Het werkt! Helpt het ook?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Het werkt! Helpt het ook?"

Transcriptie

1 Verklarend, pragmatisch en economisch onderzoek Wilbert van den Hout Medische Besliskunde, LUMC Het werkt! Helpt het ook?

2 Spectrum van onderzoek Verklarend pathofysiologisch Pragmatisch & Economisch Pre-klinisch Fase I veiligheid farmacokinetiek Fase II dosering Fase III Efficacy Fase IV Postmarketing Laboratorium Patiënt Maatschappij

3 Spectrum van onderzoek Verklarend onderzoek Hoe werkt het? Pragmatisch onderzoek Helpt het?

4 Spectrum van onderzoek Verklarend onderzoek Hoe werkt het? Pragmatisch onderzoek Helpt het? Gezondheidseconomisch onderzoek Helpt het genoeg om de kosten te rechtvaardigen?

5 Bijvoorbeeld: Probiotica Lange onderzoekscascade Wat doen bacteriën in de darmen? Hangt darmflora samen met gezondheid?... Zijn probiotica met goede bacteriën te produceren? Wat doen probiotica in de darmen?... Helpt het slikken van probiotica? Verhoogde sterfte bij patiënten met ernstige alvleesklierontsteking

6 Interne en externe validiteit Interne validiteit = interpreteerbaarheid van de resultaten binnen het onderzoek Aantoonbare causaliteit Geen alternatieve verklaringen Geen toeval: voldoende steekproefomvang Externe validiteit = generaliseerbaarheid van de resultaten naar de dagelijkse praktijk Alleen relevant indien intern valide Onderzoek zoveel mogelijk conform dagelijkse praktijk Effectiveness ipv efficacy (doeltreffendheid ipv werkzaamheid)

7 Statistische efficiëntie Als de uitkomst in groepen meer overlapt (ceteris paribus), dan is een grotere steekproefomvang nodig om een statistisch significant verschil te kunnen aantonen: Als de groepen gemiddeld minder van elkaar verschillen (kleinere ) Als de groepen een grotere spreiding hebben (grotere ) Meer overlap is dus slecht voor de interne validiteit: Er kunnen minder significante conclusies worden getrokken Hier is wel voor te corrigeren door grotere steekproef te nemen Effectiviteit

8 Verklarend versus pragmatisch onderzoeksdesign Zeven aspecten van onderzoeksdesign: 1. Keuze van behandelingen 2. Keuze van patiëntengroep 3. Blindering 4. Controlegroep 5. Analyse 6. Uitkomstmaten 7. Meetmomenten

9 1. Keuze van behandelingen Verklarend onderzoek 1. Nieuwe behandeling placebo of niets doen 2. Controle op correcte uitvoering arts en compliance patiënt Pragmatisch onderzoek 1. Nieuw beleid usual care (dus minder verschil) 2. Geen controle op uitvoering en compliance (dus meer spreiding) Meer overlap, dus slechtere interne validiteit Meer dagelijkse praktijk, dus betere externe validiteit Placebo Usual care Nieuw beleid Nieuwe behandeling Effectiviteit

10 2. Keuze van patiëntengroep Verklarend onderzoek: nadruk op interne validiteit Homogene populatie met grootst verwachte effect Strikte inclusiecriteria Gezonde niet-rokende 35 jarige mannen Elimineert alternatieve verklaring voor eventueel verschil Minder variatie, dus grotere statistische efficiëntie Pragmatisch onderzoek: ook externe validiteit Dagelijkse heterogene patiënten populatie 75 jarigen met medicatie en co-morbiditeit

11 3. Blindering Verklarend onderzoek: nadruk op interne validiteit Idealiter dubbelblind Effect niet beïnvloed door kennis van de behandeling Elimineert alternatieve verklaring voor eventueel verschil Pragmatisch onderzoek: ook externe validiteit Meestal niet blind Vaak onmogelijk voor niet-medicamenteuze behandeling Vaak onwenselijk voor pragmatische vraagstelling In de praktijk hebben patiënt en arts ook kennis van behandeling Aversie, belasting, compliance, placebo effect, zijn allemaal onderdeel van het behandeleffect Soms metingen door geblindeerde waarnemer

12 4. Controlegroep Nieuwe behandeling Controlegroep

13 4. Controlegroep Manieren om groepen te selecteren Cohorten, cross-sectioneel, case-control, voor-na meting, cross-over design, om-en-om, randomisatie,... Groepen vergelijkbaar? Cross-sectioneel, cohorten, case-control designs De gekozen behandeling is bewust geselecteerd Voor-na meting design Met de tijd kan er meer veranderd zijn Cross-over design Volgorde kan effectiviteit beïnvloeden Alleen voor chronische aandoening met kortwerkende behandeling Toewijzing om-en-om Behandeling voorspelbaar: mogelijk verschillende inclusiecriteria Randomisatie

14 4. Controlegroep Nieuwe behandeling Controlegroep Inclusie in de studie

15 4. Controlegroep Randomisatie Eerst inclusie, daarna toewijzing van behandeling Groepen komen uit dezelfde bronpopulatie causaliteit Essentieel voor interne validiteit Doorbreekt de link met alle confounders Beter voorkómen van confounding dan corrigeren in de analyse Causaal verband met de randomisatie Niet per se direct effect van de primaire behandeling Belangrijk voor verklarend én pragmatisch onderzoek Randomisatie Inkomen Probiotica? Gezondheid

16 4. Controlegroep Randomisatie heeft ook nadelen Geen garantie tegen toevalsverschillen Maar toeval wel analyseerbaar met standaard statistiek Traag en duur Beschikbare retrospectieve data niet randomiseerbaar Kan slecht zijn voor externe validiteit???

17 4. Controlegroep Randomisatie heeft ook nadelen Geen garantie tegen toevalsverschillen Maar toeval wel analyseerbaar met standaard statistiek Traag en duur Beschikbare retrospectieve data niet randomiseerbaar Kan slecht zijn voor externe validiteit Informed consent nodig Meer bewust van onderzoek Meer bewust van alternatief Vervuiling behandelingen mogelijk selectieve inclusie invloed op compliance invloed op rapportage behandelaar neemt elementen van de experimentele behandeling op in de controlegroep

18 4. Controlegroep Verschillende vormen van randomisatie: 1. Individueel Groepsgroottes kunnen toevallig verschillen Groepseigenschappen kunnen toevallig verschillen 2. In gepermuteerde blokken Bijvoorbeeld in blokken van 2: 0,1, 1, 0, 1, 0, 0, 1, Grotere blokken om voorspelbaarheid te voorkomen 3. Gestratificeerde blokrandomisatie Aparte randomisatielijst, afhankelijk van prognostische factoren Bijvoorbeeld voor mannen/vrouwen, hoog/laag risico 4. Minimisatie Grotere kans voor toewijzing die de groepen vergelijkbaarder maakt Bijvoorbeeld man toewijzen aan de groep met de minste mannen 5. Clusterrandomisatie

19 4. Controlegroep Pragmatisch alternatief: cluster-randomisatie Randomisatie aan het begin van de studie Per arts, per huisartsenpraktijk, per regio, per... Alle patiënten binnen een cluster hetzelfde beleid Goed voor externe validiteit Voorkomt vervuiling van behandelingen van patiënten binnen eenzelfde cluster Slecht voor interne validiteit??? Interventie n=50 Arts 1 n=9 Arts 4 n=20 Arts 3 n=11 Arts 8 n=10 Controle n=50 Arts 2 n=12 Arts 6 n=24 Arts 5 n=6 Arts 7 n=8

20 4. Controlegroep Pragmatisch alternatief: cluster-randomisatie Randomisatie aan het begin van de studie Per arts, per huisartsenpraktijk, per regio, per... Alle patiënten binnen een cluster hetzelfde beleid Goed voor externe validiteit Voorkomt vervuiling van behandelingen van patiënten binnen eenzelfde cluster Slecht voor interne validiteit Meer clusters nodig door variatie tussen artsen die niet uit middelt Interventie n=50 Arts 1 n=9 Arts 4 n=20 Arts 3 n=11 Arts 8 n=10 Voorspelbaarheid als de loting bekend is vóór inclusie: mogelijk verschillende inclusiecriteria per cluster Terwijl vergelijkbaarheid juist de reden is voor randomisatie Controle n=50 Arts 2 n=12 Arts 6 n=24 Arts 5 n=6 Arts 7 n=8

21 5. Analyse: PP, AT en ITT Verklarend onderzoek: PP en AT Evaluatie van behandeling, met correcte uitvoering en compliance PP = Per-Protocol analyse Exclusie van protocol violations (behandeling of inclusie criteria) AT = As-Treated analyse Groepering volgens behandeling, ongeacht randomisatie Minder exclusies dan bij PP analyse Pragmatisch onderzoek: ITT Evaluatie van beleid, inclusief alle fouten en variatie ITT = Intention-To-Treat analyse Evaluatie volgens randomisatiegroep, zonder exclusies

22 5. Analyse: PP, AT en ITT Daadwerkelijke behandeling Conform randomisatie De alternatieve behandeling Geen van beide Gerandomiseerde behandeling A B A 1 B 1 A 2 B 2 A 3 B 3 Intention-To-Treat analyse: A 1 & A 2 & A 3 versus B 1 & B 2 & B 3 Per-Protocol analyse: A 1 versus B 1 As-treated analyse: A 1 & B 2 versus B 1 & A 2

23 5. Analyse: PP, AT en ITT ITT beter voor externe validiteit Evaluatie van beleid Inclusief alle fouten en variatie Maar gemengd effect op interne validiteit Groepen blijven vergelijkbaar samengesteld Essentieel voor interne validiteit Discrepantie tussen randomisatie en primaire behandeling Minder verschil tussen de groepen, met meer variatie Door vermenging met onduidelijke groep Verlies aan statistische efficiëntie

24 6. Uitkomstmaten: pragmatisch Helpt het? Uitkomstmaten voor ziektelast 1. Ongemak Lichamelijk 2. Beperkingen Kwaliteit van Leven Psychisch 3. Bijwerkingen Sociaal 4. Sterfte 5. Kosten Meten van ziektelast Bij patiënten, subjectief, langere termijn Veelal met vragenlijsten: Ziektespecifieke vragenlijsten Generieke kwaliteit-van-leven vragenlijsten (zoals SF-36)

25 6. Uitkomstmaten: verklarend Intermediaire (surrogaat, proxy, biomarker) uitkomstmaten Cholesterol, hormonen, bloeddruk, botdichtheid, aantal met screening gevonden tumoren, Vooral relevant in vroege stadia van onderzoek Veronderstelde relatie met ziektelast Voordelen Gevoeliger voor verschil tussen behandelingen Sluit aan bij aangrijpingspunt van behandeling Minder beïnvloed door allerlei (subjectieve) factoren Statistisch efficiënter, makkelijker, objectiever, korte termijn, Nadeel Gevaar dat relatie met ziektelast toch ontbreekt (HDL, hormonen, ) Gevaar onverwachte (nadelige) effecten te missen

26 Verklarend onderzoek Pragmatisch onderzoek Hoe werkt het? Interne validiteit Experimentele setting Werkzaamheid (efficacy) Evaluatie van behandeling Vergeleken met placebo Controle op correcte uitvoering Controle op compliance Homogene patiëntengroep Blindering Experimenteel of randomisatie Per-protocol, As-Treated Kortere termijn Intermediaire uitkomstmaten Helpt het de patiënt? Interne & externe validiteit Dagelijkse praktijk Doeltreffendheid (effectiveness) Evaluatie van beleid Vergeleken met usual care Geen controle op correctheid Geen controle op compliance Heterogene patiëntengroep Geen blindering (Cluster) Randomisatie Intention-to-treat analyse Langere termijn Ziektelast

27 6. Uitkomstmaten: economisch Economisch onderzoek is pragmatisch onderzoek Helpt het genoeg om de kosten te rechtvaardigen? Kwantificeren van maatschappelijke ziektelast Kosten per QALY Kosten: perspectief bepaalt welke kosten meetellen Medisch perspectief Primaire interventie Korte en lange termijn effect op andere medische zorg Maatschappelijk perspectief Omvat medisch perspectief Patiëntkosten, reis- en tijdkosten, mantelzorg, Arbeidskosten: verzuim, arbeidsongeschiktheid,... Ziekenhuisperspectief, afdelingsperspectief, verzekeraar,

28 6. Uitkomstmaten: economisch Effectiviteit: idealiter gemeten met QALYs Utiliteit = waardering voor kwaliteit van leven (0% tot 100%) QALYs = oppervlakte onder de utiliteitscurve = waarde van kwaliteit van leven & lengte van leven 100% - 5 QALYs - 10 QALYs Utiliteit = 65 QALYs 0%

29 6. Uitkomstmaten: economisch Kosten per QALY meet ziektelast: 1. Ongemak 2. Beperkingen 3. Bijwerkingen 4. Sterfte 5. Kosten KvL & Utiliteit QALYs Kosten per QALY

30 7. Meetmomenten Verklarend onderzoek Meten op moment van maximaal verwacht verschil in effect Intermediaire uitkomstmaten: kortere termijn Meten is weten veel meten Pragmatisch niet-economisch onderzoek Meten op moment van maximaal verwacht verschil in effect Ziektelast uitkomstmaten: langere termijn Meten is beïnvloeden niet te vaak meten

31 7. Meetmomenten Economisch onderzoek Langer baat = meer waard Winst = oppervlakte tussen de curves Analyse niet op één bepaald moment maar over hele periode Niet te vaak meten, maar wel vaak genoeg 100% Nieuw beleid Utiliteit 80% 60% 40% 20% 0% Usual care Weken

32 SCIATICA trial Pragmatische onderzoeksvragen Klinisch: wat is beste moment van opereren? Economisch: is vroeg opereren z n geld waard? Keuze van behandeling Beleid nu opereren operatie 6 maanden uitstellen dus niet: wel opereren niet opereren Mogelijkheid van operatie bij ernstige/toenemende pijn

33 SCIATICA trial Patiëntengroep 6 tot 12 weken rugklachten door MRI bevestigde hernia Randomisatie van patiënten Ongeblindeerd Beoordeling van MRI wel geblindeerd Intention-to-treat Ondanks operaties in conservatieve groep Pragmatisch gezien geen probleem Verklarend gezien zijn het cross-overs Meetmomenten In begin vaker, vanwege effect operatie Na 0, 2, 4, 8, 12, 26, 39, 52 weken

34 SCIATICA trial Intermediaire uitkomstmaten MRI bij baseline: nodig voor zorg, dus ook pragmatisch MRI na een jaar: niet nodig voor zorg, dus enkel verklarend Ziektelast Roland Disability Schaal (vragenlijst) Beenpijn en Rugpijn (VAS) Ervaren herstel (Likert schaal) Economische evaluatie Maatschappelijke utiliteit: EuroQol en SF-36 Individuele utiliteit: VAS Kostendagboek: zorggebruik en arbeidsverzuim

35 SCIATICA trial EuroQol Utiliteit 100% 80% 60% 40% 0,77 QALYs 0,73 QALYs 20% 0% Vroege operatie Afwachtend beleid Weken sinds randomisatie

36 SCIATICA trial Resultaten ziektelast Operatie geeft sneller herstel, maar na een jaar geen verschil 96% versus 40% geopereerd Economische evaluatie QALY verschil 0,04 Kostenverschil vanuit medisch perspectief Vooral verschil operatiekosten: / 0,04 = per QALY Kostenverschil vanuit maatschappelijk perspectief Kostenbesparend, door minder ziekteverzuim Verklarende vragen blijven Interpretatie van MRI onduidelijk

37 Samengevat Het optimale design hangt af van de onderzoeksvraag Hoe werkt het? Verklarend onderzoek Intermediaire uitkomstmaten met gecontroleerde omstandigheden Interne validiteit Helpt het de patiënt? Pragmatisch onderzoek Ziektelast uitkomstmaten in de dagelijkse praktijk Balans tussen interne en externe validiteit Is het z n geld waard? Economisch onderzoek (is ook pragmatisch) Kosten per QALY

Economische Evaluatie: Is zorg z n geld waard?

Economische Evaluatie: Is zorg z n geld waard? Economische Evaluatie: Is zorg z n geld waard? NVA Wintervergadering 2016 Wilbert van den Hout Afdeling Medische Besliskunde & Kwaliteit van Zorg Is zorg z n geld waard? Kosten, effectiviteit en kosteneffectiviteit

Nadere informatie

Dagelijkse dosis visolie verbetert de prestaties van leerlingen bij nationale examens

Dagelijkse dosis visolie verbetert de prestaties van leerlingen bij nationale examens Onderzoek naar niewe medicijnen duurt jaren en doorloopt een aantal verschillende stadia. Tenslotte worden de medicijnen op mensen getest in klinische trials. Bij stap 1 wordt de veiligheid getest op gezonde

Nadere informatie

WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE?

WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE? WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE? Onderwerp: Hoe lees ik een wetenschappelijk artikel? Marjolein Snaterse, docent/onderzoeker Faculteit Gezondheid, Hogeschool van Amsterdam TOCH MAAR WEER: EVIDENCE BASED PRACTICE

Nadere informatie

Summery. Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers

Summery. Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers ummery amenvatting Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers 207 Algemene introductie Werkgerelateerde arm-, schouder- en nekklachten zijn al eeuwen

Nadere informatie

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies

Nadere informatie

Sciatica MED Trial resultaten na 1 jaar

Sciatica MED Trial resultaten na 1 jaar Sciatica MED Trial resultaten na 1 jaar Micro endoscopische operatie (buisjesmethode) voor lage rughernia minder effectief U doet mee aan de Sciatica MED Trial, het doelmatigheidsonderzoek naar de behandeling

Nadere informatie

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken

Nadere informatie

Ruggespraak. Ruggespraak. Presentatie Ariette Sanders - Netwerkbijeenkomst Platform Gedeelde Besluitvorming - Maart 2013 RUGPIJN? agenda.

Ruggespraak. Ruggespraak. Presentatie Ariette Sanders - Netwerkbijeenkomst Platform Gedeelde Besluitvorming - Maart 2013 RUGPIJN? agenda. agenda Ruggespraak Kennismaking Achtergrond van het onderzoek Methode Resultaten Discussie Conclusie A.R.J. Sanders1, W.Verheul2, T.Magneé2, H.M.Pieters, P. Verhaak2, N.J. de Wit1,, J.M. Bensing2 RUGPIJN?

Nadere informatie

STATISTIEK. Basiscursus Regelgeving en Organisatie Klinisch onderzoek. Dr. ir. Peter van de Ven Epidemiologie & Biostatistiek p.vandeven@vumc.

STATISTIEK. Basiscursus Regelgeving en Organisatie Klinisch onderzoek. Dr. ir. Peter van de Ven Epidemiologie & Biostatistiek p.vandeven@vumc. STATISTIEK Basiscursus Regelgeving en Organisatie Klinisch onderzoek Dr. ir. Peter van de Ven Epidemiologie & Biostatistiek p.vandeven@vumc.nl Slide 1 Inhoud Methodologie voor klinische studies Onderzoeksvraagstelling

Nadere informatie

Onderzoeksdesigns. Ellen Tromp, epidemioloog St Antonius ziekenhuis

Onderzoeksdesigns. Ellen Tromp, epidemioloog St Antonius ziekenhuis Onderzoeksdesigns Ellen Tromp, epidemioloog St Antonius ziekenhuis Inhoud Inleiding Wetenschappelijk bewijs Opdracht Verschillende onderzoekdesigns De drie componenten van evidence-based practice Wetenschappelijk

Nadere informatie

De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie

De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Samenvatting 163 De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Lage rugpijn is een veelvuldig voorkomend probleem in geïndustrialiseerde landen. De kans dat iemand gedurende zijn leven een

Nadere informatie

Wetenschappelijk onderzoek bij lage rugpijn: wat en hoe moeten we meten?

Wetenschappelijk onderzoek bij lage rugpijn: wat en hoe moeten we meten? Samenvatting 403 Wetenschappelijk onderzoek bij lage rugpijn: wat en hoe moeten we meten? Lage rugpijn (LRP) is wereldwijd de meest voorkomende oorzaak van beperkingen. Dit blijkt uit studies naar ziektelast

Nadere informatie

Evidence piramide. Gecontroleerde studies. Welk studie type? 19/02/2013. 3 me ta.eu. Niet dezelfde piramide voor elke vraag. me ta.eu. me ta.

Evidence piramide. Gecontroleerde studies. Welk studie type? 19/02/2013. 3 me ta.eu. Niet dezelfde piramide voor elke vraag. me ta.eu. me ta. Niet dezelfde piramide voor elke vraag Evidence piramide Gecontroleerde studies Welk studie type? 3 1 Effect van roken op longkaner Richard Doll 1951: prospectieve studie 2/3 mannelijke Britse artsen Goede

Nadere informatie

Chapter 12. Samenvatting

Chapter 12. Samenvatting Salkantay Trek, Peru Chapter 12 Samenvatting 182 I Chapter 12 Radiculaire beenpijn veroorzaakt door een lumbale hernia komt wereldwijd vaak voor en bij de meeste patienten is het natuurlijke beloop gunstig.

Nadere informatie

Therapeutisch versus niet-therapeutisch onderzoek bij minderjarige en wilsonbekwame proefpersonen

Therapeutisch versus niet-therapeutisch onderzoek bij minderjarige en wilsonbekwame proefpersonen Therapeutisch versus niet-therapeutisch onderzoek bij minderjarige en wilsonbekwame proefpersonen In de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) staat: Het is verboden wetenschappelijk onderzoek

Nadere informatie

Kritisch lezen Hoe lees ik een artikel?

Kritisch lezen Hoe lees ik een artikel? Kritisch lezen Hoe lees ik een artikel? Prof. Dr. Lieve Peremans 2/5/15 Herhaling titel van presentatie 1 Evalueer kritisch de kwaliteit Heb ik nu een goed artikel? 1.Soorten onderzoeksdesigns 2.Regels

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Inleiding Het doel van dit proefschrift was het beantwoorden van vijf vragen over rouwinterventies voor weduwen en weduwnaars in het algemeen en over een bezoekdienst voor oudere

Nadere informatie

Onderzoek naar een participatieve ondersteunende methode voor terugkeer naar werk van vangnetters met psychische klachten

Onderzoek naar een participatieve ondersteunende methode voor terugkeer naar werk van vangnetters met psychische klachten Onderzoek naar een participatieve ondersteunende methode voor terugkeer naar werk van vangnetters met psychische klachten APRIL 2013 Lieke Lammerts, Dr. Sylvia Vermeulen, Dr. Frederieke Schaafsma, Prof.

Nadere informatie

Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae

Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae 9 SAMENVATTING Hoofdstuk 1 bevat een korte inleiding over het diagnostische proces en er worden twee van de meest gebruikte diagnostische beeldvormende

Nadere informatie

Beoordeling van design** 1 (RCT) + Kwalitatieve analyse met behulp van een van te voren opgestelde codinglijst (inductive reasoning).

Beoordeling van design** 1 (RCT) + Kwalitatieve analyse met behulp van een van te voren opgestelde codinglijst (inductive reasoning). Zorg uit Voorzorg Proactieve zorg op maat voor ouderen in een kwetsbare positie Wetenschappelijke beschrijving De onderzoeksprojecten binnen het NPO zijn ook langs de wetenschappelijke meetlat gehouden,

Nadere informatie

Samenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie

Samenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Zoals beschreven in hoofdstuk 1, is artrose een chronische ziekte die vaak voorkomt bij ouderen en in het bijzonder

Nadere informatie

Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een interventieonderzoek (bij voorkeur een RCT)

Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een interventieonderzoek (bij voorkeur een RCT) Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een interventieonderzoek (bij voorkeur een RCT) Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 4 1 Toelichting bij de criteria voor

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Dit proefschrift richt zich op statinetherapie in type 2 diabetespatiënten; hiervan zijn verschillende aspecten onderzocht. In Deel I worden de effecten van statines op LDLcholesterol en cardiovasculaire

Nadere informatie

behandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie.

behandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie. Samenvatting De primaire doelstelling van het onderzoek was het onderzoeken van de lange termijn effectiviteit van oefentherapie en de rol die therapietrouw hierbij speelt bij patiënten met artrose aan

Nadere informatie

Psychiatrische aandoeningen behoren wereldwijd tot de meest invaliderende en ernstige ziektebeelden, en de hiermee gepaard gaande ziektelast zal naar

Psychiatrische aandoeningen behoren wereldwijd tot de meest invaliderende en ernstige ziektebeelden, en de hiermee gepaard gaande ziektelast zal naar Samenvatting Psychiatrische aandoeningen behoren wereldwijd tot de meest invaliderende en ernstige ziektebeelden, en de hiermee gepaard gaande ziektelast zal naar verwachting zelfs verder toenemen in de

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 beschrijft een systematisch literatuuroverzicht waarin studies worden samengevat die de effectiviteit, op bewegingsuitslag, hebben

Hoofdstuk 2 beschrijft een systematisch literatuuroverzicht waarin studies worden samengevat die de effectiviteit, op bewegingsuitslag, hebben Samenvatting Artrose is een aandoening van de gewrichten en wordt in het dagelijkse leven ook wel slijtage genoemd. Artrose kan in alle gewrichten optreden maar komt voornamelijk voor in de gewrichten

Nadere informatie

Leidraad beoordelingen behandelingen tot verzekerde pakket door Kenniscentrum GGZ van Zorgverzekeraars Nederland

Leidraad beoordelingen behandelingen tot verzekerde pakket door Kenniscentrum GGZ van Zorgverzekeraars Nederland Leidraad beoordelingen behandelingen tot verzekerde pakket door Kenniscentrum GGZ van Zorgverzekeraars Nederland Mei 2014 Aanleiding Het CVZ beschrijft in het Rapport geneeskundige GGZ deel 2 de begrenzing

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22739 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22739 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22739 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Barzouhi, Abdelilah el Title: Paradigm shift in MRI for sciatica Issue Date: 2013-12-03

Nadere informatie

Samenvatting SAMENVATTING Hoofdstuk 1 is de algemene introductie over de inhoud van dit proefschrift. Depressie en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen en brengen een grote

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 154 NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 155 SAMENVATTING Achtergrond Hoewel het lumbosacraal radiculair syndroom (LSRS) zo lang bestaat als de geschiedenis van onze

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Depressieve stoornissen zijn wijdverspreid, hebben nadelige gevolgen voor de kwaliteit van leven van patiënten en hun familieleden. Deze stoornissen worden geassocieerd

Nadere informatie

samenvatting 127 Samenvatting

samenvatting 127 Samenvatting 127 Samenvatting 128 129 De ziekte van Bechterew, in het Latijn: Spondylitis Ankylopoëtica (SA), is een chronische, inflammatoire reumatische aandoening die zich vooral manifesteert in de onderrug en wervelkolom.

Nadere informatie

Verschillendedesigns beantwoorden verschillende vragen

Verschillendedesigns beantwoorden verschillende vragen Verschillendedesigns beantwoorden verschillende vragen Zelf echo s uitvoeren bij IVF Hoe betrouwbaar zijn de beelden? Hoe vaak worden vrouwen zwanger? Hoe voelende koppelszicherbij? Watkosthet? 1 Hoe betrouwbaar

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/66111 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Streit, S.R. Title: Perspectives on treating hypertension in old age : the burden

Nadere informatie

but no statistically significant differences

but no statistically significant differences but no statistically significant differences Astma is een chronische aandoening, die niet te genezen is. Met de passende zorg kunnen symptomen tot een minimum worden gereduceerd en zou een astma patiënt

Nadere informatie

BEGRIP VAN BEWIJS. vrije Universiteit amsterdam. Instituut voor Didactiek en Onderwijspraktijk. Vragenlijst. Herman Schalk

BEGRIP VAN BEWIJS. vrije Universiteit amsterdam. Instituut voor Didactiek en Onderwijspraktijk. Vragenlijst. Herman Schalk Instituut voor Didactiek en Onderwijspraktijk BEGRIP VAN BEWIJS Herman Schalk Vragenlijst Toelichting bij de vragenlijst p. 3 Vragen bij de elementen van begrip van bewijs p. 4 vrije Universiteit amsterdam

Nadere informatie

17-1-2013. De ontwikkeling van de ziektelastmeter Behandelalgoritme / computer programma Het onderzoek

17-1-2013. De ontwikkeling van de ziektelastmeter Behandelalgoritme / computer programma Het onderzoek Patiënt-empowerment; het individueel zorgplan en de ziektelastmeter bij COPD Onno van Schayck CAHAG 7e conferentie Utrecht, 24 januari 2013 Inhoud De ontwikkeling van de ziektelastmeter Behandelalgoritme

Nadere informatie

FORMULIER IV voor het beoordelen van een PATIËNT-CONTROLEONDERZOEK Versie oktober 2002, geldig t/m december 2005 Evidence-Based RichtlijnOntwikkeling Formulier IV: beoordeling patiënt-controleonderzoek

Nadere informatie

Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie?

Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie? Nijmeegs Kenniscentrum Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie? Jan-Frederic Wiborg, Jose van Bussel, Agaat van Dijk, Gijs Bleijenberg, Hans

Nadere informatie

Samenvatting Klinische uitkomstmaten in progressieve multiple sclerose

Samenvatting Klinische uitkomstmaten in progressieve multiple sclerose Klinische uitkomstmaten in progressieve multiple sclerose SV Achtergrond Multiple Sclerose (MS) is een chronische neurologische ziekte, waarbij er sprake is van demyelinisatie (verlies van het myeline

Nadere informatie

Chronische vermoeidheid en werkhervatting bij oncologische aandoeningen

Chronische vermoeidheid en werkhervatting bij oncologische aandoeningen Chronische vermoeidheid en werkhervatting bij oncologische aandoeningen Peter van Muijen, Saskia Duijts, Karin Bonefaas-Groenewoud, Han Anema, Allard van der Beek Ruwe incidentie landelijk (per 100.000

Nadere informatie

4. Wat zijn de effecten van de ehealth interventie met betrekking tot het postoperatieve herstel, gebruik en kosten?

4. Wat zijn de effecten van de ehealth interventie met betrekking tot het postoperatieve herstel, gebruik en kosten? SAMENVATTING De opnameduur in het ziekenhuis na abdominale chirurgie is de afgelopen jaren sterk afgenomen als gevolg van het toenemende gebruik van minimaal invasieve chirurgie. Dit betekent dat het grootste

Nadere informatie

PORTEC 4a studie. Landelijke brachy laboranten dag 17 november 2017

PORTEC 4a studie. Landelijke brachy laboranten dag 17 november 2017 PORTEC 4a studie Landelijke brachy laboranten dag 17 november 2017 L Opzet presentatie Studie design In- en exclusie criteria Randomisatie Moleculair profiel bepaling Logistiek 2 Randomized phase III trial

Nadere informatie

hoofdstuk 2 hoofdstuk 3

hoofdstuk 2 hoofdstuk 3 Om de herkenning van patiënten met depressieve stoornis in de eerste lijn te verbeteren wordt wel screening aanbevolen. Voorts worden pakketinterventies aanbevolen om de kwaliteit van zorg en de resultaten

Nadere informatie

Samenvatting. Hoofdstuk 1. Hoofdstuk 2

Samenvatting. Hoofdstuk 1. Hoofdstuk 2 Samenvatting 125 Samenvatting Hoofdstuk 1 Gedurende de laatste 20 jaar is binnen de IVF de aandacht voornamelijk uitgegaan naar de verbetering van zwangerschapsresultaten. Hierdoor is er te weinig aandacht

Nadere informatie

Wat is een klinische studie?

Wat is een klinische studie? Wat is een klinische studie? Klinische studies Klinische studies Klinische studies worden verricht om de werkzaamheid van geneesmiddelen alsook combinaties van verschillende behandelingen te testen. Klinische

Nadere informatie

Erkenningscommissie Interventies Beoordelingsformulier. Eindoordeel van de erkenningscommissie over de interventie

Erkenningscommissie Interventies Beoordelingsformulier. Eindoordeel van de erkenningscommissie over de interventie Interventie: Families First Deelcommissie: 1 Erkenningscommissie Interventies Beoordelingsformulier Datum vergadering: 11 april 2014 Eindoordeel van de erkenningscommissie over de interventie De commissie

Nadere informatie

Kosteneffectiviteit van beweegprogramma s

Kosteneffectiviteit van beweegprogramma s Overzicht Kosteneffectiviteit van beweegprogramma s Inleiding BeweegKuur studie Misverstanden over economische evaluatiestudies Soorten economische evaluaties Empirische studie versus modelleren Perspectief

Nadere informatie

Meewerken aan medische vooruitgang. Klinische proeven

Meewerken aan medische vooruitgang. Klinische proeven Meewerken aan medische vooruitgang Klinische proeven De medische wereld heeft de voorbije vijftig jaar een enorme vooruitgang gekend. En met de technologische ontwikkelingen van vandaag zal de medische

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren Geïnstrumenteerde Lage Rug Chirurgie (DSSR) 2016

Factsheet Indicatoren Geïnstrumenteerde Lage Rug Chirurgie (DSSR) 2016 Factsheet en Geïnstrumenteerde Lage Rug Chirurgie (DSSR) 2016 Registratie gestart: 2014 Inclusie en exclusie criteria Inclusie Alle patienten met een degeneratieve lumbale wervelkolomaandoening die een

Nadere informatie

Samenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9

Samenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 182 Depressie komt veel voor en is een van de meest invaliderende aandoeningen met een negatieve invloed op vele

Nadere informatie

hoofdstuk 1 hoofdstuk 2 hoofdstuk 3

hoofdstuk 1 hoofdstuk 2 hoofdstuk 3 SAMENVATTING Dit proefschrift is gewijd aan Bouwen aan Gezondheid : een onderzoek naar de effectiviteit van een leefstijlinterventie voor werknemers in de bouwnijverheid met een verhoogd risico op hart

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur

Nadere informatie

Inleiding Methodologie Master MBRT Hogeschool INHOLLAND 27 november Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp

Inleiding Methodologie Master MBRT Hogeschool INHOLLAND 27 november Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Inleiding Methodologie Master Hogeschool INHOLLAND 27 november 2003 Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp WAT GAAN WE DOEN? Inleiding op Evidence-based Practice (EBP) Diagnostisch onderzoek onderzoek Interventieonderzoek

Nadere informatie

Universitair Medisch Centrum Groningen

Universitair Medisch Centrum Groningen Universitair Medisch Centrum Groningen Beter af met minder Reduction of Inappropriate psychotropic Drug use in nursing home residents with dementia Claudia Groot Kormelinck Prof.dr. Sytse Zuidema Probleemgedrag

Nadere informatie

Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een diagnostische test of screeningsinstrument.

Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een diagnostische test of screeningsinstrument. Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een diagnostische test of screeningsinstrument. Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 3. Toelichting bij de criteria voor

Nadere informatie

Nederlandstalige samenvatting

Nederlandstalige samenvatting Nederlandstalige samenvatting 121 122 In hoofdstuk 1 van dit proefschrift worden de zwangerschapsaandoeningen preeclampsie en het HELLP syndroom, het vóórkomen, het herhalingsrisico in een volgende zwangerschap

Nadere informatie

Kennislacunes NHG-Standaard Artritis

Kennislacunes NHG-Standaard Artritis Kennislacunes Kennislacunes* (Etiologie jichtartritis, reactieve artritis, reumatoïde artritis (hoofdtekst)) (Betrouwbare cijfers over het voorkomen van artritiden in de huisartspraktijk (met uitzondering

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Cardiovasculaire Beoordeling na Hypertensieve Afwijkingen van de Zwangerschap Hypertensieve zwangerschapscomplicaties rondom de uitgerekende datum zijn veelvoorkomende complicaties.

Nadere informatie

Geven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.

Geven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte. Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van

Nadere informatie

Remimazolam. S.J.A. van Bilsen

Remimazolam. S.J.A. van Bilsen Remimazolam S.J.A. van Bilsen Remimazolam Ontwikkeld door PAION Ultra kort werkende benzodiazepine. Vraag naar veiligheid, diepe sedatie en korte duur (=Soft) Antonik et al. A placebo- and midazolam controlled

Nadere informatie

Samenvatting. Effectiviteit van geïsoleerde lage-rugtraining

Samenvatting. Effectiviteit van geïsoleerde lage-rugtraining Samenvatting In dit proefschrift zijn drie delen te onderscheiden. In het eerste deel wordt in drie gerandomiseerde, gecontroleerde studies (trials) de effectiviteit van geïsoleerde lagerugtraining onderzocht

Nadere informatie

Kun je met statistiek werkelijk alles bewijzen?

Kun je met statistiek werkelijk alles bewijzen? Kun je met statistiek werkelijk alles bewijzen? Geert Verbeke Biostatistisch Centrum, K.U.Leuven International Institute for Biostatistics and statistical Bioinformatics geert.verbeke@med.kuleuven.be http://perswww.kuleuven.be/geert

Nadere informatie

Geneesmiddelen met een therapeutische minderwaarde ten opzichte van andere in het pakket opgenomen behandelmogelijkheden. Hiervan is sprake indien

Geneesmiddelen met een therapeutische minderwaarde ten opzichte van andere in het pakket opgenomen behandelmogelijkheden. Hiervan is sprake indien Criteria voor beoordeling therapeutische waarde 1. Inleiding De Wetenschappelijke Adviesraad (WAR) beoordeelt geneesmiddelen met een tweeledig doel. Enerzijds is dat het geven van een duidelijke plaatsbepaling

Nadere informatie

Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst

Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Samenvatting 141 Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Hoofdstuk 1 is de inleiding van dit proefschrift. Internetbehandeling voor depressie en angst is bewezen effectief. Dit opent

Nadere informatie

Responsiviteit van meetinstrumenten. Prof. dr. ir. Riekie de Vet. EMGO Instituut, Amsterdam

Responsiviteit van meetinstrumenten. Prof. dr. ir. Riekie de Vet. EMGO Instituut, Amsterdam Responsiviteit van meetinstrumenten Prof. dr. ir. Riekie de Vet EMGO Instituut, Amsterdam Meet-eigenschappen Klinimetrische eigenschappen Reproduceerbaarheid Validiteit Responsiviteit Interpretatie Definitie

Nadere informatie

SaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)

SaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH) Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en

Nadere informatie

161 Samenvatting L L sub01-bw-spaetgens - Processed on: Processed on:

161 Samenvatting L L sub01-bw-spaetgens - Processed on: Processed on: Samenvatting 161 162 Samenvatting 163 Samenvatting Jicht is een gewrichtsontsteking, ook wel artritis genoemd, en is wereldwijd de meest voorkomende reumatische aandoening. Jicht komt vaker voor bij mannen

Nadere informatie

@VandijckD. Bepalen gezondheidseconomische. kwaliteit & efficiëntie. Hoge tevredenheid 27/11/2017. Context. Prof. dr. Dominique Vandijck.

@VandijckD. Bepalen gezondheidseconomische. kwaliteit & efficiëntie. Hoge tevredenheid 27/11/2017. Context. Prof. dr. Dominique Vandijck. Bepalen gezondheidseconomische keuzes kwaliteit & efficiëntie Prof. dr. Dominique Vandijck Directeur kwaliteit Professor patiëntveiligheid & gezondheidseconomie @VandijckD Context Kwaliteit Solidariteit

Nadere informatie

17/04/2013. 1. Epidemiologische studies. Children should not be treated as miniature men and women Abraham Jacobi

17/04/2013. 1. Epidemiologische studies. Children should not be treated as miniature men and women Abraham Jacobi Aanpak en interpretatie van een epidemiologische studie Aanpak en interpretatie van een epidemiologische studie Katia Verhamme, MD, PhD Epidemioloog OLV Ziekenhuis-Aalst Erasmus MC Rotterdam 20 april 2013

Nadere informatie

De waarde van kosteneffectiviteitsanalyses (KEA) bij de evaluatie van disease management programma's

De waarde van kosteneffectiviteitsanalyses (KEA) bij de evaluatie van disease management programma's Levensverwachting stijgt harder dan gedacht De waarde van kosteneffectiviteitsanalyses (KEA) bij de evaluatie van disease management programma's Maureen Rutten-van Mölken, PhD Universitair Hoofddocent

Nadere informatie

Systematische reviews op het gebied van complementaire en alternatieve geneeskunde: belang, methoden en voorbeelden uit de acupunctuur

Systematische reviews op het gebied van complementaire en alternatieve geneeskunde: belang, methoden en voorbeelden uit de acupunctuur Samenvatting Systematische reviews op het gebied van complementaire en alternatieve geneeskunde: belang, methoden en voorbeelden uit de acupunctuur Dit proefschrift heeft ten doel bij te dragen aan het

Nadere informatie

Klinische studies. Veel meer dan een extra tube

Klinische studies. Veel meer dan een extra tube Klinische studies Veel meer dan een extra tube Good Clinical Practice Het geheel van kwaliteitseisen op ethisch en wetenschappelijk gebied, die internationaal zijn erkend en moeten worden gerespecteerd

Nadere informatie

SAMENVATTING. Samenvatting

SAMENVATTING. Samenvatting Samenvatting SAMENVATTING PSYCHOMETRISCHE EIGENSCHAPPEN VAN ADL- EN WERK- GERELATEERDE MEETINSTRUMENTEN VOOR HET METEN VAN BEPERKINGEN BIJ PATIËNTEN MET CHRONISCHE LAGE RUGPIJN. Chronische lage rugpijn

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.

Nadere informatie

Prediction and early intervention in employees at risk for sickness absence due to psychosocial health complaints

Prediction and early intervention in employees at risk for sickness absence due to psychosocial health complaints Prediction and early intervention in employees at risk for sickness absence due to psychosocial health complaints Dr. Saskia Duijts Dr. IJmert Kant Dr. Gerard Swaen Prof. dr. Piet van den Brandt Effectiviteit

Nadere informatie

Samenvatting*en*conclusies* *

Samenvatting*en*conclusies* * Samenvatting*en*conclusies* * Kwaliteitscontrole-in-vaatchirurgie.-Samenvattinginhetnederlands. Inditproefschriftstaankwaliteitvanzorgenkwaliteitscontrolebinnende vaatchirurgie zowel vanuit het perspectief

Nadere informatie

UITKOMSTEN WAT IS EEN UITKOMST? 30/04/2013. A is beter dan B? C is goedkoper dan D? Uitkomst = Het effect van een bepaalde interventie op

UITKOMSTEN WAT IS EEN UITKOMST? 30/04/2013. A is beter dan B? C is goedkoper dan D? Uitkomst = Het effect van een bepaalde interventie op UITKOMSTEN WAT IS EEN UITKOMST? A is beter dan B? C is goedkoper dan D? Mijn innovatie is beter dan de concurrentie Uitkomst = Het effect van een bepaalde interventie op Bijvoorbeeld: Mortaliteit Kwaliteit

Nadere informatie

Methodologie voor onderzoek in de verpleegkunde. Foeke van der Zee

Methodologie voor onderzoek in de verpleegkunde. Foeke van der Zee Methodologie voor onderzoek in de verpleegkunde Foeke van der Zee Inhoudsopgave 1. Onderzoek, wat is dat eigenlijk... 1 1.1 Hoe is onderzoek te omschrijven... 1 1.2 Is de onderzoeker een probleemoplosser

Nadere informatie

Deel I Het startpunt van het Vital@Work onderzoek

Deel I Het startpunt van het Vital@Work onderzoek De babyboomer generatie, een langere levensverwachting en lagere geboortecijfers hebben als gevolg dat de samenleving vergrijst. Om de gevolgen van de vergrijzende samenleving, zowel vanuit bedrijfs- als

Nadere informatie

Voorwoord... iii Verantwoording... v

Voorwoord... iii Verantwoording... v Inhoudsopgave Voorwoord... iii Verantwoording... v INTRODUCTIE... 1 1. Wat is onderzoek... 2 1.1 Een definitie van onderzoek... 2 1.2 De onderzoeker als probleemoplosser of de onderzoeker als adviseur...

Nadere informatie

Samenvatting 129. Samenvatting

Samenvatting 129. Samenvatting Samenvatting 128 Samenvatting 129 Samenvatting Het mammacarcinoom is de meest voorkomende maligniteit bij vrouwen, met wereldwijd een jaarlijkse incidentie van 1,67 miljoen. De prognose van patiënten met

Nadere informatie

Tabel 1. Belangrijkste instellingen in KEA model Bron Dosering Xolair Comparator Ciclosporine* Expert commissie Jan 2015.

Tabel 1. Belangrijkste instellingen in KEA model Bron Dosering Xolair Comparator Ciclosporine* Expert commissie Jan 2015. Adaptatie kosteneffectiviteitsmodel voor Xolair in CSU naar de Nederlandse setting Het institute for Medical Technology Assessment (imta) van de Erasmus Universiteit in Rotterdam heeft in opdracht van

Nadere informatie

Bij gebrek aan bewijs

Bij gebrek aan bewijs Bij gebrek aan bewijs kennis is macht! internet in de spreekkamer P.A. Flach Bedrijfsarts Arbo- en milieudienst RuG 09-10-2006 1 3 onderdelen 1. Wat is EBM 2. Zoeken in PubMed 3. Beoordelen van de resultaten

Nadere informatie

Helpt het hulpmiddel?

Helpt het hulpmiddel? Helpt het hulpmiddel? Het belang van meten Zuyd, Lectoraat Autonomie en Participatie Faculteit Gezondheidszorg Dr. Ruth Dalemans, Prof. Sandra Beurskens 08-10-13 Doelstellingen van deze presentatie Inzicht

Nadere informatie

Samenwerkende Academische Netwerken Ouderenzorg (SANO)

Samenwerkende Academische Netwerken Ouderenzorg (SANO) Home no. 1 Februari 2018 Themanummer Cardiovasculair Eerdere edities Verenso.nl Samenwerkende Academische Netwerken Ouderenzorg (SANO) Geen bewijs voor effectiviteit van preventieve cardiovasculaire medicatie

Nadere informatie

Gebruik van PROMs individueel versus groepsniveau. Riekie de Vet

Gebruik van PROMs individueel versus groepsniveau. Riekie de Vet Gebruik van PROMs individueel versus groepsniveau Riekie de Vet Klinimetrie: meten in de geneeskunde Het meten van symptomen, diagnostiek, uitkomsten van behandelingen, gezondheidsstatus en bijvoorbeeld

Nadere informatie

PSYCHOMETRISCHE EIGENSCHAPPEN VAN PATIËNTGERAPPORTEERDE UITKOMSTMATEN

PSYCHOMETRISCHE EIGENSCHAPPEN VAN PATIËNTGERAPPORTEERDE UITKOMSTMATEN Reumatoïde artritis (RA) is een chronische ziekte die gekenmerkt wordt door gewrichtsontstekingen. Deze ontstekingen gaan gepaard met pijnklachten, zwelling en stijfheid en kunnen op den duur leiden tot

Nadere informatie

Patient Reported Outcome Measures (PROMs) - design your own

Patient Reported Outcome Measures (PROMs) - design your own Patient Reported Outcome Measures (PROMs) - design your own Tara Mackay, PhD-candidate chirurgie AMC Bengt van Rijssen, PhD-candidate chirurgie AMC en ANIOS Flevoziekenhuis Dutch Pancreatic Cancer Project

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het

Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve

Nadere informatie

Psychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct

Psychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct Psychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct Kate Sitnikova 8 november 2018 Amsterdam UMC Locatie VUmc Afdeling Huisartsgeneeskunde & Ouderengeneeskunde Sheet

Nadere informatie

Samenvatting. Werkhervatting bij werknemers met stressgerelateerde klachten Kosteneffectiviteit van de participatieve werkaanpassing

Samenvatting. Werkhervatting bij werknemers met stressgerelateerde klachten Kosteneffectiviteit van de participatieve werkaanpassing Samenvatting Werkhervatting bij werknemers met stressgerelateerde klachten Kosteneffectiviteit van de participatieve werkaanpassing Psychische klachten komen vaak voor in Nederland. De meeste psychische

Nadere informatie

ONDERZOEK HARTREVALIDATIE: KAN HET KORTER? Sabrine de Vries Spithoven ANIOS Cardiologie

ONDERZOEK HARTREVALIDATIE: KAN HET KORTER? Sabrine de Vries Spithoven ANIOS Cardiologie ONDERZOEK HARTREVALIDATIE: KAN HET KORTER? Sabrine de Vries Spithoven ANIOS Cardiologie 21-11-2014 INHOUDSOPGAVE Introductie Relevantie Onderzoeksvragen Methode Resultaten Discussie Conclusie Aanbeveling

Nadere informatie

Neurocognitief functioneren bij electroconvulsietherapie

Neurocognitief functioneren bij electroconvulsietherapie Neurocognitief functioneren bij electroconvulsietherapie Het belangrijkste doel van dit proefschrift was het bestuderen van de aard en de mate van veranderingen op meerdere domeinen van het neurocognitief

Nadere informatie

SAMENVATTING Depressie en verzuim Voorspellers voor verzuim en werkhervatting hoofdstuk 2 hoofdstuk 3

SAMENVATTING Depressie en verzuim Voorspellers voor verzuim en werkhervatting hoofdstuk 2 hoofdstuk 3 Samenvatting SAMENVATTING SAMENVATTING Depressie en verzuim Ongeveer 15% van de Nederlandse bevolking krijgt eens in zijn of haar leven een depressie. Het hebben van een depressie beïnvloedt het leven

Nadere informatie

SAMENVATTING. MVW_proefschrift_170x240_17042013.indd 172

SAMENVATTING. MVW_proefschrift_170x240_17042013.indd 172 SAMENVATTING MVW_proefschrift_170x240_17042013.indd 172 ALIFE@WORK DE EFFECTEN VAN EEN LEEFSTIJLPROGRAMMA MET BEGELEIDING OP AFSTAND VOOR GEWICHTSCONTROLE BIJ WERKNEMERS ACHTERGROND Overgewicht, waarvan

Nadere informatie

Chapter 7. Nederlandse samenvatting

Chapter 7. Nederlandse samenvatting Chapter 7 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Lumbosacraal radiculair syndroom Het lumbosacraal radiculair syndroom is de aandoening die in de Nederlandse volksmond bekend staat als een

Nadere informatie

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Margriet Moret - Hartman, methodoloog

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Margriet Moret - Hartman, methodoloog Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Margriet Moret - Hartman, methodoloog Inhoud 1. Evidence Based Richtlijnontwikkeling 2. Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoek

Nadere informatie

Janneke Horn. Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals

Janneke Horn. Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals Janneke Horn Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals Martien Limburg Destijds Established Clinical Investigator Nederlandse Hartstichting Janneke Horn 1994 Artsexamen, cum

Nadere informatie

Inleiding tot Medische Beslissingsondersteuning

Inleiding tot Medische Beslissingsondersteuning Onzekerheid Inleiding tot Medische Beslissingsondersteuning (deel 4) Bij de behandeling van een patiënt heeft een arts te maken met onzekerheden: de gegevens van de anamnese en het lichamelijk onderzoek

Nadere informatie