Gezonde voeding in de huisartsenpraktijk. Jaap Seidell, VU en VUmc

Transcriptie

1 Gezonde voeding in de huisartsenpraktijk Jaap Seidell, VU en VUmc

2 voedingsrichtlijnen

3 Hoeveel kun je voorkomen als je alles goed doet? Walter Willett

4 Gezondheidsverlies in Nederland ten gevolge van voeding Ongezonde voeding Overgewicht Salmonella e.d. Chemicalien in voedsel RIVM rapport Ons Eten gemeten RIVM.nl Aantal gezonde levensjaren verloren per jaar

5

6 Stelling Obesitas is een chronische aandoening. Crash diëten met succes op korte termijn, passen niet bij de noodzakelijke levenslange leefstijlveranderingen voor een optimale kwaliteit van leven.

7

8 Too many diets?

9 Obese patients have unrealistic weight loss goals Outcome Weight (lbs) % Reduction Initial Dream Happy Acceptable Disappointed

10 De houdbaarheid van dieet goeroe s?

11 Modedieet 1: zelfhulpboeken

12 12

13 Modedieet 2: koolhydraatbeperkt dieet Definitie niet eenduidig: gram kh per dag Verder ad libitum Werkingsmechanisme: Diurese als gevolg van glycogeen depletie Spontane energierestrictie door: Monotoon dieet Verzadiging eiwit/vet/ketonvorming Laag glykemische index Langere duur van het dieet door minder uitval? E.C. Wetsman, R.D. Feinman ea: Low-carbohydrate nutrition and metabolism; Am J Clin Nutr 2007;86:

14 Dr. Frank starterset

15 Modedieet 2: koolhydraatbeperkt dieet Effect in vergelijking met laag vet/hoog kh dieet na 6 maanden: Meer gewichtsverlies lager TG, hoger HDL, LDL en ffa lager HbA1c Na 12 maanden geen significant verschil Hession M ea. Systematic review of randomized controlled trials of low-carbohydrate vs. low-fat/low-calorie diets in the management of obesity and its comorbidities. Obes Rev Jan;10(1): Epub 2008 Aug 11. G. Boden, K Sagrad ea; Effect of a low-carbohydrate diet on appetite, blood glucose levels and insulin resistance in obese patients with type 2 diabetes; Ann Intern Med 2005;142:403-11

16 koolhydraatbeperkt dieet Veiligheid: Hoog verzadigd vet! Maar -> verbeterd lipidenprofiel? Veiligheid lange termijn? (cardiovasculair risico) Obstipatie? Osteoporose? Jicht? Nierstenen? Volwaardigheid: Laag in granen, fruit en zuivelproducten Deficiënties vit. B1, B6, C, E, foliumzuur, calcium, magnesium Advies: multi-vitamine + calcium (vrouwen) + evt vezelpreperaat Hession M ea. Systematic review of randomized controlled trials of low-carbohydrate vs. low-fat/low-calorie diets in the management of obesity and its comorbidities. Obes Rev Jan;10(1): Epub 2008 Aug 11. S.R. Smith, M.D. A Look at the Low-Carbohydrate Diet N Engl J Med 2009, 361;23: Nordmann AJ ea. Effects of low-carbohydrate vs low-fat diets on weight loss and cardiovascular risk factors: a meta-analysis of RCT s. Arch Int Med 2006 feb;166:

17 koolhydraatbeperkt dieet Positief: Effectief op korte termijn (goede evidence) Lagere uitval (beter vol te houden?) Negatief: Effectief lange termijn? Veiligheid lange termijn? Aandachtspunten: Motivatie patient Aanpassen anti-diabetica! Vervangen verzadigd vet door onverzadigd vet (oliën/vis/noten) Suppletie multivitamine/calcium/vezels Combinatie met gedragstherapie en/of beweging

18 LC and mood Over 1 year, there was a favorable effect of an energy-restricted LF diet compared with an isocaloric LC diet on mood state and affect in overweight and obese individuals. Both diets had similar effects on working memory and speed of processing Long-term Effects of a Very Low-Carbohydrate Diet and a Low-Fat Diet on Mood and Cognitive Function. Arch Intern Med. 2009;169 :

19

20 Duckstadkrant, april 2010

21 Conclusies Op vrijwel alle diëten val je af (op de korte termijn). Voor lange-termijn effecten moet duurzaam het gedrag worden veranderd. Gedragsverandering is het terrein van psychologen en niet van internisten. Gecombineerde leefstijlinterventies met langdurige begeleiding gericht op relapseprevention zijn de hoeksteen van de zorgstandaard obesitas (die eind dit jaar uitkomt).

22 Uitgangspunten Zorgstandaard Obesitas Obesitas is een chronische ziekte Zorg richt zich op optimale ondersteuning van de patiënt bij zelfmanagement, met als doel gezondheidswinst, optimale kwaliteit van leven en maatschappelijke participatie Eén centrale zorgverlener als aanspreekpunt, met een zorggroep waar multidisciplinair wordt gewerkt en samen met de patiënt een individueel zorgplan wordt opgesteld.

23

24

25

26

27 Voeding en Welvaarts -ziekten Tandbederf Hart- en vaatziekten Obesitas, diabetes Osteoporose Kanker? Dementie?

28 Vis

29 Is vis gezond? Goed: omega-3 vetzuren / n-3 vetzuren / n-3 PUFA / visvetzuren Nutriënt dat het lichaam zelf niet voldoende kan maken

30 Wat zijn omega-3 vetzuren? Essentiële vetzuren: Nutriënt dat het lichaam niet zelf voldoende kan maken Cellen bezitten geen enzymen die omega-3 vetzuren kunnen maken Cellen kunnen geen andere vetzuren omzetten in omega-3 vetzuren Andere namen: n-3 vetzuren, n-3 PUFA

31 Chemische structuur Eerste dubbele binding op n-3 of omega-3 positie CH3 3 COOH Alpha-linoleenzuur (ALA, C18:3n-3) Plantaardige olie CH3 3 Eicosapentaeenzuur (EPA, C20:5n-3) 3 COOH COOH Vette vis CH3 Docosahexaeenzuur (DHA, C22:6n-3)

32 Bronnen van EPA en DHA Vette vis Zalm Haring Makreel. Visolie Algen Moedermelk

33 Inname van vis en visvetzuren Inname in Nederland: EPA+DHA: vrouwen 84 mg/dag mannen 103 mg/d

34 Visconsumptie en risico op hartziekte Risico <1/mo 1 3/mo 1/wk 2 4/wk >5/wk Visconsumptie He K, Circulation 2004

35 Visolie en fatale hartziekte Mozaffarian, D. et al. JAMA 2006;296:

36 Conclusie omega-3 en hartziekten Beschermend effect van vis op fatale hartziekte is zeer waarschijnlijk Dus: Vis is goed!

37 Conclusie vis en gezondheid Goed wint het van kwaad Zwangere vrouwen: eet wel vis, maar let op met eten van grote roofvissen (haai, zwaardvis)

38 Advies Eet één à twee maal per week vis, waarvan tenminste één maal vette vis

39 Vetzuren uit de voeding

40 40 Industrial trans fatty acids Industrial trans fatty acids originate from hydrogenation of vegetable oils Increase LDL-cholesterol Lower HDL-cholesterol Increase risk for cardiovascular diseases

41 Trans fat in observational studies: 2% of calories per day (replace Carb)

42 Change in LDL:HDL ratio Trans and LDL:HDL 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0-0, x y = 0,055x 43 y = 0,045x y = 0,038x ,4 Percent of energy from trans fatty acids Brouwer et al. PLoS One

43 Effect on LDL and HDL: Replace saturates with other fat or carbohydrates mmol / L / % energy 0,01 0-0,01-0,02-0,03-0,04-0,05 LDL HDL Monounsaturated Polyunsaturated Carbohydrates Trans Mensink et al, Am J Clin Nutr

44 Effect on total/hdl cholesterol: Replace saturated fat Δ Totaal/HDL cholesterol per en% 0,02 0,01 0-0,01-0,02-0,03-0,04 Mono Poly Carb Trans Mensink, Zock, Kester and Katan,

45 Replacing SAFA with PUFA predicts lower risk of CHD % change in risk Replacing SAFA with PUFA is most beneficial Quality of fat is more important than quantity * * * MUFA PUFA CARB 11 cohort studies involving > 340,000 subjects Events Deaths Source: Jakobsen et al, Am J Clin Nutr 2009;89

46 Main conclusions Fatty acids and Heart Disease Trans fatty acids should be avoided Saturated fatty acids should be replaced by PUFAs Not enough evidence to make recommendations for individual saturated fatty acids

47 Salt

48 Salt and blood pressure Salt intake is related to the development of hypertension Potassium intake has the opposite effect

49 Salt and blood pressure Salt reduction of 6 g/day could lead to: - a 24% reduction in deaths from strokes - an 18% reduction in deaths from coronary heart disease, thus preventing approximately 2.6 million stroke and heart attack deaths each year worldwide

50 Dose-response relationship between the reduction in salt intake He F et al. J Hum Hypertens. 2002;16:761-70

51 Effect of modest salt reduction on blood pressure He F et al. J Hum Hypertens 2002;16:761-70

52 Salt intake and stroke Perry IJ et al. J Hum Hypertens. 1992;6:23-5.

53 Mission WASH World Action on Salt and Health's mission: To achieve a reduction in dietary salt intake around the world from the current intake of 10-15g/day to the World Health Organization (WHO) target of 5g/day.

54 Welk eten is ongezond? Het effect op onze gezondheid van contaminanten of pesticiden in ons eten is verwaarloosbaar Mensen worden vooral ziek door Te veel calorieën Verzadigd vet en trans vet Alcohol Zout Te weinig vezel, vitamines, mineralen en gezonde vetten

55 Wat moet je doen? Gezond gewicht Voldoende lichaamsbeweging Alcohol met mate Niet roken Gezonde voeding

56 Wat is nu gezond? Een gezond voedingsmiddel bestaat niet Richtlijnen Voedselkeuze: