September Een eerste inventarisatie van de positie van loopbaanoriëntatie op het praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs.

Transcriptie

1 Een eerste inventarisatie van de positie van loopbaanoriëntatie op het praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs. September 2017 Inleiding Voor u ligt de notitie Een eerste inventarisatie van de positie van loopbaanoriëntatie op het praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs. De aanleiding voor deze notitie is de vraag vanuit scholen, besturen en gemeente om meer aandacht uit te laten gaan naar de kwetsbare leerling in het praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs. Met name als het gaat om het ondersteunen van scholen bij LOB en het vergroten van de betrokkenheid van ouders bij dit proces. Zo kan beter worden ingezet op een succesvolle doorstroom van de leerling naar het mbo, werk of dagbesteding. Om dit op een goede manier te doen is Spirit4you in gesprek gegaan met pro- en vso scholen in de regio Haaglanden. Er is geïnventariseerd waar de behoefte van scholen ligt en ook is er bevraagd op wat scholen zelf al doen. In totaal hebben vier pro scholen en zes vso scholen deelgenomen aan het onderzoek. Overzicht deelnemende pro- en vso scholen Pro Esloo College Hofstede Praktijkschool Praktijkschool De Poort De Einder, school voor praktijkonderwijs VSO De Piramide VSO Het Palmhuis Inspecteur S.de Vriesschool VSO Maurice Maeterlinckschool Pleysier College Westerbeek Tyltylcentrum De witte Vogel VSO Er is sprake van grote diversiteit tussen de verschillende clusters van het vso en ook bestaan er grote verschillen tussen het vso en pro. Toch zijn er ook overeenkomsten te benoemen: het betreft een groep kwetsbare jongeren in onze samenleving die extra aandacht verdient in de opmaat naar werk, dagbesteding of vervolgonderwijs. Vanuit die gedachte is er gekozen voor een samenvoeging van pro- en vso in deze inventarisatie. De behoefte die in deze notitie wordt beschreven is niet uitgesplitst naar individuele scholen, maar naar een gedeelde behoefte ondanks het verschil in soort leerling per school/cluster/onderwijsvorm. Met maatwerk is er ruimte voor talentontwikkeling en persoonlijke kwaliteiten van alle leerlingen. Met deze notitie hoopt Spirit4you een waardevolle bijdrage te leveren aan het gesprek over LOB op het praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs.

2 Visie Loopbaanoriëntatie heeft op zowel het praktijkonderwijs als het voortgezet speciaal onderwijs de aandacht van docenten en directie. Nog niet alle scholen zijn zo ver dat er een visie is ontwikkeld die breed wordt gedeeld door docenten, ouders en leerlingen. Wel neemt LOB op de meeste scholen al een belangrijke plek in en staan er bijvoorbeeld concrete LOB-activiteiten in het onderwijsprogramma die corresponderen met LOB-lessen. In de meeste gevallen is er een scheiding gemaakt tussen LOB voor de onderbouw, de middenbouw en de bovenbouw. In de onderbouw wordt er gewerkt aan de zelfstandigheid en talentontwikkeling, in de middenbouw neemt arbeidsoriëntatie een belangrijke plek in en in de bovenbouw draait het om de voorbereiding op het deelnemen in het beroepenveld (stage). Pro scholen geven aan dat de LOB visie vooral geformuleerd is m.b.t. de doorstroom van leerlingen naar de arbeidsmarkt. Praktijkonderwijs is voor veel jongeren eindonderwijs, dit betekent dat LOB vooral gericht is op deelname aan het arbeidsproces door praktische vorming. Bij doorstroom naar werk is LOB vooral een instrument om inzicht te verkrijgen in de talenten van jongeren. Bij doorstroom naar het mbo wordt LOB ingezet om de juiste keuze te maken voor een vervolgopleiding. Bij de vso-scholen ligt de focus op talentontwikkeling in het kader van werk, dagbesteding of mogelijke doorstroom naar een vervolgopleiding. Ouderbetrokkenheid Scholen proberen ouders zoveel mogelijk te betrekken tijdens dit proces. Zij worden op de hoogte gehouden over de ontwikkeling van hun kind in individuele en rapportbesprekingen en tijdens voortgangsgesprekken. De uitdaging is om ouders zowel wegwijs te maken in de complexe wereld van opleidingen en beroepen als de mogelijkheden van hun kind. Scholen geven aan dat het tijdens individuele gesprekken met ouders moeilijk is om ouders duidelijk te maken wat hun kind kan bereiken in de toekomst. De ouders hebben regelmatig moeite om het toekomstperspectief van de leerling te accepteren. Zij hebben soms te hoge verwachtingen van hun kind, die realistisch gezien niet mogelijk zijn. Ook geeft een aantal vso-scholen aan dat de communicatie tussen de docent en ouders soms moeilijk verloopt en er miscommunicatie optreedt met het overbrengen van informatie. Scholen geven aan dat het wenselijk is dat er ondersteuning komt bij het laagdrempelig informeren van ouders over enerzijds het mbo en de beroepenwereld en anderzijds de talenten van hun kind. Foto: Inspecteur S. de Vriesschool

3 Kennis Voor veel van de bevraagde scholen geldt dat de stagecoördinatoren het team inhoudelijk op de hoogte houden van de diverse (arbeidsmarkt)ontwikkelingen. Zij krijgen informatie vanuit het Werkgeversservicepunt, het mbo, SBB, externe bureaus en door contacten met het bedrijfsleven. Scholen geven wel aan dat het moeilijk is om alle ontwikkelingen die specifiek pro of vso aangaan bij te houden. Dit zijn taken die vaak naast een andere reguliere taak plaatsvinden. Daarnaast geven scholen aan dat het niet altijd even duidelijk is in de informatievoorziening van bovengenoemde organisaties wat precies van toepassing is op hun leerlingen, wat weer in extra tijdinzet resulteert. Een enkele school geeft aan dat er een externe is aangesteld om deze ontwikkelingen bij te houden. Het wordt vanuit scholen wenselijk geacht om met regelmaat op de hoogte gehouden te worden over thema's die van belang zijn voor iedereen die werkzaam is met jongeren van het praktijkonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs. Denk aan items over ontwikkelingen op het gebied van LOB en doorstroom, netwerken en arbeidsmarkt. Ook best-practises en praktische informatie over bijeenkomsten en materialen is wenselijk. Borging Bij de meeste scholen is er nog geen goed borgingssysteem om de voortgang m.b.t. LOB van de leerling te kunnen monitoren. De scholen willen wel uiteindelijk naar een centraal punt, waarin alle documenten en voortgang van de leerlingen m.b.t. LOB kan worden beheerd, aangepast en ingelezen. Over het algemeen worden gemaakte afspraken m.b.t. LOB (organisatie, inhoud lessen, doelstellingen etc.) geëvalueerd en indien nodig aangepast. Bij de meeste scholen is het LOB-beleid vastgelegd in het onderwijsprogramma van de school. Scholen geven aan dat er niet voldoende toereikend lesmateriaal beschikbaar is. Een generieke aanpak is niet het antwoord. Omdat bijvoorbeeld alleen al binnen het vso de clusters zeer van elkaar verschillen, is het wenselijk dat er voldoende verschillende materialen beschikbaar zijn voor de verschillende doelgroepen. Er zijn meerdere methoden en websites die gebruikt kunnen worden voor LOB. Waarom deze niet voldoende toereikend zijn voor alle scholen heeft te maken met de diversiteit in leerlingenpopulatie. Foto: Inspecteur S. de Vriesschool

4 Van wie is het? De (eind)verantwoordelijkheid voor het LOB-beleid is in de meeste gevallen de directeur en/of rector. Scholen erkennen dat het van belang is dat alle medewerkers betrokken zijn bij dit proces, maar dat het in de praktijk nog vaak alleen bij de decaan, stagecoördinator of zorgcoördinator ligt. Door middel van speciale lob-projecten, zoals bijvoorbeeld The wall of Fame 1, proberen scholen overige teamleden van de school te betrekken. Bij één vso-school (cluster 4) is alleen de zorgcoördinator verantwoordelijk voor de loopbaanoriëntatie van leerlingen. Door het voeren van gesprekken, waar de zelfstandigheid en oriëntatie op vervolgopleidingen van de leerling centraal staat, wordt er een beeld gevormd voor zowel de leerling als de zorgcoördinator. Er is voor deze school geen toereikend lesmateriaal beschikbaar, derhalve geeft deze school aan de activiteiten niet als LOB te bestempelen. Samenwerking De pro- en vso scholen werken met diverse organisaties samen, zoals JINC (arbeidsoriëntatie), het Werkgeversservicepunt (aansluiting op de arbeidsmarkt), instellingen voor dagbesteding, bedrijfsleven (stage en arbeidsoriëntatie) en Spirit4you (LOBBOX en Bekijkjetoekomstnu.nl). Een aantal praktijkscholen in Den Haag hebben een entree-opleiding binnen de school om de doorstroom naar het mbo te bevorderen. Hierin wordt nauw samengewerkt met het mbo. Vso scholen geven aan dat zij problemen ondervinden bij het vinden van maatschappelijke stages en/of beroepsstages voor hun leerlingen. Ook moeten vso-scholen regelmatig contact opnemen met mbo-scholen omdat hun leerlingen soms moeilijkheden ervaren tijdens de intake voor een mboopleiding. Als reden geeft een aantal vso-scholen op dat sommige mbo-scholen vooroordelen hebben m.b.t. de beperkingen van leerlingen. Dat maakt het regelmatig lastig om leerlingen te plaatsen op de opleiding van hun keuze. Vso scholen realiseren zich dat hun leerlingen in de meeste gevallen extra ondersteuning of speciale faciliteiten nodig hebben door hun beperking. En dat de extra ondersteuning mogelijk het bedrijfsleven, instellingen en mbo-scholen verontrust. Vso scholen proberen zelf door gesprekken en succesverhalen het negatieve beeld wat bij sommige heerst op die manier bij te stellen. Er is op dit moment geen constante afstemming met mboscholen, bedrijfsleven en overige instellingen. De pro- en vso scholen hebben contact met andere scholen in het praktijkonderwijs of speciaal onderwijs om de samenwerking te verbeteren en/of knelpunten bespreekbaar te maken. Dit wordt onder andere gedaan in het nazorgplus-overleg, warme overdracht of PLG-overleg. Pro- en vso scholen zijn individuele scholen met een eigen identiteit, dit bemoeilijkt op sommige thema s de samenwerking. Door een aantal scholen wordt aangegeven dat de samenwerking en informatieuitwisseling onderling verbeterd kan worden. 1 The Wall of Fame behoort tot het project City Deal dat het Piramide College heeft opgepakt om loopbaanleren prominent in het onderwijsprogramma van het vmbo op te nemen. Loopbaanleren heeft als doel dat leerlingen bewuste keuzes maken voor hun schoolloopbaan en leren reflecteren op hun keuzes.

5 Ambitie De ambitie van de scholen is het kunnen aanbieden en/of laten ontwikkelen van een passende LOBleerlijn voor hun leerlingen. Leerlingen met bijvoorbeeld autisme hebben moeite met het huidige aanbod LOB-materiaal, het sluit niet aan op hun behoefte. Het is belangrijk om rekening te houden met de doelgroep tijdens de ontwikkeling van nieuwe LOB-activiteiten. Een ander punt waar rekening mee gehouden moet worden, is dat een deel van de leerlingen op het pro-onderwijs direct gaat werken na het behalen van hun praktijkschooldiploma. Bij het ontwikkelen van LOB-materiaal is het wenselijk dat er rekening wordt gehouden met de behoefte van de doelgroep. Het LOB-materiaal moet niet te complex zijn: eenvoudig taalgebruik, afbeeldingen en zoveel mogelijk gebruik van videomateriaal. Op deze manier kan de leerling zich beter inbeelden wat het beroep of onderwerp inhoudt. Aanbevelingen Foto: Inspecteur S. de Vriesschool - Nieuwsbrief Op dit moment is er nog geen nieuwsbrief die naar de pro- en vso scholen gaat. In de nieuwsbrief kunnen de scholen of belanghebbende informatie delen over activiteiten die plaatsvinden op hun school, nieuwe ontwikkelingen over hun doelgroep of het delen van best-practises. - LOB paspoort geschikt maken voor pro en vso De pro- en vso scholen geven aan dat het LOB-paspoort op dit moment niet geschikt is voor hun leerlingen. Leerlingen van het pro- en vso onderwijs hebben behoefte aan eenvoudig taalgebruik of het gebruik van afbeeldingen, video s en emoticons. Leerlingen kunnen dan het LOB-paspoort invullen op een aangepaste wijze. In het verlengde hiervan kan het LOBpaspoort ook gebruikt worden als ouderbetrokkenheid-instrument. - Laagdrempelig en informatief beeldmateriaal voor ouders ontwikkelen over de doorstroom naar werk als opmaat naar het schoolgesprek hierover.

6 - Geschikt materiaal naar wens ontwikkelen en daarbij de verschillende clusters in gedachten houden Veel scholen geven aan dat er weinig geschikt lesmateriaal is ontwikkeld voor hun doelgroep. Het lesmateriaal van LOB is op dit moment merendeel afgesteld op de behoefte van het reguliere onderwijs. Leerlingen op het pro- en vso onderwijs hebben andere behoefte, waarin dit ook nog verschilt per doelgroep of beperking. - LOB-database om de voortgang van de leerling te kunnen monitoren. De scholen hebben op dit moment geen database, waar zij de voortgang van de leerlingen digitaal kunnen monitoren. Wanneer er een database komt, kunnen alle docenten de voortgang van de leerlingen monitoren vanaf leerjaar 1 tot en met diplomering. Op deze manier kan je goed in kaart brengen welke LOB-lessen de leerling nog moet afronden en/of de leerling nog ergens ondersteuning in nodig heeft. Ook vergemakkelijkt het tot stand brengen van een doorlopende leerlijn gedurende de gehele schoolloopbaan. - Regelmatig overleg tussen pro- en vso scholen De scholen doen mee met het nazorgplus-overleg of PLG-overleg, alleen is dit niet voldoende. Het is wenselijk dat er een netwerk-moment komt, waarbij de scholen hun bestpractises, netwerk of problematiek delen met de andere scholen. Daarnaast kunnen scholen door het delen van informatie makkelijker stageplaatsen aanbieden of bepaalde problematiek van een doelgroep delen. Uiteraard is hier wel vertrouwen voor nodig. Scholen geven aan dat door ontmoetingen en informatiedeling er meer vertrouwen ontstaat. - Om succesvol een LOB-lijn op te zetten is er voldoende tijd, ruimte en middelen nodig om de doelen en het programma te realiseren. Alle scholen geven dit aan. Maar er is onvoldoende zicht op deze factoren. Wanneer is het voldoende tijd? Welke ruimte heb je nodig? Wat zijn geschikte middelen? Het is wenselijk dat hier verder over wordt doorgesproken met scholen.