naam groep school

Transcriptie

1 naam groep school

2 2

3 Voorwoord Dit is de tweede versie van de lesmethode van het Leerorkest in Amsterdam. Tijdens een studiedag zijn de ijkpunten en de opbouw van de vorige versie uitgebreid besproken en dit is verwerkt in de huidige versie. De methodeboekjes zijn nadrukkelijk bedoeld ter ondersteuning van de Leerorkestdocent. Naast de gezamenlijk in te studeren stukken uit de orkestboekjes bleek er behoefte aan een gezamenlijke methode, omdat de werkwijze van het Leerorkest niet aansluit bij de bestaande methodes. Deze methode is speciaal afgestemd op het instrumentaal groepsonderwijs van de basisschool. Natuurlijk staat het de docent vrij om naast de methode ook eigen oefeningen of liedjes te gebruiken maar de voorliggende methode is niet voor niets geschreven. En natuurlijk houden we ons aanbevolen voor tips en suggesties, graag naar 3

4 4

5 Les 1! Toonhoogte Noten lezen Muzieknoten worden geschreven op een notenbalk. De notenbalk zijn vijf lijnen onder elkaar. Hoge noten staan hoog op de notenbalk en lage noten staan laag op de notenbalk. Je leest ze net zoals je een tekst leest, van links naar rechts. Noten kunnen op de lijntjes staan, maar ook tussen de lijntjes, erboven of eronder. 5

6 Zo passen er elf noten in een notenbalk. Soms klinkt een noot nog hoger of lager en moet daardoor boven of onder de notenbalk geschreven worden. Hiervoor gebruiken we hulplijntjes, zodat je nog steeds kunt zien welke noot het is. 6

7 Sleutels Hoe hoog of hoe laag een noot op de notenbalk staat, geeft aan hoe hoog of hoe laag de noot klinkt. Maar je kunt pas weten hoe de noot heet, als er een sleutel voor de notenbalk staat. Met deze sleutel kun je het geheimschrift van het notenlezen ontcijferen! Nu moet je natuurlijk niet denken aan sleutels waarmee we de deur openmaken. De sleutel in muziek is getekend en staat vooraan de notenbalk. Voor jouw instrument staat er altijd een f-sleutel aan het begin van de notenbalk: Probeer om zelf de sleutel te tekenen. Trek hem eerst over en probeer daarna of je hem helemaal zelf kan tekenen. Doe dit een paar keer.! 7

8 Het lezen van noten lijkt misschien moeilijk, maar kun je snel onder de knie krijgen! De noten in de muziek hebben dezelfde namen als de eerste zeven letters van het alfabet: a, b, c, d, e, f en g. Als de f-sleutel vooraan de notenbalk staat, weet je dat de noot die op het vierde lijntje staat, altijd de f is. Zoals je al eerder hebt gelezen, kunnen noten op de lijntjes staan, of ertussen. Als je alle noten achter elkaar op en tussen de lijntjes zet, krijg je een soort trappetje wat omhoog loopt! De notennamen a, b, c, d, e, f en g lopen dus ook als een trappetje omhoog. Na de g komt niet de h, zoals in het alfabet, maar beginnen we gewoon weer opnieuw met de a. 8

9 Toonduur Lang en kort Muziek zou helemaal niet zo mooi en leuk zijn als alle tonen die je hoort even snel of langzaam zouden gaan. Het zou maar een saai stuk worden. Daarom is er een manier bedacht om aan te geven welke noten lang en welke noten kort duren. Een noot met een stuk die niet is ingekleurd, noemen we een halve noot. Deze duurt 2 tellen. Halve noot Een noot met een stok die wel is ingekleurd, noemen we een kwartnoot. Deze duurt 1 tel. œ Kwartnoot Muziek bestaat niet alleen uit noten, soms speel je eventjes niet. Dan heb je rust. Net zoals bij de noten hebben we ook een halve rust, deze duurt ook 2 tellen. De halve rust herken je doordat hij bovenop de middelste lijn van de notenbalk zit geplakt. Ook bestaat er een kwartrust, deze duurt 1 tel. Ó Halve rust Œ Kwartrust 9

10 Ritme-rekenen Maak de volgende sommen œ + œ = Œ + Œ = - œ = Ó - Œ = + = Ó + Ó = 10

11 Les 1 De onderdelen van de fagot Schrijf de namen van de onderdelen van de fagot op de goede plaats in het plaatje. Beker S Vleugelpijp Baspijp Onderstuk Handsteun Bekerklep Kleppen Oogje 11

12 Het uitpakken van de fagot 1. Ga zitten en zet de tas voor je op de grond, tussen je voeten. 2. Pak het rietendoosje uit het voorvakje, 3. haal het riet eruit en zet het alvast in een bekertje water. 4. Haal dan het tuigje uit de tas en trek het aan. Let op dat het haakje aan de rechterkant zit voor je het dichtmaakt. 5. Doe beide ritsen van de tas open. 6. Pak het onderstuk (met de 2 gaten) en de vleugel (met het zilveren randje) uit de tas. 7. Zet deze twee onderdelen voorzichtig in elkaar. Draai de vleugel zodat er precies een mooi rondje bij het andere gat vrij is. 8. Pak de baspijp (het langste onderdeel) en zet deze voorzichtig in het onderstuk. Let op dat er geen kleppen tegen de vleugel aan komen. 9. Pak de beker en zet deze op de baspijp. Let op dat de klep precies aansluit. 10. Pak de S uit het vakje in de tas en zet deze voorzichtig draaiend in de vleugelpijp. 11. Draai de S zó dat die aan de kant van de kleppen komt. 12. Hang je fagot met het oogje (dat zit op het onderstuk) aan de haak van je tuigje. 13. Haal het riet uit het bekertje water en controleer met een piep of hij al speelbaar is of nog wat langer moet weken. 14. Plaats het riet voorzichtig draaiend op de S. 15. Als een onderdeel moeilijk in elkaar gaat kun je het kurk van het onderdeel een beetje invetten met vet dat in een potje in je fagottas zit. Goed zorgen voor je fagot Haal het riet voorzichtig van de S. Blaas het riet aan de achterkant goed door, daarna veeg je hem voorzichtig droog op je hand (dit maakt geen geluid). Berg het riet op in het rietendoosje. Haal de S van de fagot en blaas hier even kort doorheen. Doe dan de S terug in het vakje binnen in de tas. Haal voorzichtig de beker en de baspijp los. Trek de baspijp voorzichtig heen en weer draaiend van de beker. Let weer op dat de kleppen niet tegen de vleugel aankomen. 12

13 Stop beker en baspijp terug in de tas. Draai nu de vleugel en het onderstuk uit elkaar. Deze moet je allebei schoonmaken. De binnenkant van de vleugel, en beide gaten van het onderstuk maak je schoon met de wisser. De vleugel stop je in het middenvakje van de tas. Het onderstuk komt aan de zijkant. De handsteun kan er op blijven zitten. Hoe hou je je fagot vast? 1. De fagot hangt in het tuigje en de beker wijst een beetje schuin naar links. 2. Laat je fagot op je linkerhand leunen en zet je linkerduim op het onderste ronde klepje. 3. Hou je rechterhand op de zwarte handsteun. 4. Ga niet met je gezicht naar het riet toe maar laat het instrument naar jou toekomen. Zelf sta je mooi rechtop. 5. Eventueel draai je de S en het riet zodat je er goed bij kan. 13

14 De mondstand De positie van je mond rond het riet noemen we embouchure. Om een goede embouchure te krijgen moet je goed oefenen. Om geluid uit de hobo te krijgen is het erg belangrijk om eerst even rustig op het rietje te spelen en dan pas op de complete fagot. Neem het riet zonder fagot tussen duim en wijsvinger en leg het op je onderlip. Zorg ervoor dat allebei je lippen naar binnen zijn (als een opa/oma die zijn kunstgebit niet in heeft). Haal adem en probeer erop te blazen. Geluid ontstaat doordat het riet gaat trillen dus je moet het rietje niet dichtbijten. Je onder en bovenlip moeten als een stevig kussentje zijn voor het riet. Ademhaling Een goede manier van blazen is belangrijk voor een goede toon. Om te voelen hoe goed je blaast, kun je het volgende proberen: 1. Leg je handen op je buik 2. Adem helemaal uit 3. Adem voor de helft in 4. Kuch een paar keer en mark dan dat de spier in en om je buik spanning maken (deze spieren gebruik je bij het blazen) 5. Doe stap 2 en 3 nog een keer: in plaats van te kuchen blaas je in de fagot. Als het goed is, kun je dezelfde spieren weer voelen. De eerste oefeningen 1. Blaas zo lang als je kunt lucht door je instrument. Maak het geluid van de wind. Hoe klinkt het bijvoorbeeld als je tegenwind hebt op de fiets? Of probeer eens het geluid van een echte herfststorm na te doen. 2. Blaas weer lucht door je instrument en beweeg tegelijkertijd met je vingers op verschillende kleppen. Doe op deze manier het geluid na van: - een zachte regen - een flinke tegenwind met zware regen - een herfststorm met hagel en sneeuw 3. Doe hetzelfde als bij oefening 1 maar maak nu ook echt geluid. Dus neem de goede mondstand aan en blazen maar! 14

15 Doe het geluid na van een fluitketel, een politiesirene of bedenk zelf liedjes. De eerste noot Met de verschillende kleppen op de fagot kun je verschillende tonen maken. Hoe meer kleppen je indrukt, hoe lager de toon wordt. De eerste toon die je leert is de F. Dit is de greep van de F: Zo ziet de noot F er uit. Probeer hem maar eens na te tekenen op de noten balk. Probeer eens wat verschillende ritmes te maken met de noot F. 15

16 Les 1 Eerste kennismaking met de noot F Alle oefeningen worden een aantal keer herhaald. De juf/meester doet iedere oefening eerst voor. 1. Het schip vaart de haven uit Als voorbeeld blaast de juf/meester lange noten van 4 tellen. Luister aandachtig naar de klank van de fagottino. De leerlingen doen dat na en ademen tijdens de maat rust in.? 4 w! w! w! w! w. 2. De heipalen gaan de grond in Klap eerst het ritme voordat je gaat spelen. Na iedere maat heb je 4 tellen om rustig in te ademen.? 4 œ œ! œ œ! œ œ! œ œ. 3. Korte en lange noten Klap het ritme terwijl je hardop tot 4 telt, want het is een 4 kwartsmaat. Speel daarna langzaam de noten. Gebruik de rust om in te ademen.? 4 œ œ Ó œ œ Ó œ œ Ó œ œ Ó œ œ œ œ. 4. Àat en half wat De juf/meester geeft 4 tellen vooraf. De kinderen tikken of klappen het ritme en tellen hardop tot 4. Gebruik de rusten om in te ademen.? 4 w œ Œ w œ œ Ó œ Œ w Ó. 5. Paardenbloempluisjes Doe net of de kwartnoten paardenbloemen zijn. Speel de noten terwijl je aan de pluisjes denkt. Op de maat rust speel je niet maar blaas je de pluisjes uit de "paardenbloemen": pf, pf, pf, pf. spelen pf, pf, pf, pf spelen pf, pf, pf, pf spelen pf, pf, pf, pf spelen pf, pf, pf, pf? 4 œ œ œ œ! œ œ œ œ! œ œ œ œ! œ œ œ œ!. 16

17 6. Spelen, luisteren en zingen De leerlingen klappen het ritme en tellen hardop tot vier. Daarna de noten spelen en nazingen op noe. Zorg met je adem dat de toon zuiver klinkt en niet gaat bibberen. spelen zingen spelen zingen spelen zingen spelen zingen? 4 œ Œ! Ó! œ œ œ Œ! w!. 7. Het schip keert terug in de haven De juf/meester vraagt: Àie durft het ritme te klappen, de noten te spelen en op noe na te te zingen? Daar wordt de oefening klassikaal uitgevoerd.? 4 Ó œ œ w œ Œ œ œ Œ œ w Œ Œ Ó œ œ w. 8. Lange tonen tellen en blazen Twee kinderen bieden zich aan om na elkaar een lange toon te tellen en te blazen. Stap 1. Beide kinderen kijken op de bladmuziek of ze de opdracht begrijpen. Stap 2. De juf/meester geeft het tempo aan, terwijl de kinderen daar naar luisteren. Stap 3. Nog eens vier tellen vooraf: Start kind 1 speelt 2 maten; vergeet bij de komma niet in te ademen. Tegelijkertijd telt kind 2 tweemaal 4 tellen. Stap 4. Na 2 maten rollen omdraaien: Kind 1 telt en Kind 2 speelt enz.. Het spelletje kan worden vereenvoudigd door 1 kind alleen te laten tellen en het andere te laten spelen en daarna rolwisseling.,,,,,,,,? 4 w w w w w w w w. kind 1 speelt kind 1 telt kind 1 speelt kind 1 telt kind 2 telt kind 2 speelt kind 2 telt kind 2 speelt 17

18 Les 2 Maten Als je een boek leest, staat er achter elke zin een punt. Zo blijft de tekst overzichtelijk en weet je precies waar de zin stopt. Ook in de muziek moeten de noten overzichtelijk neergezet worden. Hiervoor gebruiken we hokjes, die we ook wel maten noemen. Een maat herken je doordat hij begint en eindigt met een maatstreep. Helemaal aan het eind van het muziekstuk staat een speciale maatstreep: de slotstreep. Hierdoor weet je dat het stuk is afgelopen. Maatsoorten In elke maat zitten altijd precies evenveel tellen. Hoeveel tellen dat zijn, staat vooraan de notenbalk geschreven. Dit noem je de maatsoort en dit zijn altijd twee getalletjes die boven elkaar staan geschreven. Het onderste getal geeft aan dat we denken in kwartnoten, dus de noten die één tel duren. Het bovenste getal geeft aan hoeveel van deze noten er in één maat passen. In dit geval zijn dat er twee. Teken zelf noten en rusten in deze notenbalk en zorg dat er in elke maat precies twee tellen staan.! 18

19 Oefening: maatstrepen trekken In dit muziekstuk staan nog geen maatstrepen. Zet deze er zelf in op de goede plaats. Vergeet niet aan het einde een slotstreep te zetten!! Samenvatting: de componist! Een componist is iemand die muziekstukken schrijft. Nu ben jij zelf de componist en ga je je eerste eigen stuk schrijven! Als je sommige dingen niet goed meer weet kun je natuurlijk even terugbladeren! " Geef het stuk een naam " Schrijf je eigen naam erboven " Teken aan het begin van het stuk de tweekwartsmaatsoort " Teken de sleutel die bij jouw instrument hoort. " Gebruik de noten die je al op jouw eigen instrument hebt geleerd " Gebruik kwartnoten en halve noten, en kwartrusten en halve rusten " Let op dat er in elke maat twee tellen staan! 19

20 20 naam van het stuk:... Componist:...

21 Les 2 Er komt een nieuwe noot bij: de E Alle spelletjes en oefeningen een paar keer herhalen. De juf/meester speelt ze eerst voor. 1. Kennismaken met de nieuwe noot E De rusten gebruiken om in te ademen. Probeer met je adem een strakke toon te blazen. Als dat nog niet lukt, dan na iedere maat opnieuw inademen.? 4 w! w! w! w! w. 2. Heuveltje af, heuveltje op F en E wandelen in een rustig tempo samen. Bij de komma kun je opnieuw inademen.? 4,,,, w. 3a. VingergÁmnastiek Voor het inademen zie hierboven? 4 4 œ œ œ œ, œ œ,,,!!!! 3b. Meer vingergámnastiek Inademen na iedere kwart rust. Begin vooral langzaam. Eerst goed voelen op welke plek je vingers moeten staan. Daarna kun je het tempo verhogen.? 4 œ œ œ Œ œ œ œ Œ œ œ œ Œ œ œ œ Œ œ œ œ Œ œ œ œ Œ œ œ œ Œ. 4. Luisteren, nazingen en spelen De juf/meester speelt het motiefje voor, de kinderen tellen steeds tot vier en zingen het motiefje na op noe. Daarna spelen ze de noten. Ook iedere leerling alleen de beurt geven. nazingen op noe nazingen op noe nazingen op noe nazingen op noe? 4 œ Œ! œ Œ! œ Œ! œ Œ!. 5. Dansende olifant? 4 4 œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ Œ? œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ Œ. 21

22 Les 3 Toonduur deel 2 Je kent de halve noten, kwartnoten, halve rusten en kwartrusten al. Deze duren twee tellen (halve rusten en halve noten) en één tel (kwartrust en kwartnoot). Maar er zijn ook noten die maar liefst vier tellen duren! Dit noemen we de hele noten. Natuurlijk is er dan ook een hele rust. De hele noot en de hele rust zien er zo uit: Zoals je ziet lijken de halve en de hele rust erg veel op elkaar! Je zou kunnen zeggen dat de hele rust lekker lui onder het lijntje van de notenbalk hangt. De halve rust ligt er bovenop. De hele noot lijkt op de halve noot, maar heeft geen stok. 22

23 Dan zijn er ook nog de achtste noot en de achtste rust. Deze duren allebei een halve tel. Er passen dus twee achtste noten in een kwartnoot. Een achtste noot en een achtste rust zien er zo uit: Bij achtste noten speel je twee noten per tel. Eén van de noten komt dus steeds tussen twee tellen in. Je kunt hardop meetellen door één-e, twee-je, drie-je, vier-e te denken. Zo kom je precies uit! Àanneer twee achtste noten meteen na elkaar worden gespeeld ziet het er mooier uit om de vlaggetjes aan elkaar te verbinden. Dan zien twee achtste noten er zo uit: Tellen in vierkwartsmaat Tot nu toe stonden alle oefeningen in tweekwartsmaat, maar er zijn ook veel liedjes die in een vierkwartsmaat staan. Dan zitten er dus 4 tellen in elke maat. Dat ziet er zo uit: Deze maatsoort komt vaak voor en daarom bestaat er ook een ander teken voor: 23

24 24 Ritme-rekenen Maak de volgende sommen en zet onder elke noot hoe lang hij duurt.

25 Les 3 Er komt weer een nieuwe noot bij: de D Alle spelletjes en oefeningen een paar keer herhalen. De juf/meester speelt ze eerst voor. 1. Kennismaken met de nieuwe noot De rusten gebruiken om in te ademen. Probeer met je adem een strakke toon te blazen. Als dat nog niet lukt, dan na iedere maat opnieuw inademen.? 4 w! w! w! w! w. 2. Heuveltje af, heuveltje op F, E en D wandelen samen in een rustig tempo. Bij de komma kun je opnieuw inademen.? 4,,, œ œ., 3a. VingergÁmnastiek Bij de komma inademen.? 4 4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ 3b. Meer vingergámnastiek Inademen na iedere achtste en kwart rust. Begin vooral langzaam. Eerst goed voelen op welke plek je vingers moeten staan. Daarna kun je het tempo verhogen.? 4 œ œ œ œ œœœœœ J œœœœœ œ œ J œ Œ œ œ œ œ œœœœœ J œœœœœ œ œ J œ Œ. 4. Luisteren, nazingen en spelen De juf/meester speelt het motiefje voor, de kinderen tellen steeds tot vier en zingen het motiefje na op noe. Daarna spelen ze de noten. Ook iedere leerling alleen de beurt geven.? 4 œ œ! œ œ! œ œ! œ œ!. nazingen op noe nazingen op noe nazingen op noe nazingen op noe 5. De dansende oude beer Eerst het ritme klappen en steeds tot vier tellen. Daarna de noten instuderen. Als het lukt 2 maten in een adem spelen en anders na iedere maat inademen.? 4 4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ, œ œ œ œ œ œ œ œ œ? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ, œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ,, 25

26 Les 4 Verbindingsboog Soms zie je twee noten met een boogje ertussen. Dit noemen we de verbindingsboog. Deze boog verbindt de twee noten aan elkaar. De tweede noot hoef je dan niet te spelen, maar je denkt hem wel in je hoofd! Je ziet bijvoorbeeld dit staan: Je hoeft alleen maar de eerste noot te spelen en denkt de verbinding erachteraan. Deze noot duurt dan dus twee tellen. Punten achter de noot Soms staat er een puntje achter de noot. Zo n punt verlengt de waarde van de noot met de helft. Àe gaan dat oefenen met de kwartnoot. Die duurt normaal één tel. Maar als er een puntje achter staat, komt de helft van de notenwaarde erbij. De helft van één tel is een halve tel. De kwartnoot met een punt duurt dus in totaal anderhalve tel. Omdat het logisch is om dit aan te vullen tot twee tellen staat er vaak na een kwartnoot met punt nog een achtste noot. Zo heb je 1½ tel + ½ tel = 2 tellen. 26

27 Probeer zelf eens maatstrepen te trekken in de volgende oefening: 27

28 Les 4 De notenfamilie wordt uitgebreid met de ES en de C De kwartnoot met punt komt er ook bij. Alle oefeningen en liedjes worden door de juf/meester voorgespeeld en daarna ingestudeerd en herhaald. 1a. Àelkom noot ES Eerst lange tonen van 4 tellen blazen. Na iedere maat rustig en diep inademen voor de volgende toon.? 4 b w! b w! b w! b w! bw. 1b. VingergÁmnastiek voor de ES met hulp van D en F Luister eerst naar de oefening die de juf/meester voorspeelt. Adem tijdens de kwartrust en speel eerst langzaam. Pas als je goed de plaats van de vingers weet te vinden, kun je het tempo iets opvoeren. Maar doe dat niet te snel!? 4 œ bœ œ œ œ bœ œ Œ bœ œ œ œ bœ œ œ Œ œ bœ œ œ? œ bœ œ Œ bœ œ œ œ bœ œ œ Œ œ bœ œ Œ. 1c. VingergÁmnastiek voor ES en E met de hulp van D Gebruik de info van hierboven.? 4 œ œ œ bœ œ œ œ bœ Ó œ œ bœ œ œ œ bœ œ Ó œ œ bœ œ Ó 2. Doe-bi-doe Speel, Zing en Swing! De juf/meester zingt en speelt daarna het stuk voor. Liedje langzaam met de klas instuderen en uit het hoofd zingen. Daarna het liedje langzaam op de klarinet instuderen. Hou het swingende ritme vast als je sneller wil spelen en zingen. Inademen bij de komma.? 4 2 œ. Doe? œ J œ. J œ œ. J œ œ œ. J œ, œ œ œ œ. J œ œ. J - bi, doe - bi, doe- bi doe, doe-bi da- ba, da-ba, doe - bi - doe œ J œ. œ œ. J, œ œ œ œ œ œ œ œ, œ œ œ. J œ œ Doe- bi da- ba, doe- bi - doe, doe-bi, da-ba, doe-bi, da-ba, doe- bi - doe., 28

29 3a. Daar is de C Eerst lange tonen van 4 tellen blazen. Na iedere maat rustig en diep inademen voor de volgende toon.? 4 4 w! w! w! w!! 3b. VingergÁmnastiek voor de C met hulp van D en E Luister eerst naar de oefening die de juf/meester voorspeelt. Adem tijdens de kwartrust en speel eerst langzaam. Pas als je goed de plaats van de vingers weet te vinden, kun je het tempo iets opvoeren. Maar doe dat niet te snel!? 4 4 œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ Œ? œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ Œ. 3c. VingergÁmnastiek voor C met de hulp van D en ES Gebruik de info van hierboven? 4 œ œ bœ œ bœ œ œ Œ œ œ œ bœ œ œ œ Œ? bœ œ œ œ bœ œ œ Œ œ œ œ œ œ bœ œ Œ Ó 29

30 Les 5 DÁnamiek DÁnamiek is een mooi woord voor hard en zacht. Vaak staat er bij de muziek geschreven hoe hard je moet spelen. De twee belangrijkste dánamische tekens zijn forte (hard) en piano (zacht) f Soms willen we iets extra zacht of extra hard laten klinken. Dan zetten we er, heel gemakkelijk, gewoon een p van piano of een f van forte extra bij! Extra hard heet dan fortissimo en extra zacht heet pianissimo. p ff pp Ook kun je nog een serie noten hebben (of soms zelfs maar één noot!) die zacht beginnen en langzaamaan harder moeten worden, of juist hard beginnen en zachter moeten worden. Ook hier bestaan speciale tekens voor, weergegeven in haakjes. Deze heten crescendo (van zacht naar hard) en decrescendo (van hard naar zacht). 30

31 Samenvatting: de componist! Je mag nu weer een eigen stuk schrijven met de nieuwe dingen die je hebt geleerd. Als je sommige dingen niet goed meer weet kun je natuurlijk even terugbladeren!! Geef het stuk een naam! Schrijf je eigen naam erboven! Teken aan het begin van het stuk de maatsoort (tweekwarts of vierkwarts)! Teken de sleutel die bij jouw instrument hoort! Gebruik de noten die je al op jouw eigen instrument hebt geleerd! Je mag kwartnoten, halve noten, hele noten en achtste noten gebruiken! Je mag kwartrusten, halve rusten, hele rusten en achtste rusten gebruiken! Je mag kwartnoten met een punt gebruiken! Let op dat er in elke maat precies genoeg tellen staan!! Gebruik een paar dánamische tekens, zoals forte, piano, crescendo of decrescendo 31

32 32 naam van het stuk:... Componist:...

33 Les 5 DÁnamische tekens, forte en piano: sterk en zacht spelen 1. Fagottino spelen bij de echoput Dit spelletje kan ook steeds door twee leerlingen worden gespeeld? 4 œ œ Ó œ œ Ó œ œ Ó œ œ f p f p? œ œ Ó œ œ Ó œ œ Ó œ œ Ó. f p f p f p 2. VingergÁmnastiek De juf/meester doet de oefening voor. Daarna studeert de klas langzaam de oefening in. Aan het eind van iedere maat adem je opnieuw in. Hou het tempo vast en ga niet direct te snel.? 4 4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ? œ œ œ œ œ œ œ œ J œ œ œ œ œ œ j œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. 3. Àiegenliedje Eerst het ritme klappen of tikken, daarna het liedje instuderen.? 4 3. œ œ œ œ J œ œ œ œ. œ J œ Œ œ. œ œ œ œ. J œ œ œ œ œ œ œ Œ J 4 a. Boogjes blazen = legato spelen De boog verbindt twee of meer verschillende noten. Je zet alleen de eerste noot aan en speelt de verbonden noten (tonen) vloeiend aan elkaar door te blijven blazen, terwijl je alleen je vingers beweegt. Speel eerst langzaam en adem na iedere maat opnieuw in.? 4 œ œ, œ œ, œ œ, Ó œ œ, œ œ, œ œ, Ó. 4 b. Nog meer boogjes blazen Op de kwartrust inademen.? 4 œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Ó. 33

34 5 a. Boogjes en staccato = noten kort spelen, dus niet met elkaar verbinden Let op: de E spelen? 4 œ œ œ. œ., œ. œ œ œ. œ. œ., œ œ œ. œ.,, œ. œ œ œ. œ. œ.. 5 b. Boogjes en staccato Let op de ES spelen? 4 œ œ œ. œ. œ.,, bœ œ œ. œ. œ. œ bœ œ. œ. œ., bœ œ œ. œ., œ.. 34

35 Les 6 Kruisen Naast alle noten op, tussen, onder en boven de lijntjes, bestaan er nog andere noten. Misschien heb je wel eens een piano bekeken. De witte toetsen zijn de noten die wij tot nu toe hebben geleerd. Maar een piano heeft ook zwarte toetsen! Dat zijn de noten waar een kruis of een mol voor staat. Als er een kruis voor een noot staat, wordt die noot een klein beetje hoger (een halve toon). Ook verandert de naam van de toon, je zet het woordje is achter de naam van de noot. Zo wordt een F bijvoorbeeld een Fis. Op je instrument speel je de noot met een kruis met een andere greep of positie dan de noot zonder kruis. Bij de harp zet je het haakje van de F-snaar omhoog als je de Fis wilt horen! Een kruis voor de noot blijft één maat geldig, daarna mag je hem weer vergeten. Vaak staan er één of meerdere kruisen vooraan het muziekstuk, naast de sleutel. Dan gelden ze voor het hele muziekstuk! Mollen Als het kruis aangeeft dat de noot een klein beetje hoger wordt, heb je ook iets nodig wat aangeeft dat de noot een klein beetje lager wordt. Dat is de mol. Deze ziet eruit als een klein b tje voor de noot. Op je instrument speel je de noot met een mol met een andere greep of positie dan de noot zonder mol. Ook hier verandert de naam van de noot. Je zet het woordje es achter de naam van de noot. Zo wordt de B een bes, de G een ges, enzovoort. Bij de E en de A zet je er alleen een s achter. Zo worden die noten es en as. 35

36 Les 6 Herhaling vorige lessen, noot B doet vanaf nu ook mee 1. Lange tonen blazen met de B? 4 4. w! w! w! w! w,,,,? Naar beneden en weer naar boven 3a. VingergÁmnastiek Langzaam instuderen en de plek van je vingers proberen te voelen.,,,? 4 œ œ œ œ Ó œ œ œ œ Ó œ œ. 3b. Meer vingergámnastiek? 4 œ œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ. 4. Vrolijke marsmuziek? 4 4, œ œ œ, œ œ œ œ Ó œ œ œ œ œ œ œ œ, œ œ œ œ œ œ œ Œ 5. Daar gaan we weer Eerst het liedje instuderen. Daarna zingt de juf/meester en de hele klas een stukje tekst (zie de bladmuziek). Als dat goed is geoefend, studeert de klas de muziek in, waarna enkele kinderen spelen en de rest van de klas en de docent het liedje zingen. klas juf/meester klas klas? 4 4 œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ Daar gaanwe weer, speel nog een keer, ja el-ke weekwordt het nog zoveel meer. juf/meester klas juf/meester allemaal samen? œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ Speel lek-ker mee, wat een i-dee! Zo gaatie goed, we zijn heel tevree. 36

37 Les 7 Articulatie Als je praat, wil je soms dat mensen één woord of een paar woorden extra goed verstaan. Je spreekt die woorden dan net wat harder uit of je probeert ze duidelijker te zeggen. In de muziek is dit net zo! Àe noemen dit articulatie en het verschilt per instrument op welke manier je dat kunt doen. Je kunt een noot met articulatie herkennen doordat er een haakje boven de noot staat getekend, dit noemen we marcato. Het betekent dat de noot met dit haakje extra duidelijk gespeeld moet worden. Het ziet er zo uit: 37

38 Les 7 Nog een paar dánamische tekens; halve noot met punt 1a. Lange noten blazen? 4 4 w w! w w! w w 1b.? 4 bw b w! w w! w w? w f! w F! bw p! w f! w F! w p 2. Àiegeliedje? 4 3 œ œ. œ bœ œ J b œ b. œ bœ œ œ œ bœ œ œ œ. j œ œ. 3. Àandeling (in de polder of in de duinen?) Luister eerst naar de juf/meester die het melodietje speelt en beantwoord daarna de vraag. Daarna spelen de leerlingen. Inademen bij de komma.? 4 4 œ œœœœœ œ œ œ œ œ, œœœœœœ. Œ œœœœœœ, œ œ œ œ, œœœœœœœ œ œ œ œ 4. Spelletje legato - staccato? 4 4. bœ œ. œ., b œ œ œ bœ œ Œ œb œ. œ. œ. œ œ,. œ. œ. œ. b œ. œœ œbœœ. œ. œ. œ.. Œ 5. VingergÁmnastiek? 4 4 œ œ œ œ œ œ j œ œ œ œ œ œ œ j œ œ œ œ œ œ œ J œ œ œ œ œ œ œ J œ? œ œ œ œ œ œ J œ œ œ œ œ œ œ J œ œ œ œ œ œ œ J œ œ œ œ œ œ œ œ 38

39 6. Au claire de la lune * Frans volksliedje De juf/meester speelt het liedje voor. De klas zingt het na. Daarna wordt het liedje op de fagottino langzaam ingestudeerd. Pas als dat goed lukt, zingen enkele kinderen, de anderen spelen en de docent speelt de onderste balk. klas? 4 œ œ œ œ œ œ œ œ Ó œ œ œ œ œ œ œ œ Ó docent? 4 Auclairde la œ œ lu - ne mona- mipier-rot, prêtemoita plu-me pourécrireun - mot. œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ * vertaling: Leen me in het maanlicht je pen Pierrot, om een woordje te schrijven 39

40 Les 8 Herhalingen 1a. Lange tonen blazen en luisteroefening voor de ES en de E De juf/meester speelt de noten voor. De klas luistert goed naar het verschil tussen beide noten/tonen en probeert ze na te zingen. Daarna spelen en zachtjes bij iedere maat tot vier tellen om het tempo vast te houden. Klas kan ook in tweeën worden verdeeld. Een groepje speelt maat 1, 3, 5 enz. en het andere groepje speelt maat 2, 4, 6, enz. Daarna begint groepje 2 en volgt groepje 1. De oefening is ook bedoeld om de concentratie vast te houden.? 4 Œ bœ nœ bœ Œ w œ bœ nœ Œ bw bœ nœ bœ Œ? w œ bœ nœ Œ bw bœ nœ bœ Œ w œ bœ nœ Œ 2. Legato en staccato spelen? 4 b. œ œ œ œ. b œ., œ. œ. bœ œ, œ œ bœ œ œ. b œ., œ œ b œ. œ.. Œ. 3. Soepsong? 4 4 œ œ œ œ, œ œ œ œ Ó O! Àat is het? œ œ œ œ œ moei, - lijk, spe - len in een œ œ œ œ œ œ œ groep. Ó Ach, het valt wel mee, we ma - ken mu - zi - ka - le soep! 4. Noten van 4 tellen blazen De juf/meester geeft het tempo aan. De komma is het ademteken. Probeer een strakke toon te blazen via je adem en tel inwendig steeds 4 tellen. Speel de ademoefening eerst van links naar rechts en daarna van rechts naar links.? 4 w w, bw w,, w w w w, bw w, w w, bw w,, w w. 5a. VingergÁmnastiek Neem eenlangzaam tempo en zorg dat je vingers op de goeie plek staan.? 4 œ œ œ œ œ œ bœ nœ bœ n œ bœ œ œ œ œ œ J J œ œ œ œ œ J œ œ œ œ j w. 40

41 5b. Nog meer vingergámnastiek Àat zijn de verschillen tussen 5a en 5b?? 4 4 œ œ j œ œ œ œ œ J œ œ œ bœ œ œ J œ œ œ bœ nœ J bœ n œ œ œ œ œ œ J 41

42 Les 9 Laatste nieuwe noot van dit schooljaar: de A en de sáncope 1. Lange tonen blazen op A? 4 w! w! w! w!. 2. VingergÁmnastiek Neem een langzaam tempo om de vingers soepel te maken. Lukt het ze op de juist plek te zetten, dan kun je sneller spelen. Maar doe dat niet te snel!? 4 4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ j œ? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ j œ œ œ œ œ. Œ 3. Koeloeli ja naes * Marokkaans liedje De juf/meester spreekt eerst de tekst ritmisch uit, de kinderen doen dat na en klappen de maat. Daarna alleen de noten instuderen. Als dat is gelukt, dan tekst en melodie uitvoeren. Enkele leerlingen zingen het liedje. Voorlopig na iedere maat inademen. In een later stadium proberen na twee maten in te ademen.? 4 4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Koe- loe-li ja naes mè- da ta-rie foe- oe-na, hai ta- rie foe- na, la ie-wa- bil ee-ie-die,? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ee-die ee-die ee-die- die, la-ie-wa- bil ee-ie-die, ah ah ah, ah, ah, ah, ah, ah! 4. Àalsje? 4 3 œ œ œ œ œ, œ œ œ œ œ œ œ, œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ, œ œ œ œ œ œ. * De tekst van het Marokkaanse lied gaat over wat je allemaal met je handen kunt doen 42

43 5. SÁncope spelletje De juf/meester legt de sáncope nog eens uit en klapt het ritme een paar keer voor. Heel goed luisteren en hand opsteken als je sáncopes hoortdaarna samen het ritme klappen. Langzaam beginnen en van lieverlee wat sneller. Als dat goed gaat, de noten instuderen.? 4 4 J œ œ J œ œ J œ J œ œ. J œ œ Œ J œ œ J œ J œ œ j œ œ œ œ J J œ œ,? œ œ œ œ œ, j œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ J, j œ œ j œ œ œ œ 43

44 Stichting Leerorkest P/a Muziekcentrum Zuidoost Hofgeest 139,1102 EG Amsterdam Telefoon Van Lange fonds, Sayers Fonds en Mijndershuis Fonds W.J.O de Vriesfonds Pauluc Fonds Illustratie Guida Joseph