Protocol Overgang groep 2 naar groep 3. OBS De Venen

Transcriptie

1 Protocol Overgang groep 2 naar groep 3 Versie augustus 2017

2 De overgang van groep 2 naar groep 3 Het overgrote deel van de kinderen heeft geen noemenswaardige problemen met de overgang van groep 2 naar groep 3. De overige kinderen die wel twijfels oproepen bij de leerkrachten vormen samen geen homogene groep. We onderscheiden binnen deze groep de volgende subgroepen: A. De zogenaamde laatbloeiers, hun rijpingsproces verloopt wat langzamer. B. Kinderen met beperkte leermogelijkheden of vroeg optredende leerstoornissen. Zij zullen extra begeleiding nodig hebben tijdens hun hele schoolloopbaan. C. Kinderen geboren in de maanden juli, augustus of september. Deze kinderen hebben 2 jaar doorgebracht in de kleuterbouw. De vraag is hier of twee jaar kleutergroep voldoende is voor doorstroming naar groep 3. D. Kinderen geboren in de maanden oktober, november of december. De afweging die hier gemaakt moet worden is; is minder dan twee jaar kleuterbouw voldoende om door te kunnen stromen naar groep 3 óf is het alternatief van ruim meer dan twee jaar kleuterbouw een betere keuze? Bij deze twijfelgevallen zal de intern begeleider betrokken worden. Voor deze groep kinderen is een zorgvuldige beslissingsprocedure over de overgang van groep 2 naar 3 van groot belang. Een kind ontwikkelt zich voortdurend, soms geleidelijk, soms met sprongen. Het jonge kind ontwikkelt zich al experimenterend, verkennend, spelend. Niet langs van buitenaf geboden leerstoflijnen, maar langs ontwikkelingslijnen die grotendeels van binnen uit gegenereerd worden. In groep 1 en 2 sluit de leerkracht aan bij deze ontwikkelingslijnen door haar aanbod aan activiteiten in de zone van de naaste ontwikkeling. Zij observeert daarbij de vorderingen van het kind op het gebied van de sociaal-emotionele ontwikkeling, de taal, de motoriek, de cognitieve ontwikkeling en het speel-werkgedrag. Bij de overgang naar groep 3 wordt van de leerkracht verwacht dat zij een uitspraak kan doen over het ontwikkelingsniveau van het kind met betrekking tot de aanvankelijke leerprocessen. Tevens wordt verwacht dat zij kan voorspellen of het kind in staat is het verschil in werkwijze tussen groep 2 en groep 3 te overbruggen. Goede voorspellers voor schoolsucces in groep 3 zijn echter nog steeds niet voorhanden. Lange tijd is gedacht dat de toekomstige prestaties van een kind ten aanzien van het leren lezen, schrijven en rekenen te onderzoeken waren met de zogenaamde leervoorwaarden (deelvaardigheden zoals onder andere auditieve en visuele waarneming en ruimtelijke begrippen). Nu blijken andere vaardigheden minstens zo belangrijk (bijvoorbeeld een verhaal na kunnen vertellen en interesse voor geschreven tekst tonen). Daarnaast is het struikelen van de kinderen vaak te wijten aan problemen op het gebied van werkhouding, concentratie en taakbewustzijn. De overgang van groep 2 naar groep 3 is nooit alleen een zaak van de mogelijkheden en onmogelijkheden van een individueel kind. Een combinatie van factoren zal de uiteindelijke beslissing moeten bepalen: is een kind op alle gebieden klaar voor het onderwijs in groep 3, de informatie en visie van de ouders, de mogelijkheid van interne en externe ondersteuning. Het beslissingsproces zal tijdig moeten starten en de volgende stappen omvatten: Hooiweide JE Reeuwijk t e. directie.devenen@stichtingklasse.nl 2

3 Stap 1. Bij welke kinderen ontstaat twijfel over doorstroming? Het tijdig en regelmatig signaleren van problemen is noodzakelijk om twijfelleerlingen op te sporen. Dit vereist goede observatie vanaf het moment van binnenkomst. In groep 1 en 2 worden meerdere signaleringsmomenten gepland. Voor de signalering wordt gebruik gemaakt van observaties van de leerkracht tijdens het spelen/werken in de klas (o.a. thematisch werken met Kleuteruniversiteit), observatielijsten van ontwikkelingsvolgmodel Bosos, de LOVS gegevens van Cito (Taal voor Kleuters en Rekenen voor Kleuters) en de resultaten verkregen uit het protocol Leesproblemen en Dyslexie (Voorschotbenadering). Toetsing Om te toetsen waar het kind aan toe is, zijn de Cito toetsen Taal voor Kleuters en Rekenen voor Kleuters een indicatie. Presteert het kind daar op niveau I of II dan mag je aannemen dat het kind cognitief de leerstof aankan. In januari/februari groep 2 worden de toetsen uit het protocol Leesproblemen en Dyslexie (lettertoets, auditieve analyse, auditieve synthese en invented spelling) afgenomen. De lettertoets wordt in september al voor een eerste keer afgenomen. Bij deze toets wordt gekeken hoeveel letters een kind kan benoemen vanaf een letterblad en kan er zo nodig voorschottraining gegeven worden. Signalering In ieder geval moet de signalering de volgende gegevens bevatten: 1. Het welbevinden van het kind. 2. De betrokkenheid van het kind bij diverse activiteiten. 3. Basisvoorwaarden: - emotioneel vrij zijn - zelfvertrouwen - nieuwsgierigheid/ ondernemendheid 4. Kenmerken van brede ontwikkeling: - initiatieven nemen - communiceren - uiten en vormgeven - wereld verkennen - creativiteit - samenspel - samenwerking - reflecteren - redeneren - zelfstandigheid en zelfsturing 5. Spelkwaliteit/ spelgerichtheid/ sociaal-emotioneel spel. 6. Ontwikkelingsgebieden: - grove motoriek - fijne motoriek - visuele waarneming/ geheugen - auditieve waarneming/ geheugen - taalgebruik/ taalbegrip - taaldenken/ symboolvorming/ omgaan met geschreven en gedrukte taal - rekenbegrip (hoeveelheden en bewerkingen) 7. Medische en paramedische gegevens (o.a. logopedie, fysiotherapie) Hooiweide JE Reeuwijk t e. directie.devenen@stichtingklasse.nl 3

4 Stap 2. Start van het overleg Bestaan er duidelijke twijfels dan wordt de beslissingsprocedure in gang gezet. Dit betekent dat het overleg wordt gestart tussen de leerkracht, de IB-er, de ouders en eventuele anderen. Met de IB-er wordt afgesproken hoe het verzamelen van verdere gegevens zal gebeuren. Stap 3. Verzamelen van informatie Verschillende gegevens van de signalering worden nu uitgediept en verfijnd door middel van aanvullende, gerichte observaties, diagnosemiddelen en eventuele toetsinstrumenten. De volgende gegevens zijn van belang voor de uiteindelijke beslissing: 1. de leeftijd van het kind. 2. de voorschoolse periode. 3. de schoolloopbaan tot nu toe. 4. de algemene voorwaarden (welbevinden, betrokkenheid, brede ontwikkeling) 5. de specifieke voorwaarden (einddoelen groep 2). Desgewenst kan de leerkracht gebruik maken van De Korte februariscreening uit ons ontwikkelingsvolgmodel Bosos. De Korte februariscreening is een niet verplicht onderdeel van Bosos. Het is een extra meetpunt indien de leerkracht dit nodig acht. De Korte Februariscreening kan zowel een klassikale als individuele screeningstoets zijn, gericht op de didactische einddoelen van groep 2 of de begindoelen van groep 3. Stap 4 Bepalen van de leerbaarheid van het kind Een belangrijk gegeven in de beslissingsprocedure is het vermogen van het kind te profiteren van extra begeleiding. Als de leerkracht (of RT-er) enkele zorgvuldig gekozen activiteiten met een opdrachtkarakter stapsgewijs aanbiedt, kunnen vorderingen op het gebied van werkhouding, zelfsturing en specifieke vaardigheden nauwkeurig geobserveerd worden. Ook gerichte spelbegeleiding en ondersteuning op emotioneel gebied kunnen op hun effect worden bekeken. Stap 5 Verzamelen van de gegevens over de toekomstige groep 3 Grootte, groepssamenstelling, combinatie van kinderen, eventuele vriendjes, werkwijze, methoden, pedagogische en didactische mogelijkheden binnen groep 3 en tijd voor extra ondersteuning zijn factoren die mee bepalend zijn voor de uiteindelijke beslissing. Stap 6 De beslissing Met betrekking tot vertragen of versnellen in groep 2 wordt de beslissing genomen door de leerkracht in overleg met IB-er en ouders. De school geeft haar advies tijdens een oudergesprek en maakt hier een gespreksverslag van. Indien de ouders het advies van de school volgen, wordt het advies door ouders ondertekend. Volgen de ouders het advies van de school niet, dan wordt dit tevens op papier gezet en door de ouders ondertekend. Ouders hebben het recht het advies van school niet op te volgen. Stap 7 Het groepsoverzicht Hooiweide JE Reeuwijk t e. directie.devenen@stichtingklasse.nl 4

5 Voor de kinderen waarbij de school een verlengde kleuterperiode heeft geadviseerd, wordt een speciale aantekening in ParnasSys gemaakt. Speciale onderwijsbehoeften worden in Leeruniek omschreven. Kenmerken kleuters die extra zorg behoeven A. Cognitieve kenmerken - te zwakke zelfsturing - passiviteit - geringe wendbaarheid van het handelen - slechte selectieve aandacht - achterstand in de taalontwikkeling - beperkt taalgebruik - primitief niveau van fantasie- en rollenspel - grote vermoeidheid B. Probleemgedrag - agressief gedrag - verbale en motorische onrust - problemen in sociaal functioneren - negatief sociaal gedrag tegenover leerkracht - concentratie moeilijkheden - sociaal teruggetrokken gedrag Uit welk gedrag blijken potentiële leerproblemen 1.Sociaal emotionele ontwikkeling - Rijpingstekort - Nog geen deel zijn van de groep (helemaal uitgaan van zichzelf) - Is het een sociaal probleem (leggen van contact/ anderen nadoen/ benaderen) - Is het een emotioneel probleem (kind teveel met andere dingen bezig) 2. Spelontwikkeling - Alle spelfasen 3. Werkgedrag - Minstens 10 minuten geconcentreerd aan een verplichte opdracht werken - Doorzettingsvermogen als iets niet direct lukt 4. Cognitieve ontwikkeling - Fonemisch bewustzijn - Ontluikende geletterdheid - Ontluikende gecijferdheid We gebruiken hier ons ontwikkelingsvolgmodel Bosos voor. Zie bijlagen 1 en 2: De overgang van groep 2 naar 3 sociaal-emotioneel en cognitief. Hooiweide JE Reeuwijk t e. directie.devenen@stichtingklasse.nl 5

6 Leervoorwaarden groep 3: Om weloverwogen te kunnen besluiten wat het beste is voor deze kinderen is een voortdurende observatie door de leerkracht van groot belang. Het gaat hierbij om de volgende aspecten: - Het kind moet een goede werkhouding hebben. Dat wil zeggen: hij moet langdurig en gericht zijn aandacht bij de geboden activiteiten houden. - Het kind moet een innerlijke motivatie hebben om te leren. Dit zie je o.a. wanneer het kind zelf ontwikkelingsmaterialen kiest. - De taalontwikkeling is een belangrijke indicatie. Spreekt het kind in goed opgebouwde zinnen, heeft hij een rijke woordenschat, kan hij een logisch verhaal vertellen en is er sprake van goed ontwikkelde leesvoorwaarden (denkvoorwaarden/ auditieve voorwaarden/ visuele voorwaarden). - Wat betreft de rekenontwikkeling moet een kind hoeveelheidsbegrip laten zien (conservatie/ classificatie/ correspondentie/ maatbegrip), goed synchroon kunnen tellen symboolbewustzijn laten zien en logische denkstappen kunnen maken. - In het spel moet het kind een gevorderd rollenspel laten zien, goed kunnen samenwerken en samenspelen. - De fijne motoriek moet goed ontwikkeld zijn om te kunnen leren schrijven. - Daarnaast is het sociaal-emotionele aspect van groot belang: Speelt het kind met kinderen van groep 2, voelt het zich thuis bij deze kinderen en wordt hij geaccepteerd? Bij een beslissing over het eventueel versnellen van leerlingen zijn de volgende partijen betrokken: - Leerkracht(en) - Ouders - Intern begeleider - Directeur Hooiweide JE Reeuwijk t e. directie.devenen@stichtingklasse.nl 6

7 Bijlage 1 Hooiweide JE Reeuwijk t e. directie.devenen@stichtingklasse.nl 7

8 Bijlage 2 Hooiweide JE Reeuwijk t e. directie.devenen@stichtingklasse.nl 8