Relighting in winkels - meer dan alleen maar voorzien in zuinige verlichting Catherine Lootens

Transcriptie

1 Relighting in winkels - meer dan alleen maar voorzien in zuinige verlichting Catherine Lootens Projectuitvoerder IWT VIS-traject 'Groen Licht Vlaanderen De verlichtingssector in transitie'

2 Relighting in winkels Meer dan alleen maar voorzien in zuinige verlichting Catherine Lootens Laboratorium voor Lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen 2020 KU Leuven Technologiecampus Gent Gebroeders De Smetstraat Gent info@lichttechnologie.be

3 Laboratorium voor Lichttechnologie Onafhankelijk labo ter ondersteuning verlichtingssector Onderzoek Onderwijs Dienstverlening Vandaag > 20 medewerkers Onderzoeksthema s: Binnenverlichting Kleur en uitzicht van materialen Optische ontwerp Lichtbronnen

4 Groen Licht Vlaanderen 2020 de Vlaamse verlichtingssector in transitie Innovatiestimulering via Kennisoverdracht en Technologische adviesdienst + Kennisverruiming (= Onderzoek) + Kennisimplementatie (= studies, demonstraties, ) Financiering: 80 % IWT (Agentschap voor innovatie en technologie) 20% Consortium Groen Licht Vlaanderen (>50 bedrijven): = Vlaams Innovatie Samenwerkingsverband (VIS) Volledige waardeketen verlichting sector betrokken Partner in: Uitvoerders:

5 Consortium Groen Licht Vlaanderen WFrans Alexpo Consultants

6 Lichtgrootheden Zo spreken we dezelfde taal Lichtstroom (lumen lm) Lichtsterkte (candela cd, lm/sr) Verlichtingssterkte (lux lx, lm/m²) Luminantie (cd/m²)

7 Motivatie Totaal elektrisch verbruik Tertiair in EU Aandeel winkels: 37%

8 Motivatie Aandeel elektrisch verbruik in winkels in EU27+2 Aandeel verlichting: ± 1/3 (roze) ±100TWh ~ 10% van alle elektrisch verbruik tertiair in EU! Bron: Electricity demand in the European service sector: A detailed bottom-up estimate by sector and by end-use (IEECB-2010)

9 Motivatie Besparing op elektrisch verbruik Tot 50% (kw) en meer Extra besparing door lichtregelsystemen (dimmen, schakelen) Indirecte besparing via (minder) airco Reële terugbetalingstermijn Gemiddeld 5 jaar Afh. van aantal branduren/jaar (Winkels: ~3500 uren/jaar) Quick wins via lampvervangingen Tegenkantingen voor investeringen Korte vernieuwingscyclus Onzekerheid voortbestaan winkel Extra voordelen nieuwe verlichting Beter visueel comfort Stijgende verkoop Minder onderhoud

10 Geïnstalleerde vermogens verlichting Referentiewaarden verbruik verlichting winkels (Gemiddelden voor 500 lux) Gloei- en halogeenlampen: 43,4 W/m² (zeer hoog) Compacte fluolampen (CFL): 16W/m² Fluorescentielampen (T5, EVSA): 10W/m² Metaalhalide gasontlading (keramisch, EVSA): 23W/m² Led: <10W/m² Resultaten UK studie retail lighting 89 winkels lampen 40000m² 637 lux gemiddeld 5,77W/m².100lux DUS: 36,8W/m² 75% Fluorescentie, 18% MH, 6% Hal, <1% rest(led,..) Geïnstalleerd vermogen liefst <20W/m²

11 2011 UK studie retail lighting Bron: Market Transformation Programma (MTP, Defra) Resultaten: 89 winkels lampen 40000m² 36W/m² of opsomming in het grijs Tekst of opsomming opsomming in het grijs of opsomming in het grijs Tekst of opsomming in het grijs opsomming in het grijs 75% fluo 18% MH 6% Hal <1% rest

12 EPB bestaande gebouwen (Vlaanderen) Installatie-eisen bij renovatie Bij vervangen, vernieuwen of toevoegen van technische installaties; Bestaande gebouwen bij renovatie of functiewijziging; Binnen EPB-regelgeving: Stedenbouwkundige vergunning/melding (met uitgebreid dossier); Aanvragen vanaf 1/1/ www2.vlaanderen.be/economie/energiespa ren/epb/doc/installatie-eisenrenovatie s2015.pdf

13 Correctiefactoren voor sturing Functie Type ruimte Maximaal equivalent specifiek geïnstalleerd vermogen [W/m²] w equiv, max Aanwezigheidsdetectie f pres Daglichtsturing f day Dimmen f dim Logeerfunctie Slaapkamer 7,5 0,4 0,8 0,9 Kantoor Bureau (individueel, collectief) 15 0,7 0,8 0,9 Openlandschapskantoor 10 0,9 0,8 0,9 Vergaderzaal 15 0,5 0,8 0,9 Onderwijs Leslokalen 12,8 0,75 0,8 0,9 Lerarenlokaal 10 0,7 0,8 0,9 Gezondheidszorg met verblijf Ziekenhuiskamer ,8 0,9 Behandelings- en Gezondheidszorg zonder verblijf onderzoekskamers 12,5 0,7 0,8 0,9 Medische lokalen 25 0,7 0,8 0,9 Bijeenkomst Wachtzaal, klantenzone 7,5 1 0,8 0,9 Auditorium 12,5 0,7 0,8 0,9 Bibliotheek ,8 0,9 Expositiehal ,8 0,9 Toneelzaal, spektakelzaal ,8 0,9 Receptie, Onthaal ,8 0,9 Restaurant ,8 0,9 Handel Winkel voor meubilair, tapijten, textiel ,8 0,9 Voedingswinkel 17,5 1 0,8 0,9 Doe-het-zelf winkel 17,5 1 0,8 0,9 Supermarkt, groot warenhuis ,8 0,9 Sport Turnzaal 10 0,8 0,8 0,9 44

14 Eis verlichting EIS: Maximaal equivalent specifiek geïnstalleerd vermogen [W/m²]: w equiv = w f pres f day f dim w equiv, max Met: w equiv w equiv, max w f pres f day f dim = equivalent specifiek geïnstalleerd vermogen; = het maximaal equivalent geïnstalleerd vermogen; = specifiek geïnstalleerd vermogen; = correctiefactor voor aanwezigheidsdetectie; = correctiefactor voor daglichtsturing; = correctiefactor voor dimmen (andere dan daglichtafhankelijk dimmen).

15 Voorbeeldberekening Hier voor een boetiek - mannenkledij Winkel voor textiel: W equiv, max = 15 W/m² Nieuwe verlichting: MH + T5 Totaal geïnstalleerd vermogen van de vaste toestellen, all-in: 4kW Oppervlakte: 200 m² (= 20W/m²) Daglichtsturing, dimming: Dus 20 W/m² x 1 x 0,9 x 0,8 = 14,4 W/m² W equiv < 15 W/m². Bron: Osram

16 Retail lighting Welk type verlichting? Daglicht Algemene functionele verlichting Accent verlichting Perimeter verlichting (look&feel) Toepassingen Tentoonstellen (tafels, rekken, kasten en vitrines) Kassa, inpakbalie Etalage Koelkast/vriezer Stockage Buitenverlichting Bron: Econation

17 Vernieuwing verlichting Lampvervangingen Zelfde lamptype Ander lamptype Aanpassingen verlichtingstoestel Bij vervanging van lamp (vb. T8 naar led buis) Bij vervanging van de randapparatuur (transfo, driver, ballast, voeding, ) Bij vervanging van optiek + lamp + sturing (box-in-box) Vernieuwing van de volledige verlichtingsinstallatie Verlichtingstoestellen één op een vervangen Aantal en positie van verlichtingstoestellen wijzigt + Invoeren lichtregelsysteem Bron: Euro-Luce

18 Relighting in winkels is dus Meer dan alleen maar voorzien in zuinige verlichting Keuze lichtbron klassieke lichtbron of led? Keuze armatuur Uitstralingspatroon direct, indirect, accent, asymmetrisch, wallwash.. Rendement: LOR (>85%) Verblinding vermijden (UGR) Keuze lichtregelsysteem dimmen, schakelen, aanpassen kleur Keuze lichtconcept rustig, neutraal, dramatisch (lichtplanning) Keuze kleur wanden, plafond, vloer, meubilair

19 Rendement van de lichtbronnen We zitten op koers it s all about LED! chip 150 lm/w armatuur 120 lm/w lamp 80 lm/w Vraag steeds naar het systeemrendement (LER) ook in lm/w incl. verliezen (van lenzen, driver, diffusor,..)

20 Kleurkarakteristieken van lichtbronnen Essentieel in verkoop Kleurtemperatuur (kleurtint, in K) Kleurweergave index (CRI) R9! Kleurconsistentie, - tolerantie

21 Codes en etiketten lampen 18W/930: CRI 90-9x CCT: 3000 K

22 Intermezzo Welke kleur heeft deze jurk? Goud en Wit Stemmen!

23 Intermezzo Welke kleur heeft deze jurk? Blauw en zwart Stemmen!

24 Intermezzo

25 Luminantie adaptatie Y

26 Helderheidsadaptatie

27 Verkleuring van waren Spectrum lichtbronnen Vers vlees - Verpakt vlees Niet enkel door UV! Biochemisch proces Duur + intensiteit belichting bepalend Ook opletten met led Verpakking! Beperken afval (verlies) Textiel, plastics, verven,.. Vooral verkleuring door UV Minder met led (in vgl. met halogeen, MH) Opgelet met sommige kleurstoffen! Etalage zonlicht (UV)

28 Fluorescentie lampen - innovaties Nieuw: Verbruik 10% lager bij T8- en T5 eco T5 eco HE tot 114 lm/w (versus 104 lm/w T5 HE) Minder kwik

29 Metaalhalide (MH) lampen - Innovaties Nieuw Hogere CRI (90+ lampen) Warme kleurtemperatuur Lagere vermogens Langere levensduur (15000u) Eigenschappen HID (high intensity discharge) Keramische brander (versus kwarts) Sprankelend licht Zuinig (100lm/W) Trage (her)opstart Niet dimbaar UV veiligheidsglas Bron: Erco Bron: Havells Sylvania

30 Led innovaties blijven komen Bron: Megaman Lampen - retrofit Led filament Led AR111 Led tubes Led warm dim Quick wins!

31 Led innovaties blijven komen Led armaturen Optiek: lenzen, diffusors, reflectoren Warmtebeheer bepaalt lichtstroom, levensduur, kleurstabiliteit Nu ook grotere lichtstromen ( > 4000lm) Levensduur: u u u u - Led driver dikwijls bepalende factor! Levensduur versus gebruiksduur! 3650u/jaar voor winkels Zie de bomen door het bos: L70B50 L80B50 L90B10.. Laat u niet misleiden Grote investering! REG premie aanvragen: excel rekenblad (Eandis, Infrax) Let op met overdimmensionering die voortvloeit uit lichtstudie (op basis van levensduur) meer armaturen dan nodig

32 Led innovaties blijven komen Integreren technologie Verlichting: Led driver, dimmer, DALI Sensoren: temperatuur, tijd, elektrisch (Vf, I), (dag)licht, omgevingsconditie, bezetting/beweging Controllers: lichtregelsysteem, data management, uitlezen sensoren Connectivity: Bluetooth, Wifi Extra? Camera s, Bron: Xicato

33 Voordelen led De gevestigde waarden Ideaal bij lage temperaturen Robuust Lange levensduur Laag verbruik Kleur versus wit licht Ideaal bij lichtregelsystemen Onmiddellijke opstart Tunable white Dimming Bron: Audi Bron: Philips Spar Wespelaar

34 Voordelen led De uitdagingen Extra technologie toevoegen Lifi (VLC) IoT PoE Betere kleurweergave - Witter dan wit?

35 Huidige beperkingen bij led De hete hangijzers Welke levensduur? L80B50 L90B10 Levensduur of gebruiksduur? Compatibiliteit vervangingslampen met dimmers Verblinding (glare, UGR) Kleurtolerantie Kleurconsistentie of - shift (in functie van tijd) Flicker Gebrek aan standaarden Prijs

36 Intermezzo 2 Herken je deze situatie? Pashokjes hemel of hel? Onderzoek van de Daily Mail Bepalend (Temperatuur) Oppervlak pashokje Achtergrondkleur Hoek spiegel Verlichting ring flash effect schaduwvorming contrasten kleurweergave

37 Nieuwe tendensen in verlichting Human Centric Lighting (Niet-visuele aspecten van verlichting) (Bio-)Dynamic Lighting (Circadian Lighting) Activeren in functie van circadiaans ritme (melatonine onderdrukking) Scholen, kantoren, ziekenhuizen,.. Limbic Lighting In functie van doelgroep: Stimulance/Balance/Dominance vb. Dames % meer verkoop Limbisch systeem Bron: Zumtobel

38 Nieuwe tendensen in verlichting Extra toepassingen/diensten als extra op de verlichting Indoor lokalisatie Armaturen gebruiken als bakens (bluetooth) Binnenruimte navigatie (vind producten, vind merken,..) Klantgerichte lokalisatie (productinfo, kortingsbonnen,..) Analyses van gebouwen Geïntegreerde sensoren traceren het gebruik van het gebouw Beweging/bezetting Koppeling van bakens Optimaal gebruik van gebouwen Optimalisatie verkoop (verkeersstromen) Crowd control Energie en facility management Verbruiken, onderhoud,

39 Meer info Energiezuinige verlichting voor KMO s (VEA) Verdien met licht (Unizo)

40 Thema 2015: Energie besparen In samenwerking met: