xynix opera Jaarverslag 2009 xynix opera jaarverslag maart 2010 Xynix Opera Groenekanseweg 104 A 3737 AJ Groenekan

Transcriptie

1 xynix opera Jaarverslag 2009 Xynix Opera Groenekanseweg 104 A 3737 AJ Groenekan 1 maart 2010 T F info@xynixopera.nl 1

2 INHOUDSOPGAVE Inleiding Wat bracht 2009? Het nieuwe Kunstenplan Producties XX Jeugdoperahuis Bezoekersaantallen Artistieke keuzes Componisten Reprises Nieuwe samenwerking binnen het XX-team Gastregie bij XX Samenwerking met ensembles Internationale contacten XX en de toekomst Producties Kwali Kuna Kleren van de Keizer (coproductie met NBE) De muze van Moussorgsky King Arthur The Black & the Beautiful (reprise) Feeks Yo! Opera festival) Het Meisje met de Zwavelstokjes (coproductie met De Doelen) In voorbereiding Broers Blauwbaard Keizer is knetter Het meisje met de zwavelstokjes Amersfoort en XX XX Jeugdoperahuis van 1 ste steen tot opening Band met politiek en bedrijfsleven Burgerinitiatief Samenwerking met Amersfoortse instellingen Financiën en continuïteit Cijfers Wijzigingen personeelsbestand XX Educatie Muziek in de regio Kijkje in de keuken Educatie rond schoolvoorstellingen Stageplaatsen Algemeen Website Samenwerkingspartners Bestuur Subsidiënten Varia Bijlagen Medewerkers XX 2009 Uitvoerenden XX 2009 Speellijsten 2009 Recensies Dvd met trailers van King Arthur Kwali Kuna The Black & the Beautiful proeve Feeks Het Meisje met de Zwavelstokjes

3 INleiding Wat bracht 2009? Producties Trouw aan zijn doelstellingen en het uitgestippelde beleid maakt Xynix Opera (XX) vanaf het allereerste begin nieuw werk voor een jong Nederlandstalig publiek. Dat gold ook voor Maar liefst vier nieuwe creaties werden gerealiseerd: Kwali Kuna op muziek van Chiel Meijering; Kleren van de Keizer op muziek van David Dramm, King Arthur van Henry Purcell en Het Meisje met de Zwavelstokjes van Oene van Geel, Henry Purcell en Jasper le Clercq. Internationale contacten Al in 2007 werd een begin gemaakt met het zoeken naar internationale contacten. Martin Lloyd Evans, regisseur van naam in Groot Brittannië, heeft op uitnodiging van XX tijdens het Yo! Opera Festival 2009 gewerkt aan een Engelstalige proeve van The taming of the Shrew. De verkennende gesprekken met de Engelse componist Jonathan Dove hebben inmiddels geleid tot afspraken voor een opera op locatie in 2013 (werktitel Phaeton). April de Angelis, librettiste van diens succesvolle opera Flight schrijft het libretto voor deze nieuwe productie. Voor deze productie hebben verkennende gesprekken plaatsgevonden met het Antwerpse blazersensemble: I solisti del Vento. Samenwerkingsprojecten Binnen de eigen landsgrenzen is in toenemende mate werk gemaakt van samenwerking met jonge veelbelovende ensembles. Twee leden van het Zapp String Quartet schrijven de muziek voor The Taming of the Shrew (werktitel Feeks; no fear for Shakespeare); een opera voor vijf zangers en het Zapp String Quartet. Daarnaast schreven Oene van Geel en Jasper le Clercq enkele stukken voor de Kerstproductie Het Meisje met de Zwavelstokjes. Op uitnodiging van het Nederlands Blazers Ensemble (NBE) bracht XX in het voorjaar van 2009 Kleren van de Keizer (door maar liefst zeven componisten geschreven) in zes theaters in Nederland. 3 Tijdens King Arthur, gesitueerd op het prachtige Fort Rijnauwen, werd succesvol samengewerkt met diverse dansers van Scholen in de Kunst uit Amersfoort en studenten van de opleiding Beeldend aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU). Netwerkbijeenkomst Om het bedrijfsleven en de politiek van Amersfoort en omgeving al een impressie te geven van de veranderingen binnen de Veerensmederij, organiseerde XX op 25 november een netwerkbijeenkomst met een diner en voorstelling binnen de Veerensmederij. Speciaal voor deze voorstelling werd de bouw van de Veerensmederij enkele dagen stop gezet. Het nieuwe kunstenplan Met ingang van 2009 valt XX binnen de 4-jarenregeling van het Nederlands Fonds voor Podiumkunsten+ (NFPK+) en wordt het gezelschap eveneens structureel gesubsidieerd door de Provincie Utrecht en de Gemeente Amersfoort.

4 Kwali Kuna een koffer vol krab xynix opera 200 gr netto Producties Het jaar werd geopend met de hernieuwde samenwerking tussen Chiel Meijering en XX. Meijering schreef voor het gezelschap Kwali Kuna, een rockopera gecombineerd met barok. Joke Hoolboom schreef het libretto naar een toneelstuk van de Vlaamse schrijver Jos Dom. Deze speelse voorstelling voor een jong publiek wordt in 2010 hernomen onder de titel De Keizer is knetter. Daarna stond het voorjaar in het teken van Kleren van de Keizer, een spannende coproductie met het Nederlands Blazers Ensemble. David Dramm schreef in samenwerking met Carel Alphenaar de muziek voor een kleine opera binnen een concert met dichters. Iedere dichter had een visie rond het thema kleren van de keizer. Alphenaar, Dramm en Hoolboom maakten de raamvertelling. Nu binnen het nieuwe Kunstenplan de financiële positie van XX enigszins duidelijk is, heeft XX op-nieuw een groot gemonteerde zomeropera op locatie gebracht. King Arthur was een groot succes en dankzij de goede marketing was de voorstelling al voor de première volledig uitverkocht. De compacte opera In het Woud (2007) is nog een aantal keer gespeeld in zowel het Groninger Museum als binnen de muren van Kasteel Amerongen. Voor deze the Black & the Beautiful xynix opera 4 Een swingende soapopera vrij naar Shakespeare s Othello gelegenheid kreeg de voorstelling een nieuwe titel; De muze van Moussorgsky In het najaar van 2009 werd The Black & the Beautiful opnieuw gespeeld. Ditmaal in de grote zalen van het theatercircuit. Een veeleisende productie, waarin nieuwe muziek, gecomponeerd en geïmproviseerd, is ingebed in een technisch gecompliceerde

5 Het Meisje met de Zwavelstokjes naar het beroemde verhaal van Hans CHristian andersen Sprankelende kerstvoorstelling voor de hele familie in de doelen EEn coproductie tussen de doelen En XyniX opera In een koude winternacht zit een klein meisje alleen op straat. Van haar gemene stiefvader moet ze zwavelstokjes verkopen, maar niemand wil ze hebben. Terwijl binnen de kachels branden en de tafels feestelijk gedekt zijn, zit zij eenzaam in de sneeuw. Gelukkig ontmoet ze de sneeuwman... creatie: tekst: Hans CHristian andersen muziek: dowland, PurCell regie: Joke Hoolboom decor/kostuums: douwe Hibma film: marc redmeijer / Han savelkoel spel nienke otten: Het meisje Florian Just: Sneeuwman niek idelenburg: Opa en het XX Ensemble try-out 19: PrEmIèrE 14: voorstellingen 14:00 16: voorstellingen 14:00 16: voorstellingen 14:00 16: voorstellingen 14:00 16: voorstellingen 14:00 16: voorstellingen 14:00 16: voorstellingen 14:00 16: voorstellingen 14:00 16: voorstellingen 14:00 16: voorstellingen 14:00 16:00 beeldtaal: live beeld doorsneden met homevideo en film. Het jaar werd afgesloten met Het Meisje met de Zwavelstokjes (uitverkochte serie). Een kameropera op muziek van Purcell, Van Geel en le Clercq door XX op uitnodiging van Concertgebouw De Doelen te Rotterdam. XX Jeugdoperahuis Last but not least werd het jaar beheerst door het reilen en zeilen van het toekomstige Jeugdoperahuis, de Veerensmederij in Amersfoort. Eind 2008 is een begin gemaakt met de restauratie en verbouwing van dit industriële monument. Het prachtige pand staat op de Wagenwerkplaats, direct achter het Centraal Station van Amersfoort. De restauratie van het casco was in 2009 gereed en er is begonnen met de inbouw van het theater- en kantorengedeelte. Het belooft een schitterend pand te worden. De gemeente Amersfoort heeft een groot bedrag voor de verbouwing van het pand beschikbaar gesteld en in september 2008 heeft ook de provincie Utrecht (Parelfonds) een substantieel bedrag toegezegd. Daar naast heeft XX financiële aanvragen gedaan voor zowel het casco en de inbouw, als de (theatertechnische) inrichting van de Veerensmederij en gehonoreerd gekregen. In 2010 opent het eerste Jeugdoperahuis van Europa zijn deuren, maar eerst zal de Veerensmederij een hoofdrol vertolken in de nieuwe opera op locatie; Blauwbaard. Première 21 mei Bezoekersaantallen Producties 2009 aantal voorstellingen publiek gemiddeld bezoek per voorstelling Kwali Kuna Kleren van de Keizer De muze van Moussorgsky King Arthur The Black & the Beautiful Het Meisje met de Zwavelstokjes Totaal

6 ARTISTIEKE KEUZES 6

7 Componisten In de muzikale lijn van het gezelschap was er opnieuw een inspirerende samenwerking tussen XX en componisten van zeer divers pluimage. Selim Aziz, Chiel Meijering, David Dramm, Fons Merkies, Jonathan Dove, Oene van Geel en Jasper le Clercq waren in 2009 componisten in XX-residence. In 2009 resulteerde dit in het produceren van drie nieuwe producties, twee reprises en een klassieker op locatie. De zes operaproducties waren op alle fronten zeer verschillend van aanpak, vormgeving en muzikale stijl. Daarnaast presenteerde XX een korte impressie van de nieuwe jazzopera Feeks. Kort door de bocht resulteerde dit in: de rockopera Kwali Kuna (Meijering) het dichterlijk concert Kleren van de Keizer (Dramm / coproductie met het NBE) het Engelse drama King Arthur (Purcell) de multimediaopera The Black & the Beautiful (Aziz/Merkies) het sprookjesachtige Meisje met de zwavelstokjes (Purcell / Van Geel / le Clercq) de inspirerende De Muze van Moussorgsky (operabewerking naar de schilderijententoonstelling van Moussorgsky) Komende jaren staan interessante projecten op stapel met werk van onder andere Jonathan Dove, Oene van Geel, Jasper le Clercq, Fons Merkies en Chiel Meijering. Reprises Het tot stand komen van een operaproductie vergt, behalve lange adem, een omvangrijke investering in mensen en materialen. Het is dan ook een goed principe om succesvolle voorstellingen uit het verleden te hernemen en waar nodig te actualiseren. Zo ging in 2009 The Black & the Beautiful in reprise (22 voorstellingen, in de grote zaal), speelde De muze van Moussorgsky een aantal uitverkochte voorstellingen en werd Kwali Kuna zo goed ontvangen dat deze productie in het najaar van 2010 in reprise gaat. Op deze manier hoopt XX niet alleen repertoire te houden en te ontwikkelen, maar ook (inter)nationaal te verspreiden. Nieuwe samenwerking binnen het artistiek team De vaste kern van XX wordt 7 gevormd door Niek Idelenburg, Joke Hoolboom en vormgever Douwe Hibma. Iedere productie laten zij zich ook inspireren door nieuwe makers. Zo werden voor King Arthur choreografen Pascale de la Fuente en Sheyda Darab gevonden via het Urban Dance Festival te Utrecht en werd de jonge lichtontwerper Maarten Warmerdam, gespot bij Orkater, benaderd voor het lichtplan van zowel King Arthur als Het Meisje met de Zwavelstokjes. Bij het festival Jonge honden/ oude rotten was Hoolboom zeer gecharmeerd van het werk van de jonge schrijver Simon van der Geest (Geel gras). Met hem wordt op dit moment overleg gevoerd over het schrijven van het libretto voor een nieuwe jeugdopera. Gastregie bij XX In 2008 ontmoette het artistiek team Martin Lloyd Evans, een ervaren Engelse regisseur, bij een bezoek aan The British Youth Opera (BYO), een post-operaopleiding in Londen. Hij regisseerde Flight bij het BYO. In het najaar van 2009 heeft Lloyd Evans op verzoek van XX een korte proeve geregisseerd van The taming of the Shrew, een Engelstalige jeugdopera die

8 XX in 2011 zal brengen. Op 10 november, tijdens het Yo! Opera Festival heeft XX onder leiding van Lloyd Evans een open repetitie laten zien voor een select publiek. Ook de jonge Nederlandse regisseur Sybrand van der Werf krijgt begin 2010 de kans om zijn eerste jeugdopera te regisseren bij XX. In het najaar van 2009 heeft Hoolboom meegewerkt aan het festival Jonge honden/oude rotten. Dit festival is opgericht om jong talent binnen het jeugdtheater kansen te geven, hen een podium te bieden en hen tegelijkertijd te laten begeleiden door mensen die binnen de sector ruimschoots hun sporen hebben verdiend. Sybrand bracht een korte proeve van een nieuw te maken jeugdopera naar een verhaal van Mensje van Keulen. Samenwerken met ensembles XX heeft in 2009 samengewerkt met diverse ensembles. De samenwerking met het NBE was kort maar krachtig, het Carthago Consort was al eerder te gast bij XX (Dido en Aeneas 2005 en Orfeo 2006) en met The Crab Rockers heeft XX de succesvolle tour van Kwali Kuna gebracht. Voor komende locatieprojecten heeft XX contact gezocht met het J.O.N.G.ENSEMBLE, een jong blazersensemble en het Belgische Solisti il Vento. Internationale contacten In voorbereiding op een internationaliseringtraject dat XX ingaat vanaf seizoen 2010/2011 heeft het gezelschap binnen King Arthur met een groot 8 aantal buitenlandse makers en spelers gewerkt. De choreografen komen uit Iran en Suriname. De Engelse hoofdrolspeelster Eloise Routledge studeerde aan de Guildhall School of Music (waarmee XX nauwe banden onderhoudt in voorbereiding op de samenwerking met Jonathan Dove in 2011). Andere spelers komen uit Duitsland, Israel, Amerika, Marokko, België en Frankrijk.

9 Salesmanager Famke Companjen heeft een 6-daagse cursus over internationalisering gevolgd. Deze cursus was aangeboden door stichting de Vrede van Utrecht (VvU) en SICA aan een select gezelschap van culturele producenten en afnemers uit de regio Utrecht. Op 10 december 2009 heeft zij een korte presentatie gegeven van de ambities van XX in het kader van internationalisering, toegespitst op de komende opera op locatie van Jonathan Dove. De contacten met Jonathan Dove en April de Angelis zijn intensief. In januari is het artistiek team van XX naar Leeds gevlogen om daar de première van Pinoccio bij te wonen. Een nieuwe jeugdopera van Dove gebracht bij Opera North. In de zomer hebben De Angelis en Dove King Arthur bezocht en in het najaar vlogen Idelenburg en Hoolboom naar Londen om verder te praten over de synopsis van Phaeton. XX en de toekomst Het idee om opera te brengen op bijzondere locaties, vaak behorend tot cultureel erfgoed, is in vruchtbare aarde gevallen. Met de (internationale) ambitie en steun van de VvU zal jaarlijks een locatieproject worden gerealiseerd als opmaat naar Dat jaar is het 300 jaar geleden dat de Vrede van Utrecht werd getekend. In 2018 wil Utrecht culturele hoofdstad van Europa worden. Naar verwachting zal de VvU in de aanloop daartoe zijn bijdrages leveren. XX is één van de culturele partners in dat culturele traject. Daarnaast wordt XX regelmatig gevraagd om projecten in opdracht te ontwikkelen. De opera In het Woud, op zoek naar betekenis (2007) en de kerstproductie Het Meisje met de Zwavelstokjes (2009) zijn hier voorbeelden van. Nieuw publiek Naast het eigen (trouwe) publiek heeft XX de doelstelling om een nieuw publiek te bereiken ruimschoots gehonoreerd gezien. 40% van de bezoekers was al eerder bij een opera (op locatie) van XX geweest. 60% waren nieuwe bezoekers. Heeft u eerder een voorstelling van Xynix Opera gezien? 9 Resultaat enquete onder 1000 bezoekers King Arthur

10 Amersfoort en XX scholen op verkenning bij XX en de Veerensmederij 10

11 Benieuwd hoe het gaat worden? open snel voor een feestelijke uitnodiging XYNIX OPERA GROENEKANSEWEG 104 A 3737 AJ GROENEKAN XX Jeugdoperahuis van 1 ste steen tot opening Met ingang van 2010 vestigt XX zich in de Veerensmederij, een industrieel monument op het NS-terrein in Amersfoort. Ter voorbereiding op deze grote stap is XX bezig om met de provincie Utrecht een sterke band op te bouwen. In 2007 gaf het gezelschap ruim 40 voorstellingen binnen deze provincie, in 2008 speelde de barokopera Goud een tournee op de Utrechtse Heuvelrug en stond het gezelschap een week in het Museum van Speelklok tot Pierement te Utrecht. In 2009 is de publiciteitscampagne rond King Arthur vooral gericht geweest op de provincie Utrecht, gemeente Amersfoort en de regio Midden Nederland, met als hoofddoel de worteling van het gezelschap in deze regio. Het volgende locatieproject, Blauwbaard, in 2010, vormt het startsein van de Veerensmederij, het eerste Jeugdoperahuis van Europa. Met een locatieproject als King Arthur heeft XX kans gezien om zich bij uitstek te profileren als Utrechts gezelschap. Dat dit gelukt is wijst de gehouden enquête (onder ruim 1000 bezoekers) uit. Zo kwam 56% van het publiek uit de provincie Utrecht. Door een nauwe samenwerking aan te gaan met Kunst Centraal, het steunpunt van schoolvoorstellingen voor de regio Midden Nederland, verwacht XX een band met diverse scholen uit de regio op te bouwen. De eerste contacten zijn in 2009 gelegd. U leest hier meer over onder educatie. Band met politiek en bedrijfsleven Op 28 januari 2009 werd de eerste steen voor de verbouwing van de Veerensmederij gelegd door gedeputeerde voor Cultuur Anneke Raven, wethouders Arrien Kruyt en Gerda Eerdmans en Joke Hoolboom. Publiek Koning Arthur per provincie 11

12 Deze dag kreeg een vervolg op 25 november. Doel was om de Veerensmederij als locatie te presenteren en XX als bedrijf. Er werd met 100 genodigden gedineerd bij Han van Zwieten Architecten (architect Veerensmederij), waarna de gasten een voorstelling van XX in de Veerensmederij bijwoonden. Dat deze avond bijzonder geslaagd mag heten blijkt uit het feit dat XX mede door deze sneakpreview een hoofdsponsor voor de theaterzaal van de Veerensmederij heeft gevonden. Burgerinitiatief Bijzonder rond de ontwikkeling van de Veerensmederij is de samenwerking tussen de politiek en de bevolking van Amersfoort. De Veerensmederij is immers een onderdeel van een groter geheel; de Wagenwerkplaats. De Veerensmederij is het eerste gebouw dat gerestaureerd en ingericht wordt en een belangrijke rol op de Wagenwerkplaats gaat spelen. Rond de opera Blauwbaard zal de wijk, het Soesterkwartier, een eigen voorstelling aangeboden krijgen. XX hoopt op deze manier de band met het Soesterkwartier te versterken. Samenwerking met instellingen in Amersfoort XX voert regelmatig intercultureel overleg met andere bespelers en instellingen binnen de Gemeente Amersfoort. Theater de Flint, De Lieve Vrouw, Scholen in de Kunst en het Armando Museum. XX maakt tevens deel uit van PAC: Publiciteitsoverleg Amersfoortse Culturele instellingen. 12 Financiën en continuïteit Het boekjaar 2009 met ruim bezoekers was voor XX een goed jaar. Het gezelschap heeft zowel qua bezoekersaantallen als financieel gezien een groei doorgemaakt. Dit komt enerzijds doordat met ingang van het huidige kunstenplan (2009/2012) XX naast een structurele subsidie van het NFPK+, door een structurele subsidie ontvangt van de Provincie Utrecht en Gemeente Amersfoort. Daarnaast is de omzet gestegen dankzij een grote toename van de eigen inkomsten. Verder is het beeld enigszins vertekend, aangezien ook de financiële steun die is toegekend voor het restaureren, verbouwen en inrichten van de Veerensmederij tot Jeugdoperahuis binnen deze omzet valt. Zo kende de Provincie Utrecht in 2009 een bedrag van 90duizend euro toe aan de inbouw van de Veerensmederij (theaterzaal en kantoren), ondersteunde de Stichting Vrienden van Amersfoorts Stadsherstel met 1 ton het initiatief, gaf het VSB Fonds euro voor de inrichting van de educatieruimtes en doneerden diverse bedrijven en particulieren stoelen voor de tribune van de theaterzaal.

13 Sneakpreview van de Veerensmederij met opera B&B Daarnaast speelde XX op uitnodiging van De Doelen Rotterdam (extra) kerstvoorstellingen en ontving hiervoor een uitkoopsom van ruim 130duizend euro. Dit betekende (naast het uitvoeren van een succesvolle opera op locatie in de zomer) een enorme groei in publieksinkomsten, zeker ten opzichte van Opnieuw zijn de directe kosten die rechtstreeks samenhangen met Amersfoort zichtbaar gemaakt: ze bedroegen ruim 21duizend euro. Dit is exclusief de honderden uren van medewerkers en de in andere posten verscholen kosten. Hiermee wordt het fundament van XX verder verstevigd en worden lopende zaken gecontinueerd: lange termijnplanning in verband met nieuwe composities en libretti (maken/ontwikkelen van nieuwe opera duurt gemiddeld twee jaar) research artistiek team naar ontwikkelingen (inter)nationaal (jeugd)opera en theater langer van te voren aantrekken van ontwerpers, spelers en technici en daarmee een hogere kwaliteit bewerkstelligen coaching zangsolisten aantrekken van extra ondersteunend personeel, zoals een bureaumedewerker en een 13 educatie- en marketingmedewerker uitgebreid en onontbeerlijk persoonlijk contact in voortraject met theaters, scholen en steunpunten kunsteducatie professionele uitbreiding van kantoor (server, website) onderzoek en vervolgtraject internationalisering ruimte voor begeleiding van stagiair(e)s: techniek, marketing, educatie, dans inzet binnen het traject rond de vestiging in Amersfoort

14 XX heeft de afgelopen jaren hard gewerkt aan een grote droom; het vestigen van een eigen operahuis Cijfers jaar totale omzet structurele subsidie eigen inkomsten externe financiering excl. Veerensmederij 2007 F F F F F F F F F F F F Inkomsten 2009 Externe financiering Veerensmederij euro NB De omzet van 2009 is hoger dan eerdere jaren omdat XX met ingang van 2009 structureel door drie partijen gesubsidieerd wordt en ook de publieksinkomsten aanzienlijk hoger uitvielen. XX speelde opnieuw een groot locatieproject (uitverkocht) en bracht op uitnodiging van De Doelen een (extra en derhalve niet begrote) Kerstvoorstelling. Deze voorstelling was alle 14 speelbeurten uitverkocht. Bovendien ontving XX voor de Veerensmederij aanzienlijke bedragen (geoormerkt en dus 14

15 niet opgenomen in de omzet). Zo steunden onder andere de Provincie Utrecht in het kader van de Vrede van Utrecht de verwezenlijking van de inbouw en gaf Stichting Vrienden van Amersfoorts Stadsherstel een aanzienlijke bijdrage voor de restauratie van het casco. Het theatertechnische gedeelte worden mede gefinancierd door het VSB fonds en het Prins Bernhard Cultuur fonds. Wijzigingen personeelsbestand XX In juni is Bianca van Varik aangetrokken als administratief medewerker. In mei heeft XX het contract met marketingbureau De Media- Villa opgezegd en freelance marketingmedewerker Petra Prinsen in de arm genomen om het gezelschap op marketinggebied te ondersteunen. medewerkings King Arthur aan de maaltijd op het lieflijke Rijnauwen 15

16 EDUCATIE 16

17 De educatieve aanpak is erop gericht het publiek voor te bereiden en zich vervolgens open te stellen voor de voorstelling. Een beter voorbereid publiek is meer geconcentreerd, reageert sterker op de sferen en emoties binnen de muziek en is inhoudelijk meer betrokken bij het verhaal. Dat laatste is vooral goed merkbaar in nagesprekken, die zowel bij de reguliere voorstellingen als bij de besloten schoolvoorstellingen worden gehouden. Zoals bij elke XX opera is er bij de diverse producties uitgebreid lesmateriaal ontwikkeld. In het lesmateriaal werd aandacht besteed aan het fenomeen opera, zangstemmen, en de muziekstijlen van de voorstelling. De verschillende thema s van de voorstellingen worden uitgebreid behandeld. Het lesmateriaal wordt toegespitst op het onderwerp van de voorstelling. Zo stond beeldmanipulatie centraal in het lesmateriaal bij the Black & the Beautiful, een opera die zich afspeelde in een TV-studio. Het educatiemateriaal voor Kwali Kuna, een voorstelling over beschaving, ging over (tafel)manieren wereldwijd. Op deze manier krijgen kinderen (en hun leerkrachten) in combinatie met geluidsvoorbeelden een (actieve) introductie op de voorstelling. Muziek in de regio Kunst Centraal heeft als taak het stimuleren van scholen (zowel basis- als voortgezet onderwijs) om cultuur een structurele plek te geven op school. Bovendien is Kunst Centraal de intermediair tussen de scholen uit de provincie Utrecht en het culturele veld. In het voorjaar is XX samen met twee andere jeugdgezelschappen uit de regio Utrecht in het pilotproject Kunst in de regio gestapt van Kunst Centraal. Dit is een nieuwe samenwerking tussen scholen en culturele organisaties of kunstenaars die een nieuw onderwijsproduct ontwikkelen. Cultureel intermediair voor de stad Amersfoort is Scholen in de Kunst. Ook deze intermediair programmeert al langer voorstellingen van XX. Zij zijn het project Coproducties gestart. Ook hieraan neemt XX deel. Met deze Coproducties zal cultuureducatie voor Amersfoort versterkt worden. Ook het contact tussen scholen en XX wordt op deze manier versterkt. De huidige samenwerkingsverbanden worden vaak tijdelijk uitgevoerd of berusten op één enthousiaste docent of medewerker. Coproducties wordt verankerd in het cultuuronderwijs en is daarmee van langdurige aard. 17

18 Kijkje in de keuken In 2009 heeft dit geresulteerd in het Kijkje in de operakeuken. Op 6 en 7 april heeft XX drie klassen van drie verschillende scholen op bezoek gehad in de Laswerkplaats te Amersfoort. Basisschool De Mozaïek uit Houten, de Kosmos uit Hoogland en de Pallas Athene uit Amersfoort. Het gezelschap repeteerde op dat moment Kleren van de Keizer. De kinderen werden volledig betrokken bij het repeteren van XX. In eerste instantie ging muzikaal leider Niek Idelenburg in gesprek met de kinderen over opera. Vervolgens lazen een aantal kinderen hardop een scene uit de opera die XX op dat moment repeteerde. De zangers van XX zongen hierna dezelfde scene. Met de kinderen werd gesproken over de verschillen die ze nu hoorden. Daarna kwam het spel erbij en tenslotte ook de kostuums en het decor. De kinderen zagen hoe de spelers aanwijzingen kregen van de regisseur en telkens stukken over moesten doen. Natuurlijk werd besproken wat het verschil is tussen spreken en zingen en wat de muziek nu toevoegt aan een scene. Alle klassen gaven prima commentaar; ze hoorden hoe 18 in de muziek soms herhalingen plaatsvinden, hoe je door elkaar kunt zingen zonder dat het een rommeltje wordt, hoe de één hoog zingt en de ander laag. Maar ook analyseerden ze prima hoe de muziek een eigen verhaal vertelt.

19 Educatie rond voorstellingen voor scholen In 2009 heeft XX de educatieve aanpak rond schoolvoorstellingen verder ontwikkeld: 1. Informatiebijeenkomst voor betrokken docenten Overal waar een serie voorstellingen wordt gespeeld wordt een dag georganiseerd voor docenten om het lesmateriaal door te nemen. Het resultaat is dat docenten beter voorbereid en bovendien gemotiveerd zijn om met hun leerlingen te gaan werken aan het lesmateriaal. 2. Lesmateriaal; docentenhandleiding, leerlingenwerkboek en CD met muziekfragmenten Voor elke voorstelling wordt exclusief lesmateriaal gemaakt: bij The Black & the Beautiful gaat het lesmateriaal vooral over de manipulatie door beeld. 3. Nagesprekken, in het theater of in de klas. Het zogenaamde vragenvuur na de voorstelling in de theaterzaal, is al jaren gebruik. Het lesmateriaal voor de scholen biedt de docenten enkele handvatten voor het nagesprek in de klas. 4. Let s play opera Eind 2007 is Niek Idelenburg gestart met het maken van een zelfspeel versie van de voorstelling The Black & the Beautiful: Let s play opera. Opzet is dat de kinderen zelf aan de slag gaan met het verhaal en het muziekidioom van de voorstelling die ze later bezoeken. 5. Kijkje in de operakeuken Samenwerking met Scholen in de Kunst om kinderen direct te betrekken bij het repetitieproces van een nieuwe opera. Ze maken een echte repetitie mee, stellen vragen en geven commentaar. Stageplaatsen XX is een erkend opleidingsinstituut. Er lopen studenten van diverse opleidingen stage bij XX. Het gezelschap heeft doorlopend contact met de Hogeschool voor de Kunsten Amsterdam, met de opleidingen OPP (Opleiding Productie Podiumkunsten) en OTT (Opleiding Techniek en Theater), het Mediacollege Amsterdam (afdeling techniek en video), ArtEZ Arnhem (educatie) en Conservatorium Den Haag (afdeling zang). Ook biedt XX stageplaatsen aan voor beginnende muziektheatermakers. Met name in het geven van work-shops en het begeleiden van klassen worden de studenten getraind. De voorstelling laat het publiek letterlijk zien hoe een scene gerepeteerd wordt, opgenomen wordt door een camera en daarna op de computer zo bewerkt wordt dat het resulteert in een totaal nieuwe scene. De lessen voor de kinderen sloten hier naadloos bij aan. 19

20 producties Xynix Opera verandert bij elke nieuwe voorstelling compleet van stijl. Na de sprookjesopera Zieltje volgde de moderne mediaopera the Black & the Beautiful, in februari ging de verrassende rockopera Kwali Kuna in première. Trouw februari 2009 Wiebe Pier Cnossen en Niek Idelenburg in Kwali Kuna 20

21 Kwali Kuna Kwali Kuna is de eerste van vijf producties waarmee Xynix het 15-jarig bestaan viert en dat feest begint goed! De muziek van Chiel Meijering tilt het stuk op, het libretto en de regie van Joke Hoolboom houden het in de lucht. Volkskrant **** februari 2009 Voortraject Een paar jaar geleden werd een bundel met een aantal Vlaamse toneelstukken uitgegeven. Een van de stukken hierin was Naar Ambrosia van Jos Dom. Een eenvoudig, maar ontroerend, grappig, losbladig stuk over een keizer en een inboorling. In overleg met Jos Dom werd besloten het toneelstuk door Joke Hoolboom (regisseur en schrijver) tot libretto te laten bewerken. XX bracht in 2007 de succesvolle opera STYX; een dynamische en zeer afwisselende opera van Chiel Meijering. Besloten werd om hem opnieuw te vragen. Meijering staat erom bekend dat hij verschillende muziekstijlen op een totaal eigen manier kan samenvoegen. In overleg werd besloten Meijering een cross-over te laten schrijven tussen hardrock en barok. heeft Hoolboom een muzikaal dramaturgisch stuk aangeleverd. Met muziekthema s van Meijering hebben ze samen een partituur samengesteld. Muziek Meijering s muziek beweegt op het randje van pop en klassiek, en is vaak zo virtuoos snel dat hij voor sommige spelers op het randje van het speelbare zit. Vanwege het ruige karakter van de eilandbewoners werd besloten om een echte band samen te stellen. In overleg met de afdeling ensembles van het Conservatorium van Amsterdam werd contact gezocht met, de net afgestudeerde slagwerker, Tjaco Oostdijk. Hij stelde een trio samen met slagwerk, bas en elektrisch / akoestisch gitaar. Meijering kon met de kennis die hij kreeg over de individuele capaciteiten van de leden een behoorlijk pittig arrangement maken. Wiebe Pier Cnossen en Niek Idelenburg kende hij al van STYX, toch besloot hij nog wat uitersten in vocale liggingen op te zoeken. Educatie Een van de onderwerpen die in de voorstelling Kwali Kuna aangesneden wordt is beschaving. Maar wat is dat eigenlijk? En bovendien is onze westerse beschaving per se de juiste? Hiernaast staat een opdracht voor de leerlingen die voorkomt in het lespakket bestaande uit vier lessen. Libretto In de zomer van 2008 heeft Hoolboom zich erop toegelegd om het stuk te bewerken tot libretto. Een uitdaging: een libretto is veel korter, moet metrisch in elkaar zitten en te verdelen zijn in aria s, duetten en koorstukken. Bovendien moet het ruimte bieden aan de muziek. In overleg met Meijering 21