De Openbare Bibliotheek en het nut voor studenten

Transcriptie

1 De Openbare Bibliotheek en het nut voor studenten Maeike Mulder F. Huysmans Bibliotheken en de toekomst van kennis vorming en -overdracht Paper: De Openbare Bibliotheek en het nut voor studenten

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 De (informatie) behoeftes van studenten en het aanbod van de bibliotheek 4 2.1De rol van de bibliotheek 4 2.2De collectie en rol van bibliotheken inde ogen van de student De virtuele student Tijd en fysieke ruimte 7 3 Mogelijk aanbod in fysieke en Virtuele (informatie behoeftes van studenten Kennis- en informatievoorziening voor studenten De student en educatie De student en cultuur Lezen en literatuur voor studenten Ontmoeting en debat voor studenten 10 4 Vernieuwd en verbeterd aanbod en bewustwording van studenten Online inlichten Lenen van uit huis Kunst en cultuur online Online aanbod van literatuur Online ontmoeting en debat 13 5 Conclusie 15 6 Bibliografie 17

3 1 INLEIDING Het gebruik van de Openbare Bibliotheek loopt sinds de jaren negentig terug, dit is te zien aan de lidmaatschappen, het ledenbezoek, het lenen, het aantal uitgeleende boeken en het computergebruik in de bibliotheek. Het wel of niet lenen van boeken is sterk afhankelijk van de leeftijd. Jongeren gaan het vaakst naar de bibliotheek, maar dit neemt af van het tiende tot het begin twintigste levensjaar. In 2003 is het percentage twintigers dat naar de bibliotheek is geweest lager dan in de eerdere jaren. Van de personen die een leeftijd tussen de zeventien en vijfentwintig hadden is toen gemiddeld slechts 40% naar de bibliotheek gegaan. De sterke daling onder tieners en jongvolwassenen is al in 1983 ingezet, terwijl de daling bij andere groepen pas aan het begin van de jaren negentig is ingezet. Daarnaast is de teruggang sterker onder de hoogst opgeleiden, waardoor het verschil tussen opleidingsniveau kleiner wordt (Huysmans & Hillebrink 2008: ). Aan de hand van deze verschijnselen wat de Openbare Bibliotheek betreft is het interessant om te kijken naar het nut van de Openbare Bibliotheek voor (universitaire) studenten. Zij vallen namelijk onder twee van de groepen waar een sterke daling in bibliotheek gebruik te zien is, namelijk onder de daling onder jongeren en jongvolwassenen en onder de daling onder hoogst opgeleiden. Natuurlijk zijn er een aantal WSF bibliotheken met een wetenschappelijke steunfunctie voor hbo en WO studenten, dat sluit echter niet uit dat overige bibliotheken minder aantrekkelijk mogen zijn voor deze studenten. Een andere reden waarom er aandacht besteed moet worden aan de doelgroep studenten is, dat educatie een van de kernpunten van de basisbibliotheken is. Gezien de teruggang van bibliotheekgebruik bij onder andere studenten, wordt er in deze paper aandacht besteed aan de behoeftes van de doelgroep studenten in informatievoorziening, om op deze wijze een aanbeveling te doen op welke wijze de Openbare Bibliotheek een aantrekkelijk instituut voor ze kan worden. Om een aanbeveling te kunnen doen moet er gekeken worden wat er veranderd, verbeterd en/of vernieuwd moet worden in het aanbod van de bibliotheek en aan het instituut zelf om studenten aan te spreken. Als eerst komen de behoeftes van studenten qua informatievoorziening en de mate waarin deze door de Openbare Bibliotheek worden aangeboden aan bod. Vervolgens wordt er aandacht besteed aan de nog niet aangeboden fysieke en virtuele behoeftes van studenten qua informatievoorziening die door de Openbare Bibliotheek kunnen worden aangeboden en als laatst wordt getoond op welke wijze de bibliotheek nieuw aanbod in informatievoorziening kan genereren of bestaand aanbod kan verbeteren en vernieuwen en de studenten hier bewust van kan maken. Na deze drie onderwerpen volgt een conclusie met daarin een aanbeveling over de wijze waarop de Openbare Bibliotheek een aantrekkelijk instituut voor studenten kan worden. 3 Maeike Mulder

4 2 DE (INFORMATIE) BEHOEFTES VAN STUDENTEN EN HET AANBOD VAN DE BIBLIOTHEEK In deze paragraaf komen de behoeftes van studenten qua informatievoorziening aan bod. Eerst wordt er een beeld geschetst van het aanbod van de bibliotheek. Vervolgens wordt er aandacht besteed aan de collectie, hier op volgt de invloed van nieuwe media en als laatst worden de voorkeuren van de studenten voor de omgeving van de fysieke bibliotheek en aan de openingstijden en andere kenmerken van de bibliotheek getoond. 2.1 Het aanbod van de bibliotheek In de huidige maatschappij hebben ook de bibliotheken te maken met digitale ontwikkelingen. Er is sprake van digitalisering bij leden- en uitleningen administratie en kunnen leden de uitgeleende materialen zelf verlengen en boeken lenen. Door dat mensen computers hebben gekregen met daarop tekst, beeld en geluid uit veel verschillende bronnen is de oriëntatie van gebruikers verschoven. Het internet biedt vele bronnen van informatie, welke wellicht gefragmenteerd zijn, toch lijkt het voor de meeste studenten een goed alternatief van de bibliotheek te zijn. De technologische ontwikkelingen bieden ook de mogelijkheid om materiaal te digitaliseren, hierdoor wordt het voor de bibliotheek ook eenvoudiger om materiaal beschikbaar te stellen (Huysmans & Hillebrink 2008: 73-74). De bibliotheek is tegenwoordig meer dan slechts een instelling waar boeken bewaard worden en waar men boeken leent, de minister van Cultuur heeft namelijk besloten dat de Openbare Bibliotheken zich de komende jaren op de drie functies; informatie, educatie en lezen moeten gaan richten. Daarom geeft De Richtlijn voor basisbibliotheken aan welke activiteiten door welke actoren worden ontplooid om de vijf kernfuncties in praktijk te brengen. De optimale bibliotheek is een basisbibliotheek die aan de richtlijnen voor basisbibliotheken voldoet. Deze kernfuncties van deze richtlijn vormen in onderlinge samenhang de kern van een volledige openbare bibliotheek. De onderstaande vijf kernfuncties zijn te onderscheiden: 1. Kennis- en informatievoorziening; de basismogelijkheden tot uitlenen, raadplegen en vraagbemiddeling. In het bijzonder kunnen hierbij informatie van en over de overheid en informatiepunten over bijvoorbeeld jeugd, opvoeding, zorg en gezondheid betrokken worden. 2. Educatie; het samenstellen van projectcollecties, het bieden van studiemogelijkheden voor scholieren, studenten en autodidacten. Daarbij hebben ze bijbehorende voorzieningen, het ondersteunt het onderwijs met een mediatheek en lessen in informatievaardigheden. 3. Cultuur; de basisbibliotheek als encyclopedie van kunst en cultuur. 4. Lezen en literatuur; voor jeugd en jongeren een doorlopende leeslijn en een daarop aansluitende collectie. Voor volwassenen sluit de collectie aan op het leesgedrag van de lokale bevolking. Ook biedt de bibliotheek toegang tot de totale Nederlandse collectie en zijn er standaardactiviteiten, zoals literaire lezingen en voordrachten. 4 Maeike Mulder

5 5. Ontmoeting en debat; hier binnen is de bibliotheek de neutrale, objectieve, onpartijdige ontmoetingsplaats, waar alle groepen van de samenleving elkaar tegen kunnen komen. Er is ruimte voor lokale initiatieven waaronder voorlichting en discussie (VOB & VNG 2005:6-7). Deze vijf kernfuncties zijn een heldere weergave van de rol die de Openbare Bibliotheek heeft in de maatschappij en wat het de gebruikers kan bieden. In onderstaande deelparagrafen meer over datgene wat studenten verlangen van de Openbare Bibliotheek. 2.2 De collectie en rol van bibliotheken in de ogen van de student Studenten hebben natuurlijk al een voorrangspositie wat het beschikken over informatie betreft. Door dat er naast Openbare Bibliotheken ook Universiteitbibliotheken bestaan, zijn studenten in staat om over een groot scala aan wetenschappelijke literatuur te beschikken. Dat neemt niet weg dat ook Openbare Bibliotheken studenten hier in mogen voorzien. Daarom bestaan er in Nederland een aantal WSF bibliotheken. Deze Stichting Samenwerkingsverband Bibliotheken met Wetenschappelijke Steunfunctie, staat voor een aanvullende openbare bibliotheekvoorziening. Door middel van coördinatie, samenwerking en innovatie proberen ze de wetenschappelijke steunfunctie in stand te houden, te ontwikkelen en te bevorderen, zodat ze bij kunnen dragen aan een landelijk bibliotheek- en informatie netwerk. Over het land zijn twaalf grote, stedelijke en provinciale bibliotheken verspreid, zij hebben informatie en diensten die niet beschikbaar zijn in plaatselijke bibliotheken. Deze WSF bibliotheken bevinden zich in de volgende steden; Almere, Amsterdam, Arnhem, Deventer, Eindhoven, Den Haag, Groningen, Haarlem, Leeuwarden, Maastricht, Rotterdam, Tilburg, Utrecht en Middelburg. De wetenschappelijke steunfunctie van bibliotheken in deze plaatsten creëert Openbare Bibliotheekvoorzieningen op hbo en WO niveau (WSF Bureau g.d.). Uit een onderzoek van Ithaka is gebleken dat de leden van universiteitsfaculteiten de aankooprol, waarbij de bibliotheek licenties en toegang tot institutionele informatie bronnen aankoopt, de belangrijkste rol van de bibliotheek vinden. Daarnaast vindt men de archiefrol van de bibliotheek belangrijk. Opvallend is dat de bibliotheek twee nieuwe rollen heeft gekregen, namelijk ondersteuning van het onderwijs en ondersteuning van het onderzoek. De bibliotheek moet dus naast de infrastructurele rol, voorzieningen voor onderzoek en educatie creëren die waardevol zijn voor studenten. (Schonfeld & Housewright 2010: 8-14). Voor studenten is het namelijk belangrijk om te weten hoe informatie gezocht moet worden en ook hebben studenten duidelijke inlichtingen nodig bij hun zoekproces. De meeste studenten weten wel hoe ze Google moeten gebruiken voor de dagelijkse zoekopdrachten, maar wanneer ze meer academische informatie of literatuur moeten zoeken vinden ze niet meteen wat ze zoeken. De studenten die literatuur hebben gevonden geven soms voorkeur aan digitale boeken, maar anderen prefereren geprinte boeken (Grose 2010). 5 Maeike Mulder

6 Een ander kenmerk van de hedendaagse studenten is hun gemakzucht. Het lenen en lezen van een boek of artikel lijkt al te veel moeite te kosten. Via Google of een andere zoekmachine informatie verzamelen gaat namelijk veel sneller en makkelijker. Studenten geven namelijk de voorkeur aan gemaksdiensten. Een groot deel van de studenten geeft dan ook aan dat wanneer ze naar de bibliotheek gaan, ze het fijn zouden vinden wanneer ze een boek bij de ene bibliotheek lenen en het boek bij een bibliotheek in een andere stad weer in kunnen leveren. Verder geven ze aan dat ze meer belangstelling hebben voor een actuelere collectie boeken en audiovisuele media (Huyser 2008:25) Een andere vorm van een gemaksdienst die studenten verlangen is de mogelijkheid om, weliswaar tegen betaling, uitreksels, scripties, samenvattingen en oude tentamens van artikelen, boeken en tentamens te krijgen (Kluitenberg, g.d.). 2.3 De virtuele student Een aantal bibliotheken houdt dus rekening met studenten door middel van het toevoegen van een wetenschappelijke collectie, toch lijkt dit niet genoeg te zijn om studenten gebruik te laten maken van de Openbare Bibliotheek. Sinds het einde van de jaren zeventig hebben er een aantal technologische ontwikkelingen plaats gevonden die ontwikkelingen op gang hebben gebracht die kunnen worden gezien als concurrent van de bibliotheek. Zo werden mensen in staat gesteld om persoonlijke computers te bezitten en gebruik te maken van online informatie voorzieningen. Ook leven we tegenwoordig in een media geladen maatschappij, waarin onder andere radio, televisie en internet een belangrijke rol spelen (Webster 2002: 9-19). Daarom hebben de gedrukte media tegenwoordig concurrentie van andere media en de voorkeur van mensen om meer boeken te kopen en minder te lenen. Hierdoor is er sprake van een generatiegewijze terugloop in lezen en lenen. Jongere generaties, waaronder de studenten, gaan op jonge leeftijd vaker naar de bibliotheek, maar wanneer ze volwassen worden neemt dit gebruik van de bibliotheek af. Voor informatiedoeleinden worden gedrukte media minder gebruikt dan tien jaar geleden. Het internet wordt steeds meer als informatiebron voor onderwerpen gebruikt (Huysmans & Hillebrink 2008: ). Studenten kunnen tegenwoordig dus door hun behoefte aan informatievoorziening via het internet ook wel als virtuele student gezien worden. Dit wordt ook bevestigd wanneer er aandacht wordt besteed aan het verschil tussen Universiteitsbibliotheken en Openbare Bibliotheken. Universiteitsbibliotheken hoeven geen nieuwe klanten te lokken met leuke boeken zoals bij Openbare Bibliotheken wel het geval is. Studenten hebben de informatie die de Universiteitsbibliotheek aanbiedt namelijk nodig. De collectie van Universiteitsbibliotheken bevat meer informatie dan slechts de lokale catalogus, ze linken bijvoorbeeld via internet door naar e-journals en databases waar meer informatie te vinden is (Koster 2010). 6 Maeike Mulder

7 Ook bij de leden van universiteitfaculteiten verandert het zoekgedrag als reactie op de snel veranderende informatie omgeving. Voorheen was het gebruikelijk dat faculteiten alleen vertrouwden op de bibliotheek wanneer ze studiemateriaal nodig hadden voor onderzoek en educatie, maar nu geleerden ook kennis hebben van de alternatieve manier van zoeken lijkt de bibliotheek zich aan te moeten passen. Doordat universiteitsfaculteiten op deze manier informatie zoeken, zullen studenten deze manier volgen en gewend raken aan de virtuele zoektocht naar informatie, waarbij de bibliotheek betaalt voor bronnen die online geraadpleegd kunnen worden (Schonfeld & Housewright 2010: 8). Hier uit kan dus opgemaakt worden dat studenten behoefte hebben aan informatie uit verschillende hoeken en dat een bibliotheek voor hen moet dienen als (digitaal)basispunt om via verschillende wegen informatie te bereiken via internet. 2.4 Tijd en de fysieke ruimte Natuurlijk wil niet iedereen de bibliotheek slechts virtueel gebruik maken van de functies van de bibliotheek en zijn niet alleen de fysieke en virtuele collectie belangrijk. Er zijn ook studenten die wel op fysieke wijze de bibliotheek bezoeken. Ook zij hebben bepaalde voorkeuren en eisen wat de bibliotheek betreft. Veel studenten geven tegenwoordig namelijk nog steeds voorkeur aan studeren in een bibliotheek in plaats van thuis op hun kamer. Zij verlangen daarom een ruime bibliotheek met voldoende plekken om op een comfortabele manier te kunnen leren. Ook willen studenten de mogelijkheid hebben om samen te studeren op dezelfde locatie, zodat ze samen kunnen werken. Daarnaast is het voor studenten belangrijk om voldoende technieken te hebben om presentaties en dergelijke voor te bereiden (Grose 2010). Naast een functionele ruimte hebben studenten ook voorkeuren wat openingstijden betreft. Wanneer studenten studeren is s nachts voor de meeste studenten het juiste moment, zij studeren vaak door tot 3 uur s nachts. Ook hoeft de bibliotheek voor de studenten geen stille ruimte meer te zijn en hebben studenten graag de mogelijkheid om te eten in de bibliotheek. Andere belangrijke aspecten voor studenten is de mogelijkheid om elektronische uitrustingen te kunnen lenen waarover zij zelf niet beschikken, maar die zij wel nodig kunnen hebben (Grose 2010). 7 Maeike Mulder

8 3 MOGELIJK AANBOD IN FYSIEKE EN VIRTUELE (INFORMATIE) BEHOEFTES VAN STUDENTEN Deze paragraaf geeft inzicht in het mogelijke aanbod van Openbare Bibliotheken, dat afgestemd is op de fysieke en virtuele (informatie) behoeften van studenten. Zoals in de vorige paragraaf al duidelijk is geworden, hebben Openbare Bibliotheken de volgende vijf kernfuncties; kennis- en informatievoorziening; educatie; cultuur; lezen en literatuur en als laatst ontmoeting en debat. In deze paragraaf wordt er van deze vijf kernfuncties uitgegaan en worden de virtuele en fysieke behoeftes in informatievoorziening hier op toegepast. De vijf kernfuncties en hun toepassingen zullen in bovenstaande volgorde worden weergegeven. 3.1 Kennis- en informatievoorziening voor studenten Naast het bestaande aanbod van de collectie en de mogelijkheden tot uitlenen, raadplegen en vraagbemiddeling, zou de Openbare Bibliotheek studenten moeten kunnen helpen met zoeken en verwerken van informatie. Hiermee wordt het ondersteunen van studenten bij hun onderwijs en onderzoek bedoeld, bijvoorbeeld door iemand met ervaring. Dit is nodig omdat het niet altijd even eenvoudig is om aan informatie te komen (Grose 2010). Natuurlijk zijn er al inlichtingen medewerkers in de Openbare Bibliotheek. Deze beschikken echter niet altijd over de juiste vaardigheden, dit komt door het ontbreken van MBO bibliothecaresse opleidingen. Door dat deze opleiding niet meer bestond was er geen sprake van instroming van nieuwe front-office medewerkers (Visscher 2001:25). Volgens Visscher is dit een probleem, maar dit valt te betwijfelen. Wanneer studenten daadwerkelijk ondersteund moeten worden bij hun onderwijs en onderzoek is het namelijk maar de vraag of een Mbo-bibliothecaris dit kan. Wanneer een bibliothecaris voldoende algemene kennis heeft, kennis van andere organisaties en bibliotheektechnische kennis, dan heeft hij of zij voldoende competentie voor het onderdeel kennis (Visscher 2001:29). Een bibliothecaris zal dan ook in staat zijn om een student op weg te helpen met het zoekproces, maar voor inhoudelijke ondersteuning en het verwerken van informatie moet de student bij iemand anders zijn. 3.2 De student en Educatie Onder de kernfunctie educatie valt het samenstellen van projectcollecties en het bieden van studiemogelijkheden voor scholieren, studenten en autodidacten. Daarbij bieden bibliotheken bijbehorende voorzieningen, het ondersteunt het onderwijs met een mediatheek en lessen in informatievaardigheden. Een andere mogelijke manier om het fysieke en virtuele educatieve aanbod te vergroten is het uitlenen van elektronische uitrustingen aan studenten, zoals digitale camera s, whiteboards, video wanden en computers met geschikte software. Het beschikbaar maken van verschillende soorten multimedia is van belang, omdat studenten vaak multimediale presentaties moeten houden. Een andere belangrijke optie is het uitlenen van laptops, rekenmachines, E-book readers, iphones, ipods en GPS apparaten, zodat studenten optimaal gebruik kunnen maken van de 8 Maeike Mulder

9 hoeveelheid beschikbare informatie die de bibliotheek en andere instellingen bieden. De meeste studenten zijn echter al in het bezit van de meeste apparaten en geld kan voor de bibliotheek een probleem zijn (Grose 2010). Ondanks dat zou het uitlenen van E-book readers en laptops een goede toevoeging aan de huidige collectie zijn, zodat er ook via de bibliotheek E-books en online artikelen bereikt kunnen worden. Om het lenen van fysiek materiaal aantrekkelijk te maken voor studenten zou de bibliotheek verschillende gemaksdiensten in kunnen stellen. Zo zou de Openbare Bibliotheek er goed aan doen om een dienst in te stellen die materialen bij de mensen thuis aflevert. Voornamelijk mensen jonger dan veertig jaar vinden een dienst die het mogelijk maakt om thuis boeken te ontvangen interessant. Andere opties zijn het afhalen en inleveren van materialen bij de supermarkt, op het werk of op de kinderopvang, maar thuis ontvangen is voor zowel leden als niet leden het interessant. Ook bleek uit het onderzoek van onder andere Cubiss dat een kwart van de studenten een voorstander is van een afhaalpunt van materiaal op de universiteit of op school en de mogelijkheid om materiaal in terug te brengen naar een bibliotheek in een andere stad (Huyser 2008:25-26). 3.3 De student en Cultuur De derde kernfunctie is de bibliotheek als encyclopedie van kunst en cultuur, zo worden er cursussen, tentoonstellingen, lezingen en debatten, al of niet in samenwerking met andere instellingen georganiseerd. Voor de meeste mensen zijn televisie en digitale media vaak een interessantere tijdsbesteding geworden, vooral voor jongere mensen zijn deze media interessant. (Huysmans & Hillebrink 2008: 143) Deze mediavormen zullen dus ook de voorkeur krijgen van studenten boven kunst en cultuur. Daarom zou het plaatsen van computers, waarop bijvoorbeeld oude televisieprogramma s te zien zijn, studenten kunnen trekken. Om dit te realiseren zou de Openbare Bibliotheek samen kunnen werken met Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum. Daar ligt een groot deel van het Nederlands audiovisueel erfgoed opgeslagen, ze beschikken over meer dan uur aan radio, televisie, film en muziek (Beeld & Geluid g.d.). Wanneer bibliotheken digitaal toegang verlenen tot een deel van de collectie van het Nederlands audiovisueel erfgoed, kunnen studenten op een vernieuwende wijze in contact komen met andere aspecten van kunst en cultuur. 3.4 Lezen en literatuur voor studenten Voor de vierde kernfunctie lezen en literatuur, beschikt de Openbare Bibliotheek over een doorlopende leslijn met een daarop aansluitende collectie voor de jeugd en jongeren. Voor volwassenen sluit de collectie aan op het leesgedrag van de lokale bevolking. Niet alle bibliotheken hebben voor studenten een speciale lijn, alleen de WSF bibliotheken zijn in het bezit van een speciale collectie met wetenschappelijke informatie. Toch willen studenten niet alleen wetenschappelijke 9 Maeike Mulder

10 boeken en artikelen lezen, bij studenten is er namelijk vraag naar een actuelere collectie met meer audiovisuele media (Huyser 2008:25) en om in de gemakzucht van studenten te voorzien zouden bibliotheken er goed aan doen om ook samenvattingen van artikelen en boeken te gaan verstrekken (Kluitenberg, g.d). Studenten kunnen het geld dat zij momenteel elders investeren, dan investeren in een samenvatting van de bibliotheek, met een verhoogde kans op kwaliteit. Momenteel dient de bibliotheek voornamelijk als aankoper, uitlener en archivaris van boeken, wanneer de bibliotheek ook voor studenten aantrekkelijk wil zijn moet men zich meer richten op een meer virtuele kant van informatievoorziening. De Openbare Bibliotheek moet gaan functioneren als infrastructuur, zodat het de gebruiker bij alle soorten informatie overal ter wereld brengt en niet slechts bij de fysieke collectie van de bibliotheek zelf (Grose 2010). Het moet er voor zorgen dat kwalitatieve informatie digitaal en gecontextualiseerd bij de student terecht komt in plaats van gefragmenteerd, zoals momenteel het geval is bij het gebruik van internet (Huysmans & Hillebrink 2008:72). 3.5 Ontmoeting en debat voor studenten Ontmoeting en debat; hier binnen is de bibliotheek de neutrale, objectieve, onpartijdige ontmoetingsplaats, waar alle groepen van de samenleving elkaar tegen kunnen komen. Er is ruimte voor lokale initiatieven waaronder voorlichting en discussie. Voor studenten is dit echter niet genoeg, in de fysieke ruimte moet er voor studenten een comfortabele plek zijn om te studeren. De Openbare Bibliotheek moet ruimte creëren waar studenten elkaar kunnen ontmoeten, samen kunnen studeren en samen kunnen relaxen op flexibele zitplaatsen, met genoeg technologische apparaten aanwezig. Wanneer een Openbare Bibliotheek over onvoldoende ruimte beschikt kan een deel van de boeken naar een andere ruimte, bijvoorbeeld een ruimte onder de bibliotheek, gebracht worden, zodat mensen deze aan kunnen vragen wanneer ze er een willen gebruiken. Dit moet natuurlijk allemaal automatisch werken en de student moet het proces virtueel kunnen volgen, deze automatische manier van boeken lenen levert veel ruimte op die voor studenten belangrijk is (Grose 2010). Een van de kernpunten is dus dat de bibliotheek een plek voor ontmoeting is, uit onderzoek van onder andere Cubiss is gebleken dat slechts 40% van de mensen, waar onder voornamelijk ouderen, de bibliotheek als ontmoetingsplek ziet. Om de Openbare Bibliotheek tot een goede ontmoetingsplek voor studenten te maken, zou de bibliotheek een grand café kunnen inrichten. Voor veel studenten die momenteel geen lid zijn van de Openbare Bibliotheek is het idee van een grand café aantrekkelijk (Huyser 2008). Door het instellen van een grand café zou de bibliotheek dus nieuwe leden onder studenten kunnen trekken. Een bibliotheek waar gegeten en gepraat mag worden is namelijk wenselijk voor veel studenten (Grose 2010). Naast de ruimte en inrichting van deze ruimte speelt ook tijd voor studenten een belangrijke rol. Door de afwijkende studietijden van studenten hebben zij behoefte aan een bibliotheek die langer open blijft 10 Maeike Mulder

11 dan de huidige bibliotheek. De Basisbibliotheken hebben al langere openingstijden dan de meeste kleine bibliotheken, maar dit voorziet nog niet geheel in de wensen van studenten. Voor hen is de nacht de ideale tijd om te studeren, de Openbare Bibliotheek zou daar in kunnen voorzien door het openstellen van (een deel van ) de bibliotheek tot uur, zodat studenten tot die tijd gebruik kunnen maken van de bibliotheek en daarna eventueel thuis verder zouden kunnen gaan (Grose 2010). 11 Maeike Mulder

12 4 VERNIEUWD EN VERBETERD AANBOD EN BEWUSTWORDING VAN STUDENTEN Uit bovenstaande paragrafen zijn de wensen van studenten qua informatievoorziening bij de bibliotheek uitgelicht en is er duidelijk geworden wat er moeten worden aangepast en toegevoegd aan de vijf kernfuncties van de bibliotheek. In deze paragraaf wordt aandacht besteedt aan de manier waarop de mogelijkheden voor de vernieuwde en verbeterde aspecten van deze vijf kernfuncties het best aangeboden kunnen worden aan studenten. Belangrijk hierbij is dat er een groeiende groep internetgebruikers bestaat die zich niet oriënteert op instituties met een bepaalde reputatie. Zij oriënteren zich steeds meer op de collectieve aanbevelingen van andere internetters. Om deze groep gebruikers te bereiken moeten er innovatieve concepten ontwikkeld worden die gericht zijn op digitale plaatsten waar gebruikers komen, want gebruikers komen niet vanzelf naar de bibliotheek (Huysmans & Hillebrink 2008:193). 4.1 Online inlichten Een groot deel van de tijdsbesteding onder jongeren in 2005 ging uit naar computer en internetgebruik. Deze jongeren zijn ondertussen waarschijnlijk studenten geworden die nog steeds vertrouwd zijn met deze digitale media. Een groot deel van de tijd die deze jongeren online besteedde, zo n 60% van die tijd, waren ze bezig met instand messaging, terwijl dertigers en veertigers liever s uitwisselden. Studenten zouden dus gewend moeten zijn aan het gebruiken van een instand messaging service (Haan & Huysmans 2006). Dit kan gebruikt worden voor het uitvoeren van de eerste kernfunctie van de Openbare Bibliotheek, de kennis en informatievoorziening voor studenten. De Openbare Bibliotheek zou een online instand messaging dienst in kunnen stellen tussen inlichtingenmedewerkers en studenten, ter ondersteuning van studenten bij hun onderwijs en onderzoek. Op deze wijze wordt er rekening gehouden met de studenten en hebben studenten meteen resultaat, in tegenstelling tot al@din, waarbij het wel even kan duren voordat een student geholpen wordt. Ook zou het een optie zijn om via Twitter vragen te kunnen stellen aan inlichtingenmedewerkers bij de Openbare Bibliotheek. Deze nieuwe functies moet de Openbare Bibliotheek natuurlijk ook zelf kenbaar maken op social network sites en Twitter. 4.2 Lenen van uit huis Om in de tweede kernfunctie van de bibliotheek, educatie, te voldoen, zou de bibliotheek er goed aan doen om verschillende materialen die studenten nodig hebben online uit te lenen of op universiteiten. Hierbij wordt niet alleen gedoeld op de nu gebruikelijke audiovisuele media en literatuur, maar ook op apparaten die het gebruiken van bepaalde vormen van content mogelijk maken. Er kan een online systeem komen waarbij de student met een klik op de knop een E-book reader thuis kan laten bezorgen en vervolgens online via de bibliotheek boeken kan lezen. Ook het thuis laten bezorgen van geprinte boeken en bijvoorbeeld cd s valt hier onder. De Openbare Bibliotheek zou verder samen 12 Maeike Mulder

13 moeten werken met universiteiten en hogescholen en een digitale bezorgservice op deze locaties creëren. Deze digitale bezorgservice dan meteen onder de aandacht gebracht bij studenten en zij kunnen het dan ook thuis gaan gebruiken. 4.3 Kunst en Cultuur online Om studenten in de derde kernfunctie te voorzien is het online beschikbaar van digitale vormen van kunst en cultuur. Zo zou de bibliotheek online toegang kunnen verlenen tot televisieprogramma s en media uit het verleden, dit bijvoorbeeld in samenwerking met het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Ook het instellen van de mogelijkheid om online aan te kunnen melden voor cursussen en concerten en het plaatsen van een introductiefilmpje over een bepaalde expositie of cursus zal meer geschikt zijn studenten. Belangrijk bij het beschikbaar maken van fragmenten van televisieprogramma s is samenwerking met Hyves, zodat deze filmpjes ook op de persoonlijke Hyvespagina van de student komen te staan. Andere studenten die dit fragment dan bekijken komen zo automatisch bij de nieuwe functie van de Openbare Bibliotheek terecht. 4.4 Online aanbod van literatuur Studenten zijn gewend geraakt om online informatie te verzamelen. Wanneer de Openbare Bibliotheek ook voor studenten in de kernfunctie lezen en literatuur wil blijven voldoen, moeten ze op een andere manier informatie aan gaan bieden. De bibliotheek is niet langer de poort tot kennis, maar moet gaan dienen als een infrastructuur die studenten door verwijst naar andere instellingen en bronnen. De collectie moet hybride gemaakt worden en de bibliotheek moet niet alleen aanbieden wat men zelf in huis heeft, maar ook verwijzen naar waardevolle content op het web (Huysmans & Hillebrink 2008:72). Zelf kan de Openbare Bibliotheek haar collectie uitbreiden door samenvattingen voor studenten online aan te bieden, of in het kader van user generated content een forum te creëren waarop studenten zelf samenvattingen uit kunnen wisselen. 4.5 Online ontmoeting en debat Ook de laatste kernfunctie is van belang voor het bereiken van studenten. Naast de mogelijkheid om in de Openbare Bibliotheek mensen te kunnen ontmoeten, zou er ook een virtuele versie moeten zijn. In deze online community die de kenmerken van een social network site heeft kunnen studenten informatie uitwisselen. Wat de studie betreft kunnen hier samenvattingen en uitreksels worden uitgewisseld, maar kan de virtuele bibliotheek ook als marktplaats van tweedehands boeken dienen. Naast de studie aspecten kunnen studenten elkaar in deze virtuele bibliotheek ook tips over andere zaken geven. Wanneer er in de fysieke bibliotheek een grand café komt, kan er in de virtuele bibliotheek een functie ontwikkeld worden waarmee studenten eten in die fysieke bibliotheek kunnen 13 Maeike Mulder

14 bestellen. Op deze manier hoeven ze niet te lang te wachten en kunnen ze hun bestelling gewoon ophalen. Deze functies van de bibliotheek kunnen onder de aandacht gebracht worden door leden van Hyvespagina s van universiteiten en hogescholen een berichtje te sturen dat er samenvattingen en uitreksels te verkrijgen zijn via de virtuele bibliotheek. Ook kan er de studenten een gratis lunch in het grand café aangeboden wanneer ze een account bij de virtuele bibliotheek aanmaken en wat te eten of drinken bestellen. 14 Maeike Mulder

15 5 CONCLUSIE In deze paper is aandacht besteed aan de behoeftes die studenten hebben in informatievoorziening bij de Openbare Bibliotheek en wat de bibliotheek moet doen om een aantrekkelijk instituut voor studenten te worden. Daarom is er gekeken naar datgene wat er veranderd, verbeterd en/of vernieuwd moet worden in het aanbod van de bibliotheek en het instituut zelf om studenten aan te spreken Uit deze paper blijkt dat er sinds de technologische ontwikkelingen van de jaren zeventig van alles is veranderd, zo ook de (informatie) behoeftes van studenten en het aanbod van de bibliotheek. Er is sprake van digitalisering op verschillende vlakken en het aanbod van de bibliotheek is dan ook veranderd. De bibliotheek is meer dan slechts een instelling waar boeken bewaard worden en waar men boeken leent. Openbare Bibliotheken richten zich tegenwoordig op vijf kernfuncties; kennis- en informatievoorziening; educatie; cultuur; lezen en literatuur en ontmoeting en debat. Ook studenten maken gebruik van deze kernfuncties, toch sluiten slechts de bibliotheken met een wetenschappelijke steunfunctie geheel aan bij de behoefte aan academische literatuur. Daarnaast hebben studenten tegenwoordig steeds meer de behoefte om informatie te verzamelen via het internet, daarnaast prefereren studenten ook nog andere gemaksvoorzieningen zoals het laten bezorgen van boeken. Door het toenemende gebruik van internet kan de student ook wel worden gezien als een virtuele student. Toch gaan er nog studenten naar de Openbare Bibliotheek om te studeren samen met andere studenten, door de tijdstippen waarop studenten studeren is er behoefte aan verruiming van de huidige openingstijden. Wanneer er van de behoeftes van studenten wordt uitgegaan moet er wat veranderd worden aan het aanbod van fysieke en virtuele informatie van de Openbare Bibliotheek. Deze veranderingen toegepast op de vijf kernfuncties leveren de volgende toepassingen op. Bij de kernfunctie kennis- en informatievoorziening zijn comptabele inlichtingen medewerkers nodig die de studenten kunnen begeleiden en ondersteunen in hun onderzoek en onderwijs. Aan de kernfunctie educatie zouden een aantal diensten moeten worden toegevoegd, namelijk het beschikbaar stellen en uitlenen van verschillende technologische apparaten en de mogelijkheid om materiaal thuis of op de universiteit of hogeschool te laten bezorgen. De kernfunctie Kunst en Cultuur heeft een aantrekkelijker aanbod nodig, daarom zou het in hun voordeel werken wanneer ze digitale media producten zoals films en televisieprogramma s aan zouden bieden. Om de kernfunctie lezen en literatuur te verbeteren kunnen er meer WSF bibliotheken worden ingezet, daarnaast moet de Openbare Bibliotheek zich op andere manieren van informatievoorziening richten. De Openbare Bibliotheek moet een infrastructuur worden die studenten naar verschillende bronnen van informatie brengt. Ook zal het studenten aantrekken wanneer Openbare Bibliotheken samenvattingen en uitreksels aan gaan bieden. 15 Maeike Mulder

16 Om in de behoeftes van studenten te voorzien moet er dus wat veranderd worden in het aanbod en daarmee dus ook in de uitvoering van de kernfuncties. Om deze toevoegingen aan de kernfuncties toe te voegen moet het aanbod vernieuwd en verbeterd worden en ook moeten de studenten bewust worden gemaakt van dit aanbod. Studenten zijn in deze digitale tijd het best te bereiken via internet, daarom dient er een social network site met een virtuele bibliotheek gemaakt te worden. Om in de kernfunctie kennis- en informatievoorziening te voorzien is het online plaatsen van informatie belangrijk, maar ook een instant messaging service, zodat een medewerker van de inlichtingendienst via MSN een student kan ondersteunen. Daarnaast kan er voor de tweede kernfunctie educatie een digitale bezorgservice ingesteld kunnen worden, waarbij studenten via de virtuele bibliotheek boeken bij de universiteit, hogeschool of thuis af kunnen later leveren. Voor de kernfunctie kunst en cultuur kunnen er fragmenten met films of televisieprogramma s digitaal beschikbaar worden gemaakt in samenwerking met social network sites als Hyves waar studenten het fragment aan hun vrienden kunnen laten zien. Lezen en literatuur is vierde kernfunctie, om in deze functie te voorzien kan de Openbaar Bibliotheek de collectie hybride en daarmee online beschikbaar maken. Daarnaast is het verwijzen naar waardevolle content elders op het web belangrijk en moet het op de site van de virtuele bibliotheek mogelijk worden om user generated content te creëren. Dit brengt ons meteen naar de laatste kernfunctie, ontmoeting en debat, waarbij er een online community gecreëerd kan worden. Hier wordt informatie en materiaal tussen studenten uitgewisseld. Ook zou het mogelijk moeten worden gemaakt om via de virtuele bibliotheek eten in het grand café te bestellen, zodat er een wisselwerking tussen de virtuele en fysieke bibliotheek ontstaat. Dit nieuwe aanbod kan doormiddel van Twitter, Hyves en andere populaire websites voor studenten bij deze doelgroep onder de aandacht worden gebracht, de studenten moeten actief benaderd worden, want ze komen niet zelf naar de bibliotheek toe. Met deze kennis is duidelijk geworden wat er aan de Openbare Bibliotheek veranderd en vernieuwd moet worden om in de behoeftes van studenten te voorzien en de bibliotheek daarmee nuttig te maken voor studenten. Wel moet er nog onderzoek worden gedaan naar de financiële capaciteiten van de Openbare Bibliotheek en daarmee de haalbaarheid van de toepassingen om in de behoeftes van studenten te voorzien. Hiervoor zullen namelijk verschillende innovaties moeten worden gedaan en betaald. 16 Maeike Mulder

17 6 BIBLIOGRAFIE Beeld & Geluid. Instituut voor beeld en geluid Beeld en geluid. URL bezocht op < Grose, T. K. (2010) Teaching. The place to go: Libraries reinvent themselves to serve digital-age Haan, J. de en Huysmans, F.(2006) Hoe lang en hoe vaak: Computer en internet. Tijdsbesteding. URL bezocht op < students, Prism magazine. Url bezocht op < Huyser, A. (2008). De nieuwe afnemer (DNA) van de bibliotheek: Resultaten van marktonderzoek in Gelderland, Limburg en Noord-Brabant Cubiss. Url bezocht op < cubiss.nl/files/publicatie%20dna%20van%20de%20bibliotheek%20-%20definitief%20- %20nov08.pdf> Huysmans, F. en Hillebrink, C. (2008) De openbare bibliotheek tien jaar van nu. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. < type=org> Kluitenberg, L. Handel in uittreksels en tentamens floreert Observant online. Url bezocht op < Koster, L. (2010) User experience in public and academic libraries, Commonplace. Url bezocht op < Schonfeld R.C. en Housewright, R. (2010) Faculty Survey 2009: Key Strategic Insights for Libraries, Publishers, and Societies. Ithaka. Url bezocht op < research/faculty-surveys /faculty-survey-2009> Vereniging van Openbare Bibliotheken & Vereniging van Nederlandse Gemeenten (2005). Richtlijn voor basisbibliotheken. Den Haag: VOB/VNG. 17 Maeike Mulder

18 Visscher, K. (2001) Competentieprofiel voor inlichtingenmedewerker in de OB, Informatie professional, jrg. 2, nr 5, pp < /VisscherIP pdf> Webster, F. (2002) Theories of the information society, 2e editie. New York: Routledge. WSF Bureau. Stichting WSF, WSF. URL bezocht op < bibliotheek.nl/wsf/overig36/overig36.asp> 18 Maeike Mulder