Gemeente Simpelveld Postbus ZG Simpelveld t.a.v. de heer H. Pruppers Wijlre, 27 januari 2011

Transcriptie

1

2

3 Drs. Henk Stoepker Register senior-kna-archeoloog Onafhankelijk adviseur archeologische monumentenzorg Specialist middeleeuwse archeologie Archeocoach Archeologische kwaliteitsborging en beleidsadvisering Tienbundersweg CR Wijlre hstoepker@archeocoach.nl Gemeente Simpelveld Postbus ZG Simpelveld t.a.v. de heer H. Pruppers Wijlre, 27 januari 2011 Geachte heer Pruppers, Hierbij deel ik u mede dat ik van Econsultancy een gecorrigeerde versie van het rapport over Vlengendaal ontvangen heb. De gevraagde aanvullingen zijn verwerkt. Het rapport is van goede kwaliteit en kan gebruikt worden voor besluitvorming over de vergunning. Het rapport kan definitief gemaakt worden en bij de vereiste instanties (RCE, provincie) gedeponeerd worden. Het rapport adviseert archeologische begeleiding in het westelijke bouwblok, maar geeft aan dat er nog geen informatie is over de diepte van de bouwput. Mijn advies is om te besluiten dat er geen zekerheid is over de aanwezigheid van archeologische waarden, maar dat archeologische begeleiding tijdens de uitvoering inderdaad als controle nodig is, omdat de locatie in een gebied ligt met een hoge dichtheid aan archeologische terreinen, terwijl gebleken is dat het bodemprofiel aan de westzijde gaaf is. Ik wil hierbij aantekenen dat het gaat om een in principe zeer beperkt onderzoek bestaande uit controle van de bouwput en documenteren van eventuele archeologische resten. Gezien de beperkte oppervlakte is het risico op archeologische vondsten, zoals begravingen, gering, maar het is in ieders belang dat bij onvoldoende voorbereiding door een toevalsvondst stagnatie ontstaat of een vondst verloren gaat. Voor dit onderzoek moet een eenvoudig programma van eisen worden opgesteld (vergunningvrager kan dat vragen aan Econsultancy). Na toetsing wordt dat als voorwaarde gevoegd aan de bouwvergunning. Voor dit programma van eisen zijn echter meer concrete gegevens nodig over het

4 bouwplan. Het bouwplan is bepalend voor de omvang van het onderzoek. Indien na indiening van het bouwplan blijkt dat de ingreep qua diepte en omvang geen risico oplevert, kan alsnog besloten worden geen onderzoeksvoorwaarde te stellen. Vriendelijke groet, Drs. H. Stoepker

5 Drs. H. Stoepker Senior-KNA-archeoloog Onafhankelijk adviseur archeologische monumentenzorg Specialist middeleeuwse archeologie Archeocoach Archeologische kwaliteitsborging en beleidsadvisering Tienbundersweg CR Wijlre, Nederland tel hstoepker@archeocoach.nl Beoordeling van een Archeologisch Rapport Rapport: Stiekema, M., 2010: archeologisch bureauonderzoek en verkennend booronderzoek, Vlengendaal 87, te Bocholtz, gemeente Simpelveld, Swalmen (Ecoconsultancy Rapport ; concept 17 december 2010). Bevoegd gezag: Gemeente Simpelveld Postbus ZG Simpelveld Contactpersoon: H. Pruppers Datum: 30 december 2010 Doel van de beoordeling In opdracht van de Gemeente Simpelveld, d.d. 22 december 2010, wordt door drs. H. Stoepker, onafhankelijk adviseur archeologische monumentenzorg (Archeocoach, archeologische kwaliteitsborging en beleidsadvisering), een rapport getoetst van een bureauonderzoek, opgesteld door Econsultancy te Swalmen, van de locatie Vlengendaal 87, te Bocholtz, gemeente Simpelveld. Het rapport bevat gegevens over de archeologische kenmerken en de bekende en verwachte archeologische waarde van deze locatie en doet aanbevelingen over het nemen van een vervolgstap. Het doel van deze toetsing is om te bepalen of het uitgevoerde onderzoek van voldoende kwaliteit was, of alle voor besluitvorming noodzakelijke gegevens aanwezig zijn, of de aanbevelingen logisch voortvloeien uit deze gegevens en of de aanbevelingen in overeenstemming zijn met verantwoord en proportioneel beleid op het gebied van de archeologische monumentenzorg, zowel in algemene zin als volgens het vigerende gemeentelijke beleid. De toetsing kan er toe leiden dat geadviseerd wordt de feitelijke gegevens te laten verbeteren of aan te vullen volgens aanwijzingen van toetser. De waardebepaling en aanbevelingen van de rapporteur vallen binnen het domein van zijn integriteit en verantwoordelijkheid en hoeven in het rapport niet aangepast te worden. Indien de toetser tot een andere waardebepaling en aanbeveling komt, wordt in deze toetsing gemotiveerd waarom de toetser adviseert de aanbevelingen van de rapporteur terzijde te leggen. Aan het slot van deze toetsing bevindt zich een toelichting op de wijze van toetsen en een lijst van bij toetsingen geraadpleegde documentatie.

6 30 december 2010 Vlengendaal Bocholtz, Bureauonderzoek en verkennend booronderzoek 2 Onderzoeksgegevens Nr. Onderzoeksmelding 44408/44409 Uitvoeringsperiode: 3, 7 december Oppervlakte plan- en Onderzoeksgebied bureaustudie circa 1 km omtrek. Plangebied onderzoeksgebied: 3800 m 2. Aanleiding onderzoek: Voornemen tot bouw van twee huizen in kader Ruimte voor Ruimte. Oppervlakte bouwblok circa 350 m 2. Inrichting erf, tuin, huisweide. Huidig gebruik: Deel akkerland, deels verhard met afgraving tot 0,5 m -mv, deels varkensstal onderkelderd tot 2,20 m - mv. Oostelijke 20 meter wegens egalisatie tot 2 meter afgegraven. Verwachting: Volgens IKAW deels laag, deels hoog. Volgens beleidskaart Parkstad (niet geraadpleegd) hoge verwachting binnen historische dorpskern. Methoden: Conclusies: Aanbevelingen: Bureauonderzoek. Verkennend booronderzoek met proefputje. Verwachting na bureauonderzoek: deels laag, middelhoog, hoog. In westelijk deel intact bodemprofiel. In oostelijk deel diepgaande verstoring. Geen verder archeologisch onderzoek bij bouw oostelijke woning. Archeologische begeleiding volgens protocol opgraven bij bouw westelijke woning. Beoordeling van de onderzoeksrapportage Algemeen Het rapport is in vele opzichten van goede kwaliteit. Er is bij de bureaustudie echter geen gebruik gemaakt van het rapport en de archeologische beleidskaart voor Parkstad. De AMK-, Archiswaarnemingengegevens, vondst- en onderzoeksmeldingen zijn actueel. Een omissie is ook dat geen gebruik is van de publicatie: Groot, T. de, 2006: Resultaten van de opgraving van een Romeins tumulusgraf in Bocholtz (gem. Simpelveld), Amersfoort (Rapportage Archeologische Monumentenzorg 127). Dit rapport bevat veel informatie over het onderzoeksgebied. Opmerkingen Pag 7. Bij de archeologische waarden is geen gebruik gemaakt van het rapport en de archeologische beleidskaart voor Parkstad. Deze kaart vervangt de IKAW. Op de beleidskaart heeft het gebied een hoge verwachting wegens de ligging in een historische dorpskern. Pag. 7. De CHW van de provincie is voor de archeologie vooralsnog niet meer relevant, omdat de CHW de IKAW weergeeft en een verouderde versie van de AMK. Voor een weergave van de bekende archeologische waarden in een bureaustudie volstaat de Parkstadbeleidskaart voor het verwachtingsgedeelte en on-line raadpleging van Archis voor actuele waarnemings-, vondstmeldings-, onderzoeksmelding- en AMK-gegevens. Pag. 12. T.a.v. het verslag over de opgraving van de askist (waarneming 48413) staat in Archis inderdaad onder het tabblad beschrijving dat bij de invoer het rapport er nog niet was. Bij het tabblad literatuur staat het rapport echter wel vermeld. Het is bij een bureaustudie noodzakelijk om relevante literatuur te raadplegen. Via de on-line catalogus van de RCE kan gekeken worden welke literatuur er is. Het hangt natuurlijk af van het project of het mogelijk is de relevante literatuur daadwerkelijk te lezen. Het rapport bij de beleidskaart had in ieder geval geraadpleegd moeten worden. Pag. 14. Ook de bouwvoor kan vondsten bevatten. Dat zijn weliswaar losse vondsten, maar zeker bij steentijdvondsten zijn dit (indien er geen colluvium is) meestal de enige vondsten uit die periode. Pag. 17. Wat is de oppervlakte van het verstoorde / gave gedeelte? Wat is de oppervlakte van het bouwblok waarbinnen begeleiding wordt voorgesteld? Wordt de westelijke woning onderkelderd? Archeocoach, archeologische kwaliteitsborging en beleidsadvisering Drs. Henk Stoepker Senior-KNA-archeoloog - KvK Zuid-Limburg

7 30 december 2010 Vlengendaal Bocholtz, Bureauonderzoek en verkennend booronderzoek 3 Wordt een bouwput uitgegraven of een kruipruimte? Wat is de diepte van het uit te graven deel? Hoeveel graafwerkzaamheden worden er nog meer uitgevoerd in het westelijk deel van de locatie? Beoordeling van de aanbeveling Vlengendaal is wegens de aanwezigheid van villa s en begravingen in de omtrek een gevoelige locatie. Vanuit die optiek is archeologische begeleiding van de uitvoering een zinnig advies, maar dan moet wel zeker zijn dat er ingreep komt die werkelijk een risico vormt voor het potentieel aanwezige bodemarchief. Dat is het geval als er een bouwput over het gehele westelijke bouwblok wordt uitgegraven van minstens 40 cm diepte. Indien dat niet het geval is geen onderzoek nodig. Als er een onderzoek wordt uitgevoerd, hebben we het over een in principe zeer klein onderzoek (waarneming tijdens het aanleggen van de bouwput) waarvoor ook een mini-pve moet worden geschreven. Alleen indien bij die waarneming een archeologische vondst wordt gedaan, is daadwerkelijk onderzoek nodig. Het rapport geeft nu echter nog te weinig gegevens over het toekomstige bouwplan om de aanbeveling op proportionaliteit en mogelijk archeologisch rendement te kunnen beoordelen. Advies na toetsing Ons advies is om aan de vergunningvrager en de auteur mede te delen dat het voor de kwaliteit van het rapport nodig is om in ieder geval de beleidskaart Parkstad met bijbehorend rapport te raadplegen en dit te verwerken in het definitieve rapport van dit onderzoek. Voor besluitvorming over de noodzaak van onderzoek moeten de vragen die bij de opmerkingen over pagina 17 gesteld zijn, beantwoord worden. Archeocoach, archeologische kwaliteitsborging en beleidsadvisering Drs. Henk Stoepker Senior-KNA-archeoloog - KvK Zuid-Limburg

8 30 december 2010 Vlengendaal Bocholtz, Bureauonderzoek en verkennend booronderzoek 4 Toelichting op de toetsing De toetsing van de rapportage geschiedt aan de hand van de in de archeologische monumentenzorg voorgeschreven kwaliteitsnormen, de vakliteratuur, en de in de beroepsgroep gangbare gedragscodes m.b.t. deskundigheid en onafhankelijkheid. Indien de gegevens van onvoldoende kwaliteit worden beschouwd, of als onvolledig voor deze fase van het onderzoek, zal het College door toetser geadviseerd worden om aanvulling of verbetering te vragen. Bij de toetsing van de aanbevelingen wordt gelet op de (potentiële) informatiewaarde van de locatie en op de proportionaliteit tussen bestaande en verwachte verstoring, informatiewaarde en vereiste onderzoeksinspanning. De (potentiële) informatiewaarde wordt getoetst aan de Nationale Onderzoeksagenda Archeologie, het selectiebeleid van de provincie Limburg, eventuele andere onderzoeksagenda s en aan beredeneerde expert judgment. Bij het bepalen van de informatiewaarde wordt de locatie geplaatst in een regionale context. Met de toekomstige verstoring wordt in het advies rekening gehouden, voor zover aard, plaats, diepte en omvang van de geplande verstoring bekend zijn. De toetsing van de aanbevelingen leidt tot een advies aan het College om deze al dan niet over te nemen, zonodig onder voorlegging van een alternatief. Bij toetsing geraadpleegde documenten en literatuur Algemeen: Waar nodig is gebruik gemaakt van de volgende documentatie Erfgoedinspectie: M.H. van den Dries & P.A.M. Zoetbrood 2007: Werk in uitvoering (1): van PvE tot veldwerk, Den Haag, Erfgoedinspectie. Erfgoedinspectie: M.H. van den Dries & P.A.M. Zoetbrood 2008: Werk in uitvoering (2): van veldwerk tot standaardrapport, Den Haag, Erfgoedinspectie. NVVA: gedragscode van de Vereniging van Nederlandse Archeologen Provincie Limburg: provinciale richtlijn verkennend boren (brief provincie Limburg 2006/58816, d.d. 19 december 2006) Provincie Limburg: handreiking Ruimtelijke Ontwikkeling 2007 Provincie Limburg: Gaauw, P. van der, 2008: Provinciale archeologische aandachtsgebieden, archeologisch selectiedocument, Maastricht (Provincie Limburg, cluster erfgoed, afdeling cultuur, welzijn en zorg). Provincie Limburg: Gaauw, P. van der, M. de Grooth, J. Hoevenberg, L. van Hoof & H. Stoepker 2007: Evaluatie en synthese van het in Limburg tussen 1995 en 2006 uitgevoerde onderzoek ( RCE: database Archis II (waarnemingen, monumenten, onderzoeksmeldingen) met onderliggende CMA/CAA-documentatie via LiveLink RCE: richtlijn archeologisch onderzoek van beekdalen in Pleistoceen Nederland RCE: Nationale Onderzoeksagenda Archeologie, hoofdstukken 6, 11, 17, 18, 22, 24, SIKB: KNA 3.2. (Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie) SIKB: KNA-leidraad karterend boren. SIKB: KNA-leidraad proefsleuven SIKB: Checklist beoordeling standaardrapport IVO-verkennend en IVO-borend Verhoeven, M.P.F., 2007: Hoog, middelhoog en laag, een archeologische verwachtings- en cultuurhistorische advieskaart voor de Parkstad Limburg gemeenten en de gemeente Nuth, Weesp (RAAP-rapport 1483). Waar nodig is gebruik gemaakt van relevante vakliteratuur met als voornaamste bronnen de literatuurlijsten in de NOaA en de provinciale evaluatie en synthese Archeocoach, archeologische kwaliteitsborging en beleidsadvisering Drs. Henk Stoepker Senior-KNA-archeoloog - KvK Zuid-Limburg

9 ARCHEOLOGISCH BUREAUONDERZOEK EN VERKENNEND BOORONDERZOEK VLENGENDAAL 87 TE BOCHOLTZ GEMEENTE SIMPELVELD

10 archeologisch bureauonderzoek en verkennend booronderzoek Vlengendaal 87 te Bocholtz in de gemeente Simpelveld Opdrachtgever Dhr. H. Vaessen Vlengendaal HC Bocholtz Project SIM.VAE.ARC Rapportnummer Status Definitieve rapportage Datum 22 februari 2011 Vestiging Auteur(s) Swalmen drs. M. Stiekema Paraaf Autorisatie drs. A.H. Schutte (Senior KNA-Archeoloog) Paraaf Econsultancy bv, Swalmen Foto s en tekeningen: Econsultancy bv, tenzij anders vermeld Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. Econsultancy bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. ISSN: (Analoog rapport) ISSN: (Digitaal rapport E-depot) Econsultancy Archeologisch Rapport

11 Administratieve gegevens plangebied Projectnummer en -code SIM.VAE.ARC Toponiem Vlengendaal 87 Opdrachtgever Gemeente Plaats Provincie Dhr. H. Vaessen Simpelveld Bocholtz Limburg Kadastrale gegevens Gemeente Bocholtz, sectie D, nummer 279 Omvang plangebied m 2 Kaartblad 62 B coördinaten centrum plangebied X: / Y: Bevoegde overheid Deskundige namens de bevoegde overheid Gemeente Simpelveld Postbus ZG Simpelveld T: Archeocoach t.a.v. drs. H. Stoepker Tienbundersweg CR Wijlre T: ARCHIS2 Onderzoeksmeldingsnummer (OM-nr.) Vondstmeldingsnummer Onderzoeksnummer Bureauonderzoek nvt Booronderzoek Nvt Archeoregio NOaA Beheer en plaats documentatie Uitvoerders Limburgs Lössgebied Econsultancy, Swalmen/ Provinciaal Archeologische Depot Econsultancy, Drs. M. Stiekema Datum 22 februari 2011 Kwaliteitszorg Econsultancy beschikt over een eigen opgravingsvergunning, afgegeven door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). De opgravingsvergunning geeft opdrachtgevers de zekerheid dat het uitvoerend bureau werkt conform de eisen die de RCE stelt op het gebied van competenties en integriteit van medewerkers en het toepassen van vigerende normen en onderzoeksprotocollen. Betrouwbaarheid Dit onderzoek is op zorgvuldige wijze uitgevoerd, conform de toepasselijke en van kracht zijnde regelgeving. Een booronderzoek wordt in het algemeen uitgevoerd door het steekproefsgewijs onderzoeken van de bodem, waardoor het, op basis van de resultaten van een booronderzoek, onmogelijk is garanties af te geven ten aanzien van de aan- of afwezigheid van archeologische waarden. In dit kader dient ook opgemerkt te worden dat geraadpleegde bronnen niet altijd zonder fouten en volledig zijn. Daar Econsultancy voor het verkrijgen van historische informatie afhankelijk is van deze bronnen, kan Econsultancy niet instaan voor de juistheid en volledigheid van deze informatie. Econsultancy Archeologisch Rapport

12 SAMENVATTING Econsultancy heeft in opdracht van de heer H. Vaessen een archeologisch bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied gelegen aan de Vlengendaal 87 te Bocholtz in de gemeente Simpelveld. In het plangebied zullen twee woningen worden gerealiseerd in het kader van de regeling Ruimte voor Ruimte (bestemmingsplanwijziging en Bouwverordening). Het archeologisch onderzoek wordt noodzakelijk geacht om te bepalen of er een gerede kans is dat archeologische waarden wel of niet aanwezig (kunnen) zijn in de ondergrond, die door de voorgenomen ontwikkelingen kunnen worden aangetast. Doel van het bureauonderzoek is het verwerven van informatie, aan de hand van bestaande bronnen, over bekende en verwachte archeologische waarden, om daarmee een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel voor het plangebied op te stellen. Het veldonderzoek is er op gericht om het opgestelde verwachtingsmodel aan te vullen en te toetsen door middel van waarnemingen in het veld. Hiermee kan worden vastgesteld of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of vervolgonderzoek en/of planaanpassing noodzakelijk is. Volgens het opgestelde gespecificeerde archeologisch verwachtingsmodel wordt de kans op het aantreffen van archeologische waarden binnen het plangebied deels laag, deels middelhoog en deels hoog geacht en worden deze waarden verwacht in en direct onder de bouwvoor en een eventuele colluviumlaag. Tijdens het verkennend booronderzoek is binnen westelijke deel van het plangebied een intact profiel aangetroffen. Hierdoor behoud het gehele plangebied zijn gespecificeerde archeologische waarde, zoals opgesteld in het bureauonderzoek Selectieadvies Op grond van de resultaten van het bureau- en veldonderzoek adviseert Econsultancy om tijdens het uitgraven van de bouwput voor de westelijke woning een onderzoek door middel van een archeologische begeleiding volgens het protocol opgraven uit te voeren. Vanwege de diepe verstoring van het oostelijk deel van het plangebied is een vervolgvonderzoek ter plaatse van de geplande oostelijke woning niet noodzakelijk. Econsultancy adviseert om dit deel van het plangebied dan ook vrij te geven. Bovenstaand advies vormt een selectieadvies. Econsultancy wil de opdrachtgever erop wijzen dat dit selectieadvies nog niet betekent dat de bodemverstorende activiteiten of daarop voorbereidende activiteiten kunnen worden ondernomen. De resultaten van dit onderzoek zullen eerst moeten worden beoordeeld door het bevoegd gezag (gemeente Simpelveld), die vervolgens een selectiebesluit neemt. Er is geprobeerd een zo gefundeerd mogelijk advies te geven op grond van de gebruikte onderzoeksmethode. De aanwezigheid van archeologische sporen of resten in het plangebied kan nooit volledig worden uitgesloten. Econsultancy wil de opdrachtgever er daarom ook op wijzen dat, mochten tijdens de geplande werkzaamheden toch archeologische waarden worden aangetroffen, er conform artikel 53 van de Wet op de Archeologische Monumentenzorg uit 2007 een meldingsplicht geldt bij het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: ARCHIS-meldpunt, telefoon ), de gemeente of de provincie SIM.VAE.ARC

13 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING DOELSTELLING EN ONDERZOEKSVRAGEN BUREAUONDERZOEK Methoden Afbakening van het plangebied Huidige situatie Toekomstige situatie Beschrijving van het historische gebruik Aardwetenschappelijke gegevens Archeologische waarden Aanvullende informatie Korte bewoningsgeschiedenis van Bocholtz Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Beantwoording onderzoeksvragen bureauonderzoek INVENTARISEREND VELDONDERZOEK Methoden Resultaten Beantwoording onderzoeksvragen veldonderzoek CONCLUSIE EN SELECTIEADVIES Conclusie Selectieadvies LITERATUUR BRONNEN SIM.VAE.ARC

14 LIJST VAN AFBEELDINGEN Afbeelding 1 - Locatie van het plangebied Afbeelding 2 - Detailkaart van het plangebied Afbeelding 3 - Historische kaart uit Afbeelding 4 - Historische kaart uit Afbeelding 5 - Geomorfologische kaart Afbeelding 6 - Geologische kaart Afbeelding 7 - Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) Afbeelding 8 - Bodemkaart Afbeelding 9 - Onderzoeksmeldingen, monumenten en waarnemingen Afbeelding 10 - Archeologische verwachtingskaart voor de Parkstad Limburg gemeenten Afbeelding 11 - Boorpuntenkaart Afbeelding 12 - Gespecificeerde verwachtingskaart LIJST VAN TABELLEN Tabel I. Tabel II. Tabel III. Tabel IV. Tabel V. Tabel VI. Tabel VII. - Geraadpleegd historisch kaartmateriaal - Aardwetenschappelijke gegevens plangebied - Overzicht AMK-terreinen - Overzicht onderzoeksmeldingen - Overzicht ARCHIS-waarnemingen - Overzicht ARCHIS-vondstmeldingen - Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel BIJLAGEN BIJLAGE 1: BIJLAGE 2: BIJLAGE 3: BIJLAGE 4: BIJLAGE 5: Overzicht geologische en archeologische tijdvakken Bewoningsgeschiedenis van Nederland AMZ-cyclus Planontwerp Boorprofielen SIM.VAE.ARC

15 1. INLEIDING Econsultancy heeft in opdracht van de heer H. Vaessen een archeologisch bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied gelegen aan de Vlengendaal 87 te Bocholtz in de gemeente Simpelveld. In het plangebied zullen twee woningen worden gerealiseerd in het kader van de regeling Ruimte voor Ruimte (bestemmingsplanwijziging en Bouwverordening). Het archeologisch onderzoek wordt noodzakelijk geacht om te bepalen of er een gerede kans is dat archeologische waarden wel of niet aanwezig (kunnen) zijn in de ondergrond, die door de voorgenomen ontwikkelingen kunnen worden aangetast. Het archeologisch onderzoek bestaat uit een bureauonderzoek (Hoofdstuk 3) en een inventariserend veldonderzoek (IVO-overig, verkennende fase) door middel van boringen (Hoofdstuk 4). Op basis van het onderzoek wordt een advies gegeven of vervolgstappen nodig zijn en zo ja, in welke vorm (Hoofdstuk 5). Dit advies dient te worden voorgelegd aan het bevoegd gezag (gemeente Simpelveld). De geadviseerde vervolgstappen worden conform de Archeologische Monumentenzorg (AMZ) opgesteld, het kader waarin archeologisch onderzoek binnen Nederland wordt uitgevoerd (zie bijlage 3). 2. DOELSTELLING EN ONDERZOEKSVRAGEN Het onderzoek heeft tot doel inzicht te krijgen in de archeologische waarden van het plangebied. Het bureauonderzoek heeft tot doel om een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel van het plangebied op te stellen. Het verwachtingsmodel is gebaseerd op bronnen over bekende of verwachte archeologische waarden in en om het plangebied. Voor het bureauonderzoek zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld: Wat is er bekend over bodemverstorende ingrepen binnen het plangebied uit het verleden? Is er bijvoorbeeld informatie bekend over vroegere ontgrondingen, bodemsaneringen, egalisaties, diepploegen of landinrichting? Ligt het plangebied binnen een landschappelijke eenheid, die vanuit archeologisch oogpunt een specifieke aandachtslocatie kan betreffen (zoals een relatief hoge dekzandkop of -rug, nabij een veengebied, een beekdal)? Wat is de gespecificeerde archeologische verwachting van het plangebied? Het inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek heeft tot doel het in het bureauonderzoek gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel aan te vullen en te toetsen, en is erop gericht om inzicht te krijgen in de geologische en bodemkundige opbouw binnen het plangebied. Tevens wordt gelet op het voorkomen van (diepe) verstoringen van het bodemprofiel. Indien de ondergrond tot grote diepte verstoord is, zullen eventueel aanwezige archeologische resten mogelijk verdwenen zijn. Het veldonderzoek dient antwoord te geven op de volgende vragen: Wat is de bodemopbouw binnen het plangebied? Is het bodemprofiel binnen het plangebied intact of (binnen een deel van het plangebied) verstoord, en indien verstoord tot hoe diep gaat deze verstoring? Wat zijn de gevolgen van het in het plangebied aangetroffen bodemprofiel op de gespecificeerde archeologische verwachtingswaarde van het plangebied SIM.VAE.ARC Pagina 1 van 43

16 Het bureauonderzoek is uitgevoerd op 3 december Het rapport is geschreven door drs. M. Stiekema (senior-prospector) en geaccordeerd door drs. A.H. Schutte (senior KNA-archeoloog). Het inventariserend veldonderzoek is uitgevoerd op 7 december 2010 door drs. M. Stiekema (seniorprospector). 3. BUREAUONDERZOEK 3.1 Methoden Het archeologisch onderzoek is uitgevoerd conform de eisen en normen zoals aangegeven in de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA, versie 3.2, maart 2010), die is vastgesteld door het Centraal College van Deskundigen (CCvd) Archeologie en is ondergebracht bij het SIKB te Gouda. Voor de uitvoering van het bureauonderzoek gelden de specificaties LS01, LS02, LS03, LS04 en LS05. De resultaten van dit onderzoek worden in dit rapport weergegeven conform specificatie LS06. 1 Binnen dit onderzoek zijn de volgende werkzaamheden verricht: afbakening plangebied en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige gebruik (LS01); beschrijving van de huidige en toekomstige situatie (LS02); beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen (LS03); beschrijving van bekende archeologische en historische waarden en aardwetenschappelijke gegevens (LS04); opstellen van een gespecificeerde verwachting (LS05). Bij het uitvoeren van deze werkzaamheden zijn de volgende bronnen geraadpleegd: Het Archeologische Informatie Systeem (ARCHIS); De Archeologische Monumenten Kaart (AMK); Bodem-, geologische en geomorfologische kaarten; Dinoloket; Literatuur en historisch kaartmateriaal; Kennisinfrastructuur Cultuurhistorie (KICH); bouwhistorische gegevens; De recente topografische kaart 1:25.000; Recente luchtfoto s; Het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN); De Cultuurhistorische Waardenkaart (CHW) van de provincie Limburg; De archeologische verwachtingskaarten van de gemeente; Plaatselijke (amateur-)archeoloog c.q. heemkundevereniging; Numis. 3.2 Afbakening van het plangebied Er dient een onderscheid gemaakt te worden tussen het onderzoeksgebied en het plangebied. Het plangebied is het gebied waarbinnen feitelijk de bodemverstorende ingreep gaat plaatsvinden. Het onderzoeksgebied is het gebied waarover informatie is verzameld om een goed beeld te krijgen van de archeologische waarden binnen het plangebied. Dit gebied is groter dan het plangebied. Bij dit 1 Beschikbaar via SIM.VAE.ARC Pagina 2 van 43

17 onderzoek betreft het onderzoeksgebied het gebied binnen een straal van circa 1 km rondom het plangebied. Het plangebied ligt aan de Vlengendaal 87, circa 0,9 km ten zuiden van de kern van Bocholtz in de gemeente Simpelveld (zie afbeelding 1 en 2). Volgens de topografische kaart van Nederland ligt het plangebied op kaartblad 62 B (schaal 1:25.000). Volgens het Algemeen Hoogtebestand Nederland (AHN) bevindt het maaiveld zich op een hoogte van circa 173 m +NAP. Het plangebied is kadastraal bekend als gemeente Simpelveld, sectie N, nummer 185 Het bodemgebruik van de omliggende percelen is als volgt: aan de noordzijde bevindt zich het agrarisch bedrijf Vlengendaal 87; aan de oostzijde bevindt zich akkerland; aan de zuidzijde bevindt zich akkerland; aan de westzijde bevindt zich de weg Vlengendaal. 3.3 Huidige situatie Voor het bureauonderzoek is het van belang de huidige situatie te onderzoeken. Bodemverontreiniging, landgebruik en bebouwing kunnen van invloed zijn op het archeologische verwachtingsmodel. Het plangebied is momenteel in gebruik als deels in gebruik als akkerland, deels verhard en deels in gebruik als (onderkelderde) varkensstal. De onderkeldering van de stal is volgens de opdrachtgever circa 2,20 meter diep. Verder is voor de aanleg van de verharding de natuurlijke bodem met circa 0,5 meter afgegraven. Als fundering voor de verharding is een pakket mijnsteen gebruikt. De oostelijke 20 meter van het verharde deel van het erf is voor de egalisatie met circa 1 tot 2 meter afgegraven. 3.4 Toekomstige situatie Het toekomstige gebruik van het plangebied kan bepalend zijn voor het vervolgtraject (behoud in-situ of behoud ex-situ van archeologische waarden). De manier waarop het plangebied wordt ingericht kan tot gevolg hebben dat eventuele archeologische waarden (deels of geheel) onverstoord (kunnen) blijven. Ook kan besloten worden de inrichting zo aan te passen, dat archeologische waarden alsnog onverstoord kunnen blijven liggen. In het plangebied is de bouw van twee woningen gepland. Hierbij zal een gebied met een oppervlakte van circa 350 m 2 worden bebouwd. De rest van het plangebied zal in gebruik worden genomen als erf, tuin en huisweide. De toekomstige diepte van verstoring is onbekend (zie bijlage 4) SIM.VAE.ARC Pagina 3 van 43

18 3.5 Beschrijving van het historische gebruik In het plangebied kunnen naast archeologische sporen ook sporen van menselijk gebruik voorkomen die nog in het landschap zichtbaar zijn. Het gaat hierbij om historische gebouwen en historische geografie. Veel van de bewaard gebleven historische gebouwen en historische geografie geven door de herverkavelingen in de tweede helft van de 20 e eeuw een incompleet beeld van het historisch landschap. Historische kaarten van voor de herverkaveling zijn een goede aanvulling op het huidige incomplete beeld. Voor de historische ontwikkeling is naast het historisch kaartmateriaal ook relevante achtergrondliteratuur geraadpleegd. De historische situatie is op verschillende historische kaarten als volgt: Tabel I. Geraadpleegd historisch kaartmateriaal 2 Bron Periode Kaartblad Schaal Omschrijving plangebied Bijzonderheden/directe omgeving Tranchot und v. Müffling kaart Vaals 1: weide langs onverharde Vlengendaal boerderij nog niet aanwezig, weg verder naar het westen Kadastrale minuut 1828 Gemeente Bocholtz, sectie B, perceel 348 1:2.500 weiland boerderij nog niet aanwezig, weg verder naar het westen Militaire topografische kaart (veldminuut) Militaire topografische kaart (veldminuut) : weiland boerderij nog niet aanwezig, weg verder naar het westen : weiland boerderij nog niet aanwezig, weg verder naar het westen Militaire topografische kaart (veldminuut) : boomgaard langs verharde Vlengendaal boerderij aanwezig, Vlengendaal verlegd naar huidige ligging en verhard Topografische kaart B 1: boomgaard langs verharde Vlengendaal Topografische kaart B 1: boomgaard langs verharde Vlengendaal boerderij aanwezig, Vlengendaal verlegd naar huidige ligging en verhard boerderij aanwezig, Vlengendaal verlegd naar huidige ligging en verhard Topografische kaart B 1: akkerland en stal boomgaarden in de omgeving allen verdwenen Historisch kaartmateriaal Op basis van het beschikbare historische kaartmateriaal blijkt dat de Vlengendaal begin 19 e eeuw reeds aanwezig was als onverharde weg. De weg lag ter hoogte van de huidige weg iets verder naar het westen en maakte direct ten noorden van het plangebied een scherpe bocht in oostelijke richting (zie afbeelding 4). Deze voormalige ligging is tegenwoordig nog duidelijk in het landschap zichtbaar als een diepe geul langs de huidige weg. Mogelijk had deze voormalige (holle) weg een dusdanig diep ligging dat deze vanwege de waterhuishouding minder geschikt was als doorgaande weg. De boerderij aan de Vlengendaal 87 is volgens de opdrachtgever in 1927 gebouwd. Deze gegevens komen overeen met de gegevens uit het historisch kaartmateriaal. In dezelfde periode is de Vlengendaal verlegd naar zijn huidige (hoger gelegen) ligging en tegelijk verhard (zie afbeelding 4). De huidige stallen in het plangebied zijn gerealiseerd in de jaren 80 van de 20 e eeuw SIM.VAE.ARC Pagina 4 van 43

19 KICH 3 Het KennisInfrastructuur CultuurHistorie (KICH) heeft alle bekende archeologische en bouwkundige monumenten en historisch-geografische informatie samengebracht in een digitale kaart. Via deze kaart zijn cultuurhistorische waarden per gebied te bekijken. Het raadplegen van KICH heeft voor het plangebied geen aanvullende informatie opgeleverd met betrekking tot archeologie. Bouwhistorische gegevens Omdat de bouwhistorische gegevens die via de opdrachtgever zijn verkregen overeenkomen met de historische kaarten wordt verwacht dat het raadplegen van het bouwarchief geen aanvullende informatie zal worden verkregen. Om deze reden is het archief van de Bouw- en Woningtoezicht van de gemeente Simpelveld niet geraadpleegd. 3.6 Aardwetenschappelijke gegevens Het landschap heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in het nederzettingspatroon van de mens. Bij onderzoek naar archeologische sporen in een bepaald gebied is het van groot belang te weten hoe het landschap er in het verleden heeft uitgezien. Men kan meer te weten komen over dit landschap door de geologische opbouw, de bodem en hydrologie van een gebied te bestuderen. De volgende aardwetenschappelijke gegevens zijn bekend van het plangebied: Tabel II. Aardwetenschappelijke gegevens plangebied Type gegevens Gegevensomschrijving Geologie 4 Formatie van Boxtel, Laagpakket van Schimmert (löss), (Bx7) op Formatie van Maastricht, Kunrader kalksteen (kalkafzettingen uit het Krijt) Geomorfologie 5 Bodemkunde 6 westelijke helft plangebied: droog dal (al dan niet met dekzand/löss) (15/14S3) oostelijke helft plangebied: afbraakwand (17/16A2) westelijke helft plangebied: poldervaaggrond, siltige leem, colluvium in dal (Lnd6) oostelijke helft plangebied: ondiep kalksteen (KM/C) Geologie en Geomorfologie Geomorfologisch gezien ligt het plangebied op de overgang van een afbraakwand in het oosten naar een droog dal in het westen (zie afbeelding 5). De afbraakwand is ontstaan door erosie van een plateauterras waarvan de kern zich op circa 200 meter ten oosten van het plangebied bevindt. Dit plateauterras is een restant van het in het Tertiair opgeheven Leisteenplateau, bestaand uit kalksteenafzettingen uit het Krijt (Formatie van Maastricht, Kunrader kalksteen). Gedurende het Tertiair heeft er onder (sub)tropische omstandigheden een intensieve chemische verwering plaatsgevonden. De kalksteenafzettingen werden hierbij sterk aangetast. Wat overbleef waren afzettingen van meer resistente vuursteen in een bruin getint verweringsresidu van de kalksteen met lokaal uitgeloogde Tertiaire zanden, in dolinen voorkomend (Formatie van Tongeren). 7 In de direct omgeving van het plangebied worden deze Tertiaire afzettingen en de onderliggende Krijtafzettingen van de Formatie van Maastricht aan het maaiveld aangetroffen, vooral aan de randen van de plateau s. Het plangebied bevindt zich op een wand waar de Krijtafzettingen zijn afgedekt met een löss-pakket, de Tertiaire afzettingen worden hier alleen ten oosten van het plangebied aangetroffen (zie afbeelding 6). De löss-afzettingen aan het oppervlakte behoren geologisch tot de Formatie van Boxtel, Laagpakket van Schimmert. Deze afzettingen zijn gevormd door de wind gedurende de laatste twee ijstijden, het Saalien ( De Mulder et al Alterra Stichting voor Bodemkartering Berendsen, 2004, SIM.VAE.ARC Pagina 5 van 43

20 jaar geleden) en het Weichselien ( jaar geleden). In beide ijstijden bereikte het landijs Zuid-Limburg niet. Er heerste een zeer koud en continentaal klimaat. Het landschap bestond uit een poolwoestijn waarin amper vegetatie voorkwam. Hier had de wind vrij spel in het verplaatsen van zand en silt. 8 Volgens de opdrachtgever zijn er bij diverse graafwerkzaamheden in de oostelijke helft van het plangebied kalksteenafzettingen direct onder de bouwvoor aangetroffen. Dit betreft de top van de kalksteenafzettingen van de Formatie van Maastricht. DINO 9 Het Dinoloket is de centrale toegangspoort tot Data en Informatie van de Nederlandse Ondergrond (DINO). Het DINO-systeem is de centrale opslagplaats voor geowetenschappelijke gegevens over de diepe en ondiepe ondergrond van Nederland. Het archief omvat diepe en ondiepe boringen, grondwatergegevens, sonderingen, geo-elektrische metingen, resultaten van geologische, geochemische en geomechanische monsteanalyses, boorgatmetingen en seismische gegevens. De site wordt beheerd door TNO. In het Dinoloket is een boring bestudeerd die in de westelijke helft van het plangebeid is gezet 10. Hieruit blijkt dat de ondergrond tot een diepte van 3,3 m mv bestaat uit bruingele, sterk grindige leem. Vanaf 3,3 m mv is er kalksteen aangetroffen. Op basis van de diepte van de aangetroffen kalksteen kan worden geconcludeerd dat deze boring in het droge dal dat deels is opgevuld met löss is gezet. Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) 11 Het Actueel Hoogtebestand Nederland vormt een belangrijke aanvullende informatiebron voor de landschapsanalyse. Dit met behulp van laser-altimetrie verkregen digitale bestand vormt een gedetailleerd beeld van het huidige reliëf in het plangebied. Volgens het AHN ligt het plangebied op de flank van een hoger gelegen plateau in het westen naar een lager gelegen droog dal in het westen. Het plangebied ligt 16 meter lager dan de top van het plateau op 300 meter ten oosten van het plangebied en 3 meter hoger dan de bodem van het droge dal op 50 meter ten westen van het plangebied (zie afbeelding 7). Bodemkunde Volgens de Bodemkaart van Nederland (1:50.000) is de westelijke helft van het plangebied gekarteerd als poldervaaggrond, bestaande uit siltige leem, colluvium in dal en de oostelijke helft als ondiep kalksteen (zie afbeelding 8). Vanwege de liging op de helling zal de dikte van het colluviumdek in het plangebied waarschijnlijk meevallen. Grondwatertrap Grondwatertrappen zijn een indicatie voor de diepte van de grondwaterstand en de seizoensfluctuatie daarvan. Grondwatertrappen zijn een combinatie van de gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG) en gemiddeld laagste grondwaterstand (GLG). De GHG betreft de wintergrondwaterstanden, de GLG is een maat voor de grondwaterstand in de zomer. Aangezien in stedelijk gebied geen grondwatertrappen worden bepaald, zijn dit witte vlekken op de kaart. Vanwege diepe grondwaterstanden en vast gesteente dicht aan het maaiveld ligt het plangebied in een gebied waarvan geen grondwatertrappen zijn opgesteld. Op basis van de geohydrologische kaart blijkt dat het grondwaterniveau op circa 3 m mv zou moeten liggen. Vanwege deze diepe grondwaterstand is niet te verwachten dat de toekomstige bebouwing het grondwaterpeil zal beïnvloeden. 8 Berendsen, boring B62B SIM.VAE.ARC Pagina 6 van 43

21 3.7 Archeologische waarden Voor de uitkomst van het bureauonderzoek is het van belang de bekende archeologische waarden (al dan niet volledig onderzocht) te beschrijven. Een belangrijke informatiebron is het landelijke ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS), dat beheerd wordt door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). In dit systeem worden alle archeologische gegevens verzameld en via internet zijn deze door bevoegden te raadplegen. De bekende archeologische waarden staan afgebeeld op afbeelding 9; een kaart met daarop, binnen een straal van 1 km rondom het plangebied de in ARCHIS geregistreerde AMK-terreinen, waarnemingen, vondstmeldingen en onderzoeksmeldingen. Archeologische verwachtings- en advieskaart gemeente Simpelveld Sinds 2007 is de Wet op de Archeologische Monumentenzorg van kracht (WAMZ), Het doel van deze wet is te voorkomen dat archeologische waarden uit het verleden verloren gaan. In deze wet zijn de gemeenten verantwoordelijk voor het beheer van het bodemarchief binnen hun grondgebied. Voor een goed beheer van dit bodemarchief gebruikt de gemeente een archeologische beleidskaart. De Archeologische beleidskaart geeft een gemeentebreed overzicht van bekende en te verwachten archeologische waarden. De kaart maakt inzichtelijk waar bij welke ruimtelijke ingrepen een archeologisch onderzoek verplicht is en wordt als toetsingskader gebruikt voor ruimtelijke procedures. Volgens de archeologische verwachtings- en advieskaart van de gemeente Simpelveld ligt het plangebied binnen een gebied met een hoge archeologische verwachting: historische dorpskern. Binnen deze gebieden dient, bij planvorming en voorafgaand aan vergunningverlening bij bodemingrepen dieper dan 40 cm -mv vroegtijdig een inventariserend archeologisch onderzoek te worden uitgevoerd. De historische kern waarbinnen het plangebied valt betreft de historische kern van het gehucht Vlengendaal. Iets ten zuiden van het plangebied bevindt zich volgens de archeologische verwachtings- en advieskaart een klein industrieterrein of mijnbouwgebied. Volgens de huidige bewoner van Vlengendaal 87 betreft dit een kleine kalksteenwinning. 12 AMK-terreinen binnen het onderzoeksgebied De Archeologische Monumentenkaart (AMK) bevat een overzicht van archeologische terreinen in Nederland, welke ook wel worden aangeduid als monumenten. De terreinen zijn beoordeeld op verschillende criteria (kwaliteit, zeldzaamheid, representativiteit, ensemblewaarde en belevingswaarde). Op grond daarvan zijn de terreinen ingedeeld in vier categorieën; terreinen met archeologische waarde, een hoge archeologische waarde, een zeer hoge archeologische waarde of een zeer hoge archeologische waarde met een beschermde status. In het plangebied liggen geen AMK-terreinen. Binnen het onderzoeksgebied liggen 10 AMK-terreinen (zie tabel III en afbeelding 9). Tabel III: Overzicht AMK-terreinen AMK nr. Waarde Complex Situering t.o.v. plangebied Datering Omschrijving Archeologische waarde Romeinse Villa 170 meter ten westen Romeinse tijd Terrein waar op basis van de vondst van Romeins bouwmateriaal een villa wordt vermoed. De landschappelijke ligging leent zich vanwege de relatief hoge ligging nabij de Maas en de hoge lokale Romeinse bewoningsconcentratie uitstekend voor de aanwezigheid van Romeinse villa's. Op het terrein zijn bij een oppervlaktekartering 12 Verhoeven, SIM.VAE.ARC Pagina 7 van 43

22 in 1980 fragmenten Romeins dakpan, kalksteen en pleisterwerk aangetroffen. Door de erosiegevoeligheid van de lössbodem is mogelijk een pakket colluvium aanwezig Zeer hoge archeologische waarde Archeologische waarde Grafveld 200 meter ten oosten Romeinse tijd Terrein met waarschijnlijk resten van een groot aantal begravingen (grafveld) uit de Romeinse tijd. De bescherming is onder meer gebaseerd op luchtfoto's (RLM, Bonn) waarop circa 90 grondsporen (ronde en vierkante structuren) te zien zijn, die mede op basis van een veldbezoek in 1984 (W. Willems, H. ter Schegget, J. Noordam) worden geinterpreteerd als graven. Het verslag van het veldbezoek (Willems ) is opgenomen in het CMA. Gezien werden met name 'cropmarks'. De bodem ter plekke van deze 'afwijkingen' in de begroeiing wordt gekenmerkt door concentraties van grind en grotere brokken steen. Boringen liepen op 30 cm diepte telkens vast op het grind, terwijl bij controle-boringen buiten de concentraties steeds diep kon worden geboord, in een pakket loess. Scherven of ander archeologisch materiaal werden niet aangetroffen. De verwachting is dat eventuele begravingen met bijgiften zich nog onder de bouwvoor bevinden. Het grafveld ligt centraal tussen een drietal Romeinse villa's. Nederzetting 500 meter ten zuidwesten Neolithicum Terrein met sporen van mogelijke bewoning (vuursteenvindplaats) uit het neolithicum. Eenmalige kartering waarbij een hoeveelheid debitage-afval en enkele werktuigen werden gevonden, waaronder een bijlfragment. De vondstdichtheid wordt aangemerkt als 'bescheiden'. Het complex wijkt af van andere vuursteencomplexen, zonder dat duidelijk is waar het om gaat. Een aanvullende kartering lijkt nodig Archeologische waarde Nederzetting 550 meter ten zuiden IJzertijd- Romeinse tijd Terrein met mogelijk sporen van bewoning uit de IJzertijd of Romeinse tijd. Tijdens een eenmalige kartering werden hier enkele handgevormde scherven en een fragment van een glazen armband gevonden (Waarneming 19624). Het terrein grenst aan mon.nr 5580 (Romeinse bewoning) en houdt daar mogelijk verband mee. In 2006 zijn door de provincie de Limburgse terreinen van Archeologische Betekenis (AB) geherwaardeerd. Op basis van de beschikbare gegevens werd de status van het onderhavige monument verhoogd tot Archeologische Waarde Zeer hoge archeologische waarde Zeer hoge archeologische waarde Romeins villa(complex) Romeins villa(complex) 600 meter ten zuiden Romeinse tijd Terrein met resten waarschijnlijk behorend tot een Romeins villa-complex. Het oostelijk aangrenzende terrein (mon.nr 5485) leverde vooral dakpanfragmenten op en wat ijzerslakken; mogelijk een bijgebouw? Opm.: op m afstand in oostelijke richting ligt de Romeinse villa Vlengendaal. Op een zelfde afstand naar het noorden ligt eveneens een concentratie Romeins bouwmateriaal. 600 meter ten zuidoosten Romeinse tijd Terrein met resten van een luxueuze villa(- complex) uit de Romeinse tijd. Een deel werd door W. Goossens opgegraven in SIM.VAE.ARC Pagina 8 van 43

23 augustus-september 1911, het resterende deel in augustus 1913 in samenwerking met Holwerda. In de collectie van L. Blezer (inmiddels coll. Provinciaal Bodemdepot Limburg) bevinden zich opgeploegde brokken van een mozaiekvloer die van dit terrein zouden komen. De villa is ruim bekend bij en afgegraasd door detectoramateurs. Opm.: gezien de locatie van Waarneming is het monument mogelijk te klein. De vondstspreiding kan echter ook het gevolg zijn van hellingprocessen (zie het nabij gelegen mon.nr 11112) Zeer hoge archeologische waarde Weg, Landweer 700 meter ten oosten Late Middeleeuwen Terrein met resten van een landweer / grenswal uit de 14e eeuw. Mogelijk bevinden zich (deels) onder de wal nog resten van een geplaveide Romeinse weg. Aan de Duitse zijde van de wal is een pakket colluvium ontstaan dat een conserverende werking heeft gehad ten aanzien van de resten van een circa 100 m noordoostelijker, vooral op Duits grondgebied gelegen villa-complex (Brounen 1989; Van Haaff 1993). Onder het colluvium bevindt zich daar ook een greppel die deel uitmaakt van de landweer (Van Haaf 1993:292). Opm.: ter plekke komt Kunrader kalksteen aan het oppervlak. Het is niet uit te sluiten dat de 'weg' derhalve een natuurlijke oorsprong heeft, of ontstond doordat opgeploegde brokken kalksteen aan de rand van het perceel werden gegooid. Echter: tijdens onderzoek van de voornoemde villa Dellender werd een kalkstenen puinlaag/verhardingslaag aangetroffen (Van Haaff 1993:292), die mogelijk vergelijkbaar is met het onderhavige 'weg' Hoge archeologische waarde Nederzetting 700 meter ten noorden Late Middeleeuwen Nieuwe tijd Oude dorpskern van Bocholtz Op de AMK zijn historische dorpskernen en clusters oude bebouwing als gebieden van hoge archeologische waarde aangegeven. Dit is op grond van het belang van deze locaties, waar de wortels van de huidige dorpen of steden kunnen liggen. De begrenzing van deze kernen is gebaseerd op 19e-eeuwse en vroeg 20e-eeuwse kaarten. Binnen deze contouren kunnen in de bodem resten van vroegmoderne en waarschijnlijk ook van laatmiddeleeuwse (vanaf circa 1300 AD) bewoning aangetroffen worden. Ook sporen van oudere bewoning kunnen aanwezig zijn : op basis van het rapport 'Hoeve Overhuizen te Bocholtz, IVO d.m.v. proefsleuven' is het AMK-terrein dat de oude dorpskern van Bocholz beslaat iets uitgebreid naar het zuid-oosten (centrumcoordinaat hoeve: / ). Het rapport is verschenen n.a.v. onderzoek van Synthegra op deze locatie, er zijn tijdens het onderzoek resten van de gracht aangetroffen die heeft toebehoord aan het huis Overhuizen. Datering gracht: 18e eeuw met een mogelijk vroegere oorsprong Hoge archeologische waarde Romeins villa(complex) meter ten oosten Romeinse tijd Terrein met resten behorend tot een Romeins villa-complex, waarvan het hoofdgebouw op Duits grondgebied ligt. Ook omvat het monument een deel van een 14e eeuwse landweer / grenswal. Ten SIM.VAE.ARC Pagina 9 van 43

24 Hoge archeologische waarde Nederzetting meter ten noordwesten Late Middeleeuwen Nieuwe tijd aanzien van de landweer: zie ook mon.nr In augustus en september 1992 heeft de ROB onderzoek (proefsleuven) verricht op het Nederlandse deel van dit villa-complex, Dellender geheten in Nederland, Butterweide in Duitsland (Van Haaff 1993). Daarbij is komen vast te staan dat er nauwelijks tot geen muurresten en niet veel grondsporen meer aanwezig zijn, als gevolg van erosie en landbouw. De bouwrestanten aan Duitse zijde zijn goed geconserveerd gebleven onder een colluviaal pakket dat werd afgezet achter en tegen de landweer. De overblijfselen op Nederlands gebied omvatten nog slechts een mogelijk restant van muurwerk (vlijlaag?), een tweetal afvoergoten, een verhardings- of puinlaag van kalksteenbrokken, een greppeltje en enkele kuilen. Op Duits gebied blijkt onder colluvium eveneens een tot de landweer behorende greppel te liggen. In verband met de aangetoonde sterke mate van aantasting werd de status van het monument op gewijzigd in HAW. Opm.: in een krantenartikel ( ; zie CMA- Livelink) wordt de Duitse archeoloog P. Wagner geciteerd, die de resten aan Duitse zijde niet als villa interpreteert, maar als tempel. In een tweede artikel ( ) wordt (nog) slechts gesproken over 4 werkvertrekken en een woonruimte, vergelijkbaar met de zuidelijke hoektoren van de villa Vlengendaal. Oude dorpskern van Bocholtzerheide Op de AMK zijn historische dorpskernen en clusters oude bebouwing als gebieden van hoge archeologische waarde aangegeven. Dit is op grond van het belang van deze locaties, waar de wortels van de huidige dorpen of steden kunnen liggen. De begrenzing van deze kernen is gebaseerd op 19e-eeuwse en vroeg 20e-eeuwse kaarten. Binnen deze contouren kunnen in de bodem resten van vroegmoderne en waarschijnlijk ook van laatmiddeleeuwse (vanaf circa 1300 AD) bewoning aangetroffen worden. Ook sporen van oudere bewoning kunnen aanwezig zijn. De diverse AMK-terreinen in de omgeving van het plangebied betreffen vooral terreinen waar archeologische resten uit de Romeinse tijd zijn aangetroffen. Op 200 meter ten oosten van het plangebied bevindt zich AMK-terrein 5.570, waar volgens ARCHIS resten van een grafveld uit de Romeinse tijd worden verwacht. Deze verwachting is echter gebaseerd op waarnemingen vanaf luchtfoto s, er zijn geen archeologische indicatoren in het veld aangetroffen. Vermoedelijk betreffen de waarnemingen van de luchtfoto s een geologisch verschijnsel (zoals de ter plaatse dagzomende vuursteen- en kalksteen lagen) en geen grafveld. 13 In het verleden uitgevoerde archeologische onderzoeken binnen het onderzoeksgebied Binnen het onderzoeksgebied zijn in de afgelopen jaren door verschillende archeologische bedrijven en instellingen in totaal 7 archeologische onderzoeken uitgevoerd. Het gaat daarbij om bureauonderzoeken, booronderzoeken (verkennend/karterend), archeologische begeleidingen van graafwerkzaamheden en opgravingen (zie tabel IV en afbeelding 9). 13 Mondelinge mededeling dhr. H. Stoepker, archeologisch adviseur van de gemeente Simpelveld SIM.VAE.ARC Pagina 10 van 43

25 Tabel IV: Overzicht onderzoeksmeldingen Onderzoeksmeldingnr. Situering t.o.v. plangebied Uitvoerder Aard en resultaten van het onderzoek meter ten westen BAAC bv Bureauonderzoek: Eigenlijk geldt voor het terrein een hoge archeologische waarde. De huidige Standaard AMK (versie mei 2000) laat een dergelijke waardering echter niet toe zonder vervolgonderzoek. Daarom geldt voor het terrein een archeologische waarde meter ten zuiden Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek Opgraving door de Rijksdienst naar een sarcofaag uit de Romeinse tijd , en meter ten oosten Synthegra Karterend booronderzoek, oppervlaktekartering en archeologische begeleiding waarbij uitsluitend bij de oppervlakterkartering fragmenten aardewerk uit de Late Middeleeuwen en Nieuwe tijd zijn aangetroffen meter ten zuiden RAAP Verkennend booronderzoek waarbij intact bodemprofiel is aangetroffen, extensieve archeologische begeleiding aanbevolen meter ten noordwesten RAAP Verkennend booronderzoek waarbij intact bodemprofiel is aangetroffen, intensieve archeologische begeleiding aanbevolen. Waarnemingen binnen het onderzoeksgebied In ARCHIS staan alle bekende archeologische waarnemingen geregistreerd. Binnen het plangebied zijn geen waarnemingen geregistreerd. Binnen het onderzoeksgebied staan ruim zestig waarnemingen geregistreerd. De belangrijkste dertig waarnemingen in de (directe) omgeving van het plangebied worden hier besproken (zie tabel V en afbeelding 9). Tabel V: Overzicht ARCHIS-waarnemingen Waarnemingsnr. Situering t.o.v. plangebied Datering Aard van de melding meter ten westen Romeinse tijd Fragmenten bouwmateriaal, pleisterwerk en dakpannen meter ten zuidwesten Neolithicum 2 vuursteen afslagen meter ten oosten Romeinse tijd Grafveld op basis van luchtfoto s meter ten zuiden Romeinse tijd In oktober 2003 kwam de melding binnen dat een boer bij het ploegen een askist had aangetroffen. Tijdens de opgraving die hierop volgde bleek de kist in een grafkelder te staan die ook vele bronzen en glazen bijgiften bevatte. Een waardestellend onderzoek in de omgeving van het graf leverde geen enkele aanwijzing voor andere graven of sporen op. De kist zelf is in het Thermenmuseum (Heerlen) geopend en bleek niet geroofd te zijn. Naast crematieresten kwamen ook hier weer bijgiften tevoorschijn. Bodemtype: Bergbrikgrond. In een schetsje is vermeld dat de bouwvoor cm dik was. Daaronder lag de kist in de schonere löss (diepte kist: bovenkant 10cm onder maaiveld, onderkant 80cm). Eén van de opgravers, Tessa de Groot, schrijft er onder meer het volgende over: Het monumetale karakter van het graf, zijn inhoud en de ligging plaatsen het in de wereld van de Romeinse villa-elite. het graf bestond uit een (stenen, m.v.) askist in een waarschijnlijk geheel houten grafkamer. Mogelijk heeft de kamer onder een tumulus gelegen. Rondom en in de askist zijn diverse bijgiften geplaatst. Op het moment van het schrijven van dit artikel is bekend dat het zeker om 44 voorwerpen gaat, waarvan de meeste uit brons of glas vervaardigd zijn. De symboliek van de verschillende bijgiften suggereert een kennis van en affiniteit met een aantal Romeinse ideeën en waarden, waaronder de SIM.VAE.ARC Pagina 11 van 43

26 jacht, het uitgebreide diner (symposium) en het bezoek aan een badhuis. Gezien de voorwerpen die betrekking hebben op de jacht, is in het graf waarschijnlijk een man begraven. Het graf wordt voorlopig van tegen het einde van de 2 e eeuw of van het begin van de 3e eeuw gedateerd meter ten noorden Romeinse tijd 1 messing munt uit de 1 e of 2 e eeuw meter ten noorden Neolithicum 1 maalsteen, 5 vuursteen afslagen, 1 vuurstenen kern meter ten westen Mesolithicum - Neolithicum 15 vuurstenen afslagen, 1 vuurstenen kern meter ten oosten Late Middeleeuwen Nieuwe tijd Bij de oppervlakterkartering zijn fragmenten aardewerk uit de Late Middeleeuwen en Nieuwe tijd aangetroffen meter ten zuidwesten Neolithicum 5 vuursteen afslagen, 1 vuurstenen werktuig en meter ten zuidwesten Mesolithicum - Neolithicum 1 stenen (Lydiet) bijl, 4 vuurstenen kernen, 45 vuursteen afslagen en een onbekend aantal vuurstenen stekers en schrabbers meter ten zuidwesten Neolithicum 15 vuurstenen afslagen, 1 vuurstenen kern meter ten zuidoosten Romeinse tijd Bronzen fibula (mantelspeld) meter ten zuidwesten IJzertijd 1 glazen La Tene-armband, 2 fragmenten aardewerk meter ten noorden Neolithicum 1 vuursteen afslag , , , , , , , , , , en tot 725 meter ten zuiden Romeinse tijd Luxe villacomplex met badgebouw, hypocaustvloeren, vensterglas, wandschilderingen en vloermozaieken, koperen en zilveren munten, bronzen paardentuig, fibula en beslag, ijzeren gereedschappen, zilveren lepels en vingerring , , en tot 750 meter ten zuidwesten Neolithicum en Romeinse tijd Villacomplex, vuurstenen bijlen, afslagen en kernen en bouwmateriaal, aardewerk, steen, maalstenen, dolia en dakpannen meter ten zuiden Romeinse tijd Onbekend aantal bronzen voorwerpen. Vondstmeldingen binnen het onderzoeksgebied In ARCHIS staan vondstmeldingen geregistreerd. Nadat deze zijn gecontroleerd worden het waarnemingen. Tot die tijd staan ze als vondstmeldingen geregistreerd. Binnen het plangebied zijn geen vondstmeldingen geregistreerd. Binnen het onderzoeksgebied staat één vondstmelding geregistreerd (zie tabel VI en afbeelding 9). Tabel VI: Overzicht ARCHIS-vondstmeldingen Vondstmeldingsnr. Situering t.o.v. plangebied Datering Aard van de melding meter ten oosten Romeinse tijd Zilveren Denarius met de kop van Keizer Nero NUMIS NUMIS, oftewel het NUMismatisch InformatieSysteem, is een database waarin beschrijvingen zijn te vinden van in Nederland gevonden munten, penningen en andere numismatische voorwerpen. In NUMIS zijn alle bij het Geldmuseum bekende schatvondsten beschreven. Van de losse vondsten is met name materiaal van vóór het jaar 1600 na Christus opgenomen. 15 In NUMIS is geen aanvullende informatie bekend. 14 Verhoeven, SIM.VAE.ARC Pagina 12 van 43

27 3.8 Aanvullende informatie Lokale Archeologen Voor aanvullende informatie is contact gezocht met plaatselijke archeologen die bekend zijn met de omgeving. Via de heer H. Stoepker is aanvullende informatie verkregen die in deze raportage is verwerkt. 3.9 Korte bewoningsgeschiedenis van Bocholtz In deze paragraaf wordt een bespreking van de bewoningsgeschiedenis van de streek gegeven. Een algemene ontwikkeling van de bewoningsgeschiedenis van Nederland wordt weergegeven in bijlage 2. Bocholtz is in de Middeleeuwen gesticht vanuit de kern van Simpelveld. De naam wijst op een bosontginning. De fundamenten van de Jacobuskerk in Bocholtz zijn ten dele 12 e eeuws of ouder. 16 De naam Bocholtz zou Germaans zijn. De oudste (bekende) schrijfwijze van Bocholtz is Bukehout in De betekenis is beukenbos of beukenhout (Buche of beuk en dan Holz of hout). De naam is gegeven naar een kenmerkende begroeiing van de plaats, mogelijk lag er toen een tamelijk uitgestrekt beukenbos. Deze naam komt voor op verschillende plaatsen in allerlei landen, o.a. Duitsland, België en Frankrijk, soms al in de 7 e eeuw Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Op grond van het bureauonderzoek is het volgende gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel opgesteld: Tabel VII. Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Archeologische periode Gespecificeerde verwachting Te verwachten resten en/of sporen Relatieve diepte t.o.v. het maaiveld (Laat)-Paleolithicum hoog vuursteenstrooiïngen en vuurstenen gebruiksvoorwerpen Mesolithicum hoog vuursteenstrooiïngen en vuurstenen gebruiksvoorwerpen Neolithicum hoog akkerlaag en/of nederzettingssporen, graven: kleine fragmenten aardewerk, natuursteen, vuursteenstrooiïngen en vuurstenen gebruiksvoorwerpen, houtskool en gebruiksvoorwerpen Bronstijd hoog akkerlaag en/of nederzettingssporen, graven: kleine fragmenten aardewerk, natuursteen, vuurstenen gebruiksvoorwerpen, metaalresten, houtskool, botresten en gebruiksvoorwerpen IJzertijd hoog akkerlaag en/of nederzettingssporen, graven: kleine fragmenten aardewerk, natuursteen, metaalresten, glasresten, houtskool, botresten en gebruiksvoorwerpen Onder de bouwvoor en een eventueel colluviumdek Onder de bouwvoor en een eventueel colluviumdek Onder de bouwvoor en een eventueel colluviumdek Onder de bouwvoor en een eventueel colluviumdek Onder de bouwvoor en een eventueel colluviumdek 16 Renes, SIM.VAE.ARC Pagina 13 van 43

28 Romeinse tijd hoog akkerlaag en/of nederzettingssporen: kleine fragmenten aardewerk, natuursteen, metaalresten, glasresten, houtskool, botresten en gebruiksvoorwerpen Middeleeuwen hoog bewoningssporen van een boerenerf: kleine fragmenten aardewerk, metaalresten, glasresten, houtskool, botresten, organische resten en gebruiksvoorwerpen Nieuwe tijd hoog bewoningssporen van een boerenerf: kleine fragmenten aardewerk, metaalresten, glasresten, houtskool, botresten, organische resten en gebruiksvoorwerpen Onder de bouwvoor en een eventueel colluviumdek Onder de bouwvoor en in en onder een eventueel colluviumdek Onder de bouwvoor en in en onder een eventueel colluviumdek Uit de landschappelijke ligging in het Zuid-Limburgse heuvelland blijkt dat het plangebied vanaf het Paleolithicum gunstig is geweest voor jagers-verzamelaars en vanaf het Neolithicum voor landbouwers. In het hele plangebied kunnen archeologische resten voorkomen uit alle archeologische perioden. De kans op het voorkomen van de resten is hoog. De archeologische resten worden zowel in als onder de bouwvoor en een eventueel colluviumdek verwacht. De vondstenlaag wordt verwacht in de eerste 30 cm beneden het maaiveld en een eventueel colluviumdek. Archeologische sporen (uitgezonderd diepe paalsporen en waterputten) worden binnen 50 cm beneden de bouwvoor en een eventueel colluviumdek verwacht. Vanwege de aanwezigheid van drie villaterreinen en enkele graven in de omgeving van het plangebied moet met name rekening worden gehouden met de aanwezigheid van archeologische resten uit de Romeinse tijd. Dit kunnen behalve resten van bewoning ook resten van bijvoorbeeld een grafveld of een weg zijn. De archeologische resten bestaan hoofdzakelijk uit aardewerk- of vuursteenstrooiïngen, metalen voorwerpen, bouwmateriaal, resten van wegen en grafvelden. Organische resten en bot zullen door de relatief droge en zure bodemomstandigheden slecht zijn geconserveerd. Het complextype en de omvang kunnen niet nader worden gespecificeerd door de beperkte gegevens Bodemverstoring Dat een gebied een hoge archeologische verwachting heeft, hoeft niet te betekenen dat de eventuele archeologische resten ook waardevol zijn. Als gevolg van bodemingrepen kunnen vindplaatsen geheel of gedeeltelijk verstoord zijn. De waarde van archeologische vindplaatsen wordt grotendeels bepaald door de mate waarin vondsten in situ bewaard zijn gebleven in de bodem en/of grondsporen intact zijn. Het plangebied is deels in gebruik als agrarisch bedrijf. Door graafwerkzaamheden kunnen eventuele archeologische resten, die vanaf het maaiveld worden verwacht, mogelijk verloren zijn gegaan. Omdat de oostelijke geplande nieuwe woning voor 2/3 deel samenvalt met de huidige onderkelderde varkensstal en voor 1/3 met een van te voren met circa 50 cm afgegraven erf, zijn archeologische resten als ze hier aanwezig zijn geweest als verloren te beschouwen. De verwachting voor de bebouwde delen van het plangebied kunnen daarom naar beneden worden bijgesteld naar laag. Omdat de mate van verstoring van het afgraven van het erf afhankelijk is van de dikte van het colluviumdek, kan de verwachting voor het deel van het plangebied dat in gebruik is als erf naar beneden worden bijgesteld naar middenhoog. Van het deel van het plangebied dat als akker in gebruik is, en waarop de westelijke woning gepland staat, zijn geen bodemverstoringen uit het verleden bekend. Voor dit deel van het plangebied blijft dus een hoge gespecificeerde verwachting gelden SIM.VAE.ARC Pagina 14 van 43

29 3.11 Beantwoording onderzoeksvragen bureauonderzoek Voor het bureauonderzoek zijn een drietal onderzoeksvragen opgesteld. Hieronder worden deze vragen beantwoord voor zover het bureauonderzoek de daarvoor benodigde gegevens hebben opgeleverd. Wat is er bekend over bodemverstorende ingrepen binnen het plangebied uit het verleden? Is er bijvoorbeeld informatie bekend over vroegere ontgrondingen, bodemsaneringen, egalisaties, diepploegen of landinrichting? Van de huidige bebouwing in het plangebied is bekend dat deze tot een diepte van 2,20 m mv is onderkelderd. Van de huidige erfbestrating is bekend dat het oorspronkelijke maaiveld hier met circa 50 cm is afgegraven. Ligt het plangebied binnen een landschappelijke eenheid, welke vanuit archeologisch oogpunt een specifieke aandachtslocatie kan betreffen (zoals een relatief hoge dekzandkop of - rug, nabij een veengebied, een beekdal)? Uit de landschappelijke ligging in het Zuid-Limburgse heuvelland blijkt dat het plangebied vanaf het Paleolithicum gunstig is geweest voor jagers-verzamelaars en vanaf het Neolithicum voor landbouwers. Wat is de gespecificeerde archeologische verwachting van het plangebied? Het als akker in gebruik zijnde deel van het plangebied heeft een hoge gespecificeerde archeologische verwachting, het als erf in gebruik zijnde deel van het plangebied heeft een middelhoge gespecificeerde archeologische verwachting en het bebouwde deel van het plangebied heeft een lage gespecificeerde archeologische verwachting voor archeologische resten uit alle perioden (zie afbeelding 12). 4. INVENTARISEREND VELDONDERZOEK 4.1 Methoden Het inventariserend veldonderzoek is uitgevoerd in de vorm van een verkennend /karterend booronderzoek, conform de eisen van de KNA, versie 3.2, specificatie VS03. Het veldwerk is uitgevoerd op 7 december 2010 door een senior-prospector. Er zijn in het plangebied, in overleg met de heer H. Stoepker, de archeologisch adviseur van de gemeente Simpelveld, 2 boringen gezet en er is 1 profielputje gegraven (boorpunt 3) (zie afbeelding 11). Er is geboord tot een diepte van maximaal 2 m -mv met een Edelmanboor met een diameter van 7 cm. De twee boringen zijn gezet ter plaatze van de toekomstige westelijke woning. Het profielputje is gegraven aan de rand van de huidige erfverharding, om een beeld te verkrijgen van de bodemopbouw onder her erf. De boringen zijn lithologisch conform de Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode 18. De boringen zijn met meetlinten ingemeten (x- en y-waarden). Van alle boringen is de maaiveldhoogte afgeleid van Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). Het opgeboorde materiaal is beoordeeld of er wel, niet of deels sprake is van een gaaf bodemprofiel en tevens is er gekeken naar de aanwezigheid van mogelijke vegetatie- en/of cultuurlagen, die zichtbaar zijn als bodemverkleuringen. Tevens is het opgeboorde materiaal in het veld door middel van versnijden/verkruimelen geïnspecteerd op het voorkomen van archeologische indicatoren, zoals fragmenten vuursteen, aardewerk, houtskool, verbrand leem en bot. 18 Bosch, SIM.VAE.ARC Pagina 15 van 43

30 4.2 Resultaten Geologie en bodem De resultaten van de boringen zijn opgenomen in de vorm van boorprofielen en worden in bijlage 5 weergegeven. Op basis van de deze boorprofielen kan de bodemopbouw als volgt worden beschreven. Alle profielen bestaan geheel uit zwak zandige leem (löss) afzettingen. De bovenste cm bestaat uit een zwak humeuze bouwvoor. In boring 1 en 2 is onder deze bouwvoor een geelbruin colluviumdek met een dikte van cm aangetroffen. Dit colluviumdek is in boring 1 zwak houskoolhoudend en in boring 2 zwak baksteenhoudend. Onder het colluvium is een natuurlijk lösspakket aangetroffen dat herkaanbaar is aan de aanwezigheid van ingespoelde kleivlekken, een zogenaamde briklaag (Bt-horizont). Vanaf 1,80 mv zijn er in het profiel van boring 1 kleine fragmenten kalksteen aangetroffen. Vermoedelijk betreft het verweerde brokken kalksteen van het iets dieper aanwezige vaste gesteente. Profiel 3 betreft het handgegraven profielputje. Vanwege grote hoeveelheden kalksteenbrokken en vuursteenbrokken was het niet mogelijk om met de hand dieper dan 40 cm mv te graven. De bovenste 40 cm kwamen qua opbouw overeen met de ophooglaag zoals beschreven door de opdrachtgever. Archeologie In geen van de boringen zijn, buiten een fragment baksteen en houtskool in het colluviumdek, archeologische indicatoren waargenomen. Het gaat hier echter om een verkennend bodemonderzoek, dat zich richt op de bodemopbouw en mogelijke bodemverstoringen die de archeologische trefkans kunnen beïnvloeden en niet zo zeer op het onderzoeken op de aanwezigheid van archeologische vondsten en/of sporen. 4.3 Beantwoording onderzoeksvragen veldonderzoek Voor het veldonderzoek zijn een aantal onderzoeksvragen opgesteld. Hieronder worden deze vragen beantwoord voor zover het veldonderzoek de daarvoor benodigde gegevens hebben opgeleverd; Wat is de bodemopbouw binnen het plangebied? In het plangebied is een lössprofiel aangetroffen dat is afgedekt met een colluviumdek met een dikte van circa cm en een bouwvoor met een gezamenlijke dikte van 65 tot 70 cm. Op grotere diepte bevinden zich kalksteenfragmenten die afkomstig zijn van het onderliggende vaste gesteente. Is het bodemprofiel binnen het plangebied intact of (binnen een deel van het plangebied) verstoord, en indien verstoord tot hoe diep gaat deze verstoring? Het bodemprofiel onder de akker is onverstoord. Het bodemprofiel onder het erf is verstoord tot minimaal 40 cm mv. Wat zijn de gevolgen van het in het plangebied aangetroffen bodemprofiel op de gespecificeerde archeologische verwachtingswaarde van het plangebied. De gespecificeerde verwachting zoals opgesteld in het bureauonderzoek blijft gelden. Het plangebied houdt een hoge gespecificeerder archeologische verwachting voor het akkerland. Voor het erf kunnen er nog steeds (deels) intacte archeologische resten aanwezig zijn die zijn beschermd door de (oorspronkelijke) dikte van het colluvium. Hiervoor blijft dus een middelhoge gespecificeerder archeologische verwachting gelden. Voor het bebouwde deel van het plangebied blijft deze verwachting laag (zie afbeelding 11) SIM.VAE.ARC Pagina 16 van 43

31 Indien er binnen het plangebied een vindplaats aanwezig is, wat zijn dan de gevolgen voor de voorgenomen bodemingrepen voor de vindplaats? Indien de geplande bodemverstoringe dieper dan 60 cm mv zullen reiken, dan kunnen er bij de bouw van de westelijke woning archeologische resten verstoord raken. De geplande ingrepen in de rest van het plangebied zullen geen schade opleveren voor mogelijk aanwezige archeologische resten. 5. CONCLUSIE EN SELECTIEADVIES 5.1 Conclusie Het bureauonderzoek toonde aan dat er zich mogelijk archeologische waarden in het plangebied zouden kunnen bevinden. In het bijzonder de aanwezigheid van drie Romeinse villa s in de omgeving van het plangebied verhoogt de kans daarop. Daarom is aansluitend een inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek. De gespecificeerde archeologische verwachting, zoals die is weergegeven tijdens het bureauonderzoek, is door het booronderzoek bevestigd (zie afbeelding 12). Op basis van de lage verwachting, de waargenomen bodemverstoringen en de aanwezigheid van bebouwing op een deel van de nieuwbouwlocatie, kan worden geconcludeerd dat de voorgenomen nieuwbouw van de oostelijke woning geen bedreiging vormt voor het archeologisch erfgoed. Het oostelijke deel van het plangebied met een lage verwachting heeft een oppervlakte van circa m 2. Het deel van het plangebied dat als erf in gebruik is en op basis van het bureauonderzoek en de aanleg van de proefput een middelhoge verwachting heeft, heeft en oppervlakte van circa m 2. Op basis van het behoud van een hoge trefkans voor het als akker in gebruik zijnde deel van het plangebied, blijft de kans reëel dat archeologische indicatoren ter plaatse van de westelijk te bouwen woning aanwezig kunnen zijn. De akker met een hoge verwachting voor archeologische resten heeft een oppervlakte van circa m 2. De woning die binnen dit deel van het plangebied zal worden gerealiseerd zal een oppervlakte hebben van circa 175 m 2. Meer gegevens van de toekomstige verstoring zijn nog niet bekend. 5.2 Selectieadvies Op grond van de resultaten van het bureau- en veldonderzoek adviseert Econsultancy om tijdens het uitgraven van de bouwput voor de westelijke woning een onderzoek door middel van een archeologische begeleiding volgens het protocol opgraven uit te voeren. Vanwege de diepe verstoring van het oostelijk deel van het plangebied is een vervolgvonderzoek ter plaatse van de geplande oostelijke woning niet noodzakelijk. Econsultancy adviseert om dit deel van het plangebied dan ook vrij te geven. Bovenstaand advies vormt een selectieadvies. Econsultancy wil de opdrachtgever erop wijzen dat dit selectieadvies nog niet betekent dat de bodemverstorende activiteiten of daarop voorbereidende activiteiten kunnen worden ondernomen. De resultaten van dit onderzoek zullen eerst moeten worden beoordeeld door het bevoegd gezag (gemeente Simpelveld), die vervolgens een selectiebesluit neemt. Er is geprobeerd een zo gefundeerd mogelijk advies te geven op grond van de gebruikte SIM.VAE.ARC Pagina 17 van 43

32 onderzoeksmethode. De aanwezigheid van archeologische sporen of resten in het plangebied kan nooit volledig worden uitgesloten. Econsultancy wil de opdrachtgever er daarom ook op wijzen dat, mochten tijdens de geplande werkzaamheden toch archeologische waarden worden aangetroffen, er conform artikel 53 van de Wet op de Archeologische Monumentenzorg uit 2007 een meldingsplicht geldt bij het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: ARCHIS-meldpunt, telefoon ), de gemeente of de provincie. LITERATUUR Alterra, 2003: Digitale Geomorfologische kaart van Nederland, schaal 1: Berendsen, H.J.A. 2004: Fysische Geografie van Nederland, deel 1: De vorming van het land. Inleiding in de geologie en de geomorfologie. Van Gorcum, Assen. Berendsen, H.J.A. 2005: Fysische Geografie van Nederland, deel 3: Landschap in Delen. Overzicht van de geofactoren.van Gorcum, Assen. Berendsen, H.J.A. 2005: Fysische Geografie van Nederland, deel 4: Landschappelijk Nederland. De fysisch-geografische regio's. Van Gorcum, Assen. Bosch, J.H.A. 2005: Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode, Versie 5.2. Utrecht (TNOrapport, NITG A). Deeben, J.H.C. (red.) 2008: De Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden, derde generatie, Rapportage Archeologische Monumentenzorg 155, Amersfoort. Mulder, E.F.J. de, Geluk, M.C., Ritsema, I.L., Westerhoff, W.E., Wong, T.E. 2003: De ondergrond van Nederland. Wolters-Noordhoff, Groningen. Renes, J. 1988: De geschiedenis van het Zuidlimburgse Cultuurlandschap. Van Gorcum, Assen. Rijks Geologische Dienst, 1988: Geologische kaart van Zuid-Limburg en omgeving: Oppervlaktekaart.,Rijswijk Stichting voor Bodemkartering, 1990: Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000, blad West/Oost Maastricht/Heerlen Verhoeven, M.P.F., 2007: Hoog, middelhoog en laag; een archeologische verwachtings- en cultuurhistorische advieskaart voor de Parkstad Limburg gemeenten en de gemeente Nuth, Weesp Wolters-Noordhoff Atlasprodukties 1992: Grote Historische Provincie Atlas 1: , Limburg Groningen SIM.VAE.ARC Pagina 18 van 43

33 BRONNEN AHN; internetsite, december Archeologisch informatiesysteem Archis2, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), Amersfoort, december Dinoloket, internetsite, december Gemeente Simpelveld Kennisinfrastructuur Cultuurhistorie; internetsite, december SIKB; internetsite, december Wat Was Waar; internetsite, december Provinciaal Omgevingsplan Limburg, internetsite, december Numis, internetsite, december SIM.VAE.ARC Pagina 19 van 43

34 Afbeelding 1 Voerendaal Heerlen Kerkrade Simpelv eld Gulpen Bocholtz N Vaals m Bocholtz - Vlengendaal 87 Locatie van het plangebied bron: Geodan SIM.VAE.ARC Pagina 20 van 43

35 Afbeelding 2 Vlengendaal N 0 25m Bocholtz - Vlengendaal 87 Detailkaart van het plangebied Legenda Plangebied Huidige bebouw ing Toekomstige bebouw ing SIM.VAE.ARC Pagina 21 van 43

36 Afbeelding 3 Bocholtz - Vlengendaal 87 Historische kaart uit Legenda plangebied SIM.VAE.ARC Pagina 22 van 43

37 Afbeelding 4 Bocholtz - Vlengendaal 87 Historische kaart uit 1937 Legenda plangebied SIM.VAE.ARC Pagina 23 van 43

38 Afbeelding SIM.VAE.ARC Pagina 24 van 43

39 Afbeelding 6 Bocholtz - Vlengendaal 87 Geologische kaart Legenda plangebied SIM.VAE.ARC Pagina 25 van 43

40 Afbeelding 7 Bocholtz - Vlengendaal 87 Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) Legenda plangebied bron: SIM.VAE.ARC Pagina 26 van 43

41 Afbeelding SIM.VAE.ARC Pagina 27 van 43

42 Afbeelding SIM.VAE.ARC Pagina 28 van 43