Aandacht voor (hoog)begaafdheid. binnen Passend Onderwijs

Transcriptie

1 Aandacht voor (hoog)begaafdheid binnen SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Tweedaagse Desirée Houkema (SLO) & Tijl Koenderink (Feniks Talent) Aandacht voor (hoog)begaafdheid Ontwikkelingen binnen Passend onderwijs (H)erkenning van begaafde leerlingen Visie en beleidsontwikkeling Ondersteuningsbehoeften Samenwerken in de regio Onderwijs & Zorg 15/16 oktober

2 (Hoog)begaafdheid binnen vanaf 1 aug 2015: 8 miljoen oplopend tot 29 miljoen SWV Dekkend onderwijs en ondersteuningscontinuüm, dus óók voor (hoog)begaafden Uitdaging binnen samenwerkingsverbanden: Voorzien in alle ondersteuningsbehoeften van alle leerlingen op de 3 ondersteuningsniveaus binnen Passend onderwijs. 1. Basisondersteuning Passend aanbod in elke klas 2. Lichte ondersteuning Specifieke arrangementen/ voorzieningen binnen school/ bestuur/ swv 3. Zware ondersteuning Extra ondersteuning met intensieve en gespecialiseerde begeleiding, o.a. door samenwerken in de regio Ondersteuningspiramide Toenemende complexiteit van uitdagingen en belemmeringen Toenemende intensiteit van begeleiden en mate van specialisatie voor passende ondersteuning /16 oktober

3 Passend onderwijs (hoog)begaafdheid "You'llseeitwhen you do it!" productief Dabrowski: overexcitabilities gevoelig Dweck: FIXED vs growth mindset intens scherpe waarneming plezier in creëren origineel snel opvallend gevoel voor humor rijke fantasie veel ideeën Ken Robinson omgaan met ambiguïteit ontwikkelingspotentieel probleem oplossing brede interesse nieuwsgierig specifieke, diepgaande interesses gedrevenheid (hoog)begaafdheid meerdere invalshoeken leergierig rijk en levendig voorstellingsvermogen problemen herkennen meerdere oplossingen kennishonger creërend (denk)vermogen flexibel Csikszentmihalyi flow zelf ontdekkend autonoom reflecterend actief zet door veel energie intrinsiek gemotiveerd veel willend veeleisend perfectionistisch gefocust procesgericht enthousiast voor passies eigengereid zelfsturend Deci & Ryan Luc Stevens zoekend naar betekenis initiatiefrijk kritisch ondernemend eigen wijsheid nonconformistisch sterk rechtvaardigheidsgevoel 15/16 oktober

4 Stimulerende (leer)omgeving continu proces van afstemmen! Gezin [Renzulli & Mönks] Leerling Vrienden School productief Dabrowski: overexcitabilities Dweck: FIXED vs growth mindset opvallend gevoel voor humor rijke fantasie veel ideeën Ken Robinson omgaan met ambiguïteit origineel brede interesse nieuwsgierig (hoog)begaafdheid meerdere invalshoeken problemen herkennen probleem oplossing eigen wijsheid meerdere oplossingen Csikszentmihalyi zoekend naar betekenis autonoom reflecterend kritisch enthousiast voor passies initiatiefrijk nonconformistisch veel willend veeleisend perfectionistisch gevoelig specifieke, intens zet door diepgaande interesses actief flow scherpe waarneming kennishonger veel energie snel gefocust leergierig intrinsiek gemotiveerd ontwikkelingspotentieel gedrevenheid procesgericht plezier in creëren rijk en levendig voorstellingsvermogen creërend (denk)vermogen flexibel zelf ontdekkend eigengereid Luc Stevens sterk rechtvaardigheidsgevoel zelfsturend Deci & Ryan ondernemend 15/16 oktober

5 Talentontwikkeling als uitgangspunt Handelingsgericht werken Hoe gaan we het realiseren? Wat zien we? Wat gaan we doen? Wat heeft de leerling nodig? 15/16 oktober

6 Uitgaan van ontwikkelingsbehoeften op ALLE dimensies begeleiding en ondersteuning bieden (Levens)houding growth mindset, leren (voor het) leven Optimale (talent)ontwikkeling Kennis cognitieve honger, verrijkend onderwijsaanbod Vaardigheden leer en denkstrategieën, executieve functies, metacognitieve vaardigheden 15/16 oktober

7 Uitgaan van ondersteuningsbehoeften op ALLE dimensies begeleiding en ondersteuning bieden (Levens)houding growth mindset, leren (voor het) leven Complexe problematiek ingrijpende levensgebeurtenissen (trauma s) Kennis cognitieve honger, verrijkend onderwijsaanbod Vaardigheden leer en denkstrategieën, executieve functies, metacognitieve vaardigheden dubbel bijzonder ( twice exceptional ) onderpresteren (risico op drop out) Ondersteuningscontinuüm Toenemende complexiteit van uitdagingen en belemmeringen Toenemende intensiteit van begeleiden en mate van specialisatie voor passende ondersteuning Continuüm Flexibel Tijdelijk Cyclisch 15/16 oktober

8 Focus! (swv) Complexe uitdagingen en belemmeringen Intensieve begeleiding en hoge mate van specialisatie vereist voor passende ondersteuning Waarom? Een (hoog)begaafd kind vertelt 15/16 oktober

9 Indicaties mate van ervaren mismatch met omgeving Volledig gedemotiveerd, suïcidaal, burn out of bore out, automutilatie, negatief beeld van zichzelf, school en de omgeving, geen beweging, soms teruggetrokken in een virtuele wereld. Zwaar gedemotiveerd, alleen open voor activiteiten dicht bij eigen interesses en met weinig weerstand in een therapeutische omgeving met een passende structuur (meer of minder gestructureerd) Gedemotiveerd, staat open voor activiteiten in lijn met eigen interesses, afhankelijk van een soms in iets meer of minder gereguleerde omgevingen Licht gemotiveerd, kan wat grotere persoonlijke projecten oppakken en staat open voor activiteiten die indirect tot succes leiden (zoals schoolvakken of beroepsgerichte cursussen) als ze maar weinig weerstand ervaren Hoopvol naar de toekomst, begint stappen te zetten om hiaten op te lossen en vaardigheden te verwerven, in een externe structuur in staat om vooruitgang te boeken In staat om zelfstandig stukken stof te verwerken met dagelijkse persoonlijke coaching In staat om in een school/werkomgeving te functioneren met regelmatige parttime persoonlijke begeleiding Zelfstandig in staat zelfredzaam in een reguliere school/werkomgeving te functioneren met externe coaching Bron: Tijl Koenderink, Feniks Talent Op verschillende ontwikkelingsgebieden verschillende behoeften! Emotionele ontwikkeling Sociale ontwikkeling Motorische otnwikkeling Cogntief (domein y) Cogntief (domein x) 15/16 oktober

10 Van visie naar beleid in 10 stappen Oriëntatie Inventarisatie Ontwerp Realisatie Evaluatie Van visie naar beleid in 10 stappen Oriëntatie Inventarisatie Ontwerp Realisatie Evaluatie 1. Oriënteren op het onderwerp door samenwerkingsverband 2. Organiseren kick off bijeenkomst met scholen en besturen 3. Samenstellen van een werkgroep op dit thema 15/16 oktober

11 Van visie naar beleid in 10 stappen Oriëntatie Inventarisatie Ontwerp Realisatie Evaluatie 4. Vaststellen van probleem binnen de regio kwalitatief én kwantitatief in kaart brengen 5. In kaart brengen van de huidige stand van zaken huidige arrangementen/ voorzieningen en witte vlekken in relatie tot ondersteuningsbehoeften van (begaafde) leerlingen + beschikbare expertise! Expertise (beter) benutten! Toenemende complexiteit van uitdagingen en belemmeringen Toenemende intensiteit van begeleiden en mate van specialisatie voor passende ondersteuning Continuüm Flexibel Tijdelijk Cyclisch 15/16 oktober

12 Van visie naar beleid in 10 stappen Oriëntatie Inventarisatie Ontwerp Realisatie Evaluatie 6. Definiëren van basis, lichte en zware extra ondersteuning 7. Inrichten toewijzingscriteria en arrangementssystematiek 80 90% Basisondersteuning 3 Structureel aandacht voor leren (groei mindset), executieve functies / metacognitieve vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling Stimulerend signaleren (cyclisch!): (zelf)inzicht, kwaliteiten én uitdagingen (h)erkennen, doorgaande ontwikkeling Signaleren onderpresteren Structureel verrijkend: passende doelen, aansluiten op capaciteiten, behoeften en talenten/ interesses 2 1 Begeleiden bij evt. hiaten in kennis en vaardigheden Structureel vak / domeinspecifiek differentiëren: instructie naar behoefte, reguliere lesstof compacten, huiswerk/ examen op meerdere niveaus (vo) Excellentie honors cum laude (vo) + 3 niveaus is niet genoeg! Begeleiden naar ontwikkelingsbehoefte (flexibel groeperen) 15/16 oktober

13 5 10% Lichte ondersteuning 3 Individuele en/of geclusterde begeleiding van 'dubbel bijzondere leerlingen (met kenmerken van leer en/ of gedragsproblemen) 2 Inzet (multi disciplinaire) ondersteuningsteams met (hb) expertise (extern of binnen swv) Arrangementen (swv/bestuur) 1 Begeleiding van leerlingen met een complexe problematiek (onderpresteren, leerstrategieën, faalangst, zelfbeeld) Zware ondersteuning 1 5% Arrangementen (swv/regionaal/landelijk) Speciaal Onderwijs 3 Begeleiding van leerlingen met een complexe problematiek (bijv. m.b.t. leer en/ of levenshouding) Individuele begeleiding van 'dubbel bijzondere' leerlingen (mgl. twice exceptional) 2 Inzet (multi disciplinaire) ondersteuningsteams met (hb) expertise (extern of binnen swv) 1 15/16 oktober

14 Van visie naar beleid in 10 stappen Oriëntatie Inventarisatie Ontwerp Realisatie Evaluatie 8. Doorrekenen consequenties voor begroting 9. Integreren binnen ondersteuningsplan Van visie naar beleid in 10 stappen Oriëntatie Inventarisatie Ontwerp Realisatie Evaluatie 10. Toevoegen aan dashboard en jaarlijks evalueren 15/16 oktober

15 Hoe ziet dat er in de praktijk uit? Verschillende arrangementen Regulier > Speciaal Decentraal > Centraal Uitvoering verschilt: Centrale regie en middelen Centrale regie en decentrale middelen Decentrale regie en centrale middelen Decentrale regie en middelen Beleid Centraal regie Op basis van voorgaande proces Gedefinieerde basisondersteuning Gefaseerde invoer Part time plusvoorzieningen o.b.v. TLV Voltijds plusvoorzieningen o.b.v. TLV Escalatie naar landelijk centrum Centraal gefinancierd en gecoordineerd 15/16 oktober

16 Beleid Decentraal regie Centraal middelen Op basis van voorgaande proces Definitie van hoogte arrangement Definitie van geboden ondersteuning TLV bepaald financiering arrangement Eventueel Escalatie naar landelijk centrum Scholen kiezen in SOP aanbod en ambitie Krijgenbetaaldper leerling die ondersteuning krijgt Beleid Centraal regie Decentraal middelen Op basis van voorgaande proces Definitie van geboden ondersteuning Vaststellen dekkend ondersteuningscontinuum Eventueel Escalatie naar landelijk centrum Scholen kiezen in SOP aanbod en ambitie Besturen bieden invulling middels deelplannen Betaald uit verdeelde middelen SWV bewaakt continuum 15/16 oktober

17 Beleid Decentraal regie Decentraal middelen Op basis van voorgaande proces SWV faciliteert discussie SWV bewaakt continuum Eventueel doorzettingsmacht inzetten Optie om HB middelen toch te oormerken Scholen kiezen in SOP aanbod en ambitie Besturen bieden invulling middels deelplannen Betaald uit verdeelde middelen & Ondersteuningsstructuur Informatiepunt Onderwijs & Talentontwikkeling Continuering van... expert en uitwisselingsbijeenkomsten regionale middagconferenties themaconferenties jaarlijkse conferentie ( 500) praktijkvoorbeelden in beeld ontwikkeling tools (o.a. online modules) edutalks, webinars,... populairwetenschappelijke artikelen publiceren schoolbezoeken agenderen 'critical friend / sparring partner bij werkgroepen swv aansluiten op lopende activiteiten en ontwikkelingen samenwerken met bestaande (landelijke) netwerken en verenigingen 15/16 oktober

18 Regionale bijeenkomsten Uitwisselen praktijkvoorbeelden Workshops verrijkend onderwijs stimulerend signaleren differentiëren doelgericht werken aan vaardigheden Uitwisselsessie over passend onderwijs 8 okt 18 juni 19 nov 25 nov 11 juni 15 okt 4 juni 1 okt Inschrijven vanaf 5 oktober via 15/16 oktober

19 Conferentie 10 november Bijzonder Begaafd Bridging the gap between research & practice Keynote 'Count me in: meeting the needs of "gifted" learners' Margaret Sutherland Conferentie 10 november Bijzonder Begaafd Begaafd & Speciaal Persoonlijk leiderschap Socratische gesprekken & de kunst van het leren Dubbel Bijzonder Zelf laten denken helpt! Intensiteit Communiceren Talentontwikkeling & (potentiele) drop outs Begaafde leerlingen begeleiden Sociale ontwikkeling Emotionele ontwikkeling Executieve functies Metacognitieve vaardigheden Lees en/ of spellingsproblemen Rekenproblemen Misdiagnoses Rol van ouders! Levenshouding als basis voor leren Belang van peergroep Asynchrone ontwikkeling Zingeving Creativiteit Identiteitsontwikkeling Coaching bij onderpresteren 15/16 oktober

20 Conferentie 10 november Bijzonder Begaafd Praktijkvoorbeelden Inspiratie uit de praktijk Ervaringen uitwisselen Netwerken Opleidingen Informatiemarkt Materialen(sessies) 15/16 oktober