Keizersnede. Wat is een keizersnede? Inhoud

Transcriptie

1 Keizersnede Deze folder geeft informatie over een keizersnede. De medische naam daarvoor is sectio caesarea. Er bestaan verschillende redenen voor een keizersnede. In deze folder geven wij informatie over wat u kunt verwachten. Ook staat er informatie in deze folder over de natuurlijke keizersnede (gentle sectio ) en een niet geplande keizersnede (secundaire sectio). Wat is een keizersnede? Een keizersnede is een operatie waarbij het kind via de buikwand ter wereld komt. De operatie duurt ongeveer 45 minuten. Soms langer of korter. De baby wordt meestal binnen een kwartier na het begin van de operatie geboren. Daarna maakt de gynaecoloog de baarmoeder en de verschillende lagen van de buikwand met hechtingen dicht. Inhoud Geplande keizersnede Hier leest u alles over de keizersnede als deze gepland is De natuurlijke keizersnede (gentle sectio) Niet geplande keizersnede Hier leest u alles over de keizersnede als deze niet gepland is [schreef] De verzorging van uw baby vlak na de keizersnede Na de keizersnede Het kraambed na de keizersnede De eerste dagen na de operatie Verzorging van uw baby op de afdeling Ontslaggesprek Weer thuis Complicaties Bij de volgende bevalling weer een keizersnede? Emotionele aspecten rondom een keizersnede Uw baby veilig laten slapen Vragen Telefoonnummers Aanvullende informatie S P E C I A L I S T E N I N M E N S E N W E R K

2 Geplande keizersnede Afspraken voor een geplande keizersnede Datum bezoek polikliniek anesthesiologie Datum bloedprikken op afdeling bloedafname Tijdstip opname afdeling verloskunde/gynaecologie Datum keizersnede Waarom een keizersnede? De gynaecoloog adviseert een keizersnede alleen als een bevalling via de vagina (schede) niet mogelijk is. Of als het een te groot risico met zich meebrengt voor u, uw kind of voor u beiden. Omdat bij een keizersnede complicaties kunnen optreden wordt de operatie alleen uitgevoerd als er een goede reden voor is. Een geplande (primaire) keizersnede Er kunnen verschillende medische redenen zijn voor een geplande keizersnede. Dit heeft de arts met u besproken tijdens de zwangerschap. Tijdens de zwangerschap wordt er met u een datum afgesproken voor de keizersnede. De keizersnede wordt meestal in de 39 e week van de zwangerschap gepland. Er kunnen redenen zijn om de keizersnede eerder te doen, bijvoorbeeld als de baby niet goed groeit of als er grote gezondheidsproblemen bij de moeder zijn. Er is bij een keizersnede die vóór de 39 e week wordt uitgevoerd een kleine kans dat de baby na de geboorte problemen krijgt met de ademhaling. Dit is de reden dat we liever wachten tot in de 39 e week van de zwangerschap. Het is mogelijk om te vragen om een natuurlijke keizersnede (gentle sectio). Wordt uw baby geboren met een geplande keizersnede? Dan zal de gynaecoloog met u bespreken of een natuurlijke keizersnede bij u mogelijk is. Verderop in deze folder leest u meer over een natuurlijke keizersnede. Het opnamegesprek Bij een geplande keizersnede en bij een geplande natuurlijke keizersnede (gentle sectio) krijgt u minimaal een week voor de keizersnede een afspraak voor het verpleegkundig spreekuur op de polikliniek. De verpleegkundige vertelt u hoe de opname gaat. En wat u van de opname kunt verwachten. Ook kunt u tijdens dit gesprek uw verwachtingen bespreken en vragen stellen. De persoonlijke gegevens die belangrijk zijn verwerkt de verpleegkundige in het verpleegdossier in de computer. U krijgt ook folders mee die belangrijk zijn voor uw opname op onze afdeling. Keizersnede pagina 2

3 Bezoek aan de anesthesioloog Bij voorkeur gaat u minimaal een week voor de keizersnede naar de anesthesioloog op de polikliniek. De anesthesioloog bespreekt met u de manieren van pijnbestrijding tijdens de keizersnede en de dagen na de keizersnede. In principe wordt de keizersnede onder ruggenprik verdoving gedaan. Alleen als er bijzondere redenen zijn ( bijvoorbeeld een voorliggende placenta, als u meerdere rugoperaties heeft gehad of als uw bloedplaatjes te laag zijn) zal besloten worden tot algehele narcose. Meer hierover vindt u verderop in deze folder. Ook wordt uw gezondheid besproken. Van de anesthesioloog krijgt u formulieren mee voor het afnemen van bloed. Dit bloed moet u de dag vóór de keizersnede laten afnemen. Als u op maandag een keizersnede krijgt. Moet u op zondag om uur bij de bloedafname van het Spaarne Gasthuis in Hoofddorp langs (deze is naast de portier bij de hoofdingang). Daar wordt dan uw bloed afgenomen. Het laboratorium is slechts van uur tot uur open op zondag, dus wees op tijd. Dag voor de keizersnede Bellen Op de dag voor de operatie belt u tussen 14:00 uur en 15:00 uur met de afdeling verloskunde & gynaecologie. U hoort dan van de verpleegkundige hoe laat u geopereerd wordt en hoe laat u aanwezig moet zijn. (023) Nuchter De avond voor de operatie mag u vanaf 24:00 uur niet meer eten of roken. Drinken mag wel tot twee uur voor de operatie. Als het maar wel heldere dranken zijn (water, thee of limonade). U mag uw medicijnen innemen die u gebruikt als dat vooraf is goedgekeurd door de verpleegkundige en/of arts. Paracetamol Op de avond voor de keizersnede neemt u om 22:00 uur twee tabletten paracetamol van 500 mg (in totaal 1 gram) in. Dag van de keizersnede Op de ochtend van de keizersnede neemt u om 06:00 uur nogmaals twee tabletten paracetamol in met water. U mag ook nog een kopje thee. Hierna moet u nuchter blijven tot de operatie. Controles Bij de opname wordt uw bloeddruk, temperatuur en polsslag gecontroleerd. Ook wordt er naar de harttonen van de baby geluisterd. Als de reden van de keizersnede een stuitligging is wordt er nog een controle echo gemaakt om te zien of de baby nog steeds in een stuitligging ligt. Identificatie U krijgt een polsbandje om met uw naam en geboortedatum. Op uw bed komt een kaartje met uw naam en de afdeling waar u verblijft. Keizersnede pagina 3

4 Rondleiding De verpleegkundige leidt u rond over de afdeling. Op de afdeling krijgt u een operatiehemd aan. De verpleegkundige geeft u een drankje om het maagzuur te verminderen. Als u een ruggenprik krijgt wordt op de afdeling een infuus ingebracht. Bij een algehele narcose krijgt u het infuus op de operatieafdeling. Zie ook de folder 'Anesthesie tijdens de operatie'. In de voorbereidingsruimte naast de operatiekamer komt het hele team (anesthesioloog, anesthesiemedewerker, operatieverpleegkundige, gynaecoloog of gynaecoloog in opleiding) met u kennismaken. Er worden u dan een aantal veiligheidsvragen gesteld. Zodat we zeker weten dat we de juiste patiënt voor ons hebben en dat alle voorbereidingen voor uw operatie getroffen zijn. In de voorbereidingsruimte krijgt u ook de ruggenprik. Na het zetten van de ruggenprik wordt u naar de operatiekamer gereden. Hier krijgt u een blaaskatheter. Dit is een dun siliconen slangetje dat via de plasbuis in de blaas gebracht wordt. Dit gebeurt omdat een volle blaas tijdens de operatie in de weg kan zitten. Ongeveer 24 uur na de operatie wordt de katheter er weer uitgehaald. Om het risico op trombose (bloedstolsel in de vaten) te verkleinen, krijgt u op de eerste avond van de keizersnede een prik. Deze krijgt u gedurende de opname alle dagen na de operatie. Belangrijke informatie U mag geen make-up of nagellak op, anders kan de anesthesioloog uw bloedsomloop niet goed in de gaten houden. Sieraden (ook uw trouwring) mag u tijdens de operatie niet omhouden. Het is verstandig om deze thuis te laten. Het ziekenhuis is niet aansprakelijk voor eventueel zoekgeraakte eigendommen. Op uw kamer bevindt zich een kluis waarin u eventueel waardevolle spullen kunt achterlaten. Hiervoor heeft u een twee euro muntstuk nodig. Na gebruik van de kluis krijgt u die weer terug. Ook contactlenzen, haarspelden en eventuele gebitsprothesen mag u tijdens de operatie niet inhouden. Uw partner en de keizersnede Meestal is uw partner bij de keizersnede aanwezig. Als u geen partner heeft mag eventueel één andere vertrouwenspersoon met u mee. De beslissing hierover ligt bij de anesthesioloog. Het kan voorkomen dat uw partner gevraagd wordt de operatiekamer te verlaten. Als een verpleegkundige u kort voor de operatie naar de operatieafdeling rijdt kan uw partner met u meelopen tot de ingang van de operatieafdeling. Daarna wordt hij meegenomen naar de kleedkamer. In de omkleedruimte doet hij een blauw pak aan, een papieren muts op en een mondmasker voor. Uw partner wacht daar totdat u klaar bent voor de operatie. De verpleegkundige haalt uw partner op wanneer u op de operatietafel ligt en afgedekt bent met steriele doeken. Het is bij de geplande keizersnede niet mogelijk dat uw partner bij de voorbereiding op de operatieafdeling aanwezig is. Naast het hoofdeinde van de operatietafel staat een krukje voor uw partner klaar. Zo loopt hij niemand in de weg en blijft alles goed steriel. Keizersnede pagina 4

5 Bij een plaatselijke verdoving (ruggenprik) is het een bijzondere belevenis om zo samen de geboorte van uw kind mee te maken. Als u onder algehele verdoving (narcose) geopereerd wordt kan uw partner niet op de operatiekamer aanwezig zijn. Hij is wel aanwezig in de voorbereidingsruimte waar de baby na de geboorte mee naar toegenomen wordt. Hij kan u later over de eerste momenten uit het leven van uw kind vertellen. De baby wordt over het algemeen zo'n 15 tot 20 minuten na het begin van de operatie geboren. Het is mogelijk om tijdens de operatie foto's te maken. Dit wordt gedaan door een coassistent of een (OK-)verpleegkundige. U moet uiteraard zelf voor een fototoestel zorgen. Bespreek vooraf met uw verpleegkundige of u foto's wilt van de gehele operatie of alleen van de geboorte van uw kind. Filmen op de operatiekamer is niet toegestaan. Dit is het beleid van het ziekenhuis. Wij vragen uw begrip hiervoor. De verdoving tijdens de keizersnede In dit ziekenhuis bestaan twee vormen van verdoving tijdens de keizersnede. De meeste keizersneden worden onder ruggenprik verdoving gedaan. Ruggenprik Bij regionale anesthesie (spinaal anesthesie of ruggenprik) wordt het onderste gedeelte van uw lichaam gevoelloos gemaakt. Ongeveer vanaf de tepels. Nadat eerst de huid is verdoofd spuit de anesthesioloog een verdovend middel tussen twee rugwervels in. Zodra het verdovende middel is ingespoten krijgt u een warm gevoel in uw billen en benen. Hierna krijgt u een gevoel alsof uw benen slapen. Dit gevoel houdt u tijdens de operatie en nog een uur of acht daarna. Tijdens de operatie heeft u geen pijn, maar u voelt wel dat de gynaecoloog in uw buik 'bezig' is. Als na een test de verdoving onvoldoende blijkt, krijgt u alsnog algehele narcose. Bij het geven van de ruggenprik ligt u op uw zij, met u knieën zo ver mogelijk opgetrokken en uw kin op de borst. Of u zit waarbij u voorover moet buigen. De assistent van de anesthesioloog helpt u hierbij. Veel mensen zien op tegen de ruggenprik. De ervaring leert dat het negen van de tien keer achteraf meevalt. Het kan voorkomen dat door het plaatsen van de ruggenprik uw bloeddruk tijdelijk daalt. Om dit te voorkomen krijgt u van tevoren een vloeistof toegediend die de bloeddruk wat doet stijgen. Een groot voordeel van de ruggenprik is dat u de geboorte van uw kind bewust meemaakt. En dat na de operatie de buik nog enige tijd verdoofd is. Hierdoor heeft u minder pijn. Algehele anesthesie Bij algehele anesthesie wordt u volledig onder narcose gebracht. Via een infuus worden slaap- en narcosemiddelen gegeven. Wanneer u in slaap bent krijgt u een buisje in uw keel waar zuurstof doorheen gaat. Tot het moment van de geboorte is de narcose heel licht. Soms kunt u de baby horen huilen tijdens de geboorte. Zodra de baby geboren is wordt de narcose dieper. En maakt u de operatie niet bewust mee. U wordt weer wakker op de uitslaapkamer (recovery) als de keizersnede achter de rug is en uw baby geboren is. Na een algehele anesthesie kunt u tijdelijk last hebben van keelpijn, veroorzaakt door het buisje dat tijdens de operatie in uw keel heeft gezeten. Keizersnede pagina 5

6 De natuurlijke keizersnede (gentle sectio) Een keizersnede blijft natuurlijk een operatie. Daar is niet veel natuurlijks aan. Maar de bedoeling bij een natuurlijke keizersnede is dat de aanstaande ouders toch een persoonlijke en warme bevalling krijgen. Bij een natuurlijke keizersnede blijft de baby na de geboorte de hele tijd bij de moeder. Zowel tijdens het laatste deel van de operatie als op de uitslaapkamer. Ook uw partner is de hele tijd bij u. En tijdens de operatie wordt het licht in de operatiekamer wat gedimd. De verpleegkundige van de afdeling blijft voor, tijdens en na de operatie de hele tijd bij u. Hieronder kunt u aanvullende informatie lezen over wat er anders gaat bij een natuurlijke keizersnede. Operatiekleding voor de partner bij een natuurlijke keizersnede De verpleegkundige van de afdeling verloskunde zorgt op de dag van de keizersnede dat uw partner op de verpleegafdeling al de kleding voor de operatiekamer kan aantrekken. Over de operatiekleding heen krijgt de partner een overjas aan. Deze overjas mag pas op de operatiekamer worden uitgedaan. Naar de operatiekamer bij een natuurlijke keizersnede De verpleegkundige brengt u samen met uw partner (of begeleider) naar de holding (voorbereidingskamer) van de operatiekamer. Hier krijgt uw partner speciale operatiekamer-klompen aan die op de operatiekamer gedragen worden. Samen met uw partner wacht u op de holding tot u naar de operatiekamer wordt gebracht. Tijdens het plaatsen van de ruggenprik (spinale anesthesie) en het inbrengen van de blaaskatheter is uw partner bij u. U wordt wel beiden verzocht rekening te houden met andere patiënten die op de holding aanwezig zijn. Wij verzoeken u dan ook goed te luisteren naar de aanwijzingen van het personeel op de operatiekamer. Tijdens de natuurlijke keizersnede Tijdens de keizersnede is er een steriel scherm tussen u en het operatiegedeelte. Vlak voor de geboorte van uw baby laat de anesthesie medewerker dit scherm zakken. Door een doorzichtig venster kunt u dan de geboorte van de baby zien. Direct na de geboorte wordt de baby door de arts afgenaveld en aan de verpleegkundige overgedragen. Uw partner kan dus bij deze manier van keizersnede niet zelf de navelstreng doorknippen. De baby wordt bij u afgedroogd en direct bloot bij u gelegd. De baby wordt warm gehouden door een speciale warmtedeken. Wanneer de baby en u in goede conditie zijn blijft de baby de gehele tijd bij u liggen. Het doorzichtig scherm wordt tijdens het dichtmaken van de buik weer gesloten. Wanneer er reden is om uw kind of uzelf nader te onderzoeken, kan het zijn dat u en de baby even gescheiden worden. Na de natuulijke keizersnede Na de keizersnede wordt u weer op een gewoon bed gelegd en gaat u naar de uitslaapkamer (recovery). Hier wordt u gedurende korte tijd intensief gecontroleerd op onder andere bloedverlies en bloeddruk. Ook hier kunt u de baby bloot bij u houden. Wanneer u voor borstvoeding heeft gekozen kunt u op de recovery starten met de eerste keer de baby de borst aan te bieden. Ook hier is uw partner de gehele tijd bij u. Wij vragen u om rekening te houden met andere patiënten die op de recovery liggen. Het gebruik van een mobiele telefoon is mede daarom hier ook niet toegestaan. Als de controles op de recovery goed blijven gaat u samen met de baby, uw partner en de verpleegkundige, terug naar de verloskunde afdeling. Op de afdeling wordt de baby verder Keizersnede pagina 6

7 nagekeken door de kinderarts. Ook wordt dan het gewicht van de baby gemeten en wordt de baby aangekleed. Wanneer is een natuurlijke keizersnede niet mogelijk? Een natuurlijke keizersnede is niet mogelijk: Bij een spoed keizersnede. Op dat moment is de medische situatie van moeder en kind het belangrijkste. Bij een niet geplande keizersnede s avonds, s nachts of in het weekend. Er is dan vaak geen extra personeel aanwezig om u, uw kind en uw partner gedurende de keizersnede te begeleiden. Bij een zieke zwangere. Als er een verhoogd risico op complicaties (problemen) is tijdens de operatie. Als de baby na de geboorte direct op de couveuse afdeling moet worden opgenomen. Ook tijdens de natuurlijke keizersnede kan er besloten worden door de zorgverleners, om over te gaan tot een standaard keizersnede. Bijvoorbeeld door een plotselinge verandering in de medische situatie van moeder en of kind. Veiligheid voor moeder en kind staan uiteraard altijd voorop. Wij vragen hiervoor uw begrip. Niet geplande keizersnede Waarschijnlijk had u voordat de bevalling begon niet gedacht dat u een keizersnede zou krijgen. Dit kan voor u en uw partner een flinke tegenvaller zijn, die misschien uw kraambed beïnvloed. Met deze folder willen wij u uitleg geven over de niet geplande keizersnede, ook wel secundaire sectio genoemd. Met vragen over uw niet geplande keizersnede kunt u natuurlijk ook terecht bij de gynaecoloog en de verpleegkundige. Een keizersnede tijdens de bevalling (secundaire keizersnede) Het kan zijn dat er tijdens de baring besloten wordt tot een keizersnede. Daar zijn veel verschillende redenen voor. Het kan bijvoorbeeld dat: de ontsluiting stopt of vertraagt, tijdens het persen het hoofdje van de baby niet diep genoegt komt of er wordt getwijfeld aan de conditie van uw baby. Wanneer bijvoorbeeld het CTG (cardiotocogram / harttonenregistratie) langdurig of ernstig afwijkt, kan de baby het benauwd hebben. Soms wordt er dan direct besloten tot een keizersnede maar soms wordt voor een definitief besluit eerst nog een MBO (microbloedonderzoek) van de baby gedaan. Er wordt dan bij de nog ongeboren baby een klein beetje bloed van de hoofdhuid afgenomen. Met dit onderzoek wordt de zuurgraad in het bloed van de baby gemeten. De baby voelt hier niets van. Met een MBO kan beter bepaald worden of de baby inderdaad benauwd is en of het nog mogelijk is om toch vaginaal te bevallen. Op het moment dat er tijdens de bevalling besloten werd tot het uitvoeren van een keizersnede kon dat u een gevoel van opluchting geven. Het kan ook zijn dat u teleurgesteld was in uw eigen kunnen. Dat is echter absoluut niet terecht. De gynaecoloog besluit niet tot een keizersnede omdat u het niet goed heeft gedaan. De beslissing tot een keizersnede is genomen in het belang van de gezondheid van moeder en of kind. Er zijn zoals gezegd meerdere redenen voor een keizersnede. Dit is met u op de verloskamer besproken. Keizersnede pagina 7

8 De reden van de keizersnede kan van invloed zijn geweest op de snelheid waarmee alle stappen zijn doorlopen voordat uw kind werd geboren. Als er besloten is dat u een keizersnede krijgt tijdens de bevalling Nadat er is besloten dat u een keizersnede krijgt wordt er bij u een infuus ingebracht (tenzij u deze al had). Er wordt bloed afgenomen om de bloedgroep en Rhesus factor (antistof in het bloed) te bepalen. Er wordt een blaaskatheter ingebracht. Dit is een dun siliconen slangetje dat via de plasbuis in de blaas wordt gebracht. Deze is nodig omdat een volle blaas tijdens de operatie in de weg kan zitten. Na ongeveer 24 uur wordt deze weer verwijderd. Ondertussen wordt de operatiekamer op de hoogte gebracht. Wanneer u in de avond of nacht een keizersnede krijgt, kan het zijn dat er een operatieteam van thuis moet komen. Het personeel van de operatiekamer slaapt of in het ziekenhuis of is binnen 20 minuten in het ziekenhuis. Kinderarts Bij een niet geplande keizersnede is de kinderarts (assistent kinderarts) aanwezig op de operatiekamer. De kinderarts is de eerste 24 uur verantwoordelijk voor uw baby. De verdoving tijdens de niet geplande keizersnede De anesthesist De anesthesist is tijdens en na de keizersnede verantwoordelijk voor de pijnbestrijding. De anesthesist heeft u ontmoet op de operatiekamer. De gynaecoloog vertelt u vooraf welke verdoving de voorkeur heeft. De gynaecoloog bespreekt dit met de anesthesioloog. De anesthesioloog bepaalt of dit mogelijk is. Soms moet de operatie zeer snel uitgevoerd worden en is algehele narcose noodzakelijk. Ruggenprik Bij regionale anesthesie (spinaal anesthesie of ruggenprik) wordt het onderste gedeelte van uw lichaam gevoelloos gemaakt. Ongeveer vanaf de tepels. Nadat eerst de huid is verdoofd spuit de anesthesioloog een verdovend middel tussen twee rugwervels in. Zodra het verdovende middel is ingespoten krijgt u een warm gevoel in uw billen en benen. Hierna krijgt u een gevoel alsof uw benen slapen. Dit gevoel houdt u tijdens de operatie en nog een uur of acht daarna. Tijdens de operatie heeft u geen pijn, maar u voelt wel dat de gynaecoloog in uw buik 'bezig' is. Als na een test de verdoving onvoldoende blijkt, krijgt u alsnog algehele verdoving. Bij het geven van de ruggenprik ligt u op uw zij, met u knieën zo ver mogelijk opgetrokken en uw kin op de borst. Of u zit waarbij u voorover moet buigen. De assistent van de anesthesioloog helpt u hierbij. Veel mensen zien op tegen de ruggenprik. De ervaring leert dat het negen van de tien keer achteraf meevalt. Het kan voorkomen dat door het plaatsen van de ruggenprik uw bloeddruk tijdelijk daalt. Om dit te voorkomen krijgt u van tevoren een vloeistof toegediend die de bloeddruk wat doet stijgen. Een groot voordeel van de ruggenprik is dat u de geboorte van uw kind bewust meemaakt. En dat na de operatie de buik nog enige tijd verdoofd is. Hierdoor heeft u minder pijn. Keizersnede pagina 8

9 Optoppen van de ruggenprik Heeft u al een ander soort ruggenprik tijdens de bevalling gekregen omdat de weeën te pijnlijk waren en het slangetje voor deze ruggenprik zat goed, dan kan het zijn dat u via dit slangetje extra pijnstilling heeft gekregen om met deze ruggenprik te kunnen opereren. Het duurt vaak even voordat de pijnstilling voldoende is om te kunnen opereren. De arts begint uiteraard pas aan de operatie als de pijnstilling goed geregeld is. Dit noemen ze het optoppen van de ruggenprik. Algehele narcose Wanneer uw baby in nood was kan het zijn dat u vanaf de verloskamer met verlosbed naar de operatiekamer bent gereden. Op de operatiekamer werd het infuus en de blaascatheter ingebracht. Wanneer er in het belang van de baby niet voldoende tijd is om een ruggenprik te zetten bent u onder algehele narcose gebracht. Bij algehele anesthesie wordt u volledig onder narcose gebracht. Via een infuus worden slaap- en narcosemiddelen gegeven. Wanneer u in slaap bent krijgt u een buisje in uw keel waar zuurstof doorheen gaat. Tot het moment van de geboorte is de narcose heel licht. Het kan zijn dat u de baby heeft horen huilen na de geboorte. Zodra de baby geboren is wordt de narcose dieper. En maakt u de operatie niet bewust mee. U wordt weer wakker als de keizersnede achter de rug is en uw baby geboren is. Na een algehele anesthesie kunt u tijdelijk last hebben van keelpijn, veroorzaakt door het buisje dat tijdens de operatie in uw keel heeft gezeten. Uw partner tijdens de niet geplande keizersnede Uw partner is in principe bij de geboorte aanwezig geweest. Wanneer u onder algehele narcose bent geweest is uw partner niet op de operatiekamer aanwezig geweest, maar in de voorbereidingsruimte waar de baby na de geboorte mee naar toegenomen wordt. Hij kan u dan toch over de eerste momenten uit het leven van uw kind vertellen. In een enkel geval is het bij een spoedkeizersnede helemaal niet mogelijk geweest dat uw partner bij de operatie aanwezig was. Er moet namelijk iemand aanwezig zijn om uw partner in de gaten te houden. 's Avonds en 's nachts kan dit wel eens problemen opleveren. Wij doen altijd ons uiterste best. Maar als het niet mogelijk is om uw partner tijdens de operatie te begeleiden vragen wij hiervoor uw begrip. Bij een spoedkeizersnede 's avonds of 's nachts is het niet altijd mogelijk om foto's van de geboorte te maken. Al het aanwezige personeel is dan nodig om te assisteren bij de operatie. De eerste uren na de niet geplande keizersnede In de avond of nacht is de recovery (uitslaapkamer) gesloten. Na de operatie kan het zijn dat u tijdelijk op de intensive care heeft gelegen. Hier gaan de mensen in de avond en nacht na een operatie naartoe. Wanneer de conditie van de moeder op de operatiekamer goed is en de werkdruk op de verloskamers het toelaat komen patiënten na een keizersnede steeds vaker direct na de operatie terug naar de verloskamers. Hier wordt u in ieder geval tot twee uur na de operatie intensiever gecontroleerd. Wanneer de conditie van u goed was, werd u overgeplaatst naar de afdeling verloskunde & gynaecologie. Wanneer de baby na de geboorte is opgenomen op de afdeling neonatologie doen wij ons uiterste best om zo snel mogelijk met de moeder naar de baby toe te gaan. Hiervoor is het wel belangrijk dat de conditie van de moeder goed is, en de moeder geen koorts heeft die hoger is dan 38 graden. Keizersnede pagina 9

10 De dagen na de niet geplande keizersnede Na de keizersnede verblijft u in principe tot de derde dag na de operatie in het ziekenhuis. De operatiedag is hier niet in meegerekend. De verzorging van u en uw baby na een niet geplande keizersnede is hetzelfde als de verzorging na een geplande keizersnede. Wij begrijpen dat een keizersnede een ingrijpende operatie voor u en uw partner is. Wij zullen ons best doen om u zo goed mogelijk te begeleiden in deze dagen. Wanneer u nog vragen heeft over de niet geplande keizersnede kunt u dit met de arts en/of verpleegkundige bespreken. De verzorging van uw baby vlak na de keizersnede Zodra de baby geboren is wordt de navelstreng afgeklemd en doorgeknipt. Dit gebeurt op de operatietafel en kan in verband met de steriliteit niet door uw partner gedaan worden. Over de doeken heen laat de gynaecoloog even uw kindje zien. De gynaecoloog geeft de baby aan de verpleegkundige die achter hem klaarstaat met een steriele doek. De verpleegkundige neemt uw kind mee naar dezelfde ruimte waarin u bent voorbereid. Zij kan daar op een speciale warme tafel de baby nakijken. Daar wordt de baby goed afgedroogd en krijgt een mutsje op. Zo nodig kan er zuurstof gegeven worden en uitgezogen worden. Ook mag uw partner het overgebleven stukje navelstreng doorknippen. De baby krijgt vitamine K via de mond toegediend. Als dat nodig is, is de kinderarts aanwezig bij de eerste opvang na de geboorte. De kinderarts bepaalt of uw kind mee mag naar de afdeling. Of dat hij extra zorg op de couveuse afdeling (neonatologie) nodig heeft. Als de conditie van de baby het toelaat brengt de verpleegkundige uw kind bij u. Gewikkeld in een warme doek om afkoeling te voorkomen. U kunt dan samen met uw partner uw kind even bewonderen. Daarna gaan uw kind en uw partner terug naar de afdeling. Als uw kind naar de neonatologie gaat, neemt de verpleegkundige van deze afdeling de zorg voor uw kind over. Na de keizersnede Nadat de verpleegkundige met uw kind de operatiekamer heeft verlaten sluit de gynaecoloog uw buik weer. Dit duurt aanmerkelijk langer dan het openmaken van de buik. Gemiddeld zo'n dertig tot vijfenveertig minuten. Hierna gaat u naar de uitslaapkamer (recovery) of verlosafdeling. De verpleegkundigen van de uitslaapkamer of verlosafdeling controleren onder andere uw bloeddruk, polsslag en baarmoederstand. Zij houden ook in de gaten of de wond niet nabloedt. Als dat mogelijk is komt uw partner samen met de baby naar de uitslaapkamer voor de eerste borstvoeding. Na ongeveer één uur gaat u (terug) naar de afdeling. Het duurt dus zo n twee tot drie uur voordat u weer terug bent op de afdeling als u al was opgenomen. Het kraambed na de keizersnede Uw kraambed na een keizersnede verloopt wat anders dan bij een normale bevalling. U bent immers niet alleen kraamvrouw, maar ook operatiepatiënte. U blijft gemiddeld zo'n drie dagen na de keizersnede in het ziekenhuis. In totaal vanaf de opname dus meestal vier Keizersnede pagina 10

11 dagen. Wij adviseren u, om tijdig bij uw zorgverzekeraar te informeren hoeveel recht op kraamzorg u nog heeft na ontslag uit het ziekenhuis. De eerste dagen na de operatie De eerste dagen na een keizersnede helpen de verpleegkundigen u met de lichamelijke verzorging. De gehele operatiedag blijft u meestal in bed. Als het kan komt u de volgende dag met hulp van de verpleegkundige al weer uit bed om even op een stoel te zitten. De volgende dagen worden uw activiteiten langzaam maar zeker weer uitgebreid. Zodat u rond de tweede dag na de operatie weer onder de douche kunt. Uiteraard geldt dat iedereen op zijn eigen wijze opknapt na een operatie. Wij geven u een richtlijn. De dag na de operatie wordt de blaaskatheter verwijderd. En waarschijnlijk ook uw infuus als u weer voldoende drinkt. Vroeger werden er na een keizersnede strenge voedingsmaatregelen gegeven. Maar dit is niet meer nodig. U mag meteen na de operatie gewoon eten en drinken als u daar behoefte aan heeft. De huid van uw buik is aan het einde van de operatie meestal gesloten met nietjes. Deze moeten tussen de 5 e en 7 e dag na de operatie door de verloskundige of huisarts verwijderd worden. Soms is er een reden voor de gynaecoloog om de buik niet te openen via een horizontale bikinisnede, maar met een verticale snede van onder de navel recht naar beneden tot in het schaamhaar. De nietjes worden in dit geval in twee dagen verwijderd. De ene helft op de zevende dag na de operatie, de andere helft op de achtste dag. Dit gebeurt in twee gedeeltes omdat er meer spanning op zo n wond staat. En er iets meer tijd voor de genezing van de wond nodig is. Verzorging van uw baby op de afdeling De eerste dagen helpt de verpleegkundige u bij de zorg voor uw baby. Vanaf de eerste dag betrekt zij ook uw partner daarbij. Vanaf de tweede dag gaat u onder begeleiding de baby verzorgen. Thuis zal de kraamverzorging deze taak overnemen. Borstvoeding Borstvoeding geven na een keizersnede is heel goed mogelijk. De eerste dagen is de houding waarin u borstvoeding geeft misschien niet ideaal omdat u zich maar beperkt kunt bewegen. Dat wordt echter iedere dag beter. Gun uzelf een paar dagen om de voeding op gang te laten komen. De verpleegkundigen op de kraamafdeling zijn allen geschoold in het ondersteunen van kraamvrouwen bij het geven van borstvoeding. Zij kunnen u goed adviseren. Op de kraamafdeling werkt een lactatiekundige die u advies kan geven over borstvoeding. Zij heeft ook een spreekuur waar u gebruik van mag maken na de bevalling. Ontslaggesprek Aan het eind van uw opname krijgt u een ontslaggesprek. De dag voordat u naar huis gaat krijgt u een formulier met handige tips voor thuis. Keizersnede pagina 11

12 Evaluatie van uw opname Aan het eind van uw opname vragen wij u naar uw ervaringen. Op het ontslagformulier dat de verpleegkundige u geeft is ruimte overgelaten om uw mening op te schrijven. Wij horen graag van u hoe u de opname ervaren hebt. U kunt dit anoniem doen. Het formulier kunt u bij de verpleegkundige inleveren. Zowel goede als minder goede punten kunnen wij gebruiken om de kwaliteit van onze zorg te verbeteren. Heeft u klachten? Bespreek deze dan met betreffende persoon of maak gebruik van de klachtenregeling. Een brochure hierover treft u aan in het folderrek op de afdeling of bij de afdeling Patiëntenvoorlichting in de centrale hal van het ziekenhuis. Weer thuis De tijd die nodig is voor het herstel is na een keizersnede vaak langer dan na een normale bevalling. Geef toe aan vermoeidheid en neem voldoende rust. Aanvaard ook hulp die familie en kennissen u aanbieden. Na de eerste weken merkt u dat u geleidelijk weer meer kunt doen. Zwaar tillen (vuilniszakken, zware boodschappentassen) wordt de eerste zes weken nog afgeraden. Maar langzaam aan kunt u uw activiteiten uitbreiden (licht huishoudelijk werk, kleinere boodschappen). Met buikspieroefeningen kunt u zes weken na de operatie weer beginnen. De verschillende lagen van de buikwand zijn dan goed genezen. Aan de zijkant van het litteken hebt u de eerste tijd soms een trekkend gevoel van inwendige hechtingen. Dit kan geen kwaad. Omdat bij een bikinisnede zenuwen in de buikhuid zijn doorgesneden, houdt u vrij lange tijd een doof gevoel rond het litteken. Boven dit gebied met een doof gevoel is er vaak halverwege de navel een gebied dat juist extra gevoelig is. Vaak is pas na 6 tot 12 maanden het gevoel in de buikwand weer normaal. Het gebruik van voorbehoedsmiddelen (anticonceptie) is niet anders dan na een normale bevalling. Vraag zo nodig de verloskundige, huisarts of gynaecoloog om advies. Wacht in ieder geval met gemeenschap tot de bloederige afscheiding voorbij is. Voor veel vrouwen duurt het langere tijd voordat zij weer zin hebben in seksueel contact. Complicaties Iedere operatie brengt risico s met zich mee. Ernstige complicaties zijn gelukkig zeldzaam. Zeker als u gezond bent. Hieronder de meest voorkomende complicaties. Bloedarmoede Bij elke keizersnede is er bloedverlies. Bij ruim bloedverlies ontstaat er bloedarmoede. Vaak is er na afloop een bloedtransfusie of het gebruik van ijzertabletten noodzakelijk. Bij een voorliggende moederkoek (placenta praevia) is de kans op fors bloedverlies en een bloedtransfusie groot. Blaasontsteking Een enkele keer komt na een keizersnede een blaasontsteking voor. Daarom wordt de urine bij klachten in het ziekenhuis gecontroleerd. Zo nodig krijgt u een antibioticum. Nabloeding in de buik Een nabloeding is een zeldzame complicatie van een keizersnede. Bij een ernstige hoge bloeddruk waarbij het bloed minder goed stolt komt een nabloeding vaker voor. Een enkele keer is een tweede operatie noodzakelijk. Keizersnede pagina 12

13 Bloeduitstorting in de wond Een onderhuidse bloeduitstorting in de wond ontstaat doordat een bloedvaatje in het vet onder de huid blijft nabloeden. De kans hierop is groter als de bloedstolling bij een keizersnede afwijkend is. Bijvoorbeeld bij weinig bloedplaatjes als gevolg van een ernstig verhoogde bloeddruk. Infectie Een infectie van de wond komt een enkele keer voor. De kans hierop is wat groter bij een keizersnede na een langdurige bevalling. Om een infectie te voorkomen krijgt u tijdens de operatie een antibioticum toegediend. Trombose (bloedstolsel in de vaten) Bij elke operatie en na elke bevalling is er een verhoogd risico op een trombose. Om dit te voorkomen krijgt u bloedverdunnende middelen (injectie in het been) zolang u opgenomen bent. Een beschadiging van de blaas Een beschadiging van de blaas is een zeldzame complicatie. De kans hierop is wat groter als u al eerder een keizersnede hebt gehad. Er kunnen dan verklevingen rond de blaas zijn. Het is goed mogelijk een blaasbeschadiging te hechten. Wel hebt u langer een katheter nodig. Darmen die niet goed op gang komen (ileus) Na een keizersnede moeten de darmen weer op gang komen. In zeldzame gevallen gebeurt dit niet of te traag. Er verzamelt zich dan vocht in maag en darmen, wat leidt tot misselijkheid en braken. Een maagsonde kan dan nodig zijn om dit vocht af te voeren. Pas daarna komen de darmen op gang. Deze complicaties komen gelukkig weinig voor. Bij de volgende bevalling weer een keizersnede? Vier weken na de keizersnede heeft u een afrondend gesprek op de polikliniek met uw arts. Meestal zal uw gynaecoloog u adviseren om na een keizersnede tenminste 6 maanden te wachten met opnieuw zwanger worden. Of bij een volgende bevalling weer een keizersnede nodig is hangt af van de reden van deze keizersnede. Bespreek daarom bij de na controle hoe groot de kans is dat u een volgende keer een normale bevalling kunt hebben. Een keizersnede is wel een reden om bij een volgende zwangerschap onder controle te zijn bij de gynaecoloog en om in het ziekenhuis te bevallen. Emotionele aspecten rondom een keizersnede De beleving van een keizersnede wisselt sterk. Sommige vrouwen hebben er emotionele problemen mee. Ze zijn teleurgesteld dat de bevalling niet langs de normale weg kon. Ze vinden dat ze gefaald hebben. Of hebben moeite om aan hun kind te wennen omdat ze de geboorte niet bewust hebben meegemaakt. Het omgekeerde is ook mogelijk. Als een keizersnede gedaan werd nadat u lange tijd zeer pijnlijke weeën hebt gehad, is de operatie vaak juist een opluchting. Voor de partner is een keizersnede soms ook moeilijk te verwerken. Hij voelt zich nutteloos omdat hij het gevoel heeft nauwelijks iets voor u te hebben kunnen doen. Ook kan hij bang zijn geweest dat er iets mis zou gaan. Praat over uw gevoelens met elkaar, met uw vrienden en familieleden. Keizersnede pagina 13

14 U kunt ze ook met uw gynaecoloog, verloskundige of huisarts bespreken. Bijvoorbeeld tijdens de na controle. Schrijf uw vragen van tevoren op zodat u niets vergeet. MamaKits Heeft u psychische klachten in uw zwangerschap of/en in uw kraambed? Dan kunt u voor informatie, kortdurende ondersteuning en begeleiding terecht bij MamaKits. Dit is een programma van GGZ ingeest. De verpleegkundige kan u meer over MamaKits vertellen. Ook kunt informatie vinden op Uw baby veilig laten slapen Een baby slaapt veel in zijn eerste levensjaar. Zowel overdag als s nachts. Voor veel ouders is het slapen een bron van zorgen. Vooral vanwege wiegendood. Kijk voor adviezen over veilig slapen in de speciaal hiervoor geschreven folder van de website U kunt deze folder op de afdeling aan de verpleegkundige vragen. Vragen Mocht u na het lezen van deze folder nog vragen hebben aarzel dan niet om deze te stellen. U kunt altijd terecht bij uw verpleegkundige of gynaecoloog. Afdeling patiëntenvoorlichting Het is belangrijk dat u tevreden bent over de zorg die u krijgt. Een belangrijk onderdeel van die zorg is voorlichting. De direct betrokken hulpverlener, bijvoorbeeld de arts of de verpleegkundige, is de aangewezen persoon om u te informeren. Daarbij wordt onder andere gebruikgemaakt van folders. Een belangrijke ondersteuning bij de mondelinge, individuele voorlichting biedt de afdeling patiëntenvoorlichting. Hier kunt u terecht voor aanvullende informatie over ziekten (ook in verband met zwangerschap), patiëntenrechten, onderzoeken en behandelingen. En over adressen van patiëntenverenigingen en organisaties in de gezondheidszorg. U vindt de afdeling patiëntenvoorlichting in de centrale hal van het Spaarne Gashuis Hoofddorp. U kunt ook telefonisch vragen stellen. De afdeling is bereikbaar onder (023) Telefoonnummers Spaarne Gasthuis (vragen naar de verloskamers) (023) Verloskamers (rechtstreeks) (023) Afdeling verloskunde & gynaecologie (023) Polikliniek verloskunde locatie Hoofddorp en Heemstede (023) Uw verloskundige Uw huisarts Het kraamcentrum Keizersnede pagina 14

15 Aanvullende informatie NVOGnet, website van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (informatie over gynaecologie, verloskunde en fertiliteit) Consument en Veiligheid, Organisatie die gevaarlijke situaties in kaart brengt en adviseert hoe je deze situaties kunt voorkomen Stichting onderzoek en preventie zuigenlingensterfte Inschrijven informatiebijeenkomst Bevallen in het Spaarne Ziekenhuis via de website van het Spaarne Ziekenhuis Algemene adresgegevens Spaarne Ziekenhuis: Algemeen nummer: (023) Postadres: Postbus 770, 2130 AT Hoofddorp Internet: Locatie Hoofddorp Spaarnepoort 1, 2134 TM Hoofddorp Alle voorzieningen Locatie Heemstede Händellaan 2A, 2102 CW Heemstede Dagbehandeling en poliklinieken Spaarne Gasthuis eindredactie: Patiëntenvoorlichting Foldernummer W/ september 2015 Keizersnede pagina 15