TUSSEN KLASSIEKE EN MODERNE CRIMINELE POLITIEK

Transcriptie

1 TUSSEN KLASSIEKE EN MODERNE CRIMINELE POLITIEK LEVEN EN BELEID VAN JULES LEJEUNE Stef Christiaensen Universitaire Pers Leuven 2004

2 INHOUD Afkortingen 11 Voorwoord 13 Algemene inleiding 15 DEELI DE LEVENSSCHETS VAN EEN VERLICHT ARISTOCRAAT 27 HOOFDSTUKI: HERKOMST, ACHTERGROND EN AANVANKELIJKE LOOPBAAN 29 Familiale achtergrond en studies 29 Academicus, juridisch consulent en advocaat 31 Lejeune en de progressieve stroming vanaf De hogere bourgeoisie als cliénteel: enkele maritante zaken 45 Raadsman van Langrand-Dumonceau 46 De zaak Peltzer 49 Raadsman van de prinsen de Caraman-Chimay 56 Raadsman van Leopold II 57 De sleutelpositie van Adrien Goffinet 57 Diverse diensten aan de Hertog van Brabant, respectievelijk Leopold II 58 Lejeune en de koloniale politiek van Leopold II 59 Het Filippijns project 61 HOOFDSTUK II: HET MINISTERSCHAP 67 Een schets van het politieke landschap en klimaat 67 De periode vóór de regering-beernaert 67 Vorming en samenstelling van de regering-beemaert 68 Politieke machten en verhoudingen 70 Aanleiding en omstandigheden van de benoeming van Jules Lejeune tot minister 72 Vraagtekens bij de motivatie 73 Geschikt voor de pacificatiepolitiek, dienstig voor Beernaert en voor Leopold II 77 De reacties op de benoeming: verrassing, waardering en misprijzen 80 De reacties van de pers 80 De houdingen van andere relevante instanties en personen 83 Domeinen en zwaartepunten van Lejeunes ministerieel beleid 88

3 Het antwoord van de regering op de "sociale kwestie" 88 Overzicht van Lejeunes justitieel beleid 90 Het groot complot 95 Achtergrond en feiten 95 Positie en rol van Lejeune 97 Grondtrekken van Lejeune als minister 102 Gelijktijdig loyaal lid van de "regering des Konings" en "innovatief ' 103 Het beeld van de "goede" minister genuanceerd 105 Het einde van het ministerschap 108 Ontslag van de regering-beernaert 108 Raadselachtig ontslag als minister 109 HOOFDSTUK III: DE POST-MINISTERIELE PERIODE 111 Het senatorschap 112 Man van talrijke "werken" 115 De patronage 116 De strijd tegen het alcoholisme 116 De strijd tegen de weddenschappen en de spelen 118 De strijd tegen de zedeloosheid 119 Verdere engagementen en erkenning 120 De terugkeer naar de balie 121 De zaak Stéphanie contea Leopold II 121 Een blijvende gezagspositie binnen de advocatuur 123 "Toast d'adieu" 125 Aanzetten tot een beeldvorming 127 Pluralistisch, breeddenkend en veelzijdig 127 Tolerant maar ook repressief 128 Moreel kruisvaarder 128 Doorzettend, beginselvast 129 Charismatisch en bezielend 130 DEELII DE KARAKTERISTIEKEN VAN LEJEUNES BELEIDSVOERING 131 HOOFDSTUK IV: HET PENITENTIAIR BELEID 133 Het Belgisch penitentiair systeem geconcipieerd, gelegitimeerd en verguisd 135 Ontstaan van het modern gevangeniswezen 135 Het uniform afzonderingssysteem verdedigd en bekritiseerd 137 De vernieuwende en bevestigende penitentiaire politiek van Lejeune 148 De ondoelmatigheid van een geìdealiseerd penitentiair systeem 149 De bouwstop van de cellulaire gevangenissen 153 Een alternatief voor de automatische strafvermindering na

4 cellulaire detentie 163 Het afzonderingsregime gerelativeerd en geoptimaliseerd 175 De dienst voor mentale geneeskunde van het gevangeniswezen 180 Gevoeligheid voor penitentiair lijden en last 193 Een repressieve tendens : riardere aanpak van recidivisten 207 Lejeunes visie en beleid op penitentiair gebied: inventaris en interpretatie 229 Vernieuwing en consolidatie 229 De legendarische "goedheid" enerzijds en de repressiviteit anderzijds geinterpreteerd 233 De meervoudige betekenis van beleidsmaatregelen en -projecten 235 Doorzetter en verliezer 236 De pluralistische ingesteldheid 237 HOOFDSTUK V: DE VOORWAARDELIJKE INVRIJHEIDSTELLING EN DE VOORWAARDELIJKE VEROORDELING 239 De voorwaardelijke invrijheidstelling 241 De historische achtergrond 241 Een merkwaardige snelle realisatie 246 De ratio van de wet 259 De voorwaardelijke invrijheidstelling en de gratie 265 Voorwaarden tot het toekennen van de V.I. 269 De procedure 284 De proefperiode 298 Het toezicht en de herroeping 304 De toepassing 307 De voorwaardelijke veroordeling 312 Twee historische stromingen 312 Motieven 317 De weerstanden in de Kamer 324 Toepassingsvoorwaarden en toepassingsgebied 327 De toepassing : strafrechtelijke innovatie en magistratelijk traditionalisme 335 Lejeunes visie en beleid inzake de voorwaardelijke invrijheidstelling en de voorwaardelijke veroordeling: inventaris en interpretatie 343 Tussen klassiek strafrecht en moderne richting 344 De verstrengeling van repressie, humanisering, controle en beheersing 348 Grotere concentratie van de justitiemacht 350 De invloed van doctrine en wetenschap gerelativeerd 351 Het controle-paradigma geinterpreteerd 353 Markante karakteristieken van Lejeune bevestigd 356

5 HOOFDSTUK VI: LEJEUNE EN DE PATRONAGE 359 Inleiding 359 De lange traditie van de bijstand aan opgeslotenen 360 Westerse caritas en patronage 360 De patronage in Belgiè vóór Visies van Lejeune en deelgenoten 372 De patronage als beleidsprioriteit 372 Functies doelstellingen en karakteristieken 374 De implementatie en de organisatie 386 De promotie van de patronagegedachte 387 De maatschappelijke respons 388 Arrondissementele, kantonnale en federatieve uitbouw 401 Een ruim veld van doelgroepen 407 De patronage voor kinderen 407 De patronage en de aangepaste rechtsprocedures voor minderjarigen 413 De patronage voor landlopers 433 Het beleid en de patronage voor abnormalen of krankzinnigen en anderen 440 De interne en externe patronage voor (ex-)gedetineerden 457 De patronagecongressen 495 De internationale congressen tussen 1890 en Betekenis en functie van de internationale patronagecongressen 500 De patronage na Lejeunes ministerschap 504 De internationale patronage 504 De Koninklijke Patronaatscommissie 511 Moeilijkheden en tekenen van verval 515 Gebrek aan fìnancièle middelen 516 Kwantitatieve en kwalitatieve tekorten 518 Pogingen om de legitimiteit en de slagkracht op peil te houden 520 Lejeunes beleidskenmerken en de patronage: inventaris en interpretatie 524 De beleidskenmerken 524 Kenmerken van Lejeune als beleidsman 529 ALGEMENE CONCLUSIES 531 De beleidskenmerken vanuit "osmotisch" perspectief 532 Vervloeiing of evolutie eerder dan breuk of omslag 544 De karakteristieken van Jules Lejeune als beleidsman 556 BRONNEN 693 PERSONENREGISTER 737