300 miljoen euro voor Zeeland

Transcriptie

1 MEI 2005 EENMALIGE UITGAVE Toegankelijkheid, veiligheid en natuurlijkheid onder de loep 30 vragen én antwoorden rondom de verdieping Op het eerste gezicht bevat de Ontwikkelingsschets 2010 Schelde-estuarium een aantal heldere besluiten van de regeringen uit Nederland en België. Bij nadere beschouwing roept de Ontwikkelingsschets toch veel vragen op zéker in Zeeland waar men staat voor de opgave om 600 hectare nieuwe estuariene natuur (een verplichting in het kader van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn) te ontwikkelen. Voor het Bestuurlijk Overleg Westerschelde en Provinciale Staten van Zeeland een goede reden om alle onduidelijkheden op een rij te zetten. Dit leidde tot de formulering van 30 vragen waar -zoals u kunt zien bij de antwoorden- het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en de Provincie Zeeland de antwoorden op hebben geformuleerd. Toegankelijkheid 1 Zijn er afspraken gemaakt over de verdubbeling van de N62, de Zeeuwse aftakking VERA en de financiering van deze infrastructurele aanpassingen? De financiële afspraken over de N62 zijn vastgelegd in een wederzijds goedgekeurd verslag. In het kader van de bestuursovereenkomst tussen Zeeland en het Rijk over de Ontwikkelingsschets zullen deze afspraken nader worden uitgewerkt. Over de Sloeboog is afgesproken dat deze wordt uitgesteld, maar dat regionale partijen altijd tot voorfinanciering over kunnen gaan. [Ministerie van Verkeer en Waterstaat/Provincie Zeeland] 2 Zijn er afspraken gemaakt over de tunnel Sluiskil? Tussen het Ministerie van Verkeer en Waterstaat en de Provincie Zeeland bestaat overeenstemming over nut en noodzaak van de tunnel Sluiskil. In het kader van de Ontwikkelingsschets is afgesproken dat in de tracéprocedure, naast de tunnelvariant op 13,5 m. diepte, ook een tunnelvariant op 16 m. wordt meegenomen. Voor 1 juli 2006 zal Nederland in goed overleg met Vlaanderen een variantkeuze bekendmaken. Als er voor de 16 m. variant wordt gekozen, zal het Rijk nog in overleg treden met Vlaanderen om gezamenlijk afspraken te maken over deze duurdere tunnel. [Ministerie van Verkeer en Waterstaat/Provincie Zeeland] 3 Hoe is in de regio onderzocht of er behoefte is aan en draagvlak is voor een goederenspoorlijn Axel - Zelzate? In het verleden is er een directe koppeling gelegd tussen de tunnel Sluiskil en de realisatie van de spoorlijn Axel Zelzate. Dit vanuit de veronderstelling dat de huidige brug bij aanleg van een tunnel zou komen te vervallen. Omdat lokaal 300 miljoen euro voor Zeeland Het kabinet heeft in maart besloten in te stemmen met de verdieping van de Westerschelde, daar staat een aantal waardevolle toezeggingen tegenover. Er is goed geluisterd naar het advies van het Overleg Adviserende Partijen: een betere ontsluiting van de Zeeuwse havens, een bestuurlijke positie in beleid en beheer van natuurontwikkeling in het Scheldeestuarium en een betere bescherming tegen overstromingen. Het rijk heeft in grote lijnen gehoor gegeven aan dit wensenpakket en trekt voor maatregelen in Zeeland maar liefst 300 miljoen euro uit. Toch zijn er nog steeds onbeantwoorde vragen, onder andere over natuurmaatregelen en de toekomstige bestuursstructuur rondom het Schelde-estuarium. Bovendien is lang niet iedereen overtuigd van nut en noodzaak van de verdieping van de Westerschelde. Het ontwikkelen van 600 hectare nieuwe estuariene natuur roept vragen op. Ook de regierol die Zeeland mogelijk op zich gaat nemen in de realisatie van de natuurprojecten in het Schelde-estuarium is onderwerp van gesprek. De komende maanden zullen dan ook vooral in het teken staan van het verschaffen van méér duidelijkheid, onder andere door het organiseren van twee informatiebijeenkomsten rondom de verdieping van de Westerschelde. Ook deze speciale uitgave, bestemd voor Zeeuwse politici, de leden van het BOWS en andere geïnteresseerden, maakt onderdeel uit van dit streven. Centraal in deze uitgave staan 30 vragen én antwoorden rondom het drieluik toegankelijkheid veiligheid natuurlijkheid. De vragen zijn beantwoord door het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en de Provincie Zeeland. Verder bevat deze uitgave een interview met gedeputeerde Thijs Kramer, ZLTO-voorzitter Peter de Koeijer en Adri Paauwe, ingezetene van het Waterschap Zeeuws- Vlaanderen, alsook een artikel over het BOWS en een verklaring van sleutelbegrippen. 1

2 2 verkeer ook in de toekomst van de brug gebruik zal blijven maken, is de directe noodzaak van de spoorlijn Axel Zelzate niet meer aanwezig: de spoorontsluiting op de oostoever kan worden ingevuld via verlenging van de huidige spoorlijn. Globale verkenningen van een aantal jaren geleden lieten bovendien geen positieve rendementen zien voor een aparte goederenlijn. [Provincie Zeeland] 4 Is het mogelijk de spoorlijn Axel - Zelzate te realiseren in samenhang met de Traktaatweg en noodzakelijke veiligheidsmaatregelen in de regio (o.a. in Sluiskil)? Omdat het tracé van de spoorlijn (die deels op Belgisch grondgebied ligt) nog niet is vastgesteld, is een gecombineerde aanbesteding op relatief korte termijn moeilijk realiseerbaar. Het lijkt echter niet waarschijnlijk dat dit zodanige schaalvoordelen oplevert dat aanleg van die spoorlijn daardoor financieel-economisch interessant wordt. [Provincie Zeeland/ Ministerie van 5 Leidt de verdieping tot hogere stroomsnelheden in de Westerschelde? Tijdens en enige tijd na de verdieping kunnen in de vaargeul licht hogere stroomsnelheden optreden in de lengterichting van de vaargeul. Dit veroorzaakt geen hinder voor de scheepvaart. Als in het kader van de flexibele stortstrategie minder gestort wordt in de nevengeulen zal de stroomsnelheid in de uitmonding van de nevengeul in de hoofdgeul kunnen toenemen. Dit zou eventueel hinderlijke dwarsstromen kunnen opleveren voor de scheepvaart. In de project-m.e.r. voor de verdieping wordt dit nader onderzocht. [Ministerie van 6 Veroorzaken hogere stroomsnelheden in de Westerschelde problemen voor schepen die de Zeeuwse havens in Vlissingen en Terneuzen willen bereiken? Kan dit schadelijk zijn voor de bedrijven in de havens? Invaren van de grootste schepen in deze havens gebeurt alleen tijdens stil van hoog, wanneer er minimale stroom is bij hoog water. Eventuele hogere stroomsnelheden hebben dan ook geen invloed (zie ook vraag 5). [Ministerie van Verkeer en Waterstaat] 7 Heeft de verdieping van de Westerschelde effecten op de stranden van Walcheren en Zeeuws-Vlaanderen? Is hierdoor schade voor de toeristische sector aan deze kusten te verwachten? De morfologische modellen laten zien dat er nauwelijks veranderingen zijn te verwachten in het mondingsgebied ten gevolge van de verdieping. Plaatselijke erosie van de stranden is een autonoom effect, onder andere veroorzaakt door het opdringen van de geul naar de kust. Als de veiligheid dit vereist, worden de stranden onderhouden door zandsuppleties. In de Ontwikkelingsschets is aangegeven dat voor de suppletie in het mondingsgebied eventueel aanlegbaggerspecie zal worden gebruikt. In de projectm.e.r. voor de verdieping wordt dit nader onderzocht. [Ministerie van Verkeer en Waterstaat] 8 Kan het verdrag met België uit 1839 waarin de bereikbaarheid van Antwerpen via de Westerschelde wordt gegarandeerd worden ontbonden? Het Scheidingsverdrag met België (1839) kan slechts ontbonden worden indien daarover met België overeenstemming wordt bereikt. Aangezien dit verdrag min of meer te beschouwen is als de geboorteakte van de Belgische staat is dit geen realistisch scenario. Overigens verplicht het verdrag Nederland er slechts toe de vaarweg naar Antwerpen te onderhouden c.q. in stand te houden. Al wordt wel anders beweerd, Nederland kan hieruit slechts lezen dat het de bestaande dimensies moet waarborgen. Nederland heeft opeenvolgende verdiepingen alleen geaccordeerd op basis van de verplichting tot goed nabuurschap. [Ministerie van 9 De verdieping van de Westerschelde kan mogelijk tegenvallende effecten hebben op de natuur. Welke procedures stellen deze effecten aan de orde? In de Ontwikkelingsschets is hierin voorzien door middel van procedures die in dat geval van start gaan. Deze procedures zijn in het bijzonder beschreven in de besluiten 2.d tot en met 2.h. Overigens wordt de kans op sterk tegenvallende effecten niet groot geacht op grond van de huidige kennis en informatie over het natuurlijk systeem van het Scheldeestuarium. De betreffende procedurebepalingen uit de Ontwikkelingsschets moeten daarom worden gezien als een vangnet voor het ergste geval voor de verdieping. Als uit vervolgonderzoek (waaronder de project-m.e.r. voor de verdieping en de passende beoordeling in het kader van de Vogel- en Habitatrichtlijn) ten behoeve van het Tracébesluit over de verdieping mocht blijken dat er tóch kans op schade is voor natuurwaarden, zal deze schade, als deze onvermijdbaar is, uiteindelijk moeten worden gecompenseerd. In deze situatie of wanneer er sprake zou zijn van noodzaak tot mitigatie is er aanvullend overleg nodig tussen de partijen. [Ministerie van Verkeer en Waterstaat/Ministerie van LNV] Ontwikkelingsschets, besluit 2.d t/m 2.h: Besluit 2.d: De Technische Scheldecommissie onderzoekt of het mogelijk is om vooraf een inventarisatie van mogelijke maatregelen tegen ongewenste ontwikkelingen op te stellen. Besluit 2.e: De beheerders van de Schelde stellen voor hun beheergebied vast of en in welke mate zich ongewenste ontwikkelingen voordoen. De Europese Vogel- en Habitatrichtlijn, de daarvan nog af te leiden instandhoudingsdoelstellingen en de streefbeelden van de Langetermijnvisie vormen hierbij het afwegingskader. Besluit 2.f: Binnen de kaders van de Technische Scheldecommissie stellen de beheerders van de Schelde voor hun beheergebied zonodig vast welke maatregelen worden uitgevoerd.

3 Besluit 2.g: Indien voor toekomstige ingrepen wordt vastgesteld wat de oorzaak is van de optredende negatieve ontwikkelingen, dan komen de kosten van de maatregelen ten laste van de veroorzaker. Wanneer dit niet mogelijk is, maken Vlaanderen en Nederland vanuit de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het estuarium afspraken over de verdeling van de kosten. Besluit 2.h: Bij de uitvoering van bovenstaande besluiten (2.b t/m 2.g) wordt, zowel voor onderzoek als voor advies, een vergelijkbare wijze van (samen)- werken toegepast als bij het opstellen en onderbouwen van de Ontwikkelingsschets. 10 Worden gelden voor eventuele aanvullende verplichtingen voor natuurherstel, mitigatie of natuurcompensatie die voortvloeien uit toetsing van de verdiepingseffecten aan de Vogel- en Habitatrichtlijn extra door het Rijk ter beschikking gesteld? In besluit 2.g (zie onder vraag 9) van de Ontwikkelingsschets is opgenomen dat de kosten hiervan ten laste komen van de veroorzaker. Daarbij zal rekening worden gehouden met de investeringen die Vlaanderen heeft gedaan. [Ministerie van Verkeer en Waterstaat/Ministerie van LNV] Veiligheid 11 Welke maatregelen worden genomen om het land te beschermen tegen overstromingen als gevolg van de verdieping van de Westerschelde? (golfbelasting waterkeringen) Als gevolg van de verdieping zal bij extreme storm de waterstand in het oosten van de Westerschelde ca. 5 cm hoger kunnen worden. De huidige waterkering is hiertegen bestand. Als gevolg van de stijgende zeespiegel zullen op lange termijn extra maatregelen nodig zijn. De verdieping zorgt niet voor extra golfbelasting op de waterkeringen (zie ook het Strategisch Milieueffectenrapport dat ten behoeve van de Ontwikkelingsschets is opgesteld). [Ministerie van 12 Hoe wordt zeker gesteld dat de conclusies uit de inventarisatie rond rampenbestrijding ook een vertaling krijgen naar de mogelijk dan aan te geven noodzakelijke maatregelen? De conclusies uit het Onderzoek naar Ongevallen en Rampenbestrijding in de Westerschelde-regio zullen in het bestuurlijk overleg tussen de CdK en de ministers BZK en V&W worden besproken. Doel van het onderzoek is het bepalen van de discrepantie tussen de hulpvraag en het hulpaanbod. Het bestuurlijk overleg zal in mei 2005 plaatsvinden. Uit de gesprekken die hierover tot op heden zijn gevoerd, blijkt dat alle partijen het belang van het onderzoek erkennen en bereid zijn om mee te werken aan de uitvoering van de voorgestelde conclusies. Eén voorgestelde maatregel zal zijn het afsluiten van een samenwerkingsovereenkomst tussen de betrokken partners. In deze overeenkomst worden de bevoegdheden, taken en verplichtingen van alle partijen neergelegd ten aanzien van de rampenbestrijding op de Westerschelde. [Provincie Zeeland] 13 Wie draagt de kosten van de aanvullende veiligheidsmaatregelen op de Westerschelde? De minister van Verkeer en Waterstaat heeft een budget van 4,5 miljoen euro ter beschikking gesteld voor het programma Nautische Veiligheid Westerschelde. Dit programma loopt tot en met Vanuit dit programma zijn nog aanvullende middelen verkregen uit INTERREG. Na afronding van het programma vallen nautische maatregelen onder de reguliere verantwoordelijkheid van de Nederlandse en Vlaamse scheepvaartautoriteiten. Tot deze maatregelen behoort bijvoorbeeld het aanpassen van de ankergebieden. Het gezamenlijk nautisch beheer wordt aangestuurd vanuit de Permanente Commissie van Toezicht op de Scheldevaart. Dit budget is overigens niet bestemd voor rampenbestrijding. De rampenbestrijding valt primair onder de verantwoordelijkheid van het Ministerie van BZK, de Provincie en de gemeenten. In het eerder aangehaalde Onderzoek naar Ongevallen en Rampenbestrijding in de Westerschelderegio zullen ook financiële afspraken worden gemaakt tussen het Ministerie van BZK, Provincie en betrokken gemeenten om de rampen-bestrijding te kunnen verbeteren. [Provincie Zeeland/Ministerie van Natuurlijkheid 14 Hoe is de omvang van 600 ha. natuurontwikkeling onderbouwd vóórdat de Instandhoudingsdoelen zijn vastgelegd en voldoet deze omvang aan de Vogel- en Habitatrichtlijn? Aan de formulering van de instandhoudingsdoelstellingen wordt al geruime tijd gewerkt. Deze werkzaamheden hebben parallel gelopen aan de voorbereiding van de Ontwikkelingsschets. Begrippenlijst In de Vragen & Antwoorden Estuariene Natuur Morfologie Scheidingsverdrag 1839 worden begrippen genoemd die niet altijd bekend zijn. De onderstaande lijst kan dan uitkomst bieden. Het geheel van structuren (schorren, slikken en platen, ondiep water en geulen) en processen van de rivier tot in de zee (fysisch, chemisch en biologisch) dat onder invloed staat van het getij. Ook wel vormleer, in dit geval de vorm van de bodem van de Westerschelde en de veranderingen daarin, bijvoorbeeld door waterbeweging en transport van sediment. Natuurcompensatie Het Scheidingsverdrag uit 1839 bekrachtigde de onafhankelijkheid van België. Het verdrag verplicht Nederland er toe, de vaarweg naar Antwerpen te onderhouden c.q. in stand te houden. Bestuursovereenkomst Overeenkomst tussen Provincie Zeeland en de ministers van Verkeer en Waterstaat en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit namens het kabinet, over de uitwerking van de Ontwikkelingsschets in Zeeland en de daarbij behorende afspraken. Dit betreft onder andere de invulling van de regierol van de Provincie Zeeland bij de uitvoering van de natuurprojecten. BOWS Bestuurlijk Overleg Westerschelde. Een regionaal overlegorgaan met betrekking tot de ontwikkelingen in en rond de Westerschelde en het Schelde-estuarium. Tevens forum voor discussie en standpuntvorming. In het BOWS participeren Golfbelasting Kracht die golven uitoefenen op waterkeringen. Instandhoudingsdoelstellingen Geformuleerde natuurdoelen voor behoud of herstel van leefgebieden, plant- en diersoorten van Europees belang (Vogel- en Habitatrichtlijn). Intergetijdengebied Het gebied dat droogvalt bij laagwater en bij hoogwater onder water staat; dit bestaat uit slikken en platen. MER Met een Milieu Effect Rapportage (MER) wordt onderzocht wat de effecten op het milieu zijn van een omvangrijk project, zoals bijvoorbeeld de verdieping van de Westerschelde. Maatregelen die nodig zijn om het verlies aan natuurwaarden op te vangen door datgene wat verloren gaat, elders te realiseren. Natuurontwikkeling Projecten waarmee de natuurwaarde van het Schelde-estuarium wordt versterkt en in absolute zin toeneemt. Natuurherstel Projecten die de natuurwaarde vergroten en waarmee een eerder verlies aan natuurkwaliteit wordt opgeheven. Ontwikkelingsschets 2010 Schelde-estuarium Plan met daarin een samenhangend pakket van maatregelen en projecten voor de ontwikkeling van het Schelde-estuarium op korte en middellange termijn op het gebied van veilig- Schelde-estuarium Deel van de Schelde onder invloed van het getij, bestaande uit de Boven- en Beneden- Zeeschelde, de Westerschelde en het mondingsgebied. Vogel- en Habitatrichtlijn Europese richtlijnen uit 1979 (Vogel) en 1992 (Habitat), die zich richten op bescherming van soorten en gebieden die op Europese schaal van belang zijn. Bescherming vindt onder meer plaats door het aanwijzen van beschermingszones. Zandsuppletie Stranden van een nieuwe zandlaag voorzien door het opspuiten van zand. Het zand dient als een "slijtlaag" voor de invloeden van zee en wind. 3 overheden (Rijk, Provincie, gemeenten en waterschappen) en belangenorganisaties die betrokken zijn bij het estuarium. Vlaamse overheden zijn toehoorder. Het Schelde Informatiecentrum valt onder het BOWS en informeert over alle aspecten van het Schelde-estuarium. ( Mitigeren Het treffen van maatregelen om schade aan de natuur (soorten of habitat) te vermijden of te beperken bij ingrepen die schadelijk kunnen zijn voor de natuurfunctie. heid, toegankelijkheid en natuurlijkheid. Rijksprojectenprocedure Procedure waarmee de besluitvorming over ruimtelijke investeringsprojecten die van nationaal belang zijn, wordt gestroomlijnd, gecoördineerd en daarmee versneld. De projecten worden uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van het Rijk.

4 4 Als basis voor de natuurvoorstellen in de Ontwikkelingsschets hebben gediend: de habitats en de soorten die het Westerscheldegebied kwalificeren als Vogel- en Habitatrichtlijngebied, alsmede de processen die aan hun voorkomen ten grondslag liggen. Geconstateerd is dat de natuurmaatregelen uit de Ontwikkelingsschets qua omvang en natuurtype in elk geval in de instandhoudingsdoelstellingen passen en vooruit kunnen lopen op de formele vaststelling ervan. De omvang van min. 600 ha. voldoet hiermee aan de Vogel- en Habitatrichtlijn. [Ministerie van LNV] 15 Wie draagt de kosten van het beheer na realisering van de 600 ha. natuur? De jaarlijkse kosten van het beheer vallen niet binnen de raming van 200 miljoen euro, uitgezonderd de kosten gedurende de periode van uitvoering van het totale project. De kosten van het beheer worden daarna gedragen door de reguliere natuurbeherende organisaties, conform de landelijke Subsidieregeling Natuurbeheer (SN) of de op dat moment geldende regeling voor natuurbeheer en de provinciale invloedssferenkaart (uit het Natuurgebiedsplan Zeeland). [Ministerie van LNV] 16 Waarmee onderbouwt LNV de omvang van het budget van 200 miljoen euro? En is hierover voldoende onderhandeld? Zijn de maximaal haalbare bedragen binnengehaald? Voor de realisering van het natuurpakket in het Westerscheldegebied geldt een voorlopige raming van 200 miljoen euro. Deze raming is gebaseerd op onder meer verkenningen van de Bouwdienst Rijkswaterstaat op basis van de nog globale plannen voor de Ontwikkelingsschets. De raming wordt daarom voldoende geacht om de taakstelling van minimaal 600 ha. in 2010 te kunnen realiseren. Op basis van de concretere inrichtingsplannen zal blijken of deze raming correct is. De Provincie en het Rijk waken daarbij over de kosteneffectiviteit en kostenefficiëntie. Voor de Provincie is uitgangspunt, dat het Rijk verantwoordelijk is voor de financiering van de benodigde natuurprojecten en dat Zeeland zelf niet financieel zal bijdragen. [Ministerie van LNV/Provincie Zeeland] 17 Is de omvang van de natuurontwikkeling van 600 ha. gekoppeld aan het budget van 200 miljoen euro? De raming is gebaseerd op het realiseren van de natuurtaakstelling van minimaal 600 ha. Het budget is niet taakstellend, maar een voorzichtige, best mogelijke raming van de kosten van de natuurmaatregelen. [Ministerie van LNV] 18 Welke voorwaarden worden gesteld aan een regierol van de Provincie Zeeland bij de selectie en uitvoering van natuurprojecten in Zeeland? Vertrekpunt is dat de Provincie loyaal meewerkt in het verdere besluitvormingsproces, volgens de termen van het Memorandum van 11 maart 2005 en van de Ontwikkelingsschets en in goede samenwerking met de overige instanties die verantwoordelijkheden dragen bij de tenuitvoerlegging van de Ontwikkelingsschets (zie ook besluit 3.c uit de Ontwikkelingsschets). Over de concrete invulling van de samenwerking tussen Rijk en Provincie terzake worden nog afspraken gemaakt binnen een nog vast te stellen bestuursovereenkomst. [Ministerie van LNV/Ministerie van Ontwikkelingsschets, besluit 3c: Besluit 3.c: Voor natuurontwikkeling zijn de volgende besluiten genomen: uiterlijk 1 juli 2005 worden voor de verschillende zones de concrete projecten aangewezen; voor deze projecten worden de benodigde uitvoeringsprocedures zo spoedig mogelijk doorlopen, zodat zij voor 2010 gerealiseerd kunnen zijn of in uitvoering zijn genomen. In de Westerschelde worden de volgende drie ecologische zones onderscheiden: 1 mondingsgebied (inclusief Zwin): Vlakte van Raan tot Vlissingen 2 zone Vlissingen Hansweert; 3 zone Hansweert grens (inclusief Hertogin Hedwige- en Prosperpolder) In het memorandum van Overeenstemming van 11 maart 2005 is als startdatum 2007 afgesproken voor de uitvoering van vaarwegverruiming en natuurprojecten langs de Westerschelde. 19 Welke voordelen heeft de Zeeuwse regierol en hoe verhoudt die regierol zich tot de Rijksprojectenprocedure? In de beoogde samenwerking van Rijk en Provincie in dit dossier behoudt het Rijk de formele eindverantwoordelijkheid en kan het Rijk realisatie afdwingen. Dit houdt ook in dat voorstellen ter formele besluitvorming worden voorgelegd aan het Rijk. Dit in verband met de nationale en internationale belangen van het project. Daarnaast zal de Provincie in samenspraak met de direct betrokkenen, de lokale besturen, de waterschappen en de groeperingen van bewoners en maatschappelijke belangen de inhoudelijke invulling van de projecten en het voorbereidend onderzoek voor de vervolgbesluiten verzorgen. Vanuit deze regierol streeft de Provincie er ook naar om de estuariene natuurprojecten zoveel mogelijk te combineren met integrale gebiedsgerichte projecten. [Provincie Zeeland/Ministerie van LNV] 20 Hoe wordt grensoverschrijdende samenwerking in de gebieden bij Saeftinge en het Zwin georganiseerd en hoe wordt de regierol van de Provincie Zeeland dan gerealiseerd? In het kader van de besluitvorming over de Ontwikkelingsschets is afgesproken dat voor deze gebieden Vlaanderen als projecttrekker voor de uitvoering zal optreden. In het kader van de Bestuurs-overeenkomst wordt één en ander nog nader uitgewerkt. [Ministerie van LNV] 21 Vallen de kosten van de regierol binnen het budget van 200 miljoen euro? Ja, de kosten van de regierol vallen binnen het budget dat het Rijk ter beschikking stelt voor de uitvoering van het natuurpakket. [Ministerie van LNV]

5 22 Welk pakket maatregelen geldt als landbouwflankerend beleid? Het pakket zal bestaan uit adequate regelingen ten behoeve van de direct betrokken agrariërs zowel voor hen die hun bedrijf willen beëindigen als voor diegenen die hun bedrijf elders willen voortzetten. Daarnaast wordt nadrukkelijk overwogen om maatregelen op te nemen ter verbetering van de landbouwstructuur in de wijdere omgeving van de natuurprojecten: in de vorm van een grondruilbank en een agrarisch ontwikkelingsfonds. [Provincie Zeeland/ Ministerie van LNV] 23 Op welke wijze is de Zeeuwse landbouw betrokken bij het overleg over dit pakket? In de Ontwikkelingsschets is vastgelegd dat met de landbouwsector een afsprakenkader zal worden overeengekomen voorafgaand aan de verdere planvoorbereiding. Er zijn besprekingen gaande met de ZLTO. In de bestuursovereenkomst tussen Rijk en Provincie zal naar dit convenant worden verwezen. [Provincie Zeeland/Ministerie van LNV] 24 De waterkeringen worden betrokken bij de natuurmaatregelen. Hoe vindt verrekening van kosten plaats? Behoud van voldoende veiligheid is randvoorwaarde voor de natuurontwikkeling. Verlegging van de waterkeringen ter wille van de natuurontwikkeling wordt dan ook gefinancierd uit de natuurmiddelen. Als in 2006 uit de toetsing aan de criteria van de Wet op de Waterkering blijkt dat voor locaties waar dijkverlegging aan de orde is tevens dijkversterkingen nodig zijn (bijvoorbeeld door toename van de golfbelasting), dan zal Verkeer en Waterstaat de hiervoor eventueel uit oogpunt van veiligheid extra te maken kosten in samenwerking met de Unie van Waterschappen en het IPO opnemen in het jaarlijks vast te stellen Hoogwaterbeschermingsprogramma. [Ministerie van LNV/Ministerie van 25 Hoe wordt veiliggesteld dat kosten die boven de 200 en 100 miljoen euro uitkomen niet door Zeeland moeten worden betaald? De voorlopige raming van 200 miljoen euro voor de natuurprojecten is globaal. De raming wordt voldoende geacht om de taakstelling te realiseren en zal op basis van concrete inrichtingsplannen worden bijgesteld. Indien onverhoopt sprake is van kostenoverschrijdingen dan zal in eerste instantie worden gezocht naar kostenbesparende aanpassingen van de uitwerkings- en inrichtingsvoorstellen. Het Rijk draagt de eindverantwoordelijkheid voor de realisatie en draagt daarom ook het risico voor dit bedrag. In de bestuursovereenkomst wordt één en ander verder vastgelegd. [Ministerie van LNV] Anders ligt dat bij de realisatie van de havengerelateerde infrastructuur. Als de verbreding van de N62 leidt tot hogere kosten dan is afgesproken, zijn deze kosten voor rekening van de Provincie. [Ministerie van Verkeer en Waterstaat/Provincie Zeeland] 26 In welke mate wordt de nieuw aan te leggen natuur openbaar toegankelijk? Leidt dit tot extra VHR-verplichtingen? Bij het ontwikkelen van nieuwe natuur zal deze natuur zoveel mogelijk openbaar toegankelijk zijn, bijvoorbeeld voor recreatie. Bij de verdere uitwerking zal hiermee rekening worden gehouden. Dit leidt niet tot extra VHR-verplichtingen. [Ministerie van LNV] Algemeen 27 Hoe ziet de toekomstige bestuursstructuur rond het Schelde-estuarium eruit en welke positie neemt het Provinciebestuur hierbij in? De toekomstige bestuursstructuur ligt nog niet vast; hierover wordt de komende maanden onderhandeld. Voorzien wordt een simpele, efficiënte en transparante structuur, waar de bestuurlijke en maatschappelijke organisaties in de regio worden betrokken. Genoemde transparantie moet het mogelijk maken dat GS verantwoording afleggen aan PS. Het OAP zal nog advies uitbrengen over de toekomstige bestuursstructuur en de bijbehorende taken en verantwoordelijkheden. Belangrijk is daarbij de regierol van de Provincie Zeeland. Op dit punt is bepaald dat de Provincie wordt betrokken in het bewindsliedenoverleg. Het Bestuurlijk Overleg Westerschelde (BOWS) verkent de mogelijkheden om tot een geregelde grensoverschrijdende samenspraak te komen met een Vlaamse evenknie (i.o.). [Provincie Zeeland] 28 Op welke wijze is gewaarborgd dat het Provinciebestuur direct invloed kan uitoefenen op het beleid over en het beheer van het Scheldeestuarium? Recent is een Vlaams-Nederlandse onderhandelingsdelegatie samengesteld waar ook de Provincie Zeeland deel van uitmaakt. De opdracht is een verdrag Schelde-estuarium voor te bereiden. [Provincie Zeeland] 29 Hoe verhouden de maatregelen in de Ontwikkelingsschets zich tot de Langetermijnvisie Schelde-estuarium (Streefbeeld 2030)? De Ontwikkelingsschets is de tussen Nederland en Vlaanderen afgesproken uitwerking van de Langetermijnvisie voor de eerstkomende periode. De kenmerken van het streefbeeld 2030 uit de Langetermijnvisie zijn als criteria opgenomen in het beoordelingskader voor de Ontwikkelingsschets. De toepassing van deze criteria bij de beoordeling van oplossingen is beschreven in de hoofdstukken 5, 6 en 7 van de Ontwikkelingsschets. [Ministerie van LNV/Ministerie van Verkeer en Waterstaat] Criteria 1 t/m 4 uit de Ontwikkelingsschets: Criterium 1: Worden de fysieke kenmerken (een open en natuurlijk mondingsgebied, het meergeulensysteem, de meanders, de diversiteit van de schorren, slikken en platen) van het estuarium in stand gehouden of zelfs verbeterd? Criterium 2: De mate waarin wordt bijgedragen aan de veiligheid tegen overstromen als belangrijke voorwaarde voor beide landen. Criterium 3: De mate waarin een bijdrage wordt geleverd aan de toegankelijkheid van de Scheldehavens (met name Antwerpen) als trekpaard voor de welvaart. Criterium 4: De mate waarin wordt bijgedragen aan een gezond en dynamisch ecosysteem. 30 Wat is de opvatting van het kabinet over de samenwerking in het kader van het havenmemorandum en hoe wil het kabinet die samenwerking bevorderen? Het Rijk ondersteunt grensoverschrijdende samenwerking tussen havens, waar het de publieke taken betreft, zoals is weergegeven in hoofdstuk 5 van de recent verschenen kabinetsnota "Zeehavens: ankers van de economie". [Ministerie van 5

6 Wikken en wegen rond standpunt verdiepen Westerschelde 6 MIDDELBURG Zeeland is tegen de derde verdieping van de Westerschelde, maar zit wel vast aan het kabinetsbesluit daarover. Als het dan tóch moet, dan halen we eruit wat erin zit. Vanuit deze gedachte is een wensenpakket neergelegd in Den Haag dat in grote lijnen gehoor vond. Het kabinet heeft de provincie Zeeland gevraagd regie te voeren over de natuurprojecten die nodig zijn om de natuurwaarde van de Westerschelde te versterken. Voor Zeeland is het nu wikken en wegen: tegen verdiepen blijven of invloed uitoefenen op de uitvoering. Hoog tijd om de stand van zaken eens van verschillende kanten te belichten. Nederland en Vlaanderen werken sinds 2001 aan een plan waarin Westerschelde en Zeeschelde op drie punten centraal staan: de natuurlijke waarde van de Schelde, de veiligheid van land en inwoners en de toegankelijkheid van de haven Antwerpen. De verdieping van de Westerschelde, nodig om Antwerpen onafhankelijk van het getij bereikbaar te houden voor grote zeeschepen, betekent in dit plan dat Nederland op haar grondgebied elf drempels moet wegbaggeren. Volgens nu bekende gegevens zal dit geen grote, negatieve effecten op de natuur hebben. De 600 hectare nieuwe estuariene natuur (onder invloed van het getij red.) waartoe het kabinet heeft besloten zijn geen gevolg van de verdieping, maar moeten de natuurwaarde versterken. Het omzetten van landbouwgrond in estuariene natuur is daarvan één van de gevolgen en dat ligt in Zeeland gevoelig. Om er voor Zeeland het beste uit te halen, hebben Zeeuwse overheden en belangenorganisaties verschillende wensen bij het kabinet neergelegd. Nieuwe infrastructuur Zeeland heeft hoog ingezet. We hebben aangegeven dat niet alleen de haven van Antwerpen, maar ook ónze havens goed bereikbaar moeten blijven, aldus Thijs Kramer, gedeputeerde van de Provincie Zeeland. Verder hebben we de minister gevraagd aan welke natuurverplichting we nu precies vastzitten in het kader van de Vogel- en Habitatrichtlijn en erop aangedrongen daar ook voldoende geld voor beschikbaar te stellen. Daarnaast hebben we aangedrongen op maatregelen die de risico s van het vervoer van gevaarlijke stoffen over de Westerschelde moeten terugdringen. De gedeputeerde is van mening dat Den Haag goed heeft geluisterd naar de wensen vanuit Zeeland. De regering heeft 100 miljoen euro toegezegd voor de verdubbeling van de wegen van en naar de Westerscheldetunnel, inclusief een verdubbeling van de weg naar Gent. Het kabinet heeft aangegeven dat we 600 hectare nieuwe estuariene natuur moeten realiseren om te kunnen voldoen aan de Vogel- en Habitatrichtlijn; daarvoor is 200 miljoen euro beschikbaar gesteld. Verder is met medewerking van Antwerpse havenbedrijven een forse stap gezet richting veilig wonen aan de oevers van de Westerschelde. Al met al ben ik van mening dat we zeker niet met lege handen zitten. Ga maar na: de verdieping op zich kost 250 miljoen euro, voor natuurontwikkeling en infrastructuur krijgen we 300 miljoen. Bittere pil Ondanks de vele toezeggingen van het kabinet heerst er in Zeeland nog steeds een gevoel van zij de lusten, wij de lasten. Zo kijkt ook Peter de Koeijer ertegenaan. De voorzitter van de ZLTO in Zeeland maakt zich grote zorgen over de ontpoldering. Het is uiterst pijnlijk voor de boeren die het treft. Bovendien doet het teruggeven van 600 hectare landbouwgrond aan de zee afbreuk aan de veerkracht van de sector die het toch al zwaar heeft. Zoiets werkt door in de hele Zeeuwse economie. De Hertogin Hedwigepolder en Het Zwin zijn al aangewezen. Nu wordt gezocht naar de resterende 300 hectare. Dat veroorzaakt onrust; een situatie waarin sommige boeren al jaren verkeren. Wij willen een goede regeling voor diegenen die de pech hebben dat hun grond aan de natuur teruggegeven moet worden en een stimulans voor de sector als geheel. Momenteel zijn we bezig met plannen voor een Landbouwontwikkelingsfonds dat boeren een steun in de rug moet geven bij diepte-investeringen. Daarover zijn gesprekken gaande met de Provincie en het ministerie. Laten we in ieder geval hopen dat onteigeningsprocedures ons bespaard blijven! Gedeputeerde Kramer heeft begrip voor de gevoelens onder Zeeuwse agrariërs. Het is buitengewoon vervelend voor de boeren die het betreft. We hebben het Rijk dan ook gevraagd om voldoende budget en we denken goed na over hoe we hiermee omgaan. De verdieping kost 250 miljoen, voor natuur en infra krijgen we 300 miljoen Thijs Kramer Peter de Koeijer We doen er alles aan om de bittere pil te vergulden. Aan de andere kant, tegenover het verlies van 600 hectare landbouwgrond staan verwachte opbrengsten van de verdieping. Uit onderzoek is gebleken dat eenderde van de economische baten in Nederland terechtkomt. Onderbouwing Je kunt je afvragen wat er gebeurt als 600 hectare nieuwe natuur onvoldoende blijkt. Volgens Kramer hoeft Zeeland zich daarover geen zorgen te maken. De onderbouwing van die 600 hectare is de verantwoordelijkheid van minister Veerman. Blijkt die inschatting niet te kloppen, dan moet het Rijk zorgen voor extra middelen, ook in het kader van landbouwflankerend beleid. De Koeijer daarentegen wil elk risico op het inleveren van nóg meer landbouwgrond uitsluiten. Laat de minister vóór de zomer maar met een goede onderbouwing komen. Wij hebben namelijk het gevoel dat de kwaliteit van de natuur in de Westerschelde de laatste 20, 25 jaar erop vooruit is gegaan. Gevoelsmatig is het onlogisch dat er extra natuur bij moet komen. En dan ook nog op specifieke locaties. Vroeger was de Westerschelde een open riool. En nu ineens is het een hoogwaardig natuurgebied dat niet goed genoeg meer zou zijn? Dat wil er bij mij niet in. Waarom realiseren ze die natuurgebieden niet voor de kust? Dan heb je meteen golfbrekers tegen de verhoging van de zeespiegel. Effecten op het water Met dat laatste zijn we beland bij een onderwerp dat in de discussie over de verdieping enigszins op de achtergrond blijft. Het gaat ook om maatregelen ter verbetering van de veiligheid tegen overstromingen vanwege de verdieping én klimatologische veranderingen. Voor de bedachte maatregelen geldt dat het mes aan twee kanten snijdt, namelijk verbetering van de veiligheid én de natuur. Volgens Adri Paauwe van het Waterschap Zeeuws-Vlaanderen leidt de verdieping mogelijk tot meer opstuwing en een grotere stroomsnelheid van het water in de Westerschelde. Momenteel wordt onderzocht welke effecten dit heeft. We moeten er in ieder geval voor waken dat de verdiepte vaargeul te dicht bij de zeedijk Uit onderzoek is gebleken dat eenderde van de economische baten in Nederland terechtkomt Adri Paauwe komt. Ook moeten we er rekening mee houden dat de nieuwe generatie containerschepen groter en sneller is. Dit veroorzaakt hogere golven. De risico s van de verdieping liggen voornamelijk in België. Daar zijn de dijken veel lager en is het verschil tussen eb en vloed in de Schelde vanwege het flessenhalseffect veel groter dan in de Westerschelde. België heeft ervoor gekozen om gecontroleerde overstromingsgebieden aan te wijzen. België accepteert überhaupt een veel groter overstromingsrisico dan Nederland. Paauwe begrijpt dat in Zeeland veel weerstand is tegen het teruggeven van land aan de zee. Dit maakt vooral emoties los bij mensen die de Watersnoodramp hebben meegemaakt en bij de betreffende boeren. Tegelijkertijd ziet hij ook kansen in de verdieping. Door de natuurontwikkeling komen er meer mogelijkheden voor toerisme en recreatie; dat kan een impuls zijn voor de streek. Hij benadrukt wél dat het Waterschap niet wil opdraaien voor extra onderhoudskosten als gevolg van de verdieping. Die komen wat ons betreft voor rekening van het Rijk. Regie: ja of nee? De komende weken moeten de Zeeuwse organisaties zich buigen over de voor- en nadelen die kleven aan de regierol die Zeeland mogelijk op zich gaat nemen in de ontwikkeling van natuurprojecten. Als het niet anders kan, dan kunnen we beter zélf bepalen waar en hoe we die 600 hectare natuur realiseren, vinden gedeputeerde Kramer en Adri Paauwe. ZLTO-voorzitter De Koeijer daarentegen wil de regie alleen naar Zeeland halen als er voldoende draagvlak is. Noodzaak en nut moeten duidelijk zijn. Anders krijg je vertroebelde verhoudingen. Het aanwijzen van ontpolderingsgebieden is een vervelende klus. Voor mij hoeft het niet. Volgens Kramer heeft Zeeland echter geen andere keuze. Als we het niet zelf doen, krijgen we ook geen geld voor nieuwe infrastructuur en natuur. Dan gaan de natuurprojecten tóch door, mèt onteigeningsprocedures en zónder een goed flankerend beleid voor de landbouw. Het is een lastige keuze, maar volgens mij kunnen we niet anders dan ja zeggen tegen de regierol.

7 De rol van BOWS, ProSes en OAP Waken over de toekomst van de Schelde De Westerschelde is van groot belang voor Zeeland en Vlaanderen. De Zeeuwse havens en daaraan gerelateerde bedrijven leveren een belangrijke bijdrage aan de economie van Zeeland, net als recreatie en toerisme op en langs het water. Daarnaast is de Westerschelde, als overgangsgebied tussen zoete rivier en zoute zee, een uniek estuarien natuurgebied en een leefgebied voor planten en dieren. Er zijn in het Westerscheldegebied tal van ontwikkelingen gaande waarvoor verschillende overlegorganen in het leven zijn geroepen. Zij moeten waken over de toekomst van de voor Zeeland en Vlaanderen zo belangrijke rivier. Eén daarvan is het Bestuurlijk Overleg Westerschelde (kortweg: BOWS). Het BOWS fungeert als regionaal overlegorgaan en coördinatiepunt met betrekking tot de ontwikkelingen in en rond de Westerschelde en het Scheldeestuarium. Het is een forum voor discussie en standpuntvorming voor overheden en belangenorganisaties die betrokken zijn bij het estuarium. Het stelt zich verder tot taak om communicatieen informatiekanaal te zijn voor een breed publiek. Hiervoor is het Schelde Informatiecentrum opgericht. In het BOWS hebben bij de Westerschelde betrokken overheden en belangengroeperingen zitting. De Provincie Zeeland treedt op als voorzitter. Verder zijn de gemeentes langs de Westerschelde vertegenwoordigd (Borsele, Hulst, Kapelle, Reimerswaal, Sluis, Terneuzen, Veere en Vlissingen), het Waterschap Zeeuws-Vlaanderen, het Waterschap Zeeuwse Eilanden, de ZMF, de ZLTO, de Ministeries van Verkeer en Waterstaat en van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Rijkswaterstaat Zeeland, Breed Overleg Wateren, Zevibel, het Zeeuws Landschap en Natuurmonumenten. Het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en de Provincie Antwerpen zijn toehoorder in het overleg. ProSes Het BOWS is niet het enige platform dat zich bezighoudt met de toekomst van de Westerschelde. In 2001 presenteerden de Vlaamse en Nederlandse overheid de Langetermijnvisie Westerschelde, hierin staat het streefbeeld voor het gebied voor 2030 weergegeven. Begin 2002 besloten de ministers van beide landen het plan voor de middellange termijn uit te werken en te starten met de realisatie van de doelen van de Langetermijnvisie. De Projectdirectie Ontwikkelingsschets Schelde-estuarium (ProSes) werd speciaal voor dit doel opgericht. ProSes kreeg de opdracht een ontwikkelingsschets op te stellen met de maatregelen voor de periode tot De maatregelen hebben betrekking op drie zogenaamde luiken : veiligheid, natuurlijkheid en bereikbaarheid. OAP Om de belangen van de regionaal betrokken partijen in de plannen te kunnen betrekken, stelden bewindslieden het Overleg Adviserende Partijen in: OAP. Daarin kunnen belanghebbenden hun advies over de ontwikkelingen in de drie luiken uitbrengen. Het BOWS nam zitting in dit overleg en heeft zo de algemene belangen van alle hierin vertegenwoordigde partijen behartigd. Het OAP gaf in 2004 advies over de eerste Ontwikkelingsschets. De bewindslieden hebben het OAP gevraagd ook tijdens de uitvoering van de Ontwikkelingsschets te adviseren. Het gaat hierbij onder meer over de gewenste samenhang en voortgang van projecten en het toetsen van projecten aan de uitgangspunten en randvoorwaarden van de Ontwikkelingsschets. Meer weten? In het artikel 'Wikken en wegen rond standpunt verdiepen Westerschelde' op pagina 6, geven BOWS-voorzitter Thijs Kramer en de leden Peter de Koeijer en Adri Paauwe hun visie op de Ontwikkelingsschets en hoe de belangen van Zeeland hierin tot uitdrukking komen. 7

8 Provincie Zeeland INDICATIEVE OVERZICHTSKAART bij het rapport Ontwikkelingsschets 2010 Schelde-estuarium Besluiten van de Nederlandse en Vlaamse regering februari 2005 In de tijd gezien 8 Januari 2001 Vlaanderen en Nederland stellen de Langetermijnvisie (LTV) vast. Hierin is het streefbeeld voor het Scheldeestuarium voor 2030 vastgelegd Memorandum van Vlissingen wordt ondertekend door Vlaanderen en Nederland. De beide partijen komen onder andere overeen dat er een Ontwikkelingsschets moet worden gemaakt. Dit in navolging op het Memorandum van Kallo van Start Projectdirectie ontwikkelingsschets Schelde-estuarium (ProSes). ProSes heeft als opdracht de Ontwikkelingsschets op te stellen. Hierin staan maatregelen voor de periode tot 2010 die het streefbeeld van de LTV in 2030 dichterbij brengen. 11 maart 2005 Nederland en Vlaanderen bereiken overeenstemming over de Ontwikkelingsschets en ondertekenen een Memorandum van Overeenstemming waarin onder meer afspraken zijn vastgelegd over de verdeling van de kosten. Er is afgesproken dat er een bestuursovereenkomst komt tussen Rijk en Provincie. 18 maart 2005 Tijdens de Statenvergadering wordt de Ontwikkelingsschets en het eindadvies Overleg Adviserende Partijen en rapport commissie MER besproken. 10 mei 2005 Informatiebijeenkomst voor Statenleden, gemeenteraadsleden, Algemene Vergadering van Waterschappen en bestuurlijk overleg Westerschelde (BOWS) over de Verdieping van de Westerschelde, Arion Hotel Vlissingen. 17 mei 2005 Informatiebijeenkomst voor publiek en maatschappelijke organisaties over de Verdieping van de Westerschelde, Scheldetheater Terneuzen. 25 mei 2005 Statencommissie Ecologie en Water: behandeling notitie over bestuursovereenkomst Rijk en Provincie. 2 juni 2005 Behandeling Statenvoorstel in BOWS: behandeling notitie over bestuursovereenkomst Rijk en Provincie. 17 juni 2005 Statenvergadering: behandeling notitie over bestuursovereenkomst Rijk en Provincie. Zomer 2005 Tweede Kamer behandelt kabinetsbesluit over Ontwikkelingsschets Start van de uitvoering van vaarwegverruiming en natuurprojecten langs de Westerschelde. Colofon Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Uitgave Provincie Zeeland, met dank Provincie Zeeland aan het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en het Ministerie van Verkeer en Waterstaat Coördinatie Afdeling Communicatie Provincie Zeeland Redactie Afdeling Communicatie Provincie Zeeland, Melanie Poorts Grafische realisatie LnO drukkerij/uitgeverij, Zierikzee Foto's Mechteld Jansen, Lex Kattenwinkel, RIKZ: Jan vd Broeke, Schelde Informatiecentrum: Anita Eijlers, Jaap Wolterbeek Kaartmateriaal ProSes2010 Oplage 1500 stuks Correspondentieadres Provincie Zeeland, Directie RMW, Postbus 165, 4330 AD, Middelburg