Ayurvedische massage. Een kennismaking met een oude massagevorm

Transcriptie

1 PsychoWerk Cursusmateriaal 1 Geschreven door Gert van Veen Ayurvedische massage Een kennismaking met een oude massagevorm Er bestaan binnen de Ayurveda meerdere massagemethoden. Sommigen hebben een therapeutisch doel en worden toegepast bij allerlei soorten ziekten, terwijl andere werkwijzen juist tot doel hebben om het leven te veraangenamen en ziekten te voorkomen. Het is aanmatigend om te stellen dat je in een (korte) cursus de Ayurvedische massage kunt leren. Hooguit kun je kennismaken met één Ayurvedische massagemethode (Abhyangam) die tot doel heeft om te ontspannen en te vitaliseren. De Ayurvedische massage staat in het Westen vooral bekend om het vele gebruik van olie. Echter betreft het hier met name de therapeutische massagemethoden, die veelal onder begeleiding van een Ayurvedische arts plaatsvinden. Bij de massagemethode Abhyangam wordt ook olie gebruikt, maar in een beperkte mate. In dit cursusboek kun je kennis maken met de Ayurveda, de typische Indiase genees- en leefwijze. In de volgende boeken zal ingegaan worden op de massagevorm zelf.

2 A yu r v e di s c h e m a s s a g e C u r s u s m a t er i a a l 1 De traditionele Indiase geneeswijze De Ayurveda is een holistische geneeswijze die betrekking heeft op de hele mens en zijn leefomgeving. Er is een direct verband tussen de gesteldheid van het lichaam en de psyche. Binnen de Ayurveda gelden drie elementaire functionele eenheden, te weten: vayu, pitta en kapha. Deze eenheden zijn het Indiase equivalent van de lichaamsvochten. Vayu staat voor lucht (wind), pitta staat voor gal en kapha staat voor slijm. De Ayurveda-artsen maken al eeuwenlang gebruik van homeopathische geneesmiddelen. De natuur en het natuurlijke staan dan ook centraal binnen deze vorm van genezen. Het ontstaan van Ayurveda Ayurveda is een samengesteld Sanskriet woord. Ayur betekent leven, veda betekent kennis. Samengevoegd betekent Ayurveda: de kennis van het leven. De Indiase geneeskunst kan worden teruggeleid tot in de oudheid. De legende wil dat de Ayurveda afkomstig is van Brahma de Schepper (binnen het Hindoeïsme een deel van de heilige drie-eenheid van goden), die het overdroeg op zijn zoon Daksha-Prajapati. Dhanwantari, god van de geneeskunst en leraar medische wetenschappen, droeg het vervolgens over op de vooraanstaande hindoeïstische wijzen Atreya, Bharadvaja, Kashyapa, Sushrutaen Charaka. Men zegt dat Atreya's leerling Agnivesha rond 1000 voor Christus de Agnivesha Samhita heeft geschreven, dat ons in de vorm van de Charaka Samhita is overgeleverd. Deze tekst wordt beschouwd als een betrouwbare uiteenzetting van de Ayurvedische leer. Zijn huidige vorm dateert uit de zevende eeuw voor Christus. Charaka definieert Ayurveda als de kennis waardoor men inzicht kan verkrijgen in de nuttige en schadelijke levenswijzen (hita en ahita ayus), gelukkige en ellendige levenswijzen, dingen die nuttig en schadelijk zijn voor zulke levenswijzen, de omvang van het leven en de aard van het leven zelf. Ayurveda benadrukt dus niet alleen gelukkig leven vanuit een individualistisch perspectief, maar wil ook heilzaam zijn voor de maatschappij als geheel. Pagina 2

3 Pagina 3 Het ontstaan van de Ayurveda Gezondheid is volgens Ayurveda niet alleen vrij zijn van ziekte. Het is essentieel dat lichaam, geest en ziel zich in uitstekende toestand bevinden, zodat het individu zijn taken kan verrichten en zijn rol in het leven kan vervullen (wat in de Vedische filosofie dharma wordt genoemd), en toewerkt naar de uiteindelijke verlossing (moksha) met behulp van rijkdom en economische middelen (artha) en door de bevrediging van zijn toelaatbare liefdes- en seksuele verlangens (kama). De Indiase cultuur is geworteld in de Vedische periode, vanaf circa 5000 voor Christus of misschien zelfs wel vroeger. Alle vier Veda's (Rig, Yajur, Sama, Atharva) bevatten diverse verwijzingen naar het spijsverteringsstelsel, de stofwisseling, anatomie en beschrijvingen van ziekten, samen met de bacterie die ze veroorzaakt en, wat het allerbelangrijkste is, het concept van tridosha ofwel de drie dosha's. Volgens de Veda's zijn de dosha's subtiele elementen in het menselijk lichaam, die verantwoordelijk zijn voor al zijn functies. De Ayurvedische leer stelt dat ziekten te wijten zijn aan een verstoring van het evenwicht tussen de drie dosha's (vayu, pitta, kapha). In India is een groot gedeelte van de immense bevolking afhankelijk van de inheemse Ayurvedische traditie, die diepgeworteld is in de cultuur omdat ze gemakkelijk toepasbaar, toegankelijk en betrouwbaar is. Deze traditie is in stand gehouden door de miljoenen huisvrouwen die zijn grootgebracht in deze cultuur, de honderden verloskundigen, orthopeden, plaatselijke kruidengenezers, oogartsen, tandartsen en specialisten op het gebied van geestesziekten. Ayurveda is een verzameling kennis die uiterst samenhangend en consistent is, en die niet beperkt wordt door starre dogma s. Net als het leven zelf is zij universeel en dynamisch. Vaidya Bhagwan Dash en Suhasini Ramaswamy in het boek: 'Ayurveda'

4 Pagina 4 Uitgangspunten van de Ayurveda Bij de Ayurveda gaan filosofie, religie en geneeskunst hand in hand. Het is zo goed als onmogelijk (en onnodig) om een duidelijke splitsing tussen de afzonderlijke gebieden aan te geven. Binnen de Ayurveda gaat men er vanuit dat iedere gebeurtenis in het universum invloed heeft op het individu. Iedere handeling die een persoon verricht heeft op zijn beurt weer invloed op het universum. De mens (materie en geest) wordt gekenmerkt door drie eigenschappen: 1. Sattva, bewustzijn. 2. Rajas, energie en gedrevenheid. 3. Tamas, massa, inertie en stabiliteit. Deze eigenschappen zijn zelfstandige en werkelijk bestaande entiteiten, volgens de Ayurveda, die steeds samensmelten tot één, dan weer uit elkaar gaan om vervolgens weer één te worden. Harmonie in de mens en het universum ontstaat door een unieke ordening en combinatie van deze eigenschappen. Wanneer één van de eigenschappen overheerst, kan de persoon ziek worden en psychische klachten ontwikkelen. Een mens bestaat volgens de Vedische filosofie uit vijf opeenvolgende niveaus (kosha's): 1. Annamaya kosha: het fysieke niveau. 2. Pranamaya kosha: het astrale lichaam ofwel dat wat de persoon voelt. 3. Manomaya kosha: de psyche ofwel dat wat de persoon denkt. 4. Vijnanmaya kosha: het intellect dat over onderscheidingsvermogen beschikt. 5. Anandamaya kosha: het omhulsel van gelukzaligheid. De niveaus spelen een wezenlijke rol bij het vaststellen van de klachten van een patiënt en hoe deze klachten aangepakt dienen te worden.

5 Pagina 5 Gezond leven Allereerst moet je je bewust zijn van je eigen beperkingen. Het moge duidelijk zijn dat je ziek wordt zodra je je grenzen te buiten gaat. Daarom zorgt een op de persoon toegesneden uitgebalanceerd dieet voor vrijwaring van ziekte. Hoe weet je welk dieet het juiste is? Waar het hier om gaat is dat iedereen zijn eigen arts moet zijn en zijn eigen beperkingen moet ontdekken. Mahatma Gandhi De vaya-, pitta- en kapha-constituties verwijzen naar constituties waarbij de karakteristieke eigenschappen van de betreffende dosha overheersen. Bij een samaconstitutie, de beste van allemaal, is alles in een toestand van volledig evenwicht. De karakteristieke eigenschappen van iemand met een vaya-constitutie zijn: Huid en lichaam zijn droog en ruw. Mager lichaam. Klein van postuur. Opvallende pezen en aders, ruwe haren, nagels, tanden, voetzolen en handpalmen. Krakende ledematen. Minder haar- en baardgroei. Bruin haar met gespleten uiteinden. Droge en slaperige ogen.

6 Pagina 6 Constituties Enkele karakteristieke eigenschappen van iemand met een pitta-constitutie zijn: Witte huid. Droog en zacht lichaam. Overmatig aantal zwarte moedervlekken. Intens gevoel van hitte in gezicht en ledematen. Vroeg grijs haar en rimpels. Kaalheid. Minder haar met een roodbruine tint. Trage spierbewegingen. Slappe gewrichten. Lichaamsgeur. Koperkleurige nagels, ogen, tong, gehemelte, ledematen, handpalmen en voetzolen. Enthousiasme. Kleine, roodachtige ogen. Weinig wimpers. Karakteristieke eigenschappen van iemand met een kapha-constitutie zijn: Zachte, gladde en olieachtige huid. Stevig en gespierd lichaam. Wit en zacht lichaam. Zwaarlijvigheid. Stevige gewrichten. Witte ogen met roodachtige tint in uiterste hoek. Krullend en zwart haar. Voorhoofd, borst en armen zijn opvallend.

7 Pagina 7 Constituties en Dosha s Mooie grote ogen. Veel wimpers. Voor Ayurvedische behandeling is kennis omtrent de constitutie van een individu erg belangrijk. Iemand met een Vaya-constitutie bijvoorbeeld zal vatbaar zijn voor vaya-kwalen als bronchitis, astma, verkoudheid, schorre stem of verschillende aandoeningen aan ogen, oren, neus en keel. Hij heeft misschien spijsverteringsproblemen en diarree, en aandoeningen als suikerziekte. Zulke mensen zullen niet veel last hebben van andere typen ziekten. Ter voorkoming van ziekten moet iemand met een Vaya-constitutie altijd factoren vermijden die Vaya verhogen. Hij moet zich beperken tot voedsel, dranken en leefwijzen die vaya-verlagend werken. Zulke mensen hebben het meest baat bij spijzen met olieachtige en hete ingrediënten, terwijl iemand met een Pitta-constitutie het best koele dingen kan nemen. Als het gaat om medicijnen, moet men een patiënt met een Pitta-constitutie verkoelende geneesmiddelen geven en een patiënt met een Kaphaconstitutie medicijnen met een verwarmend effect. Tot de pitta-kwalen behoren een gestoorde spijsvertering, bloedarmoede en geelzucht, naast verslechtering van het gezichtsvermogen, huidziekten en psychologische stoornissen. Tot kapha-kwalen behoren verslechtering van de spijsvertering en de smaak. Er kan sprake zijn van geheugenverlies en een verzwakking van zintuiglijke functies, en bovendien zijn de gewrichten vaak pijnlijk en functioneren slecht.

8 Pagina 8 Constituties en Dosha s Individuen met constituties die overheerst worden door een mengeling van twee dosha's, worden gekenmerkt door de combinatie van de manifestaties van de betreffende dosha's. Bij iemand met een Sama-constitutie zijn alle dosha's in evenwicht; hij is begiftigd met de goede kwaliteiten van alle hierboven beschreven typen individuen. Mensen met verschillende typen constituties zijn dus vatbaar voor enkele specifieke ziekten, die genezen kunnen worden door een speciaal soort therapie. Volgens Ayurveda betekent gezondheid niet alleen vrij zijn van ziekte, maar een toestand waarin het individu gedurende een relatief ononderbroken periode in fysiek, geestelijk en spiritueel opzicht geluk en bevrediging ervaart. Deze toestand kan zich alleen voordoen als alle aspecten van de constitutie in evenwicht zijn. Dit evenwicht manifesteert zich in het feit dat het individu honger, dorst en slaap heeft, en op het werk en thuis normaal kan functioneren zonder lichamelijke of geestelijke overbelasting. Aan de normale menselijke behoeften als honger, dorst en slaap kun je zien dat de spijsvertering, stofwisseling en uitscheiding probleemloos verlopen. Vaidya Bhagwan Dash en Suhasini Ramaswamy in het boek: 'Ayurveda'

9 Praktijk voor psychosociale therapie en management toepassingen Geschreven door Gert van Veen Barentszplein Nj Amsterdam Telefoon: (020)