Suggesties, aanbevelingen en opmerkingen zijn dan ook van harte welkom.
|
|
- Nathan de clercq
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Inleiding Evenals voorgaande jaren hebben we ook van 2010 een overzicht gemaakt van al onze activiteiten en dit gebundeld onder de naam 'jaarverslag'. Visie Vroedvrouwenpraktijk Zwanger in Brussel wil de natuurlijke benadering en een bewuste beleving van zwangerschap en bevalling bevorderen in Brussel en omgeving. Dit doet zij door het geven van complete informatie waarbij een koppel kan (thuis)bevallen op een manier die zij verkiezen en waar optimale gezondheid van moeder en kind steeds centraal staan. Veranderingen in 2010 In 2010 heeft Zwanger in Brussel een nieuwe full-time collega bij gekregen; Sofie Dierickx. Zij nam al sinds het begin van het ontstaan van Zwanger in Brussel een deel van de cursus voor haar rekening, maar is sinds mei 2010 ook mee in de praktijk gestapt. Verder is Katlijn Vande Perre in september 2010 voor twee jaar naar het buitenland vertrokken en hebben we die periode met een personeelstekort moeten werken. Daardoor hebben we een periode lang een aantal zwangere vrouwen, die een beroep op ons wilde doen, moeten weigeren. Naast de activiteiten van de vroedvrouwen, bood de praktijkruimte in 2010 ook onderdak aan een kinesist en een homeopaat. Beiden werken vooral met zwangere of pasbevallen vrouwen en hun kinderen. Regelmatig werden er avondactiviteiten georganiseerd zoals zwangerschapsbegeleiding in groep, workshop draagdoeken of herbruikbare luiers. Bijna elke woensdagochtend werd er babymassage gegeven. Ook hebben twee studenten in 2010 in het totaal 7 weken stage kunnen lopen bij Zwanger in Brussel. Door personeelstekort konden er niet meer studenten komen. Verantwoording Dit verslag wil niet pretenderen een wetenschappelijk, onafhankelijk verslag te zijn en te oordelen over het werk van Zwanger in Brussel specifiek of vroedvrouwen en gynaecologen in zijn algemeenheid. Het is juist de bedoeling om ons, onze partners, huidige en toekomstige zwangeren een cijfermatig inzicht te geven in wat we goed doen en waar we meer aan moeten werken. Tenslotte kunnen we enkel verbeteren wat we doen als we een idee hebben hoe we het nu doen. Suggesties, aanbevelingen en opmerkingen zijn dan ook van harte welkom. Hieronder is een verslag van de activiteiten van Zwanger in Brussel in Er is een onderverdeling gemaakt tussen de 'zwangerschap'; dat wil zeggen, diegene die ook ons gezien werden tijdens hun zwangerschap en 'extern kraambed', hiermee bedoelen we de mensen, die via een derde, na de bevalling beroep deden op onze diensten.
2 Zwangerschap Begeleiding tijdens de zwangerschap In 2010 werden er 151 zwangeren gedurende hun zwangerschap opgevolgd door Zwanger in Brussel. 67% van hen was Nederlandstalig, 8% waren allochtonen (niet-europese) vrouwen, voornamelijk Marokkaanse vrouwen. Het aantal Turkse vrouwen is in 2010 gestegen van 0 naar 2; beiden Nederlandstalig en via vriendinnen in contact gekomen met onze praktijk. 17% was Engelstalig, bijna een verdubbeling ten opzichte van 2009 en 8% was Franstalig. Net als vorig jaar kwam 75% van de zwangere vrouwen bij Zwanger in Brussel terecht omdat ze ons al kennen van hun vorige zwangerschap, via vrienden of het internet. De overige vrouwen werden doorverwezen door de huisarts, de gynaecoloog, een collega vroedvrouw of via de zwangerschapscursus. Niet iedere zwangere wilde of mocht met de vroedvrouw bevallen. Van de 151 zwangeren, die bij ons een dossier hadden, is 34% doorgestuurd of weggegaan tijdens hun zwangerschap. Van deze 52 vrouwen hebben 19% moeten doorsturen voor een inleiding omdat ze meer dan 10 tot 14 dagen overtijd waren. 7% hebben we doorgestuurd omdat ze na 37 weken nog een kind in stuitligging hadden. 7% heeft een miskraam of zwangerschapsonderbreking gehad en 15% hebben we in de zwangerschap moeten doorsturen wegens complicaties (zoals bloeddrukstijging). 13% van de vrouwen zou sowieso niet in de eerste lijn mogen bevallen, want zij hadden een sectio in de anamnese of waren in verwachting van een tweeling. Zij kwamen naar ons omdat ze vooral behoefte hadden aan meer voorlichting of aan een 'normalisatie' van de zwangerschap. 9% van de zwangere vrouwen is spoorloos verdwenen na hun eerste consultatie en de overige 30% is verhuisd buiten het werkgebied van Zwanger in Brussel. 39 vrouwen wilden eventueel een beroep doen op Zwanger in Brussel om hun arbeid te begeleiden voordat ze naar het ziekenhuis zouden gaan om daar te bevallen met hun gynaecoloog. 49% heeft daadwerkelijk hiervan gebruik gemaakt. Begeleiding tijdens de partus In 2010 waren er 62 vrouwen die met Zwanger in Brussel wilden en mochten bevallen. Dit is ongeveer hetzelfde als in Voor 56% was het hun eerste kind. 43% van hen koos voor een thuisbevalling; de andere vrouwen wilden in het ziekenhuis bevallen. Van deze vrouwen hebben we er 4 alsnog naar de tweede lijn moeten sturen omdat ze langdurig gebroken vliezen hadden zonder weeen (6%). Van de thuisbevallers hebben we 6 vrouwen moeten doorverwijzen naar het ziekenhuis; 5 voor nietvorderende ontsluiting en een met meconiaal vruchtwater. Dit is 22%. Van de vrouwen die in het ziekenhuis bevielen, hebben we er 2 doorverwezen voor niet-vorderende uitdrijving, 3 voor niet vorderende ontsluiting, 2 omdat ze meconiaal vruchtwater hadden, een voor niet-vorderende uitdrijving, die later een aangezichtsligging bleek te zijn en een voor een onverwachte stuit, die overigens prachtig vaginaal geboren is. Dit is 26%. Er is in 2010 niemand doorgestuurd omdat ze een epidurale verdoving wenste. Het aantal doorverwijzingen ten opzichte van 2009 is met 10% verminderd. Een mogelijke verklaring is dat Zwanger in Brussel 10% meer multipara in de praktijk had dan voorgaande jaren. 69% van onze zwangere vrouwen beviel zonder complicaties. Daarvan beviel ongeveer 30% in bed (zonder beensteunen), 21% op de baarkruk en 33% in bad. De overige 16% deed dit staand of op handen en voeten.
3 30% van de vrouwen, die met Zwanger in Brussel in de eerste lijn bevielen, had een intact perineum. 28% van hen had een eerste graads ruptuur, 30% had een tweede graads ruptuur. Voor het eerst sinds 2007 werden er in 2010 episiotomies geplaatst en wel 5! Waarvan 3 binnen 1 week! De redenen voor de episiotomies waren voornamelijk voor niet verder oprekkende perinea en in een geval een kind dat het wat benauwd kreeg tijdens de laatste fase van het persen. Van de 17 vrouwen, die we hebben doorverwezen tijdens de bevalling en die vaginaal bevielen, heeft het merendeel een episiotomie gehad (42% ten opzichte van 2009 is enorm gedaald, toen was het 74%). 80% had geen hulp nodig tijdens de uitdrijvingsfase, 20% kreeg een ventouse. Drie van de 17 vrouwen kregen een sectio. Alle pasgeboren, met uitzondering van 3 kindjes hadden na de eerste minuut een Apgarscore van 8 of hoger. Ieder kind had na vijf minuten een Apgar van 10. Reanimatie was in geen enkel geval nodig. Ongeacht de plek van bevallen en de mogelijke complicatie (met uitzondering van de sectio) is 60% van de zwangere vrouwen, die met een vroedvrouw bevallen zijn binnen een dag weer thuis. 20% blijft nog tot dag 2 in het ziekenhuis en de overige 20% is pas na 4 dagen thuis. 97% van hen geeft tijdens de kraamperiode (tot minstens 6 weken na de bevalling) succesvol borstvoeding. 2% van deze vrouwen geeft de fles en 1% (een vrouw) heeft en borst-en flesvoeding gegeven. Vergelijking met voorgaande jaren Het aantal zwangere koppels dat Zwanger in Brussel heeft gezien, is ten opzichte van 2009 hetzelfde gebleven, evenals het aantal bevallingen. Het aantal poliklinische en thuisbevallingen is gelijk aan het cijfer van De percentages zijn ten opzichte van 2009 ook ongeveer hetzelfde gebleven. Ongeveer twee derde van de bevallingen verloopt normaal, een derde van de vrouwen moeten we doorverwijzen tijdens de partus. Hierbij gaat het vaak uitsluitend over vrouwen, die van hun eerste kind bevallen. Reflecties Het aantal doorverwijzingen naar de tweede lijn is in 2010 ongeveer gelijk wanneer men kijkt naar de vrouwen, die in eerste instantie thuis wilden bevallen (22%) en de vrouwen die in het ziekenhuis wensten te bevallen (26%). In 2009 waren deze cijfers nog 20% en 38%. Waar deze daling vandaan komt, is niet zo duidelijk te verklaren. Wanneer je kijkt naar het % sectio's van vrouwen, die in de eerste lijn met hun bevalling beginnen, is dat minder dan 5%. Hetzelfde cijfers als in Dit is een niet representatie cijfer, want het gaat hier alleen over vrouwen die gezond met een eenling in hoofdligging aan de bevalling beginnen. In Belgie worden gemiddeld 19,5% (cijfers 2008) kinderen geboren door middel van een keizersnede. Meer dan vier keer zoveel. Zouden er voor elke gezonde, normaal verlopende zwangerschap drie niet normaal verlopende zwangerschappen en bevallingen zijn? Van de zwangeren, die met ons mochten bevallen heeft uiteindelijk 12% een epidurale verdoving gehad, dit inclusief de zwangeren, die tijdens de partus werden doorverwezen naar de tweede lijn. Er is in 2010 geen enkele vrouw doorverwezen, zonder andere medische redenen, voor een epidurale verdoving. Inleidingen en complicaties voor de zwangerschap en hun % epidurale verdovingen zijn hier niet mee opgenomen, er kan dus nooit een goede vergelijking zijn met het landelijk cijfer (76% in 2008). Toch zou het interessant zijn om zich af te vragen hoe het komt dat er zo'n groot verschil is tussen deze twee cijfers. Aannemen dat de vrouwen die bij Zwanger in Brussel bevallen zeer moedige vrouwen met een extreem hoge
4 pijngrens zijn, is niet aannemelijk. Ook bevalt in Belgie slechts 6% op 'natuurlijke wijze'; dat wil zeggen zonder epidurale verdoving, episiotomie, bijstimulatie of kunstverlossingen. Bij Zwanger in Brussel is dit, ook in 2010, inclusief doorverwijzingen voor complicaties en obstetrische voorgeschiedenis, inleidingen en stuitliggingen meer dan 50%. Een verschil van 44% met het landelijk cijfer! Groepen Er zijn in 2010 vijf GVO-groepen geweest, waarbij in het totaal 33 zwangeren en hun partner hebben meegedaan aan de pre-natale voorbereiding. Ook zijn er 28 woensdagen geweest, waarop er babymassage werd gegeven met in het totaal 132 baby's en hun vader en/of moeder aanwezig. In december is een woensdag babymassage voor het goede doel geweest, waarbij de moeders en baby's een bedrag hebben gedoneerd aan de actie 'music for life'. Er is geen goede registratie van het aantal avonden en mensen dat geinteresseerd was in draagdoeken of herbruikbare luiers (beiden 3 keer), omdat dit door externe partners wordt georganiseerd.
5 Verslag extern kraambed In het totaal zijn er 366 moeders en kinderen enkel in het postpartum door Zwanger in Brussel gezien, een stijging van 7% ten opzichte van De meeste mensen, die een beroep doen op de diensten van Zwanger in Brussel vertrokken na 4 dagen uit het ziekenhuis; dit is 53%. Toch is het percentage vrouwen dat binnen 3 dagen naar huis gaar met 7% gestegen ten opzichte van Het merendeel van deze mensen (49%) vraagt specifieke hulp bij de borstvoeding. Een andere grote vraag is het doen van de hielprik (25%). De kliniek Sint Jan in Brussel is de partner met wie Zwanger in Brussel het meest samenwerkt. 65% van onze clienten in het postpartum komen via dit ziekenhuis. De meeste mensen hebben aan twee of drie huisbezoeken voldoende; slechts een klein percentage (24%) heeft vier of meer huisbezoeken nodig; daaronder vallen vooral de mensen die poliklinisch bevallen. Binnen de groep mensen die borstvoeding geven, geven de meeste nog borstvoeding wanneer het kraambed wordt afgesloten. Slechts 3% stopt met de borstvoeding in die periode. Veel van onze clienten komen uit het centrum van Brussel (19%) of uit de noordelijker gelegen gemeentes (Schaarbeek, Laken, Sint-Joost-ten-Node en Evere 39%). Verder is ook het westen van Brussel (Sint-Jans- Molenbeek, Jette, Koekelberg en Ganshoren, 22%) goed vertegenwoordigd. Dit is onder andere te verklaren door de ligging en de populatie van de ziekenhuizen die het meest doorsturen (St Jans Kliniek en UZ Brussel) en de ligging van de praktijk Zwanger in Brussel. Hieronder wat weetjes. Echter; in het achterhoofd moet worden gehouden dat het hier gaat om mensen, die vanuit het ziekenhuis zijn doorverwezen. Een vergelijking met een eerstelijnspraktijk is dus niet op zijn plaats. Toch enkele interessante gegevens: 72% van de vrouwen ging spontaan in arbeid, 10% had een electieve sectio en van 8% konden we niet terugvinden hoe de bevalling was begonnen. 28% van de vrouwen werd ingeleid. 11% van deze vrouwen was overtijd (hier ruim gedefinieerd als 40 weken + 7 dagen), 24% van de vrouwen had zwangerschapscomplicaties (voornamelijk hoge bloeddruk) en bij de rest van de vrouwen (65%) konden we geen medische reden achterhalen waarom ze werden ingeleid. 52% van de vrouwen had een epidurale verdoving tijdens de bevalling. De vrouwen die een sectio hebben gehad, zijn hier niet bij meegerekend. 74% van de vrouwen (primaire sectio's vallen buiten deze groep) beviel zonder hulp, 10% had een ventouse en/of forceps bevalling, 16% van de vrouwen kreeg een sectio en van een vrouw (<1%) hebben we geen gegevens. 52% van de vrouwen die vaginaal bevielen, kreeg een episiotomie. 13% had een intact perineum; de rest had een scheurtje, niet altijd bekend welke graad. Er waren 3 vrouwen met een subtotaal en een vrouw met een totaal ruptuur en 8 vrouwen (3%) hadden een episiotomie gehad en waren daarna verder gescheurd. Als we deze cijfers vergelijken met die van 2009, dan zien we een stijging van het aantal vrouwen dat is ingeleid (van 22% naar 28%). De medische redenen voor die inleiding was opvallend vaak onbekend (in %, nu 65%). Dit kan komen door onze gebrekkige registratie of door het daadwerkelijk ontbreken van een medische reden. Waarschijnlijk ligt de waarheid hier in het midden.
6 Er is ook een stijging van het aantal spontane vaginale verlossingen (van 66% naar 74%) en ook een lichte stijging van het aantal gezette episiotomies (van 45% naar 52%). Ook het aantal sectio's bleef gelijk (16%) maar het aantal electieve sectio's daalde (van 16% naar 10%). Deze cijfers gelden natuurlijk alleen voor de mensen die door Zwanger in Brussel in hun kraambed zijn gezien, dus ook hier kunnen we geen relevante conclusie aan verbinden.
Suggesties, aanbevelingen en opmerkingen zijn dan ook van harte welkom.
Inleiding Evenals voorgaande jaren hebben we ook van 2011 een overzicht gemaakt van al onze activiteiten en dit gebundeld onder de naam 'jaarverslag'. Visie Vroedvrouwenpraktijk Zwanger in Brussel wil
Nadere informatieJAARVERSLAG 2008. Rue Verrept Dekeyserstraat 39 1080 Brussel - Bruxelles KATLIJN VANDE PERRE ELKE VAN DEN BERGH MARGRIET PLUYMAEKERS
JAARVERSLAG 2008 Rue Verrept Dekeyserstraat 39 1080 Brussel - Bruxelles KATLIJN VANDE PERRE ELKE VAN DEN BERGH MARGRIET PLUYMAEKERS INLEIDING De titel jaarverslag is eigenlijk een iets te groot woord voor
Nadere informatieInleiding Visie Veranderingen in 2016 Verantwoording
Jaarverslag 2016 Inleiding Het jaarverslag van 2016 is een overzicht van de activiteiten van Zwanger in Brussel. Eén van de grote veranderingen in 2016 was de oprichting van onze CVBA. Sinds 1 januari
Nadere informatieInleiding Het jaarverslag van 2017 is een overzicht van de activiteiten van Zwanger in Brussel.
Jaarverslag 2017 Inleiding Het jaarverslag van 2017 is een overzicht van de activiteiten van Zwanger in Brussel. Visie Vroedvrouwenpraktijk Zwanger in Brussel wil de natuurlijke benadering en een bewuste
Nadere informatieInleiding Visie Veranderingen in 2015 Verantwoording
Jaarverslag 2015 Inleiding Het jaarverslag van 2015 is een overzicht van de activiteiten van Zwanger in Brussel. Dit jaar is het eerste jaar dat we volledig zijn overgeschakeld naar het elektronisch dossier
Nadere informatieHoe bevalt Gent met een vroedvrouw?
3/23/15 Midwifery led care in UZ Gent 24 maart 2015 congresdag NVKVV - UVV 1 3/23/15 Wie zijn we? Samenwerking met UZ Gent hoe is het begonnen? -Vanuit de sterke vraag van zwangere vrouwen -Vanuit onze
Nadere informatiePerinatale gegevens Bolle Buik Vroedvrouwenteam
Perinatale gegevens 2010 2014 Bolle Buik Vroedvrouwenteam www.bollebuik.be info@bollebuik.be Inleiding: Het Bolle Buik vroedvrouwenteam bestaat ruim 20 jaar en heeft van de laatste 5 jaar statistische
Nadere informatieGeboorteplan Afdeling gynaecologie en verloskunde AZM November 2014
Geboorteplan Afdeling gynaecologie en verloskunde AZM November 2014 Inleiding bij dit document Wat is een geboorteplan Een geboorteplan is een schema waarin je beschrijft wat je verwachtingen en wensen
Nadere informatieVragenlijst Verloskundigen Westelijke Mijnstreek
Van harte welkom in onze praktijk! U komt voor het eerste gesprek, het intakegesprek. Daarom willen wij graag wat meer weten over uw (medische) achtergrond en die van uw partner en beide families. Op sommige
Nadere informatieZwangerschap en bevallen na eerdere keizersnede
Zwangerschap en bevallen na eerdere keizersnede 1031 Inleiding Deze folder is ontwikkeld voor vrouwen die zwanger zijn nadat ze, in een eerdere zwangerschap met een keizersnede zijn bevallen. Het litteken
Nadere informatieWie zijn wij. ! Verloskundigen. ! Ziekenhuizen. ! Kraamzorg
Welkom!" Wie zijn wij! Verloskundigen! Ziekenhuizen! Kraamzorg Informatie over zwangerschap, bevalling en kraamzorg Verloskunde in Nederland Opbouw verloskundig systeem Verloskundige Gezonde zwangerschap
Nadere informatieVaginale kunstverlossing
Vaginale kunstverlossing Dit document bevat vertrouwelijke informatie van JijWij. Het kopiëren en/of verspreiden van dit document zonder voorgaand schriftelijke toestemming van JijWij is verboden. JijWij
Nadere informatie1 FEBRUARI 1991. - Koninklijk besluit betreffende de uitoefening van het beroep van vroedvrouw.
1 FEBRUARI 1991. - Koninklijk besluit betreffende de uitoefening van het beroep van vroedvrouw. BS 06/04/1991 in voege 16/04/1991 Gewijzigd door: KB 08/06/2007 gdp 1 / 5 Artikel 1. 1. De houder of houdster
Nadere informatieHuis Flat Appartement Bovenwoning Indien flat/appartement: lift aanwezig: ja nee
Welkom! U komt voor het eerste gesprek, het intakegesprek. Daarom willen wij graag wat meer weten over uw (medische) achtergrond en die van uw partner en beide families. Op sommige onderdelen zullen we,
Nadere informatieHet draaien van een kind in stuitligging
Het draaien van een kind in stuitligging Afdeling gynaecologie en verloskunde Inhoud 1 Algemeen 1.1 Verschillende soorten stuitligging 1.2 Percentage stuitligging 1.3 Wat betekent een stuitligging voor
Nadere informatieHet maken van een keuze Wanneer is een vaginale bevalling bij een stuitligging mogelijk. Heeft u de keuze? Het maken van een keuze. Tot slot.
Een stuitligging Inhoud Algemeen Wat is een stuitligging? Hoe vaak komt een stuitligging voor? Waarom ligt de baby in stuitligging? Als de baby bij ongeveer 36 weken nog in stuitligging ligt Het draaien
Nadere informatieHet draaien van een kind in stuitligging
Het draaien van een kind in stuitligging Afdeling gynaecologie en verloskunde Inhoud 1 Algemeen 1.1 Verschillende soorten stuitligging 1.2 Percentage stuitligging 1.3 Wat betekent een stuitligging voor
Nadere informatieBevallen na een eerdere keizersnede
Bevallen na een eerdere keizersnede Verloskunde alle aandacht Goed geinformeerd een beslissing nemen Bevallen na een eerder keizersnede Hajo Wildschut, gynaecoloog in Westfriesgasthuis Elke zwangerschap
Nadere informatieHet draaien van een kind in stuitligging
Het draaien van een kind in stuitligging Afdeling gynaecologie en verloskunde Inhoud 1 Algemeen 1.1 Verschillende soorten stuitligging 1.2 Percentage stuitligging 1.3 Wat betekent een stuitligging voor
Nadere informatieKoninklijk besluit van 1 februari 1991 betreffende de uitoefening van het beroep van vroedvrouw (officieuze coördinatie).
Koninklijk besluit van 1 februari 1991 betreffende de uitoefening van het beroep van vroedvrouw (officieuze coördinatie). ALBERT II, Koning der Belgen, Aan allen die nu zijn en hierna wezen zullen, Onze
Nadere informatieGynaecologie. Een stuitligging. www.catharinaziekenhuis.nl
Gynaecologie Een stuitligging www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat is een stuitligging?... 3 Hoe vaak komt een stuitligging voor?... 5 Waardoor ligt een baby in stuitligging?... 5 Een stuitligging, wat
Nadere informatieBevallen na een eerdere keizersnede
Bevallen na een eerdere keizersnede Verloskunde Locatie Hoorn/Enkhuizen Goed geinformeerd een beslissing nemen Bevallen na een eerder keizersnede Hajo Wildschut, gynaecoloog in Westfriesgasthuis Elke zwangerschap
Nadere informatieBetreft: Perinatale Zorg in Nederland 2013
Betreft: Perinatale Zorg in Nederland Auteur Redactie Tabellen, figuren en bijlagen Stichting Perinatale Registratie Nederland dhr.dr. H.A.A. Brouwers (NVK), dhr.prof.dr. H.W. Bruinse (NVOG), mw.dr. J.
Nadere informatieVerloskundigenpraktijk Lucina H.R. Holst-erf TD Dordrecht Afspraken Spoed
Geboorteplan Niemand weet hoe jouw bevalling zal zijn. Maar wat jij zelf wel weet: welke omstandigheden voor jou fijn zijn/lijken om te kunnen ontspannen, je veilig te voelen en zo veel mogelijk controle
Nadere informatieBMI protocol. Doel protocol Gezamenlijk protocol van de 1 e en 2 e lijn met als doel een eenduidig beleid voor alle zwangeren met een BMI > 30.
BMI protocol Doel protocol Gezamenlijk protocol van de 1 e en 2 e lijn met als doel een eenduidig beleid voor alle zwangeren met een BMI > 30. BMI onderverdeling (kg/m2) Ondergewicht: BMI
Nadere informatieWelkom op onze informatieavond over de bevalling
Welkom op onze informatieavond over de bevalling Wie zijn wij? Praktijk assistente Erlijne Fischer Hoe ziet de avond eruit? Laatste weken De bevalling Rol verloskundige Wanneer bellen PAUZE Pijnbeleving
Nadere informatieProgramma. Filmpje. Presentaties nalezen? 7-1-2015. Informatieavond over de bevalling. www.spaarneziekenhuis.nl Gynaecologie en verloskunde Bevallen
Programma 19.30-20.30 Groep 1 Groep 2 Algemene informatie - verloskundige De normale bevalling - verloskundige Pijnstilling anesthesist Praktische tips - verpleegkundige 20.30-20.45 Pauze: Koffie/Thee
Nadere informatieSerotiniteit BEHANDELING
Serotiniteit BEHANDELING Serotiniteit In deze folder lees je meer over serotiniteit. Dit is de medische term voor overdragenheid. Dit wil zeggen dat een zwangerschap langer duurt dan 42 weken. In deze
Nadere informatieBevallen na een eerdere keizersnede
Gynaecologie / Verloskunde Bevallen na een eerdere keizersnede Inleiding In Nederland, bevalt 1 op de 5 vrouwen door middel van een keizersnede. Vrouwen die na een keizersnede opnieuw zwanger worden moeten
Nadere informatieEen stuitligging, wat nu?
Een stuitligging, wat nu? EEN STUITLIGGING, WAT NU? Een kind dat tegen het einde van de zwangerschap met de billen, in plaats van het hoofd, omlaag ligt, wordt een kind in stuitligging genoemd. Meestal
Nadere informatieJaarverslag Versie Team VSV Kracht 2016
Jaarverslag Versie Team VSV Kracht 2016 Auteurs: Selma Mourad, Brigitte Tebbe Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag 2016 van de Versie Werkgroep VSV Kracht. Onze dank gaat ook dit jaar weer uit naar alle
Nadere informatieZwanger en bevallen na eerdere keizersnee
Zwanger en bevallen na eerdere keizersnee Informatie voor patiënten F1147-0000 juli 2016 Bronovo www.bronovo.nl Bronovolaan 5 2597 AX Den Haag Postbus 96900 2509 JH Den Haag 070 312 41 41 Medisch Centrum
Nadere informatieZwanger na de uitgerekende datum
Zwanger na de uitgerekende datum U bent nog niet bevallen. Misschien valt het u mee om nog zwanger te zijn na uw uitgerekende datum, of misschien valt het u zwaar. De meeste vrouwen bevallen in de periode
Nadere informatieEen stuitligging. Albert Schweitzer ziekenhuis Afdeling Gynaecologie februari 2009 pavo 0408
Een stuitligging Albert Schweitzer ziekenhuis Afdeling Gynaecologie februari 2009 pavo 0408 INHOUDSOPGAVE In het kort 2 Wat is een stuitligging? 2 Hoe vaak komt een stuitligging voor? 4 Waarom ligt een
Nadere informatieKennispoort conferentie 2016
Kennispoort conferentie 206 Het effect van de geplande plaats van bevalling op obstetrische interventies en maternale uitkomsten bij laagrisico vrouwen Belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieNormale bevalling: wetenschappelijke adviezen in verstaanbare taal
Normale bevalling: wetenschappelijke adviezen in verstaanbare taal op te nemen in documentatie voor zwangere vrouwen kce.fgov.be Hoe deze adviezen voor het grote publiek gebruiken? Deze adviezen zijn bedoeld
Nadere informatie1 Inleiding... 1. 2 Wat is een stuitligging?... 1. 3 Hoe vaak komt een stuitligging voor?... 3. 4 Waarom ligt een kind in een stuitligging?...
Stuitligging Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Wat is een stuitligging?... 1 3 Hoe vaak komt een stuitligging voor?... 3 4 Waarom ligt een kind in een stuitligging?... 3 5 Onderzoek bij een stuitligging...
Nadere informatieEen stuitligging, wat nu? Afdeling Verloskunde/Gynaecologie
Een stuitligging, wat nu? Afdeling Verloskunde/Gynaecologie Inleiding Een kind dat tegen het einde van de zwangerschap met de billen, in plaats van het hoofd, omlaag ligt wordt een kind in stuitligging
Nadere informatieMaatschap Gynaecologie. Stuitligging
Maatschap Gynaecologie Algemeen Deze folder geeft informatie over het bevallen van een kind in stuitligging. Bij een stuitligging ligt het kind met het hoofd boven in de baarmoeder, terwijl de billen of
Nadere informatieBevallen na eerdere keizersnede Vaginale bevalling of keizersnede?
Bevallen na eerdere keizersnede Vaginale bevalling of keizersnede? www.nwz.nl Inhoud Vaginaal bevallen 3 Geplande keizersnede 5 De cijfers en voor- en nadelen kort op een rij 6 Weloverwogen keuze 7 Uw
Nadere informatieEEN STUITLIGGING, WAT NU? FRANCISCUS VLIETLAND
EEN STUITLIGGING, WAT NU? FRANCISCUS VLIETLAND In het kort Een kind dat tegen het einde van de zwangerschap met de billen, in plaats van het hoofd, omlaag ligt, wordt een kind in stuitligging genoemd.
Nadere informatieInhoudsopgave Inleiding... 3 Wat is een stuitligging?... 3 Hoe vaak komt een stuitligging voor?... 5 Waarom ligt een kind in een stuitligging?...
STUITLIGGING 250 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Wat is een stuitligging?... 3 Hoe vaak komt een stuitligging voor?... 5 Waarom ligt een kind in een stuitligging?... 5 Onderzoek bij een stuitligging... 5
Nadere informatieInfobrochure. 1. 9 maanden rond. Infomomenten over zwangerschap en geboorte. mensen zorgen voor mensen
Infobrochure 1. 9 maanden rond Infomomenten over zwangerschap en geboorte mensen zorgen voor mensen 2 Jij en je partner groeien naar de geboorte van je baby toe en willen je kindje de best mogelijke start
Nadere informatieBetreft: Perinatale Zorg in Nederland 2016
Betreft: Perinatale Zorg in Nederland Auteur Perined Tabellen, figuren en bijlagen mw. drs. A.M. Arns-Schiere, mw. dr. A.E. van Dijk, mw. dr. J. Dijs-Elsinga, mw. drs. A. Henseler, mw. dr. C.W.P.M. Hukkelhoven,
Nadere informatieBevalling na eerdere keizersnede
Bevalling na eerdere keizersnede Inleiding In het verleden bent u een keer bevallen via een keizersnede. U bent nu weer zwanger en gaat straks bevallen. Mogelijk heeft u al nagedacht over de manier van
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 3. Wat is een stuitligging 3. Hoe vaak komt een stuitligging voor 4. Onderzoek bij een stuitligging 4
Stuitligging Inhoudsopgave blz. Inleiding 3 Wat is een stuitligging 3 Hoe vaak komt een stuitligging voor 4 Onderzoek bij een stuitligging 4 Wat gebeurt er als de baby bij ongeveer 36 weken nog in stuitligging
Nadere informatieVERLOSKUNDE ONTHAALBROCHURE. hoofdgeneesheer: prof. dr. W. Foulon
ONTHAALBROCHURE VERLOSKUNDE hoofdgeneesheer: prof. dr. W. Foulon dr. M. Laubach dr. M. Breugelmans dr. A. Vorsselmans dr. G. Faron dr. K. Van Berkel Hoofdvroedvrouw: Lieve Devalckeneer Wanneer moet u binnenkomen?
Nadere informatieInleiden van de bevalling
Gynaecologie Inleiden van de bevalling Inleiding U heeft van uw gynaecoloog te horen gekregen dat u wordt ingeleid. Het inleiden van de baring betekent dat we de bevalling kunstmatig op gang brengen. In
Nadere informatieBevallen na eerdere keizersnede
Bevallen na eerdere keizersnede Inleiding Deze brochure wordt je aangeboden door de afdeling verloskunde van het Ommelander Ziekenhuis. Wij vinden het belangrijk dat patiënten goede voorlichting krijgen.
Nadere informatieBevallen bij St. Antonius Alnatal onder leiding van de verloskundige
Bevallen bij St. Antonius Alnatal onder leiding van de verloskundige Bevallen bij St. Antonius Alnatal onder leiding van de verloskundige Deze folder is bedoeld voor alle zwangeren die onder begeleiding
Nadere informatiemw.dr. J. Dijs-Elsinga (PRN), mw. C. de Vries (PRN) mw.dr. E. de Miranda (KNOV), mw.dr. A.C.J. Ravelli (AMC), dhr. P.
Betreft: Perinatale Zorg in Nederland Auteur Redactie Tabellen, figuren en bijlagen Stichting Perinatale Registratie Nederland dhr.dr. H.A.A. Brouwers (NVK), dhr.prof.dr. H.W. Bruinse (NVOG), mw.dr. J.
Nadere informatieNederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie PATIËNTENVOORLICHTING
NVOG Nederlandse Vereniging voor PATIËNTENVOORLICHTING Een vaginale kunstverlossing; een bevalling met een verlostang of een vacuüm No 16 2000 NVOG Het copyright en de verantwoordelijkheid voor deze folder
Nadere informatieBij meer dan 85% van de zwangeren is er echter geen verklaring voor de stuitligging.
Stuitligging 1 Als een kind met het hoofd boven in de baarmoeder ligt en met de stuit naar beneden, spreken we van een stuitligging. Waardoor een kind in stuitligging ligt, is vaak niet duidelijk. Tegen
Nadere informatieZwangerschap en bevalling na een eerdere keizersnede
Zwangerschap en bevalling na een eerdere keizersnede 1 van 5 Deze folder is bedoeld voor zwangere vrouwen die eerder via een keizersnede bevallen zijn. In Nederland bevalt 1 op de 5 vrouwen met een keizersnede.
Nadere informatieStuitligging. Moeder en Kind Centrum. Beter voor elkaar
Stuitligging Moeder en Kind Centrum Beter voor elkaar 1 2 Inhoudsopgave In het kort 2 Wat is een stuitligging? 3 Hoe vaak komt een stuitligging voor? 4 Waarom ligt een kind in stuitligging? 5 Onderzoek
Nadere informatieUitwendige versie en stuitligging
Uitwendige versie en stuitligging De meeste kinderen liggen rond de achtste maand met het hoofd naar beneden. Dat noemen we de hoofdligging. Dat is voor een kind de meest natuurlijke ligging om geboren
Nadere informatieWELKOM 13-11-2015 AGENDA CENTRUM VOOR JEUGD EN GEZIN VISIE VERLOSKUNDIG SYSTEEM NEDERLAND
13-11-2015 AGENDA WELKOM 19.30 20.30 20.45 21.15 21.25 21.30 Presentatie verloskundigen Pauze Presentatie kraamzorg Presentatie JGZ Afsluiting Einde Bij het CJG kun je alle vragen stellen waarmee je tijdens
Nadere informatieEen stuitligging. Verloskunde. Inhoud
Verloskunde Een stuitligging Inhoud Inleiding Inleiding 1 Een stuitligging 1 Het draaien van een kind in stuitligging 2 De bevalling bij een stuitligging 3 Het maken van een keuze 5 Vragen 6 U ontvangt
Nadere informatieK.B. 28.3.2014 In werking 1.6.2014 B.S. 14.4.2014
Artikel 9 VERLOSSINGEN K.B. 28.3.2014 In werking 1.6.2014 B.S. 14.4.2014 Wijzigen Invoegen Verwijderen Worden als verloskundige verstrekkingen aangezien : a) wanneer daarvoor de bekwaming van vroedvrouw
Nadere informatieOpvolging van de zwangerschap
Dienst Gynaecologie Verloskunde Informatie voor de patiënte Opvolging van de zwangerschap De eerste raadpleging bij de gynaecoloog gebeurt meestal rond 6 à 9 weken zwangerschap. Elke maand dient uw bloeddruk,
Nadere informatieinformatie voor u Bevallen na een eerdere keizersnede
informatie voor u Bevallen na een eerdere keizersnede In het verleden ben je een keer bevallen via een keizersnede. Je bent nu weer zwanger en gaat straks bevallen. Mogelijk heb je al nagedacht over de
Nadere informatieHet inleiden van een bevalling BEHANDELING
Het inleiden van een bevalling BEHANDELING Het inleiden van een bevalling Bij een inleiding wordt de bevalling kunstmatig op gang gebracht (ingeleid). Dit gebeurt met medicijnen die de weeën opwekken.
Nadere informatieBevallen na een eerdere keizersnede. Poli Gynaecologie
00 Bevallen na een eerdere keizersnede Poli Gynaecologie 1 In het verleden ben je een keer bevallen via een keizersnede. Je bent nu weer zwanger en gaat straks bevallen. Mogelijk heb je al nagedacht over
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Stuitligging
PATIËNTEN INFORMATIE Stuitligging Inhoud In het kort... 4 Wat is een stuitligging... 6 Hoe vaak komt een stuitligging voor... 6 Waarom ligt een kind in stuitligging... 6 Onderzoek bij een stuitligging...
Nadere informatieVaginale kunstverlossing
Vaginale kunstverlossing Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Hoe ziet een verlostang er uit... 1 3 Hoe ziet een vacuümapparaat er uit... 2 4 In welk stadium van de bevalling wordt een tang- of vacuümverlossing
Nadere informatieStuitligging. Inhoudsopgave. Wat is een stuitligging?
Stuitligging Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is een stuitligging? 1 Hoe vaak komt een stuitligging voor? 2 Waardoor ligt een kind in stuitligging? 3 Een stuitligging, wat nu?
Nadere informatieInformatie voor patiënten gynaecologie Uitwendige kering stuitligging
Informatie voor patiënten gynaecologie Uitwendige kering stuitligging Nederrij 133 2200 Herentals t 014 24 61 11 f 014 24 61 26 www.azherentals.be 2 Uitwendige kering stuitligging Antwoorden op veelgestelde
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Serotiniteit
PATIËNTEN INFORMATIE Serotiniteit 2 PATIËNTENINFORMATIE Door middel van deze folder wil het Maasstad Ziekenhuis, u informatie geven over serotiniteit. Dit is de medische term voor overdragenheid. De gevolgen
Nadere informatieUitwendige versie (draaien van je baby in de baarmoeder)
Uitwendige versie (draaien van je baby in de baarmoeder) De meeste kinderen liggen rond de achtste maand in de zwangerschap met het hoofd naar beneden. Dat noemen we de hoofdligging. Een bevalling in hoofdligging
Nadere informatieU onderging een vruchtbaarheidsbehandeling in ons centrum en hierbij ontstond een zwangerschap.
Geachte mevrouw, U onderging een vruchtbaarheidsbehandeling in ons centrum en hierbij ontstond een zwangerschap. Graag kregen we hieromtrent verdere informatie. Mogen we zo vrij zijn uw medewerking te
Nadere informatieVoorlichtingsavond Zwangerschap en Bevalling. Vakgroep Obstetrie & Gynaecologie Zuyderland Geboortecentrum Verloskundig Samenwerkingsverband
Voorlichtingsavond Zwangerschap en Bevalling Vakgroep Obstetrie & Gynaecologie Zuyderland Geboortecentrum Verloskundig Samenwerkingsverband Inleiding Voorlichting & infomarkt Waarom deze voorlichtingsavond?
Nadere informatieEen stuitligging. verloskunde
Een stuitligging Inleiding De arts heeft u verteld dat uw baby in een stuitligging ligt. Vroeg in de zwangerschap is een stuitligging heel gewoon, maar tegen het eind van de zwangerschap ligt de baby normaal
Nadere informatieEen stuitligging. verloskunde
Een stuitligging Inleiding De arts heeft u verteld dat uw kind in een stuitligging ligt. Deze folder geeft u informatie over een stuitligging, een uitwendige versie, de bevalling en eventueel een keizersnede.
Nadere informatiePraktijkanalyse LVR Verloskundig jaarverslag
Verloskundig jaarverslag 1580 S-HEERENBERG Datum: Peildatum: 25-11-2011 26-10-11 10:30 Perinatale Registratie De gegevens in dit werk zijn afkomstig uit de Perinatale Stichting Perinatale Registratie Nederland,
Nadere informatieAls je nog zwanger bent na je uitgerekende datum
Als je nog zwanger bent na je uitgerekende datum 1 Je bent nog niet bevallen. Misschien valt het je mee om nog zwanger te zijn na je uitgerekende datum, of misschien valt het je zwaar. De meeste vrouwen
Nadere informatieBevallen na een eerdere keizersnede
GYNAECOLOGIE Bevallen na een eerdere keizersnede Deze folder is bedoeld voor zwangere vrouwen die eerder via een keizersnede bevallen zijn. Voor uw huidige zwangerschap zal samen met uw gynaecoloog een
Nadere informatieDe bevalling. Informatieavond over de bevalling Thuis. Programma. Filmpje. Waar kunt u veilig bevallen? Wie gaat uw bevalling begeleiden?
Programma Informatieavond over de bevalling 19.30-20.30 Groep 1 Groep 2 Algemene informatie - verloskundige De normale bevalling - verloskundige Pijnstilling anesthesist Praktische tips - verpleegkundige
Nadere informatieStuitligging Radboud universitair medisch centrum
Stuitligging Inhoud Inleiding 3 Wat is een stuitligging? 4 Hoe vaak komt een stuitligging voor? 5 Waardoor ligt een kind in stuitligging? 5 Een stuitligging, wat nu? 5 Echoscopisch onderzoek 5 Wat er
Nadere informatieStuitligging BEHANDELING
Stuitligging BEHANDELING Stuitligging Een kindje dat tegen het eind van de zwangerschap met de billen omlaag ligt in plaats van met het hoofd wordt een kindje in stuitligging genoemd. Meestal is onbekend
Nadere informatie[1] Inleiding. De organisatie van verloskundige zorg in Vlaanderen en Nederland. Wendy Christiaens, Marianne J. Nieuwenhuijze en Raymond de Vries
[1] Wendy Christiaens, Marianne J. Nieuwenhuijze en Raymond de Vries In dit artikel bieden we nieuwe inzichten over de medicalisering van geboorte door de tendensen in obstetrische interventies in Vlaanderen
Nadere informatieEen stuitligging, wat nu?
Een stuitligging, wat nu? Een kind dat tegen het einde van de zwangerschap met de billen in plaats van het hoofd omlaag ligt, wordt een kind in stuitligging genoemd. g De bevalling van een kind in stuitligging
Nadere informatieHoe werkt een badbevalling?
BEVALLEN IN BAD In de onze regio is het mogelijk om in bad te bevallen en /of de weeën op te vangen. Het water zorgt voor betere ontspanning, waardoor weeën minder heftig voelen en de ontsluiting mogelijk
Nadere informatieEen vaginale kunstverlossing Een bevalling met behulp van een vacuümpomp
Een vaginale kunstverlossing Een bevalling met behulp van een vacuümpomp Deze folder geeft informatie over de gebruikelijke gang van zaken bij een vaginale kunstverlossing. Dit is een bevalling via de
Nadere informatieEen stuitligging. Albert Schweitzer ziekenhuis Afdeling Gynaecologie april 2015 pavo 0408
Een stuitligging Albert Schweitzer ziekenhuis Afdeling Gynaecologie april 2015 pavo 0408 Inleiding Als een baby met het hoofd boven in de baarmoeder ligt en met de billen naar beneden, wordt dit een stuitligging
Nadere informatieHet inleiden van de bevalling
Het inleiden van de bevalling Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Waarom wordt een bevalling ingeleid?... 1 Over tijd zijn... 1 Langdurig gebroken vliezen... 1 Groeivertraging van de baby... 2 Achteruitgaan
Nadere informatieVragenlijst onderzoek en evaluatie Doula
Vragenlijst onderzoek en evaluatie Doula In veel van de ons omringende landen worden de positieve effecten van een doula bij een bevalling erkend. Het is in Nederland dan ook onvoldoende bekend wat de
Nadere informatieSTUITLIGGING 1. In het kort 2. Wat is een stuitligging? 3. Hoe vaak komt een stuitligging voor? 4. Waarom
STUITLIGGING 1. In het kort 2. Wat is een stuitligging? 3. Hoe vaak komt een stuitligging voor? 4. Waarom ligt een kind in een stuitligging? 5. Onderzoek bij een stuitligging 6. Wat gebeurt er als de baby
Nadere informatieNormale bevalling: wetenschappelijke adviezen in verstaanbare taal op te nemen in documentatie voor zwangere vrouwen
Normale bevalling: wetenschappelijke adviezen in verstaanbare taal op te nemen in documentatie voor zwangere vrouwen Hoe deze adviezen voor het grote publiek gebruiken? Deze adviezen zijn bedoeld voor
Nadere informatieMeerlingen. Verloskunde. alle aandacht
Meerlingen Verloskunde alle aandacht Inhoud Inleiding 3 Hoe ontstaat een meerling 3 Waardoor ontstaat een meerling 3 Wanneer en hoe ontdekt men een meerling? 4 Het verdwijnen van een vruchtje 4 De zwangerschap
Nadere informatieZwanger en bevallen na eerdere keizersnede
Zwanger en bevallen na eerdere keizersnede Deze folder is ontwikkeld voor vrouwen die zwanger zijn en in een eerdere zwangerschap met een keizersnede zijn bevallen. Het litteken van een eerdere keizersnede
Nadere informatieBevallen na een eerdere keizersnede
In Nederland bevalt 1 op de 5 vrouwen per keizersnede. Veel vrouwen worden nadien opnieuw zwanger. Na een eerdere keizersnede bestaat er bij een volgende zwangerschap een medische indicatie, dat wil zeggen
Nadere informatieBetreft: Perinatale Zorg in Nederland 2009
Betreft: Perinatale Zorg in Nederland Auteur Stichting Perinatale Registratie Nederland Redactie dhr.dr. H.A.A. Brouwers (NVK), dhr.prof.dr. H.W. Bruinse (NVOG), mw.dr. J. Dijs-Elsinga (PRN), mw. A.M.
Nadere informatieHet inleiden van een bevalling
Het inleiden van een bevalling Bij een inleiding brengt men de bevalling kunstmatig op gang. Dit gebeurt met medicijnen die de weeën opwekken en/of door het kunstmatig breken van de vliezen. Een inleiding
Nadere informatieVragenlijst Kinderen en baby`s:
Vragenlijst Kinderen en baby`s: Voorletters + achternaam : Adres : Telefoon privé : werk : mobiel : E-mail adres : Geboortedatum : Geslacht : Man / Vrouw Huisarts : Door wie bent u geïnformeerd/geadviseerd?
Nadere informatieWilhelmina Ziekenhuis Assen. Vertrouwd en dichtbij. Informatie voor patiënten. Gynaecologie. Een stuitligging
Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Gynaecologie Een stuitligging 1 Wat is een stuitligging? Als een kind met het hoofdje bovenin de baarmoeder ligt en met de billetjes
Nadere informatieOpbouw webinar. Uitleg nieuwe indicatoren en verschil met de oude. Waarom deze indicatoren? Hoe te gebruiken voor de verbetering van kwaliteit?
Opbouw webinar Uitleg nieuwe indicatoren en verschil met de oude. Waarom deze indicatoren? Hoe te gebruiken voor de verbetering van kwaliteit? Tips voor de toekomst. Uitgangspunten VWS over Kwaliteit en
Nadere informatieEen stuitligging; Wat nu?
Een stuitligging; Wat nu? Een kind dat tegen het einde van de zwangerschap met de billen, in plaats van het hoofd, omlaag ligt, wordt een kind in stuitligging genoemd. Meestal is het onbekend waarom een
Nadere informatieStuitligging vanaf de 36 e week van de zwangerschap. Maatschap Gynaecologie IJsselland Ziekenhuis
Stuitligging vanaf de 36 e week van de zwangerschap Maatschap Gynaecologie IJsselland Ziekenhuis Inhoudsopgave Inleiding 2 Wat is een stuitligging? 2 Hoe vaak komt een stuitligging voor? 4 Waarom ligt
Nadere informatieKCE aanbevelingen voor de normale bevalling
KCE aanbevelingen voor de normale bevalling Goed om weten over de bevalling De geboorte komt dichtbij Uw vermoedelijke bevallingsdatum Een gewone zwangerschap duurt 39 tot 41 weken. De vermoedelijke bevallingsdatum
Nadere informatiePijnbestrijding tijdens de bevalling
1/6 Verloskunde Pijnbestrijding tijdens de bevalling 1. Inleiding 2 2. Hoe ontstaat pijn tijdens de bevalling? 2 3. Invloed op de pijn 2 4. Hoe kan de pijn worden bestreden? 2 5. Pijnbehandelingen met
Nadere informatie