaardingen
Nadere informatieVan aardgas naar methanol
Van aardgas naar methanol Van aardgas naar methanol J.A. Wesselingh G.H. Lameris P.J. van den Berg A.G. Montfoort VSSD 4 VSSD Eerste druk 1987, 1990, 1992, 1998, licht gewijzigd 2001 Uitgegeven door: VSSD
Nadere informatieUitgewerkte oefeningen
Uitgewerkte oefeningen Rekenen met procenten en evenredigheden Oefening Een patiënt had vorig jaar een cholesterol van 60 mg/dl. Een jaar later is zijn cholesterol met 5% toegenomen. Wat is zijn cholesterol
Nadere informatieUitbalancering. 750 Statisch strangregelventiel Beschrijving. Versies. Voordelen
750 Statisch strangregelventiel Beschrijving Het strangregelventiel met schuine zitting van Comap wordt gebruikt voor het realiseren van precieze regelingen op verwarmings-, sanitair- en airconditioningcircuits.
Nadere informatieFoutenberekeningen. Inhoudsopgave
Inhoudsopgave Leerdoelen :... 3 1. Inleiding.... 4 2. De absolute fout... 5 3. De KOW-methode... 7 4. Grootheden optellen of aftrekken.... 8 5. De relatieve fout...10 6. grootheden vermenigvuldigen en
Nadere informatieAlkodest set voor alcoholbepaling
Alkodest set voor alcoholbepaling 1 Algemeen 1.1 Geleverde elementen aantal omschrijving 1 distillatieapparaat met distilleerkolf (glas) 1 vet op basis van siliconen (tube) 1 kooksteentjes (glazen potje)
Nadere informatieGebruiksaanwijzing Set voor dichtheidsbepalingen
KERN & Sohn GmbH Ziegelei 1 D-72336 Balingen E-mail: info@kern-sohn.com Tel.: +49-[0]7433-9933-0 Fax: +49-[0]7433-9933-149 Internet: www.kern-sohn.com Gebruiksaanwijzing Set voor dichtheidsbepalingen KERN
Nadere informatiePracticum algemeen. 1 Diagrammen maken 2 Lineair verband en evenredig verband 3 Het schrijven van een verslag
Practicum algemeen 1 Diagrammen maken 2 Lineair verband en evenredig verband 3 Het schrijven van een verslag 1 Diagrammen maken Onafhankelijke grootheid en afhankelijke grootheid In veel experimenten wordt
Nadere informatieNATIONALE MAATSCHAPPIJ DER BELGISCHE SPOORWEGEN TECHNISCHE BEPALING
NATIONALE MAATSCHAPPIJ DER BELGISCHE SPOORWEGEN TECHNISCHE BEPALING H - 3 HARDE HOUTVEZELPLATEN UITGAVE : 1967 Index 1. VOORWAARDEN VAN VERVAARDIGING...3 10. UITZICHT...3 11. KWALITEIT...3 12. AFMETINGEN...3
Nadere informatieOpgave 1. Opgave 2. Bereken het chloorgehalte in de droge grond in μg/kg.
Hoofdstuk 2 Monstervoorbehandeling bladzijde 1 Opgave 1 Bij de meting van chloorhoudende verbindingen in grond weeg je 2,05 g vochtige grond af. Dit wordt met aceton en petroleumether geëxtraheerd en ingedampt
Nadere informatieBUFFEROPLOSSINGEN. Inleiding
BUFFEROPLOSSINGEN Inleiding Zowel in de analytische chemie als in de biochemie is het van belang de ph van een oplossing te regelen. Denk bijvoorbeeld aan een complexometrische titratie met behulp van
Nadere informatieVerzadigingsindex of Langelier index
Verzadigingsindex of Langelier index Water dat gebruikt wordt om het zwembad te vullen en het suppletiewater is gewoonlijk leidingwater met een constante en bekende samenstelling. Door toevoeging van chemische
Nadere informatieBij het mengen van welke van volgende waterige zoutoplossingen ontstaat zeker GEEN neerslag?
Chemie Vraag 1 Bij het mengen van welke van volgende waterige zoutoplossingen ontstaat zeker GEEN neerslag? NaNO3-oplossing, AgNO3-oplossing en BaCl2-oplossing K2SO4-oplossing, (CH3COO)2Pb-oplossing
Nadere informatieBij het mengen van welke van volgende waterige zoutoplossingen ontstaat zeker GEEN neerslag?
Chemie Vraag 1 Bij het mengen van welke van volgende waterige zoutoplossingen ontstaat zeker GEEN neerslag? NH4Cl-oplossing, KOH oplossing en CuSO4-oplossing NH4NO3-oplossing, Na3PO4-oplossing
Nadere informatieFYSICA DM THEORIE SAMENVATTING
FYSICA DM THEORIE SAMENVATTING Elementen - Elementen kunnen op 3 manieren voorkomen: - Vast - Vloeibaar - Gasvormig Water & Warmte - Warmte overdracht op 3 manieren - Geleiding direct contact / toepassing
Nadere informatie5 Water, het begrip ph
5 Water, het begrip ph 5.1 Water Waterstofchloride is een sterk zuur, het reageert als volgt met water: HCI(g) + H 2 0(I) Cl (aq) + H 3 O + (aq) z b Hierbij reageert water als base. Ammoniak is een zwakke
Nadere informatieMw. L. Timmermans, verpleegkundig consulent KNCV Tuberculosefonds
Colofon Mw. L. Timmermans, verpleegkundig consulent KNCV Tuberculosefonds In samenwerking met: Mw. C.G.M. Erkens, senior arts consulent KNCV Tuberculosefonds Mw. N.L. Jansen-Aaldring, senior verpleegkundig
Nadere informatieBepaling van petroleumetherextraheerbare stoffen in water
Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Bepaling van petroleumetherextraheerbare stoffen in water Versie januari 2012 WAC/IV/B/005 Inhoud INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED 3 2 PRINCIPE 3
Nadere informatieZUUR-BASE BUFFERS Samenvatting voor het VWO
ZUUR-BASE BUFFERS Samenvatting voor het VWO versie december 2014 INHOUDSOPGAVE 1. Vooraf 2. Wat is een buffer? 3. Hoe werkt een buffer? 4. Geconjugeerd zuur/base-paar 5. De ph van een buffer De volgende
Nadere informatieEindexamen wiskunde B 1 havo 2009 - I
Vetpercentage Al heel lang onderzoekt men het verband tussen enerzijds het gewicht en de lengte van volwassen mensen en anderzijds hun gezondheid. Hierbij gebruikt men vaak de Body Mass Index (BMI). De
Nadere informatie1ste ronde van de 19de Vlaamse Fysica Olympiade 1. = kx. = mgh. E k F A. l A. ρ water = 1,00.10 3 kg/m 3 ( θ = 4 C ) c water = 4,19.10 3 J/(kg.
ste ronde van de 9de Vlaamse Fysica Olympiade Formules ste onde Vlaamse Fysica Olympiade 7 9de Vlaamse Fysica Olympiade Eerste ronde De eerste ronde van deze Vlaamse Fysica Olympiade bestaat uit 5 vragen
Nadere informatieUltraFill. Snelstarthandleiding voor de zorgverlener
UltraFill Snelstarthandleiding voor de zorgverlener Opstartcontrolelijst Volg de hieronder vermelde stappen om het maken van de juiste opstelling en het vullen te vereenvoudigen. Controleer voordat u een
Nadere informatieBasiskennis en Basisvaardigheden II (245)
ASISKENNIS EN ASISVAARDIGHEDEN II 245 asiskennis en asisvaardigheden II (245) SCHEIKUNDE 245.01 De kandidaat kan de belangrijkste scheikundige en natuurkundige verschijnselen onderscheiden. 245.02 De kan
Nadere informatie3.1 3M Scotchcast nr. 40
Harsen 3 Er is een grote verscheidenheid van harsen leverbaar voor het isoleren en mechanisch beschermen van kabelverbindingen in laagspanningsnetten. De harsen van 3M hebben hun doeltreffendheid al sinds
Nadere informatieBerekening van de saliniteit uit de geleidendheid en de temperatuur
Berekening van de saliniteit uit de geleidendheid en de temperatuur Project: NAUTILUS Werkdocument: RIKZ/OS-98.145X Ministerie van Verkeer en Waterstaat In opdracht van: Directie Noordzee Directie Zuid-Holland
Nadere informatiep V T Een ruimte van 24 ºC heeft een dauwpuntstemperatuur van 19 ºC. Bereken de absolute vochtigheid.
8. Luchtvochtigheid relatieve vochtigheid p e 100 % p absolute vochtigheid = dichtheid van waterdamp dauwpuntstemperatuur T d = de temperatuur waarbij de heersende waterdampdruk de maximale dampdruk is.
Nadere informatieHoe een Beweegbare vloer Waterhygiëne beïnvloedt
Hoe een Beweegbare vloer Waterhygiëne beïnvloedt Water Hygiëne Aanbevolen voorkennis Water Hygiëne is belangrijk in Openbare baden, en ontzettend belangrijk in Therapiebaden. In onze aparte presentatie
Nadere informatieEindexamen wiskunde B1 havo 2001-II
Derdegraadsfunctie In figuur 1 is de grafiek getekend van de figuur 1 functie f (x) = (x 2 1) (x 2). y y 4p 1 Los op voor welke waarden van x geldt f (x) < 0. 3p 2 Toon langs algebraïsche weg aan dat voor
Nadere informatieT2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen
T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen 2008 Voorbeeld toets dinsdag 29 februari 60 minuten NASK 2, 2(3) VMBO-TGK, DEEL B. H5: VERBRANDEN EN ONTLEDEN 3(4) VMBO-TGK,
Nadere informatieHet opzetten van je gisting
Science in School Issue 24: Autumn 2012 1 Vertaald door Piet Das Het opzetten van je gisting Voor het uitvoeren van alle practica, heeft elk studententeam ongeveer 200 ml gefermenteerde most, 200 ml druivensap
Nadere informatieIn de natuur komen voor Cu en Cl respectievelijk de isotopen 63 Cu, 65 Cu en 35 Cl, 37 Cl voor.
Chemie Vraag 1 In de natuur komen voor Cu en Cl respectievelijk de isotopen 63 Cu, 65 Cu en 35 Cl, 37 Cl voor. Nuclide Nuclidemassa (u) 63 Cu 62,93 65 Cu 64,93 35 Cl 34,97 37 Cl 36,95 Wat is de verhouding
Nadere informatieGeluidsnelheid. 1 Inleiding. VWO Bovenbouwpracticum Natuurkunde Practicumhandleiding
VWO Bovenbouwpracticum Natuurkunde Practicumhandleiding Geluidsnelheid 1 Inleiding De voortplantingsnelheid v van geluidgolven (of: de geluidsnelheid) in lucht is zo n 340 m/s. Deze geluidsnelheid is echter
Nadere informatieFasen: de die toestanden waarin je water (en veel andere stoffen) kunt tegenkomen.
Samenvatting door een scholier 873 woorden 2 maart 2016 7,6 37 keer beoordeeld Vak Methode NaSk Nova Hoofdstuk 3 1. fasen en fase-overgangen Water komt voor als: - vaste stof (ijs) - vloeistof (vloeibaar
Nadere informatieINTRODUCTIECURSUS BOUWCHEMIE HOOFDSTUK 5: ORGANISCHE CHEMIE
INTRODUCTIECURSUS BOUWCHEMIE HOOFDSTUK 5: ORGANISCHE CHEMIE OVERZICHT 1. Structuur van het koolstofatoom 2. Isomerie 3. De verzadigde koolwaterstoffen of alkanen 4. De alkenen 5. De alkynen 6. De alcoholen
Nadere informatieSCHEIKUNDE VWO 4 MOLBEREKENINGEN ANTW.
OPGAVE 1 LEVEL 1 Uit de opgave haal je dat koper en zuurstof links van de pijl moeten staan en koper(ii)oxide rechts van de pijl. Daarna maak je de reactievergelijking kloppend. 2 Cu + O 2 à 2 CuO Filmpje
Nadere informatieNauwkeurige dieptemetingen
Nauwkeurige dieptemetingen overwegingen & een methode drs. ir. Eric Weijters www.weijters.net Het inmeten van een wrakveld Een in onze Nederlandse wateren goed bruikbare methode om scheepswrakken in te
Nadere informatieEindexamen wiskunde B1 havo 2000-II
Temperatuurverloop Het verloop van de temperatuur kan gedurende de 24 uren van een dag nogal grillig zijn. In vereenvoudigde vorm is het temperatuurverloop gedurende een dag redelijk te benaderen door
Nadere informatieFreshline Aroma MAP -systeem voor verpakte voedingsmiddelen
Freshline Aroma MAP -systeem voor verpakte voedingsmiddelen Verrijk uw MAP-producten met natuurlijke aroma s Clean label-trends: Wijzig uw gemodificeerde atmosfeer van beschermend naar actief De steeds
Nadere informatieExamen HAVO. Wiskunde B1 (nieuwe stijl)
Wiskunde B1 (nieuwe stijl) Examen HAV Hoger Algemeen Voortgezet nderwijs Tijdvak 2 Woensdag 20 juni 13.30 16.30 uur 20 01 Voor dit examen zijn maximaal 81 punten te behalen; het examen bestaat uit 19 vragen.
Nadere informatieFUJI-HUNT GAMMA Een uitgebreid programma vochtwateradditieven en hulpmiddelen voor offsetdruk.
FUJI-HUNT GAMMA Een uitgebreid programma vochtwateradditieven en hulpmiddelen voor offsetdruk. Revival Wash - Revival Wash DG 2104. Rubberregenerator voor verglaasde rubberdoeken en inktrollen. Herstelt
Nadere informatieModule 2 Chemische berekeningen Antwoorden
2 Meten is weten 1 Nee, want bijvoorbeeld 0,0010 kg is net zo nauwkeurig als 1,0 gram. 2 De minst betrouwbare meting is de volumemeting. Deze variabele bepaald het aantal significante cijfers. 3 IJs: 1,5
Nadere informatieStabilisator voor PVC
Stabilisator voor PVC 1 maximumscore 2 Voorbeelden van een juist antwoord zijn: Als chlooretheen polymeriseert ontstaan lange ketens zonder dwarsverbindingen. De ketens kunnen langs elkaar bewegen (bij
Nadere informatieInhoudsopgave. 1. Inleiding pag. 2. 2010 door: P. Rensen-Grabijn, Opleidingsadviseur. 2. Procenten pag. 3
Inhoudsopgave Alle hoofdstukken beginnen met een stukje uitleg gevolgd door een voorbeeld som. Elk hoofdstuk wordt vervolgens afgesloten met een aantal oefen opgaven. 1. Inleiding pag. 2 2010 door: P.
Nadere informatieGebruiksaanwijzing LH test OvuLady. Inhoud van het testpakket: vul het druppelpipetje met urine. druppel 5 druppels urine in de ronde uitsparing
l ovu ady vul het druppelpipetje met urine druppel 5 druppels urine in de ronde uitsparing Gebruiksaanwijzing LH test OvuLady Lees voor dat u met testen begint deze gebruiksaanwijzing door. Gebruik de
Nadere informatieThe power to please you.
The power to please you. DANFOSS RA 2000 SERIES RA 2000, de meest energiebesparende radiatorthermostaat Al in 1943 produceerde Danfoss de allereerste radiatorthermostaat ter wereld. In de jaren daarna
Nadere informatieUitwerkingen. T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen
Uitwerkingen T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen 2008 Voorbeeld toets dinsdag 29 februari 60 minuten NASK 2, 2(3) VMBO-TGK, DEEL B. H5: VERBRANDEN EN ONTLEDEN
Nadere informatieExamen HAVO. Wiskunde B1
Wiskunde B1 Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 13.30 16.30 uur 20 00 Dit examen bestaat uit 21 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een
Nadere informatießCalciumChloride oplossing
Samenvatting door R. 1673 woorden 17 februari 2013 8 1 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Pulsar chemie Additiereactie Bij een reactie tussen hexeen en broom springt de C=C binding open. Aan het molecuul
Nadere informatie1976-90 Bbw april 1976
W E R K D O C U M E N T HET BEPALEN VAN DE SAMENSTELLING VAN HET GAS DAT ONTSTAAT ALS GEVOLG VAN BIOLOGISCHE ACTIVITEIT IN HET WATER VAN HET VELUWEMEER door., P.R.J. Ceelen 1976-90 Bbw april 1976 I,,.
Nadere informatieExamen HAVO. Wiskunde A1,2 (nieuwe stijl)
Wiskunde A1,2 (nieuwe stijl) Eamen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 2 juni 13.3 16.3 uur 2 1 Voor dit eamen zijn maimaal 9 punten te behalen; het eamen bestaat uit 19 vragen.
Nadere informatieVoorbeeldverslag Enzymatisch gekatalyseerde ontbinding gevolgd door het kwantitatief meten van gasvolumes
Practicum Grondslagen van de Chemie Naam: Richting: 1 e ba (Samengewerkt met: ) Datum:. Voorbeeldverslag Enzymatisch gekatalyseerde ontbinding gevolgd door het kwantitatief meten van gasvolumes Doelstellingen
Nadere informatieVoorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts. Wiskunde: mengsels 23/5/2015. dr. Brenda Casteleyn
Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Wiskunde: mengsels 23/5/2015 dr. Brenda Casteleyn Met dank aan: Atheneum van Veurne (http://www.natuurdigitaal.be/geneeskunde/fysica/wiskunde/wiskunde.htm),
Nadere informatiePhydrostatisch = gh (6)
Proefopstellingen: Bernoulli-opstelling De Bernoulli-vergelijking (2) kan goed worden bestudeerd met een opstelling zoals in figuur 4. In de figuur staat de luchtdruk aangegeven met P0. Uiterst links staat
Nadere informatieTAAK B ANTWOORDBLADEN BELGIUM TEAM A LAND EN TEAM CODE: HANDTEKENING:
TAAK B ANTWOORDBLADEN LAND EN TEAM CODE: NAAM: NAAM: NAAM: BELGIUM TEAM A HANDTEKENING: HANDTEKENING: HANDTEKENING: Experiment 4 Tabel 4.1.1 Nummer buisje 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Vraag 4.1.2 Latijnse naam
Nadere informatieExact periode 2.1. Q-test. Dichtheid vaste stoffen Dichtheid vloeistoffen; interpoleren
Exact periode 2.1 Q-test Dichtheid vaste stoffen Dichtheid vloeistoffen; interpoleren 1 Q-test Eenzelfde bepaling is meerdere malen gedaan. Zit er een uitschieter (ook wel genoemd uitbijter) tussen de
Nadere informatieBepaling van petroleumether extraheerbare stoffen in water
Bepaling van petroleumether extraheerbare stoffen in water Januari 2012 1/5 WAC/IV/B/005 INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED... 3 2 PRINCIPE... 3 3 OPMERKINGEN... 3 4 APPARATUUR, MATERIAAL EN REAGENTIA... 3 4.1
Nadere informatieExact Periode 7 Radioactiviteit Druk
Exact Periode 7 Radioactiviteit Druk Exact periode 7 Radioactiviteit Druk Exact Periode 7 2 Natuurlijke radioactiviteit Met natuurlijke radioactiviteit wordt bedoeld: radioactiviteit die niet kunstmatig
Nadere informatieCorrectievoorschrift HAVO
Correctievoorschrift HAVO 00 tijdvak wiskunde B Het correctievoorschrift bestaat uit: Regels voor de beoordeling Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores Regels voor
Nadere informatieOntwikkeling nieuwe minerale olie standaard RIVM-NMi-001
Ontwikkeling nieuwe minerale olie standaard RIVM-NMi-001 Michel van Son NMi Van Swinden Laboratorium B.V. Afdeling MDKV+CH Datum: 22 juni 2007 Rapportcode: S-CH.07.11 De werkzaamheden die worden beschreven
Nadere informatieWanda Guedens en Monique Reynders. Universiteit Hasselt, België
Wanda Guedens en Monique Reynders Universiteit Hasselt, België Van chemisch experiment tot wiskundig model Hoe chemie en wiskunde elkaars maatje worden Data-analyse komt neer op het zoeken naar onderlinge
Nadere informatieGarenloos binden: lijmtechnieken
Garenloos binden: lijmtechnieken Ontwikkelingen in de druk- en papierindustrie en de betekenis voor lijmtechnieken in de boekbinderij Garenloos binden: lijmtechnieken Ontwikkelingen in de druk- en papierindustrie
Nadere informatieAlgemene Scheikunde
7006 - Algemene Scheikunde - De enige toegelaten hulpmiddelen op het examen zijn: - het periodiek systeem van de elementen dat je bij de cursus gekregen hebt - de bijlagen 2, 3, 4, 5 en 6 die je bij de
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 1
Samenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 1 Samenvatting door M. 935 woorden 5 november 2014 7,9 5 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Systematische natuurkunde Kwantitatieve waarneming: waarnemen zonder
Nadere informatieBloedalcoholenbepaling met GC-FID en de medium polaire DB-6
Bloedalcoholenbepaling met GC-FID en de medium polaire DB-6 Hai Holthuysen, Hay Janssen, Josje Hermkens-Laemers Laboratorium apotheek Viecuri Medisch Centrum voor Noord-Limburg Tegelseweg 210 5912 BL Venlo
Nadere informatiePracticum 1: bepalen enzymactiviteit
Practicum 1: bepalen enzymactiviteit Vragen bij de oefen- en zelftoets-module behorende bij practicum 1 Versie 2012-2013 In deze module ga je een experiment uitvoeren. In dit experiment moet je de verschillende
Nadere informatieALUMINIUM RUWBOUWSTELLING
OPBOUW- EN GEBRUIKSHANDLEIDING ALUMINIUM RUWBOUWSTELLING CUSTERS APRIL 2009 CUSTERS HYDRAULICA B.V. Smakterweg 33, 5804 AE VENRAY NL Telefoon : +31 (0) 478 55 30 00 Postbus 22, 5800 AA VENRAY NL Fax :
Nadere informatieExact periode Youdenplot Krachten Druk
Exact periode 10.2 Youdenplot Krachten Druk Youdenplot. De Youdenplot wordt uitgelegd aan de hand van een presentatie. Exact Periode 10.2 2 Krachten. Een kracht kan een voorwerp versnellen of vervormen.
Nadere informatieHoofdstuk 4 Kwantitatieve aspecten
Hoofdstuk 4 Kwantitatieve aspecten 4.1 Deeltjesmassa 4.1.1 Atoommassa De SI-eenheid van massa is het kilogram (kg). De massa van een H-atoom is gelijk aan 1,66 10 27 kg. m(h) = 0,000 000 000 000 000 000
Nadere informatieGassnelheid en volume metingen. Deze code van goede meetpraktijk beschrijft de toegepaste. werkwijze bij de meting voor gassnelheid en volume
Code van goede meetpraktijk van de VKL (Vereniging Kwaliteit Luchtmetingen) Wat doet de VKL? De Vereniging Kwaliteit Luchtmetingen (VKL) heeft ten doel, binnen de kaders van de Europese en Nationale wet-
Nadere informatieOver gewicht Bepaling van de dichtheid van het menselijk lichaam.
Over gewicht Bepaling van de dichtheid van het menselijk lichaam. Inleiding. In het project Over gewicht worden gewichtige zaken op allerlei manieren belicht. In de wiskundeles heb je aandacht besteed
Nadere informatieDRUPPELTELLER 0662DROP GEBRUIKERSHANDLEIDING
DRUPPELTELLER 0662DROP GEBRUIKERSHANDLEIDING CENTRUM VOOR MICROCOMPUTER APPLICATIES http://www.cma-science.nl Korte beschrijving De CMA Druppelteller 0662DROP is een modulaire accessoire dat op de CMA
Nadere informatieVan ontwikkeling tot plaatsing!
Duplex Karton Non Food Industrie Food Industrie Van ontwikkeling tot plaatsing! Waar u op kunt vertrouwen Wat u als klant van A-Pak benelux kunt verwachten? Een breed spectrum aan dienstverlening: full-service.
Nadere informatieEUROPEAN UNION SCIENCE OLYMPIAD ANTWOORDENBUNDEL TEST 1 13 APRIL 13, 2010. Land:
EUROPEAN UNION SCIENCE OLYMPIAD ANTWOORDENBUNDEL TEST 1 13 APRIL 13, 2010 Land: Team: Namen en handtekeningen 1 OPDRACHT 1 Relatieve vochtigheid van de lucht 1.1: Het dauwpunt is (noteer ook de eenheid)
Nadere informatieWEG MET KALK! Stoomluchtbevochtiger met gepatenteerd kalkmanagement Condair RS. Luchtbevochtiging en adiabatische koeling
WEG MET KALK! Stoomluchtbevochtiger met gepatenteerd kalkmanagement Condair RS Luchtbevochtiging en adiabatische koeling Elektrische stoomluchtbevochtiger met gepatenteerd kalkmanagement Flexible stoomverdeling
Nadere informatieInvloed van CO 2 -doseren op de productie en kwaliteit bij Alstroemeria
Invloed van CO 2 -doseren op de productie en kwaliteit bij Alstroemeria F. van Noort Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Sector glastuinbouw januari 2004 PPO 411724 2003 Wageningen, Praktijkonderzoek
Nadere informatie