DEEL C Dossier kernenergie

Transcriptie

1 DEEL C Dossier kernenergie Veelgestelde vragen over Kernenergie 1. Algemeen 2. CO2 neutraal 3. Uranium 4. Straling 5. Veiligheid 6. Afval 7. (on)afhankelijkheid van staatssteun 1. Algemeen Hoe werkt een kerncentrale? Het productieproces in een kerncentrale verloopt als volgt: 1. In het reactorvat vindt kernsplijting plaats. Een vrij neutron botst op een Uraniumkern. Hierdoor splitst deze Uraniumkern zich en komt een aantal vrije neutronen vrij. Op deze manier komt veel energie vrij. Het splijtingsproces kan worden gereguleerd door zogenaamde regelstaven, die de vrije neutronen afvangen en zo het splijtingsproces (gedeeltelijk) stoppen. 2. De vrijgekomen energie verhit het water in het reactorvat. 3. Het hete water wordt rondgepompt in een watercircuit in de reactor. 4. Dit zeer hete water gaat naar een stoomgenerator. In een tweede circuit wordt het hete water afgekoeld. 5. Dit water wordt zo stoom waarmee een stoomturbine wordt aangedreven. De draaiende beweging van de turbine genereert elektriciteit, die aan het net wordt geleverd. 6. De stoom wordt opgevangen en met behulp van een derde watercircuit (het koelwater) gecondenseerd tot water. Dit koelwater is ook nodig als er geen stroom wordt geproduceerd in de centrale; ook na stillegging van het splijtingsproces komt er nog zoveel warmte vrij dat er gekoeld moet blijven worden. 7. Dit gecondenseerde water komt weer terug in de Westerschelde. DEEL C Dossier Kernenergie 1

2 Waarom is kernenergie nodig? Zijn duurzame energiebronnen niet voldoende? Kernenergie is nodig. De vraag naar energie stijgt voortdurend en zal blijven toenemen door groei van de wereldbevolking en door zich ontwikkelende economieën elders. In 2030 zal de vraag wereldwijd zijn toegenomen met 44%. Maar ook in Europa blijft de vraag naar elektriciteit, ondanks alle besparingsmaatregelen, groeien met ca 2 % per jaar. Tegelijkertijd raken de voorraden olie en gas op. We zullen alle zeilen moeten bijzetten om aan die vraag te kunnen voldoen en kernenergie biedt een verantwoorde en belangrijke bijdrage aan een CO2 neutrale elektriciteitsvoorziening. Totdat duurzame bronnen zoals zon en wind efficiënter kunnen worden ingezet, kunnen we het ons niet permitteren kernenergie buiten beschouwing te laten zonder de betaalbaarheid en betrouwbaarheid van de levering aan te tasten. Zijn kerncentrales regelbaar en daarmee geschikt om de fluctuaties in de opwekking van andere CO2 neutrale vormen van energie (wind, zon, water) op te vangen? Binnen 10 minuten kan een nieuw type kerncentrale tot 60% worden opgeschakeld. Afschakelen (met regelstaven) kan in een kwestie van seconden. Kerncentrales zijn dus goed te regelen. In de praktijk wordt echter nauwelijks geregeld omdat ze altijd worden ingezet. De variabele productiekosten zijn zeer laag, waardoor ook bij een lage marktprijs (bijvoorbeeld in de daluren) een kerncentrale eerder rendabel is dan een kolen- of gasgestookte centrale, die een relatief hoge grondstoffenprijs per kwh kennen. Hoeveel kost een nieuwe kerncentrale? Een nieuwe kerncentrale zal een investering vergen van ongeveer 3 miljoen euro per MW. De investering zal DELTA niet alleen doen maar samen met anderen. De uiteindelijke Finale Investerings Beslissing zal worden genomen op basis van een sluitende businesscase en een onherroepelijke bouw- en exploitatievergunning. Is kernenergie betaalbaar? De bouw van een kerncentrale is erg kapitaalintensief. Ten onrechte wordt daarom verondersteld dat kernenergie ook duur zou zijn. De integrale productiekosten worden echter bepaald door zowel de kapitaallasten voor de initiële investering, als door de variabele kosten per eenheid geproduceerde stroom. Juist die kosten (voor grondstoffen, arbeid etc.) zijn erg laag in vergelijking met andere opwekkingsmethoden. Bron: Mott MacDonald, juni 2010 DEEL C Dossier Kernenergie 2

3 Bouwen we centrales voor de export? Nederland is geen netto exporteur van elektriciteit. In tegendeel. Cijfers van TenneT (augustus 2011) laten zien dat Nederland meer importeer dan exporteert. DELTA heeft niet alleen te maken met een Nederlandse elektriciteitsmarkt maar door alle internationale elektriciteitsverbindingen met een veel grotere Noordwest- Europa. In de Europese markt is er steeds meer vraag/behoefte naar elektriciteit (1,5 % per jaar meer vraag en daar is de vraag naar meer elektriciteit door elektrische auto s nog niet in mee gerekend) en tevens moet er meer dan MW aan centrales voor 2020 vervangen worden (vergelijk: de moderne Sloecentrale is een centrale van bijna 900 MW) in Europa. En dit alles met zo weinig mogelijk CO2 uitstoot! Als dat niet gebeurt, dreigen op middellange termijn stroomtekorten en kunnen prijs en leveringszekerheid niet worden gegarandeerd. De Nederlandse Noordzeekust is vanwege het beschikbare koelwater een aantrekkelijke locatie voor de bouw van nieuwe centrales. Vanwege de opwarming van de grote Europese rivieren wordt dat in de binnenlanden van Europa namelijk steeds moeilijker. In de Eemshaven en de Maasvlakte worden momenteel dan ook meerdere kolencentrales gebouwd door buitenlandse investeerders. Dat biedt volop werkgelegenheid voor bouwbedrijven en natuurlijk ook voor operators in de centrales. 2. CO2 neutraal Wat is CO2 neutraal? DELTA verstaat onder CO2-neutraal het zodanig inrichten van de elektriciteitsvoorziening dat per saldo de uitstoot van CO2 wordt voorkomen. Bij het bouwen van een kerncentrale, windmolens, zonnecellen etc. wordt wel CO2 geproduceerd. Bij het opwekken van elektriciteit is het CO2 vrij. Voor een kerncentrale geldt dat de CO2 uitstoot per kwh over de gehele levenscyclus gerekend ongeveer gelijk is aan de CO2-uitstoot per kwh die door middel van windturbines wordt opgewekt. Is CO2 neutraal-ambitie ook op andere manier te realiseren? Het is niet of kernenergie of zonne-energie of windenergie of gascentrales, het is én kernenergie én zonne-energie én windenergie én gascentrales. DEEL C Dossier Kernenergie 3

4 Onderzoek van Princeton (2008) toont aan, dat (wanneer de energieconsumptie doorgaat op de huidige weg) om de CO2 emissie wereldwijd te stabiliseren op het huidige niveau tot 2050 het volgende noodzakelijk is (allemaal tegelijkertijd): Verdubbeling van elektrisch rijden Overal in de gebouwde omgeving de meest geavanceerde energiebesparingstechnieken Verdrievoudiging van de nucleaire capaciteit Afvang en opslag van CO2 bij 800 kolencentrales 700 x zoveel zonne-energie benutten/toepassen dan nu beschikbaar 50 maal de huidige windcapaciteit 50 maal zoveel biobrandstoffen dan nu het geval is Staat een investering in kernenergie de ontwikkeling van duurzame energie in de weg? Uiteraard kan iedere euro maar 1 x worden geïnvesteerd. DELTA zoekt daarbij naar investeringen met gezonde rendementsverwachtingen. Kernenergie blokkeert echter geenszins de technologische ontwikkeling van duurzame energiebronnen. Investeren in R&D is weliswaar geen core business van DELTA, maar DELTA investeert wel in het toepassen rendabele duurzame technologieën. Dit kan mede dankzij de stabiele rendementen uit de bestaande kerncentrale. Zo is in het Borsseleconvenant overeengekomen dat de aandeelhouders van EPZ de komende jaren in totaal 250 mln. euro zullen investeren in innovatie duurzame energie. Dat duurzame energie nog altijd (te) duur is in vergelijking met goedkope stroom uit kerncentrales is geen reden om van kernenergie af te zien. Goedkope stroom is een sociaal-economische noodzaak, en de betaalbaarheid energievoorziening blijft (zeker wanneer internationaal krapte gaat ontstaan) een reëel issue. In de geliberaliseerde energiemarkt is prijs is bovendien nog altijd de belangrijkste driver voor de consument. DELTA heeft hier als commercieel bedrijf mee te maken. 3. Uranium Is uraniumwinning vervuilend? DELTA betrekt alleen uranium dat gewonnen is in gecertificeerde mijnen. De winning van uranium voldoet dan aan strenge milieu- en veiligheidseisen. Het landschap wordt na winning hersteld en nieuwe technieken (zoals In Situ Leaching) maken het mogelijk om ondergronds uranium op relatief milieuvriendelijke wijze uit poreuze lagen te winnen. Is de voorraad uranium net zo beperkt als andere fossiele grondstoffen? De aardkorst bevat 40 x zoveel uranium als zilver en evenveel uranium als tin. De voorraad eenvoudig winbaar (en dus goedkoop, ca 0,1 ct/kwh) uranium is, bij voortzetting van het huidige gebruik, ruim voldoende voor 80 jaar. Indien gedolven wordt op moeilijker bereikbare plaatsen (ca 0,2 ct/kwh) is er voldoende voor 800 jaar. Bij efficiëntere benutting (snelle reactoren) zelfs voor jaar. Indien uranium wordt gewonnen uit zeewater (~0,5 ct/kwh) kan ruim 4 miljard ton; voldoende voor jaar. Daarmee is de uraniumvoorraad praktisch onuitputtelijk. Bron: IAEA, NEA 2008 Uranium 2007: Resources, Production and Demand De tijdige beschikbaarheid in de juiste vorm kan, indien de vraag naar uranium ineens sterk toeneemt, wel een probleem vormen. Overigens bepaalt het uranium slechts een klein deel van de kostprijs van kernenergie. Slechts 3 tot 5 % van de kostprijs wordt bepaald door de brandstof, uranium, de brandstofcyclus in totaal 15% en 85% bestaat uit vaste lasten. Als de prijs van uranium zou gaan toenemen of fluctueren, dan zou dat nog weinig invloed hebben op de uiteindelijke prijs van kernenergie. DEEL C Dossier Kernenergie 4

5 Vergroot de toepassing van uranium onze afhankelijkheid van het buitenland? Uranium is slechts in zeer lichte concentraties in de Nederlandse ondergrond (bij Burgh-Haamstede) aanwezig en dus zijn we voor deze grondstof (net als voor vele andere grondstoffen als aluminium, kolen en in toenemende mate ook gas) afhankelijk van import. Het voordeel van uranium ten opzichte van bijvoorbeeld olie is dat uranium juist in veel verschillende regio s in de wereld dicht aan de oppervlakte voorkomt en gewonnen wordt. Het geopolitieke risico is daarmee een stuk geringer. Op dit moment wordt uranium uit de volgende landen betrokken: 5,00% 7,00% Canada 25,00% Australie 6,00% Kazachstan 8,00% 8,00% 9,00% 13,00% 19,00% Nigeria Russische Federatie Namibie Oezikbekistan Verenigde Staten Overige Bron IAEA, NEA 2008 Uranium 2007, Resources, Production and Demand Hoe reëel is het proliferatierisico? Vaak wordt gesteld dat de bouw van kerncentrales de kans vergroot dat terroristische organisaties of schurkenstaten radioactief materiaal bemachtigen en gebruiken voor kernbommen. Het is buitengewoon ingewikkeld om hoogradioactief materiaal te bemachtigen. Het IAEA houdt streng toezicht op naleving van het Non-ProliferatieVerdrag en controleert uraniumstromen. Binnen Europa zijn bovendien nadere regels vastgesteld in het Euratom-Verdrag. Los van het strenge toezicht is het uit kerncentrales afkomstige plutonium niet geschikt voor gebruik in kernkoppen. Andersom kan wel; zo is in de bestaande kerncentrale in Borssele bewerkt uranium uit oude kernkoppen toegepast. 4. Straling Is radioactieve straling gevaarlijk? Straling is een natuurlijk verschijnsel en is overal. Het komt voor in bodem, lucht, mensen, dieren en planten. Hoeveel straling iemand oploopt is afhankelijk van waar men zich bevindt. Dat komt door hoogteverschillen en de invloed van de bodemgesteldheid. Zo is de natuurlijke achtergrondstraling in bijvoorbeeld de Ardennen aanmerkelijk hoger dan in Nederland. Radioactieve straling is alleen bij blootstelling aan hoge doses gevaarlijk. Eenheid voor stralingsschade aan menselijk weefsel is de Sievert (Sv). Omdat dit een onpraktisch grote eenheid is, wordt de stralingsdosis meestal uitgedrukt in milisievert (msv) of microsievert (μsv). 1 Sv = msv = μsv Operators in een kerncentrale mogen op jaarbasis maximaal blootstaan aan een straling van 20 msv. Beneden een acute dosis van 100 msv zijn er geen deterministische effecten. Daarboven is sprake van een tijdelijke afname van witte bloedlichaampjes en tijdelijke remming van de vorming van geslachtscellen. Bij een acute dosis van 1000 msv (=1 Sv) of meer treden symptomen van stralingsziekten op. In het geval van levensreddende handelingen is de maximale dosis 500 msv. DEEL C Dossier Kernenergie 5

6 Dit zijn echter stralingsniveaus die gelden in zeer uitzonderlijke situaties. Het ontwerp van een centrale is er bovendien op gericht dat in die uitzonderlijke situaties de negatieve effecten zo veel mogelijk binnen de containment optreden, en de effecten buiten de inrichting beperkt blijven. In de dagelijkse praktijk vallen de stralingseffecten van een kerncentrale in het niet bij de straling die wij in ons dagelijks leven oplopen. Ter indicatie: Hoe werken jodiumtabletten tegen radioactieve straling? Bij een nucleair incident kan er onder meer radioactief jodium vrijkomen. Via de luchtwegen, de huid of het eten van besmet voedsel komt het in het bloed terecht. De schildklier - een zeer belangrijk orgaan in ons organisme met een regulerende werking - slaat het radioactief jodium op. Door de onophoudelijke bestraling van dit orgaan neemt de kans op kanker en andere aandoeningen van de schildklier aanzienlijk toe. Vooral baby's, foetussen en jonge kinderen lopen een verhoogd risico. De schildklier maakt echter geen onderscheid tussen radioactief jodium en gewoon jodium. Door de schildklier tijdig met gewoon jodium te verzadigen, zorgt u ervoor dat er geen radioactief jodium in uw lichaam wordt opgeslagen. Net zoals een spons vol zuiver water geen bezoedeld water meer kan opnemen slaat in een schildklier vol met gewoon jodium geen radioactief jodium meer op. De radioactieve jodiumdeeltjes worden dan gewoon via de urine en de stoelgang uit het lichaam verwijderd. Wanneer moet u jodiumtabletten gebruiken? Alleen bij een kernongeval heeft het zin om jodiumtabletten in te nemen. Jodiumtabletten zijn geneesmiddelen, neem de tabletten nooit op eigen initiatief maar wacht tot de overheid dat aanbeveelt. Bij een kernongeval treedt meteen een noodplan in werking. De autoriteiten zullen dan aangeven wanneer het gebruik van jodiumtabletten aan wordt bevolen. 5. Veiligheid Wie houdt er toezicht op de veiligheid van nucleaire installaties? De eisen aan de bouw en bedrijfsvoering van nucleaire installaties worden steeds strenger. Het Internationaal Atoom Energie Agentschap (IAEA) van de Verenigde Naties speelt hierbij een grote rol. Ook de eisen die het Rijk stelt aan toepassing van kernenergie (zoals bijvoorbeeld gesteld in de DEEL C Dossier Kernenergie 6

7 recente Randvoorwaardenbrief, zie bijlage) zijn gericht op het toepassen van de modernste technieken en de nieuwste inzichten ten aanzien van veiligheid. De Kernfysische Dienst (KFD), een zelfstandig orgaan onder verantwoordelijkheid van het ministerie van EL&I, houdt toezicht op nucleaire installaties in Nederland. De KFD controleert of de nucleaire installatie zich aan de vergunningsvoorwaarden houdt en waar mogelijk actief verbeteringen initieert. Hierover rapporteert de KFD aan de minister die ieder jaar verslag doet aan de Tweede Kamer. Wat doet de sector zelf aan veiligheid? De World Association of Nuclear Operators (WANO) is de internationale brancheorganisatie van kerncentrales die toeziet op de continue verbetering van de veiligheid in de sector. Bij de WANO zijn alle elektriciteitproducerende kerncentrales in de wereld aangesloten. Door het organiseren van veiligheidsonderzoeken (Peer Reviews en Technical Support Missions) kijken deskundigen van kernenergiecentrales uit de hele wereld in elkaars installaties. Het doel is om van elkaar te leren door elkaar te beoordelen. Veiligheid is binnen kerncentrales gesystematiseerd: Er wordt gewerkt op basis van internationale normen; Deze regels zijn in procedures uitgewerkt en vastgelegd; Er wordt praktisch getraind op gedrag en het juist hanteren van de regels; Er wordt bij (internationale) collega s gekeken naar best practices, kennis wordt uitgewisseld; Er is op de werkvloer toezicht (zowel intern als extern) op de naleving en de prestaties. Regelmatig komen wettelijke toezichthouders en internationale audit teams naar onze kerncentrale; Deze inspecties zijn niet vrijblijvend. De regels en werkwijze worden verbeterd als inzichten veranderen of tekortkomingen worden gesignaleerd. Elke medewerker is aanspreekbaar op zijn of haar verantwoordelijkheid ten aanzien van de nucleaire veiligheid. Er wordt hierop geschoold en gecoacht, individueel of in teamverband. Wat is precies de Stresstest? Het ongeval met de kerncentrales in Fukushima in maart 2011 heeft de landen van de Europese Unie doen besluiten om alle 143 kerncentrales in Europa te onderwerpen aan een stresstest. Deze stresstests vinden vanaf 1 juni 2011 plaats en is een aanvulling op bestaande nationale veiligheidsstandaarden. Doel ervan is om te leren van wat er gebeurd is in Japan en zo te voorkomen dat een dergelijk ongeval ook in Europa gebeurt. De test moet duidelijk maken of een kerncentrale is opgewassen tegen de effecten van de volgende gebeurtenissen: natuurrampen: aardbevingen, overstromingen, extreme kou, extreme hitte, sneeuw, ijs, stormen, tornado's, zware regen en andere extreme natuurlijke omstandigheden; menselijke fouten en acties. Dit kunnen zijn: vliegtuigongevallen en explosies in de buurt van kerncentrales (bijvoorbeeld door een gasexplosie of ontploffende olietanker); terroristische acties. De Europese lidstaten hebben afgesproken elkaars stresstesten te beoordelen. Dit verhoogt de betrouwbaarheid en de verantwoording van het hele proces. Het peer review is eind april 2012 klaar. De Europese Commissie zal de definitieve rapportage over de Europese stresstest in juni 2012 aan de Europese Raad presenteren. Als uit de stresstest blijkt dat er nieuwe maatregelen genomen moeten worden, dan zal Nederland deze direct doorvoeren. De ervaringen in Japan worden ook meegenomen bij het vaststellen van de eisen voor de vergunning voor de bouw van een nieuwe kerncentrale in Nederland. Mocht een nucleaire installatie niet 'slagen' voor de Europese stresstest, dan moet het verantwoordelijke land maatregelen nemen of de centrale tijdelijk of definitief sluiten. DEEL C Dossier Kernenergie 7

8 Wat zijn eigenlijk de gevolgen geweest van de nucleaire incidenten in Tsjernobyl, Three Mile Island en Fukushima? De kans op een nucleair ongeval is als gevolg van de strenge veiligheidseisen gering. Ook de impact van een eventueel kan worden beperkt door effectief optreden van overheden. Ten aanzien van ongevallen uit het verleden (en Tsjernobyl in het bijzonder) is er inmiddels wetenschappelijke consensus dat de effecten minder ernstig zijn dan gevreesd. Zo waren er als gevolg van Tsjernobyl anno 2010 maximaal 50 directe slachtoffers te herleiden tot nucleaire ongevallen (VN, UNSCEARrapport 2010). De VN / UNSCEAR meent dat er in totaal maximaal 4000 mensen eerder zullen overlijden door blootstelling aan radioactieve straling. De ramp in Japan eiste tienduizenden doden door de tsunami; er zijn geen directe dodelijke slachtoffers als gevolg van het nucleaire incident in Fukushima. In zijn algemeen geldt dat het aantal directe en indirecte slachtoffers van kernenergie extreem laag zijn in vergelijking met andere opwekkingsvormen, zoals onderstaande gegevens op basis van 30 jaar statistische cijfers van de World Health Organisation (UN committee) illustreren. Rampenplannen in een dichtbevolkt land zijn toch per definitie ontoereikend? Het leven in een dichtbevolkt land als Nederland brengt onmiskenbaar risico s met zich mee. Om die reden wordt in Nederland fors geïnvesteerd in het ontwerpen van (op diverse scenario s toegespitste) rampenplannen. Deze worden over het algemeen goed geoefend, zoals onlangs de nucleaire rampenoefening Indian Summer. Vanwege de logistieke complicaties in een rampenscenario is in Nederland gestart met Jodium verstrekking (zie 3. Straling). De VeiligheidsRegio Zeeland (VRZ) is verantwoordelijk voor het ontwikkelen, oefenen en in het geval van een ernstig incident uitoefenen van het rampenplan. Is een ongeval zoals in Fukushima in Nederland uit te sluiten? Een nucleair incident is nooit uit te sluiten. Toch is er een aantal belangrijke verschillen die maken dat een combinatie van een aardbeving en Tsunami in Borssele niet dezelfde gevolgen zou hebben als het incident in Fukushima: Borssele is aanzienlijk minder aardbevings- of Tsunamigevoelig (geologie, oceaanbodem) Borssele is iedere 10 jaar geüpdate naar laatste stand der techniek en de recentste inzichten ten aanzien van (terreur)risico s en veiligheid Daarbij zijn aanvullende maatregelen getroffen op het gebied van: DEEL C Dossier Kernenergie 8

9 o Ontwerp Meerdere barrières en redundantie van noodsystemen Spent Fuel Pool binnen containment Waterstofdetectie en waterstofrecombinatie Noodstroomvoorzieningen en extra koelwatersystemen Overstromingsbeveiliging (NAP +7,30 & snorkels; 1953 NAP + 4,60) Reserve regelzaal Terroristische aanslag (9/11) o Onderhoud en operationele processen o Veiligheidsmanagement o Opleiding en training Wel heeft EPZ (begeleid door de World Association of Nuclear Operators) nav het incident in Fukushima een zelfonderzoek uitgevoerd. Daaruit zijn een 15-tal (voornamelijk procesmatige) verbeterpunten naar voren gekomen. Deze worden inmiddels geïmplementeerd. Ook wordt Borssele onderworpen aan de Europese stresstest. De resultaten hiervan worden voorjaar 2012 verwacht. De lessen hieruit worden uiteraard ook meegenomen in het ontwerp van nieuw te bouwen centrales. 6. Afval Uraniumkringloop De brandstof uranium, zoals we die in Nederland toepassen, doorloopt een splijtstofcyclus. Daarbij wordt er naar gestreefd om de hoeveelheid radioactief afval zo veel mogelijk te beperken, en waar mogelijk te recyclen. DEEL C Dossier Kernenergie 9

10 Voorgaande figuur toont het schema van een splijtstofcyclus zoals die in Nederland wordt toegepast. Deze omvat: de industriële processen waarmee nieuwe brandstof wordt geproduceerd, van mijnbouw via chemische conversie en verrijking tot bruikbare splijtstofstaven de processen waarmee de verbruikte splijtstofstaven via de opwerkingsfabriek worden opgedeeld in te recyclen uranium en plutonium, en opnieuw kunnen worden ingezet als brandstof (uraniumverrijking resp. MOX fabriek) en tenslotte de opslag van de restanten in verglaasde vorm (nu tijdelijk in COVRA, later permanente berging, in de diepe ondergrond Hoeveelheid, aard afval Door gebruikt uranium te recyclen kan maar liefst 95% van het uranium opnieuw gebruikt worden. Het grote voordeel van het recyclen is niet alleen het reduceren van het radioactief afval van 100% tot 4%, de huidige kerncentrale heeft met 1,5 m3 hoog radioactief afval per jaar qua omvang een zeer goed beheersbare hoeveelheid afval. Daarnaast is er door recycling fors minder uranium nodig afkomstig uit mijnen. Tevens wordt door recycling van het langstlevende splijtingsproduct, plutonium de levensduur van het radioactief afval teruggebracht van ca jaar tot ca jaar. De resterende splijtingsproducten (actieve actiniden zoals cesium en amiricium) kennen namelijk een veel korter halfwaardetijd. Zal het afvalvraagstuk ooit worden opgelost? Ondertussen blijft de nucleaire sector onderzoeken of er nog een betere manier is om het afval te verwerken. Ook Nederlandse wetenschappers (bijvoorbeeld TU Delft) zijn hierbij betrokken. Zo wordt momenteel gewerkt aan technieken om bestraalde splijtstof zodanig te bewerken dat langlevende componenten (de resterende splijtingsproducten zoals amiricium en cesium) uit het afval kunnen worden afgescheiden ( partitioning ) en vervolgens bewerkt ( transmutation ). Daarmee kan de levensduur van dat afval kan worden verkort tot een paar honderd jaar en kan uiteindelijk zelfs 100 % recycling worden gerealiseerd. DEEL C Dossier Kernenergie 10

11 Waarom ondernemen we nu nieuwbouw als er nog geen oplossing is voor eindberging? De eerste 100 jaar wordt het afval (uit procesindustrie, onderzoeksreactoren, medische industrie en energieopwekking) veilig opgeslagen bij COVRA. Het wordt zorgvuldig verpakt en achter dikke betonnen muren geplaatst waar de radioactiviteit vermindert door natuurlijk verval. COVRA is in internationaal opzicht een schoolvoorbeeld voor tussentijdse opslag van radioactief afval. Voor de langere termijn kan het afval worden opgeslagen in diepe ondoordringbare aardlagen die al vele miljoenen jaren stabiel zijn. Uitgangspunt is hierbij een systeem van meerdere barrières die ieder voor zich in staat zijn het radioactief afval te isoleren. In het buitenland is hiermee al ervaring opgedaan (o.a. WHIPP, USA) en worden momenteel eindbergingen gerealiseerd (Finland, Zweden, Zwitserland). Nederland kan hiervan leren. Hoe verloopt de besluitvorming over de eindberging? Het Rijk beslist in 2014 over een stappenplan om tot een definitieve eindberging te komen. COVRA onderzoekt in dit kader samen het Rijk verschillende mogelijkheden voor eindberging (Nederlandse Onderzoeksprogramma Eindberging Radioactief Afval, kortweg OPERA). Een van de onderzoeken richt zich op kleilagen. Bijzonder geschikt vanwege de isolerende werking en geologische stabiliteit is opslag in granietlagen, in zout of in Boomse klei. Het realiseren van een eindberging met andere landen samen is een nadrukkelijke optie. België staat nu aan de vooravond van het nemen van een principebesluit over hun nucleaire afvalbeleid. Van een locatiekeuze in de grensstreek is nog geen sprake, qua te onderzoeken gastgesteenten strekt het zich uit over zowel Boomse- als Ieperse klei m.a.w. geheel België. Het voorgenomen principebesluit is ook in Nederland in de inspraak gebracht bij het Rijk, gemeenten en belanghebbenden. In Duitsland is gebleken hoe onveilig eindberging is. Het in zout opgeslagen afval lekt nu al in het grondwater. Dit specifieke voorbeeld gaat om een locatie waar in de jaren zestig laboratoriumonderzoeken werden gepleegd. De locatie werd toen niet geschikt geacht voor opslag van afval. Onder meer omdat het een lege zoutmijn betrof; de isolerende zoutlaag was niet langer aanwezig. Waarom men dan toch afval tot in de jaren 70 heeft opgeslagen is niet duidelijk. Het afval in Asse zal in de toekomst nogmaals ingepakt gaat worden. Dat zal overigens tot ongeveer een verdubbeling van de kosten leiden. 7. (on)afhankelijkheid van staatssteun Vraagt DELTA garanties aan de staat? DELTA vraagt om zekerheden in de vorm van een onherroepelijke bouw- en exploitatievergunning. DELTA wil namelijk, voordat het bouwbesluit wordt genomen, zekerstellen dat een investering in een kerncentrale zich kan terugverdienen. DELTA vraagt van de Rijksoverheid daarom een stabiel en verantwoord investeringsklimaat. Gezien het investeringsrisico van een kerncentrale (lange bouwfase met een hoge kapitaalintensiteit) is duidelijkheid en ondubbelzinnigheid van het zogenaamde regulatory framework voor de realisatie van een dergelijk project noodzakelijk. De landelijke overheid heeft een significante rol in het creëren hiervan. Worden aanvullende subsidies verleend? In de Randvoorwaardenbrief stelt het Rijk dat subsidie of andere financiële steun voor de bouw van een nieuwe centrale zijn, net als bij bijvoorbeeld gas- en kolencentrales, niet aan de orde is. DELTA heeft hiertoe ook geen verzoek ingediend. DEEL C Dossier Kernenergie 11

12 Is een kerncentrale te verzekeren? De exploitant van een kerncentrale verzekert deze net als andere industriële bedrijven voor aansprakelijkheid, brand en machinebreukschades op de verzekeringsmarkt. Aansprakelijkheid is tot een maximum van 700 miljoen verzekerd op de markt, dit maximum is overigens hoger dan in welke andere sector ook. Wanneer herstel niet mogelijk is, zijn ook de opruimingskosten verzekerd. Boven het maximum heeft de overheid een garantie afgegeven op dekking van de schade. In Europa staan landen elkaar daarin wederzijds bij. Voor deze garantie betaalt de exploitant een (verzekerings)premie aan de overheid. In Nederland ligt dat vast in de Wet aansprakelijkheid kernongevallen (Wako). Wie betaalt het opruimen van de centrale na uit bedrijf neming? In de prijs van elektriciteit is het uit bedrijf nemen, ontmantelen en opbergen van de centrale al inbegrepen. Het geld wat hiervoor wordt ontvangen wordt als voorziening opgenomen op de balans. Deze voorziening groeit jaarlijks met de inflatie en de ontvangen rente. Periodiek wordt deze voorziening herrekend en aangepast aan de meest recente ontwikkelingen in de stand der techniek van amoveren. Wie draagt de kosten als gevolg van demonstraties? In Nederland worden de kosten van protestacties gezien als behorend bij het democratisch proces. Los van de eigen beveiligingskosten voor de nucleaire installatie en het nucleaire transport ten behoeve van recycling (die uiteraard aan de exploitant toevallen), wordt de inzet van politie, ME en schoonmaakdiensten (graffiti op bruggen etc.) gedragen door de verantwoordelijke instanties (politie, justitie, Rijkswaterstaat, gemeenten etc.). BIJLAGE: RANDVOORWAARDENBRIEF DEEL C Dossier Kernenergie 12