Maatwerk epidemiologie 2011 Gemeente Geertruidenberg

Transcriptie

1 Maatwerk epidemiologie 2011 Gemeente Geertruidenberg Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht Auteur: Renate Martens DMS: Titel: Rapportage Onze jeugd op gezond gewicht Versie: 2 Datum: december 2011 GGD West-Brabant

2 Voorwoord Voor u ligt de (tussen)rapportage van het project Onze jeugd op gezond gewicht. Het project Onze jeugd op gezond gewicht is gestart in Twee jaar later wordt nu de eerste balans opgemaakt. De GGD West-Brabant heeft deze rapportage/ evaluatie in het kader van het maatwerk epidemiologie 2011 uitgevoerd. Namens de GGD West-Brabant, Renate Martens (GVO-functionaris/onderzoeker) Breda, december 2011 Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht

3 Inhoudsopgave Voorwoord...2 Inhoudsopgave...3 Samenvatting Overgewicht Werkwijze Uitvoering Resultaten Conclusie en aanbevelingen Literatuurlijst...15 Bijlage 1: Preventiepiramide overgewicht 0-18 jaar Geertruidenberg...16 Bijlage 2: Leden van de werkgroep...21 Bijlage 3: Respons op vragenlijst...22 Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht

4 Samenvatting Overgewicht komt steeds vaker voor. Van de 2-11 jarige heeft 10% overgewicht in gemeente Geertruidenberg en van deze groep is bij 2% sprake van obesitas. Van de jarige heeft 13% overgewicht waarvan 2% obesitas. De gemeente Geertruidenberg heeft ervoor gekozen om overgewicht aan te pakken middels een integrale aanpak. Binnen de aanpak van Onze jeugd op gezond gewicht staat het verbinden van kennis, expertises en producten centraal. Als aftrap van de aanpak is een startbijeenkomst georganiseerd. Bij de startbijeenkomst waren 19 (publieke en private) organisaties aanwezig en in het totaal 27 personen. De aanwezige personen zagen diverse kansen voor een gezamenlijke aanpak en hadden veel ideeën. Na de startbijeenkomst is een vragenlijst uitgezet om andere (niet aanwezige) partijen te bevragen. Vervolgens is een werkgroep gevormd met 12 personen vanuit 8 organisaties. De werkgroep streeft ernaar om een doorlopend aanbod te creëren voor kinderen van -9 maanden t/m 18 jaar in de preventiepiramide. Dit doorlopende aanbod wordt gecreëerd door verbindingen tussen diverse partijen tot stand te brengen en te continueren. In 2011 zijn vanuit de werkgroep 16 activiteiten opgepakt. Daarnaast zijn korte lijntjes ontstaan waardoor partijen elkaar weten te vinden. Per jaar komt de werkgroep gemiddeld 4 keer bij elkaar. Deze frequentie wordt de komende jaren geborgd. Volgend jaar kan meer aandacht aan PR geschonken worden, reclame en bekendheid zijn namelijk belangrijk om het project te laten slagen. Belangrijke partijen, zoals het basisonderwijs, peuterspeelzalen en private organisaties zoals supermarkten zijn nu nog niet actief betrokken. Geadviseerd wordt om in 2012 de actieve betrokkenheid van meerdere partijen en jongeren te vergroten. Daarnaast wordt aansluiting bij het CJG geadviseerd. Onder de brede noemer leefstijl sluit Onze jeugd op gezond gewicht prima aan bij het CJG. Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht

5 1. Overgewicht Er zijn verschillende methoden om te bepalen of iemand over- of ondergewicht heeft. Zo kan met de Body Mass Index (BMI) de verhouding tussen lengte en gewicht berekend worden. Bij een BMI groter dan 25 spreken we van overgewicht, indien de BMI groter is dan 30 spreken we van obesitas (ernstig overgewicht) 1. Voor jongeren gelden andere waarden van de BMI. In tabel 1 staan de afkapwaarden voor jongeren weergegeven. Tabel 1: BMI afkapwaarde voor overgewicht bij jongeren (2 t/m 18 jaar) Jongens Meisjes Leeftijd in jaren Overgewicht Ernstig overgewicht Overgewicht Ernstig overgewicht 2 18,41 20,09 18,02 19, ,89 19,57 17,56 19, ,55 19,29 17,28 19, ,42 19,30 17,15 19, ,55 19,78 17,34 19, ,92 20,63 17,75 20, ,44 21,60 18,35 21, ,10 22,77 19,07 22, ,84 24,00 19,86 24, ,55 25,10 20,74 25, ,22 26,02 21,68 26, ,91 26,84 22,58 27, ,62 27,63 23,34 28, ,29 28,30 23,94 29, ,90 28,88 24,37 29, ,46 29,41 24,70 29, ,00 30,00 25,00 30,00 Bron: CBO 2 Regionaal Kompas Volksgezondheid, GGD West-Brabant, 2 CBO, 2008c, Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg. Richtlijn Diagnostiek en behandeling van obesitas bij volwassenen en kinderen (geraadpleegd via Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht

6 Van de 2-11 jarige in gemeente Geertruidenberg heeft 10% overgewicht, hiervan heeft 2% obesitas 3. Van de jarige heeft 13% overgewicht, hiervan heeft 2% obesitas 4. In tabel 2 staan deze cijfers in vergelijking met de regionale cijfers weergegeven. Landelijk heeft 13.3% van de 2-21 jarige jongens overgewicht, waarvan 1.8% obesitas. Bij meisjes komt overgewicht iets meer voor. Van de 2-21 jarige meisjes in Nederland heeft 14% overgewicht, waarvan 2% obesitas 5. Tabel 2: Overzicht van percentages overgewicht en obesitas Geertruidenberg 2-11 jarige met overgewicht* 10% 12% 2-11 jarige met obesitas 2% 2% jarige met overgewicht* 13% 13% jarige met obesitas 2% 2% Bron: 1,3,4 * Inclusief obesitas West-Brabant De gevolgen van overgewicht zijn onder andere: slechtere gezondheid, beperkingen, schoolverzuim, pesten (lage zelfwaardering, psychosociale problemen), hart- en vaatziekten, diabetes (type 2), aandoeningen van het bewegingstelsel, aandoeningen aan de ademhalingswegen, onvruchtbaarheid, depressie, angststoornissen en enkele soorten kanker 67. Op het Regionaal Kompas Volksgezondheid staat aanvullende informatie met betrekking tot lichaamsgewicht over definitie, relevantie, omvang, beleid en wat er aan gedaan kan worden. Regionaal Kompas Volksgezondheid, GGD West-Brabant, 3 Brabantse Jeugdmonitor 0 t/m 11 jaar, GGD West-Brabant Brabantse Jeugdmonitor 12 t/m 18 jaar, GGD West-Brabant Vijfde landelijke groeistudie, TNO Lichaamsgewicht. De determinant, gezondheidsgevolgen en oorzaken. Nationaal Kompas Volksgezondheid, RIVM Trendrapport bewegen en gezondheid, TNO 2008 Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht

7 2. Werkwijze De aanpak van overgewicht bij de jeugd is een van de speerpunten uit Gezond: Altijd beter! de lokale gezondheidsnota van de gemeente Geertruidenberg. Om dit te realiseren heeft de gemeente in samenspraak met GGD West-Brabant een integrale en continue aanpak geregisseerd om overgewicht onder 0-18 jarigen tegen te gaan. De aanleiding hiervan is bovengenoemde incidentie van overgewicht onder de 0-18 jarigen, de gevolgen daarvan en het feit dat (ondanks preventieve activiteiten) geen sprake is van een dalende trend. Het doel van de integrale aanpak is het verminderen van overgewicht bij 0-18 jarigen. Daarnaast is het verbinden van kennis en expertises binnen de gemeente belangrijk. Het uitgangspunt van het project is een structurele aanpak te ontwikkelen en niet te werken met een ad hoc-aanpak. Binnen de aanpak wordt gestreefd naar samenspraak met verloskundigen, Thuiszorg (Thebe), kinderopvang, basis onderwijs, voortgezet onderwijs, GGD West-Brabant, jongerenwerk (Trema), sportverenigingen, fysiotherapeuten, fitnesscentra, supermarkten, jongeren, ouders, Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Brabant en de gemeente (sectoren vgz, sport, onderwijs, kinderopvang, ruimtelijke inrichting). Centraal in de aanpak van Onze jeugd op gezond gewicht staat de preventiepiramide van de jeugd. Van -9 maanden tot en met 18 jaar wordt een voortdurend aanbod van preventieve activiteiten nagestreefd. Het doel hiervan is de trend rondom overgewicht onder de jeugd naar beneden af te buigen. In bijlage 1 staat de preventiepiramide overgewicht voor 0-18 jarige in gemeente Geertruidenberg beschreven. Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht

8 3. Uitvoering De gemeente Geertruidenberg heeft samen met de GGD West-Brabant deze gezamenlijke aanpak opgezet 8. Om het project op te starten is een projectgroep opgestart. Bij de start van het project waren de betrokken ambtenaren vanuit Geertruidenberg: Angela van de Berg, ambtenaar volksgezondheid en Wilbert Segers, ambtenaar onderwijs. De betrokken portefeuillehouder volksgezondheid was bij de start Burgemeester Meijer. In de projectgroep zitten op dit moment de volgende personen: Gerrie Bouman, beleidsmedewerker volksgezondheid, jeugd, sport Gemeente Geertruidenberg; Gerrie van den Broek, beleidsadviseur GGD West-Brabant; Han Franken, GVO-functionaris GGD West- Brabant; Renate Martens en GVO-functionaris/onderzoeker GGD West-Brabant. Op afroep is wethouder Albert Smit (portefeuillehouder volksgezondheid) van Gemeente Geertruidenberg betrokken. De projectgroep is tijdens de beginfase in 2009 en 2010 regelmatig bij elkaar gekomen. De eerste activiteit van de projectgroep was het organiseren van een brede start/ brainstorm bijeenkomst. Het doel van de bijeenkomst was het creëren van draagvlak en het inventariseren van ideeën om gemeente breed overgewicht bij 0-18 jarigen terug te dringen. Niet alle uitgenodigde partijen waren aanwezig op de startbijeenkomst, om deze partijen bij het project te betrekken is een vragenlijst gestuurd naar alle uitgenodigde partijen. De input van de vragenlijst is gebruikt om de preventiepiramide aan te vullen en om een werkgroep te vormen. De werkgroep heeft als doel om verbindingen tot stand te brengen tussen diverse partijen en op deze manier een integrale aanpak te realiseren en continueren. Bovendien wordt in de werkgroep besloten wat voor activiteiten plaatsvinden om bekendheid te geven aan de gezamenlijke aanpak en om lacunes binnen het huidige aanbod op te vullen. De nadruk ligt op het leggen van verbindingen, op deze manier komt een aanbod tot stand wat aansluit. De werkgroep zal waar mogelijk aansluiten bij bestaande activiteiten in de gemeente Geertruidenberg. Op het gebied van overgewicht is landelijk een groot aanbod beschikbaar, het is om deze reden de insteek om gebruik te maken van bestaande initiatieven en activiteiten. In bijlage 2 staan de deelnemers van de werkgroep beschreven. 8 Om dit project op te starten is bij ZonMw subsidie aangevraagd, deze is niet toegekend. Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht

9 4. Resultaten Op maandag 25 januari 2010 heeft een startbijeenkomst plaats gevonden in het gemeentehuis te Raamsdonksveer. Op de starbijeenkomst werd gesproken door burgemeester Meijer, epidemioloog Inge van Veggel, scholiere Renate van Riet en lector gezonde stad Joop ten Dam. Na de presentaties ging de groep in subgroepen uiteen, in deze groepen werden diverse stellingen besproken. Iedere subgroep werd begeleid door een medewerker uit de projectgroep. Bij de startbijeenkomst waren 19 organisaties aanwezig: Peuterspeelzaal Raamsdonk, cateraar Markies, GGD Hart voor Brabant, GGD West-Brabant, Centrum voor fysiotherapie en beweging, Secr. Directie Dongemond, Fysiotherapeut, Trema Welzijn, Trema kinderdagverblijf Fiësta, Thebe Jeugdgezondheidszorg, Thebe JGZ, Leerkrachten BS Het Schrijverke-Geertruidenberg, Raadslid CDA, Burgers, Judovereniging Nintai, Partij voor de samenwerking, Zwembaden en Basisschool De Hoge Waai. Bovengenoemde organisaties zorgde gezamenlijk voor een opkomst van 27 personen. Het belang van een positieve insteek kwam duidelijk naar voren op de startbijeenkomst, deze insteek is essentieel voor het slagen van het project. De aanwezige personen zagen diverse kansen liggen voor een gezamenlijke aanpak en hadden veel ideeën. Na de startbijeenkomst zijn er vragenlijsten verstuurd aan alle uitgenodigde partijen. De respons was laag, in het totaal zijn 12 vragenlijsten naar de GGD geretourneerd. In bijlage 3 zijn de gegeven antwoorden terug te vinden. Op dit moment is een bredere werkgroep actief, gezamenlijk worden afspraken gemaakt over de inhoud van de aanpak, de gemeente heeft hierin de regie. In 2011 is deze groep 4 keer bij elkaar gekomen. Vanuit de werkgroep zijn 16 activiteiten ontstaan. Deze staan hieronder uitgewerkt in tabel 2. Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht

10 Tabel 2: Activiteiten Onze jeugd op gezond gewicht No Wat Wie betrokken Periode Doel Eind datum Status Toelichting 1 Aanbod in beeld brengen 2 Verbindingen leggen 3 Gezonde schoolkantine 4 Ontwikkeling mentorlessen voeding en computerles voeding 5 Logo ontwikkeling 6 Inventarisatie bij kdv en psz 7 Scholen betrekken GGD WB met ondersteuning van alle partijen Alle partijen in de werkgroep Dongemond college en GGD WB GGD WB Dongemond college Dongemond college Trema GGD WB Januari 2010 juni 2011 Doorlopend Structureel ingevoerd Schooljaar Schooljaar Schooljaar Gemeente Januari 2010 juni 2011 Preventie structuur in kaart brengen en inzichtelijk maken. Daarnaast mogelijk het opvullen van evt. lacunes. Partijen weten elkaar te vinden en maken gebruik van elkaars expertise. Het aanbod van de kantine bekijken en aanpassen zodat leerlingen een gezonde keus kunnen maken. Dit is een jaarlijks terugkomende activiteit Het Dongemond college heeft diverse mentorlessen geformuleerd. Een leerkracht (Toos van Spaandonk) heeft contact opgenomen met de GGD voor ondersteuning op het gebied van voeding. De kracht van herkenbaarheid en herhaling gebruiken door een gezamenlijk logo te ontwikkelen en gebruiken voor alle activiteiten in Geertruidenberg onder Onze jeugd op Gezond gewicht. Het Dongemond college gaat tijdens ckv/ tekenen een logo bedenken. Het logo moet goed zichtbaar zijn en opvallen. In kaart brengen wat de behoefte is en mogelijk aansluiten Scholen zijn een belangrijke vindplaats voor de doelgroep, het betrekken van de scholen is daarom van groot belang. n.v.t. Doorlopend Er is een preventie piramide geformuleerd. n.v.t. Doorlopend n.v.t. Juli 2010 Zo snel mogelijk Mei 2011 Oktober 2011 Structureel ingebouwd op school Lessen zijn gemaakt en beschikbaar gesteld Logo is ontwikkeld. Wordt nu nagedacht over tekst bij logo (pakt VO op) Er is een telefonische inventarisatie uitgevoerd Komt op volgende lia/ directeuren - overleg Dongemond college werkt structureel met de Gezonde Schoolkantine. Afgerond Trema heeft via social media geprobeerd een nieuwe tekst bij het logo te krijgen. Hier zijn geen bruikbare dingen uit gekomen. Het Dongemond pakt dit nu op. Er is op dit moment geen behoefte, een psz wil mogelijk met hapjes voor de eerste stapjes gaan werken. Het basisonderwijs wil zich voorlopig nog niet aansluiten bij het project. Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht

11 No Wat Wie betrokken Periode Doel Eind datum Status Toelichting 8 Activiteit rondom Energy drankjes Trema en Thebe 9 Nacht zwemmen Trema en zwembad 10 Aansluiten bij move-it Trema en de werkgroep 11 Aansluiten bij Rabobank Amerspelen (Sportdag georganiseerd door Rabobank voor basisscholen) 12 Sportmarkt Trema i.s.m. Dongemond college 13 Kookcursus in project O.K. Thebe Praktijk van Beek en Bloemsaat 2011 Eline en Matijs signaleren veel gebruik van energiedrankjes. Hier willen ze iets mee. Matijs zal samen met een (sport)diëtist een workshop of les in elkaar zetten. In zomer periode Mei 2011 September 2011 Winter 2011 September - december 2011 Organiseren van gratis en legaal nacht zwemmen in zwembad. Jongeren kunnen op deze manier bewegen in een sfeer en omgeving die hen aanspreekt. Aansluiten bij bestaande activiteiten en zo bekendheid genereren voor het onderwerp. Aansluiten bij bestaande activiteiten en zo bekendheid genereren voor het onderwerp, o.a. middels Calorie checker- en Eet & beweegspel. Bekendheid geven aan sport- en spelaanbod voor jongeren. In de winter is er minder mogelijkheid om te bewegen/ sporten op straat, door een sportactiviteit binnen wordt dit mogelijk gemaakt. In de gymzaal van het Dongemond College wordt vanaf eind oktober zaalvoetbal en taiboxen verzorgd door Trema. Kijken of kookcursus onderdeel van het project O.K. kan worden. O.K. is voor kinderen in de leeftijd 8-12 jaar. De keukenfaciliteiten van het Dongemond College zijn beschikbaar. Oktober 2011 Mei juni 2011 September 2011 n.v.t. December 2011 Wordt bij nader inzien niet opgepakt. Jozien en Carla pakken dit op. Door de slechte zomer is dit helaas nog niet gelukt Gestopt Afgerond. In totaal hebben circa 350 kinderen deelgenomen aan de spellen Sportactiviteit gaat lopen in het najaar van Aan de start voorwaarde is voldaan. Kookcursus aanbod anderszins in vullen. Afgekapt doordat er geen behoefte is. Wordt afstemming gezocht met regionaal alcohol project. Het jongerenwerk mag na sluitingstijd komen zwemmen. Iemand van het zwembad is er dan ter begeleiding. Start in zomer Festival gaat niet door, aansluiten is niet mogelijk. Han Franken, Jozien Teuben en Carla Rijzenaars waren verantwoordelijk voor de uitvoering. Jozien heeft afspraken gemaakt met Martin. Is niet in te passen in huidige O.K. concept. Nog niet verder opgepakt. Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht

12 No Wat Wie betrokken Periode Doel Eind datum Status Toelichting 14 Samenwerking Fysiotherapie en Thebe 15 Traktatie/ tussendoortjes beleid op basisschool de Wilsdonck 16 Bekijken of aanbod voor 2-4 jarige zinvol is Thebe Praktijk van Beek en Bloemsaat Jeugdverpleegkundige van de GGD Thebe Praktijk van Beek en Bloemsaat 2011 Een structurele samenwerking tot stand brengen op het gebied van project O.K. en diabetes. Oktober 2011 Het gezonder maken van de traktaties en tussendoortjes die op school genuttigd worden door kinderen en leerkrachten Afstemmen van aanbod en kijken wat de mogelijkheden zijn van een nieuwe samenwerking en aanbod. Structureel Afgerond Beide partners werken op bepaalde terreinen structureel samen. Oktober 2011 n.v.t. Advies is gegeven met de notitie erbij dat dit mogelijk voor alle scholen kan worden opgepakt. Oriënterend gesprek is geweest nu verder kijken voor implementatie Op vraag van een school heeft de Jantsje Bakkeren advies gegeven over gezond traktatie en tussendoortjes beleid. Niels, Janneke en een verpleegkundige van Thebe hebben dit samen op gepakt. Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht

13 5. Conclusie en aanbevelingen Tijdens de laatste bijeenkomst van de werkgroep op 18 oktober 2011 is de stand van zaken uitgebreid onderwerp van gesprek geweest, mede hierop zijn de conclusies geformuleerd. Middels het bij elkaar komen van de werkgroep zijn korte lijntjes ontstaan waardoor gemakkelijk samenwerking tussen partners tot stand kan komen. De betrokken partners hebben een gezamenlijk doel en ervaren dit positief. De werkgroep is van mening dat ze nieuwe ideeën moet blijven ontwikkelen om nieuwe prikkels af te blijven geven. Deze prikkels moeten goed worden opgezet en worden gevolgd (monitoren). Doormiddel van evaluatie kan het proces en de ervaringen in beeld gebracht worden. In 2011 is de werkgroep 4 keer bij elkaar gekomen, dit is volgens de werkgroep voldoende. Het advies is dan ook om de werkgroep 3 a 4 keer per jaar bij elkaar te laten komen. In 2011 zijn diverse activiteiten door de werkgroep opgepakt, zie tabel 2. Deze activiteiten zijn voor buitenstanders mogelijk niet herkenbaar als producten van Onze jeugd op gezond gewicht. Reclame maken is erg belangrijk voor de bekendheid van een project. Om deze reden is het aan te bevelen om volgend jaar meer aandacht aan PR te schenken. Een logo kan hierin ondersteuning bieden, het logo wordt door de werkgroep verder uitgewerkt. Een aantal belangrijke partners zijn op dit moment nog niet bij het project betrokken, zoals het basisonderwijs, private organisaties zoals supermarkten en bijvoorbeeld peuterspeelzalen. Het basisonderwijs is een gesprekspartner en belangrijke vindplaats voor jongeren. Daarnaast kunnen via de scholen en kinderdagverblijven ouders betrokken worden. Het is dan ook van belang dat in een volgend jaar het basisonderwijs actiever wordt betrokken. De gemeente heeft in 2011 activiteiten ondernomen om het basisonderwijs te betrekken, dit zal actief worden voortgezet. Geadviseerd wordt om in 2012 de actieve betrokkenheid van meerdere partijen te vergroten. Jongeren zijn actief betrokken bij de ontwikkeling van het logo. Geadviseerd wordt om in het vervolg jongeren meer te laten participeren in het project. Mogelijk kunnen jongeren als peers ingezet worden en zo andere jongeren beïnvloeden. In oktober 2011 is het Centrum Jeugd en Gezin (CJG) geopend in Geertruidenberg 9. Het CJG is een herkenbare, laagdrempelige voorziening waar (aanstaande) ouders, kinderen en jongeren terecht kunnen met hun vragen. De gemeente is van mening dat het CJG leidend kan zijn in dit soort projecten binnen de gemeente. Onder de brede noemer leefstijl sluit Onze jeugd op gezond gewicht prima aan bij het CJG, afstemming wordt geadviseerd. De werkgroep kan vervolgens onder het CJG vallen. De gemeente heeft tevens in beide trajecten de regierol. 9 Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht

14 Dit project heeft overeenkomsten met de JOGG aanpak 10. In de regio West-Brabant is Breda op dit moment de enige JOGG stad. Het volgen van landelijke en regionale ervaringen rondom JOGG kan winst opleveren voor dit project Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht

15 6. Literatuurlijst 1. Regionaal Kompas GGD West-Brabant, 2. CBO, 2008c, Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg. Richtlijn Diagnostiek en behandeling van obesitas bij volwassenen en kinderen, Utrecht (geraadpleegd via 3. Brabantse Jeugdmonitor 0 t/m 11 jaar, GGD West-Brabant Brabantse Jeugdmonitor 12 t/m 18 jaar, GGD West-Brabant Trendrapport bewegen en gezondheid, TNO Lichaamsgewicht. De determinant, gezondheidsgevolgen en oorzaken. Nationaal Kompas Volksgezondheid, RIVM I-database, Loket Gezond leven 8. Nederlandse Groeistudie, TNO, 9. CJG Geertruidenberg Jongeren op gezond gewicht Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht

16 Bijlage 1: Preventiepiramide overgewicht 0-18 jaar Geertruidenberg Tussenrapportage Onze jeugd op gezond gewicht

17 Preventiestructuur overgewicht Onze Jeugd op Gezond Gewicht Om de mate van overgewicht te bepalen wordt de BMI (Body Mass Index), vastgesteld met behulp van de volgende formule: BMI = lichaamsgewicht in kg / (lengte x lengte) in meters. Een BMI tussen de 18,5 en 25 is voor volwassenen normaal, een BMI tussen de 25 en 30 duidt op overgewicht en bij een BMI van 30 of hoger is sprake van ernstig overgewicht, of te wel obesitas. Voor jongeren gelden andere BMI waarden dan voor volwassenen. Bij jongeren is de BMI waarde afhankelijk van leeftijd en geslacht [1]. Bij kinderen en jongeren komt overgewicht vaak voor. In is bij jongens van 4 tot en met 15 jaar de prevalentie van overgewicht gemiddeld 13,5%, bij meisjes 16,7%. De prevalentie van ernstig overgewicht (obesitas) is voor jongens gemiddeld 2,9% en voor meisjes 3,3% [1]. In Geertruidenberg heeft van de 0-11 jarige in % overgewicht, hiervan is bij 2% sprake van obesitas [2]. Bij de had in % overgewicht en hiervan was 1.7 obees [3]. De gemeente Geertruidenberg wil een integrale en continue aanpak regisseren om overgewicht onder 0-18 jarigen tegen te gaan. Dit naar aanleiding van de prevalentie van overgewicht onder de 0-18 jarigen, de gevolgen daarvan en het feit dat (ondanks preventieve activiteiten) er geen sprake is van een dalende trend. Deze preventie piramide maakt onderdeel uit van dit project. Bronnen: 1. Regionaal kompas 2. Jeugdmonitor 0-11, Jeugdmonitor 12-18, 2007 Preventiestructuur overgewicht Onze Jeugd op Gezond Gewicht 17

18 ZORG PREVENTIE GEÏNDICEERDE PREVENTIE Preventie piramide Overgewicht 0-18 jarige Geertruidenberg Er zijn vier soorten preventie te benoemen: universele preventie (dit is voor de gehele populatie, breed publiek), selectieve preventie (voor individuen of subgroepen), geïndiceerde preventie (voor kwetsbare individuen) en zorg preventie (bij gezondheidsproblemen). SELECTIEVE PREVENTIE UNIVERSELE PREVENTIE Preventie piramide Universele preventie Universele preventie Universele preventie Universele preventie Interventie/ activiteit Consultatie bureau Beleid rondom bewegen en traktaties EU fruit regeling Onderzoeken/ contact momenten van de GGD Aanbieder Onderwerp Setting Leeftijd Inhoud (en effect) Beoordeling (CGL) Thebe Diverse Consultatie bureau PSZ t Duikelaartje KDV Fiësta Trema K.C. Bengeltuin KDV Het Bergje KDV Koters & Co De Ukkepukken t Duikelaartje PSZ De Paddestoel Voeding Beweging GGD WB Voeding Basis onderwijs GGD WB Diverse (ook leefstijl) 0-4 Voor de periode van het eerste tot en met het vierde jaar, zijn er vijf onderzoeken op het consultatiebureau. Daar worden de sociale ontwikkeling en de spraak- en taalontwikkeling gevolgd. In Raamsdonksveer is een inloop locatie. Bij alle afspraken wordt het thema voeding meegenomen. PSZ/KDV 0-4 Afspraken over: Elke dag bewegen, traktaties, tussendoortjes. School CJG GGD 4-12 Met de EU-fruitregeling kunnen basisscholen 10 keer gratis fruit krijgen voor alle schoolkinderen. Hiermee wordt het groente en fruit eten bevorderd. De GGD brengt de scholen hiervan op de hoogte en biedt op aanvraag ondersteuning. De Schoof en de Peuzelaer hebben deelgenomen Tussen 5-6 en jaar onderzoekt de doktersassistent lengte, gewicht, gezichtsvermogen en zo nodig gehoor. Tussen jaar indien van toepassing spreekuur van de jeugdarts of verpleegkundige. Indien een persoon invult dat het kind te zwaar is, dan is dat een reden om iemand op te roepen. Preventiestructuur overgewicht Onze Jeugd op Gezond Gewicht 18

19 Preventie piramide Interventie/ activiteit Aanbieder Onderwerp Setting Leeftijd Inhoud (en effect) Beoordeling (CGL) Universele preventie Universele preventie Universele preventie Selectieve preventie Selectieve preventie Selectieve preventie Selectieve preventie Geïndiceerde preventie Overbruggings plan/ afstemming JGZ Pannakooi De gezonde schoolkantine Fitkids Kinderfysiother apie GGD WB Thebe Fysiotherapie praktijk van Beek en Bloemsaat Voedingscentrum GGD WB Dongemond college Fysiotherapeut praktijk van Beek en Bloemsaat Thebe diëtist Afstemming aanbieders en overbruggingsplan Bewegen Voeding Overgewicht Voeding Overgewicht Bewegen JGZ GGD Diverse mogelijkhe den VO MBO 0-19 Er is warm contact tussen beide organisaties. Indien een kind een hoog BMI heeft wordt het bij de overgang naar de GGD eerder opgeroepen, dit bespreekt Thebe vooraf met de ouders Fysiotherapie praktijk van Beek en Bloemsaat heeft een pannakooi die via hun website beschikbaar is. Geïnteresseerden kunnen hier gratis gebruik van maken Het programma 'De Gezonde Schoolkantine' biedt praktische informatie en concrete hulpmiddelen waarmee scholen (voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs) aan de slag kunnen om van hun schoolkantine een gezonde schoolkantine te maken. Het kantine aanbod is veranderd en het programma is structureel ingebouwd op school groepsbijeenkomsten over gezonde basisvoeding, eten en drinken tussendoor, hoe om te gaan met traktaties en feestjes. Het gedeelte van de diëtist loopt naast een jaar lang sporten onder begeleiding van fysiotherapie en begeleiding van maatschappelijk werk. Fysiotherapie praktijk van Beek en Bloemsaat Bewegen Tot 18 Trema Beweging Buiten Sport tijdens straathoekwerk Straathoekwer k Diëtist Thebe Voeding Thebe Vanuit de basisverzekering wordt er 4 uur (dit is ongeveer 6 consulten) vergoed. Er zijn locaties in Raamsdonksveer waar diëtisten vanuit Thebe zitten. O.K. Thebe Fysiotherapie praktijk van Beek en Bloemsaat Voeding Bewegen Overgewicht 8-12 Multidisciplinaire cursus voor kinderen met overgewicht/ obesitas. Tijdens de cursus worden zowel kinderen als hun ouders/verzorgers begeleid. Gedurende een jaar sporten kinderen wekelijks onder begeleiding van een fysiotherapeut. Ook zijn er ouder- en kindbijeenkomsten door een diëtist en een psycholoog. Daarnaast zijn er coach gesprekken onder begeleiding van een psycholoog. Theoretisch goed onderbouwd Preventiestructuur overgewicht Onze Jeugd op Gezond Gewicht 19

20 Geertruidenberg interventies per organisatie: GGD West-Brabant De gezonde schoolkantine Afstemming met JGZ Eten + Gymmen = gewicht dimmen is in het verleden uitgevoerd op De Ruif (2007), t Schrijverke (2007), De Radonkel (2008) en De Peuzelaer (2008) Bekendmaken van gezondheidsacties (vb. EU-Schoolfruitsubsidie en Ga voor gezond) Gebruik overbruggingsplan Thebe Afstemming met GGD Diëtisten Project O.K. Gebruik overbruggingsplan Fitkids Trema Straathoekwerk (voetballen) Sporttoernooi Move-it (is in 2011 vervallen) Beweegaanbod Diverse verenigingen zijn actief (zie ook website SSNB met sportaanbod verenigingen Geertruidenberg) SSNB In kaart brengen van sportaanbod Fysiotherapie Speciaal aanbod gericht op bewegen (speciale programma s en kinderfysiotherapie) Project O.K. voor kinderen met overgewicht Fitkids Indirect betrokken Scholen aangesloten bij de Elisabeth Stichting: SOVA Training en powergroepen voor allochtone jongeren. Landelijke partijen die zich bezig houden met overgewicht zijn o.a. het voedingscentrum en het NISB Preventiestructuur overgewicht Onze Jeugd op Gezond Gewicht 20

21 Bijlage 2: Leden van de werkgroep Op dit moment bestaat de werkgroep uit de volgende personen: - Gerrie Bouman (gemeente Geertruidenberg) - Han Franken (GVO-functionaris, GGD West-Brabant) - Renate Martens (GVO-functionaris/ onderzoeker, GGD West-Brabant) - Jantsje Bakkeren (jeugdverpleegkundige, GGD West-Brabant) - Janneke Witmans (jeugdarts, Thebe) - Ester Dumont (diëtist, Thebe) - Niels van Beek (Praktijk Fysiotherapie van Beek en Bloemsaat) - Hans Bloemsaat (Praktijk Fysiotherapie van Beek en Bloemsaat) - Carla Rijzenaars (Sportfondsen Geertruidenberg) - Stevan Aldershof (consulent, Sport Service Noord-Brabant) - Jozien Teuben (jongerenwerkster, Trema) - Martin van den Kieboom (Dongemond College Raamsdonksveer) - Uit de werkgroep zijn Eline Schenk (Trema), Matijs de Groot (stagiaire Trema) en Cathelijne Bogaers (voorheen manager voeding & dieet, Thebe). 21