Basisschool de Spindel, september de Spindel, protocol bij leesproblemen en/of dyslexie Versie september

Transcriptie

1 Schoolspecifiek Protocol bij Leesproblemen en/of Dyslexie t.b.v. de begeleiding van kinderen met lees- en/of spellingproblemen de onderkenning van dyslexie Basisschool de Spindel, september 2012 Versie september

2 Inleiding Voor u ligt het schoolspecifiek protocol t.b.v. de begeleiding van kinderen met lees- en/of spellingproblemen en/of dyslexie dat wordt gehanteerd op BS de Spindel. Het protocol sluit aan bij het zorgplan van de school en is hierop een aanvulling speciaal t.b.v. kinderen met lees- en/of spellingproblemen en/of dyslexie. Om er een werkbaar document van te maken staan er regelmatig verwijzingen naar relevante paginanummers en bijlagen van de verschillende Protocollen Leesproblemen en Dyslexie uitgegeven door Expertisecentrum Nederlands 2008 en 2011 (aangegeven met een *). - Protocol Leesproblemen en Dyslexie voor groep 1-2, Expertisecentrum Nederlands (2008) - Protocol Leesproblemen en Dyslexie Groep 3, Expertisecentrum Nederlands (2011) - Protocol Leesproblemen en Dyslexie Groep 4, Expertisecentrum Nederlands (2011) - Protocol Leesproblemen en Dyslexie Groep 5-8, Expertisecentrum Nederlands (2011) Op deze manier kunnen de gebruikers snel adviezen en tips opzoeken. Zie voor tips ook of Implementatiekoffer taal/lezen en de bijlagen (1 t/m 2b). Bijlage 1: Mogelijkheden van activiteiten rondom de tussendoelen beginnende geletterdheid. Bijlage 2: Tips voor ouders. Bijlage 2a: Ouderbrief groep 1-2 met adviezen voor thuis. Bijlage 2b: Kwaliteitskaart Lezen voor ouders PO Raad. Bijlage 3: Vindplaatsen handleidingen en materialen behorend bij het Protocol Leesproblemen en Dyslexie de Spindel 1. Bijlage 4: Edux Checklist Onderkenning Dyslexie Edux, versie april Doelen van lees- en spellingonderwijs op de Spindel De door ons na te streven doelen zijn: Vlot lezen voor alle leerlingen minimaal AVI E6 beheerst. Op niveau houden van nauwkeurig en vlot lezen in groep 6 t/m 8. Onderhoud van het lezen is in de bovenbouw belangrijk % van onze leerlingen behaalt de doelen (te meten d.m.v. trendanalyses LOVS Cito en AVI): o De normering van de DMT (2009) volgend zijn de streefdoelen: 90 95% van de kinderen haalt een A-C (I, II en III) score, minstens 75% een A-B (I + II) score en niet meer dan 5% een E (V)-score. Kinderen met een voldoende spellingsvaardigheid op toepasniveau laten doorstromen naar het voortgezet onderwijs. Onze tussendoelen zijn: Eind groep 1 en 2: goede mondelinge taalvaardigheid (= voldoende ontwikkeling volgens Kijk-observatie), inclusief benoemsnelheid. Eind groep 2: o een goed ontwikkeld taalbewustzijn (voldoende score op toets fonemisch bewustzijn (het bewustzijn dat woorden zijn opgebouwd uit hele kleine klankeenheden), auditieve analyse en synthese) o letterkennis (12-15 letters kennen) o naam kunnen schrijven en pogingen tot schrijven van andere woorden ( invented o spelling ) voldoende op de Cito Taal voor Kleuters (C III) en op alle toetsen uit het PLD voor groep 1-2 (lettertoets, kleurentoets, invented spelling, auditieve analyse en auditieve synthese) Midden en Eind groep 3: 90 95% van de leerlingen beheerst AVI M3 respectievelijk AVI E3 en een voldoende score op woordlees- en spellingniveau (DMT en LOVS Spelling, min. C-niveau (III)) Midden en Eind groep 4: 90 95% van de leerlingen beheerst AVI M4 respectievelijk AVI E4 en een voldoende score op woordlees- en spellingniveau (DMT en LOVS Spelling, min. C-niveau (III)) Midden en Eind groep 5: 90 95% van de leerlingen beheerst AVI M5 respectievelijk AVI E5 en een voldoende score op woordlees- en spellingniveau (DMT en LOVS Spelling, min. C-niveau (III)) Midden en Eind groep 6: 1 Protocol Leesproblemen en Dyslexie de Spindel, voortaan PLD genoemd. Versie september

3 90 95% van de leerlingen beheerst AVI M6 respectievelijk AVI E6 en een voldoende score op woordlees- en spellingniveau (DMT en LOVS Spelling, min. C-niveau (III)) Midden en Eind groep 7: 90 95% van de leerlingen beheerst AVI M7 respectievelijk AVI E7 en een voldoende score op woordlees- en spellingniveau (DMT en LOVS Spelling, min. C-niveau (III)) Midden groep 8: 90 95% van de leerlingen beheerst AVI plus en een voldoende score op woordleesen spellingniveau (DMT en LOVS Spelling, min. C-niveau (III)) Begrijpend Lezen vanaf eind groep 4: Cito C-niveau (III) en hoger, waarvan minstens 75% een A-B (I + II) score, 15% C (III) score en niet meer dan 5% een E-score (V). Naast de techn. lezen vaardigheid vinden wij de woordenschat de belangrijkste peiler (voorspeller van) voor de begrijpend leesvaardigheid van ll n. Op onze school volgen wij de woordenschat van ll n met behulp van de methode gebonden toetsen uit Taal Actief (2012) of Zin in taal (1996) en Cito LOVS Begrijpend Lezen. Leerlingen waarvan gedacht wordt dat zij deze tussendoelen niet of moeizaam zullen behalen noemen we in het vervolg risicoleerlingen. Door audits en trendanalyses van Cito LOVS groeps- en schooloverzichten wordt het leesonderwijs op de Spindel gevolgd op zowel individueel als op groeps- en schoolniveau. Middels te nemen stappen die in het schoolspecifieke protocol beschreven staan, wordt er op de Spindel gewerkt met de Checklist voor Onderkenning van Dyslexie (CODE) bij kinderen waarbij het vermoeden van dyslexie is (zie bijlage 4). Versie september

4 Zorgniveaus m.b.t. begeleiding en coaching Niveau 1: Groepsplan Niveau 2: Groepsplan Niveau 3: Individueel handelingsplan aansluitend bij het groepsplan Niveau 4: Geïntegreerd behandelplan Goed lees- en spellingonderwijs in klassenverband, inzet Protocol Leesproblemen en Dyslexie. 1. Kwaliteit instructiegedrag en klassenmanagement. 2. Juiste uitvoering van effectieve methodes voor spellen en voorbereidend, aanvankelijk en voortgezet technisch lezen t.w. Schatkist (2003) groep 1-2, Veilig Leren Lezen (2003) groep 3 en Lekker Lezen (2008) groep 4 t/m 8. In alle groepen is er aandacht voor leesplezier, leesmotivatie en leesbeleving (o.a. boekenproject De rode draad ). Taalmethode Taalactief (2012) vervangt vanaf schooljaar de methode Zin in taal (1996) in de groepen 4 t/m 6. In het daarop volgende schooljaar groep 7 en daarna groep Gebruik leerlingvolgsysteem, met methode onafhankelijke genormeerde toetsen rond technisch lezen en spelling (zie hiervoor de afzonderlijke meetmomenten vastgelegd in de toetskalender). Extra zorg binnen de groep door de groepsleerkracht, inzet Protocol Leesproblemen en Dyslexie. Ong. 25% van alle leerlingen heeft meer instructie en begeleiding nodig. Dit zijn de leerlingen die C, D- en E (IV+ V) -scores behalen op genormeerde leestoetsen. 4. Intensivering van lees- en/of spellingonderwijs door uitbreiding van instructie- en oefentijd (1.00 uur per week). Differentiatie bij het technisch leesonderwijs in een klein groepje / kleine kring (max. 5 ll n), zoals verlengde instructie en extra leestijd t.w. - groep 1-2: voorschotbenadering, PLD groep groep 3: Maanster benadering, Veilig Leren Lezen - groep 4 e.v: Leesgroep 1 en 2, Lekker Lezen. Specifieke interventies uitgevoerd en/of ondersteund door zorgspecialisten in de school. Ong. 10% van alle leerlingen profiteert onvoldoende van begeleiding op niveau 1 en 2. Dit zijn vooral de leerlingen die D, E (V)-scores behalen op genormeerde leestoetsen, na minimaal een half jaar extra zorg op niveau 2. Deze leerlingen hebben voortzetting van intensieve hulp nodig. 5. Vaststellen leerlingen met ernstige lees- en/of spellingproblemen (zwakste 10% op basis van genormeerde toets). Vanaf groep 4: op het individu gerichte en geïntensiveerde ondersteuning individueel of in kleine groepjes. Verdere intensivering van het lees- en/of spellingonderwijs door inzet van specifieke interventies t.w. 30 min. per week RT d.m.v. intensivering oefeningen gerelateerd aan de lees- / spellingmethode en uit het PLD aangevuld met minimaal 30 min. per week extra begeleide lees- / spellingoefentijd in de groep door groepsleerkracht. OF 2X per week 30 min. intensivering oefeningen gerelateerd aan de lees- / spellingmethode en uit het PLD in de groep door groepsleerkracht. 6. Vaststellen van achterstand en hardnekkigheid van het lees en/of spellingprobleem; vermoeden van (ernstige) dyslexie (ong. 3 à 4%) d.m.v. CODE. Diagnostiek en behandeling in de gezondheidszorg, in afstemming met school en ouders. Ong. 3 à 4% profiteert onvoldoende van het zorgaanbod op niveau 3. Achterstand en hardnekkigheid van lees- en/of spellingproblemen zijn aangetoond; vermoeden van (ernstige) dyslexie (ong. 3 à 4%) d.m.v. CODE. Verwijzing naar de zorg voor diagnostiek en behandeling in zorginstituut (ong. zwakste 4%). 7. Vaststellen van (ernstige) dyslexie op basis van psychodiagnostisch onderzoek. 8. Gespecialiseerde dyslexiebehandeling binnen de gezondheidszorg, waarbij met de school wordt samengewerkt (geïntegreerd begeleidings-/behandelplan). Versie september Op alle niveaus is sprake van coaching van dyslectische leerlingen en betrekken van ouders

5 Stap 1 Preventie in groep 1-2 Preventie van leesproblemen door het creëren van goede condities voor de leesontwikkeling door aandacht voor: 1. de spraak-taalontwikkeling (m.n. mondelinge taalvaardigheid waaronder woordenschat); 2. beginnende geletterdheid (waaronder het fonemisch bewustzijn en letterkennis); 3. functioneel schrijven en lezen. Signaleren van risicokleuters Start groep 1: door groepsleerkracht(en) Uiterlijk 6 weken voor binnenkomst: screening van de ingevulde vragenlijst door ouders bij inschrijving van hun kind (door BC groep 1-2). Wanneer hieruit blijkt dat het kind reeds logopedie heeft genoten, gehoorproblemen heeft gekend, een andere moedertaal spreekt, wordt dit kind als risicoleerling gezien. Vastleggen voorinformatie peuterspeelzaal of kinderdagverblijf; d.m.v. het overdrachtsformulier peuterspeelzaal / kinderdagverblijf basisschool. Met de PSZ wordt contact opgenomen door de BC over de door de PSZ gesignaleerde risicoleerlingen om deze door te spreken. Bij instroom in groep 1 screening van het actuele informatieformulier van de ouders door de groepsleerkracht. Observaties door de leerkracht. In groep 1-2: groepsleerkracht(en): - Vanaf een half jaar onderwijs nemen we, 2x per jaar, de observatielijst KIJK af. Bij het doorspreken van de KIJK na de 1 e afname vraagt de leerkracht aanvullende informatie op m.b.t. de taalontwikkeling (o.a. voorlezen thuis, dyslexie in de familie). Bij risicokleuters nemen we de checklist kleuters groep 1 *pag.77 t/m 80 af. Risicoleerlingen groep 1 en 2 zijn: Kleuters met een half jaar ontwikkelingsachterstand bij de KIJK! (zintuiglijke waarneming, mondelinge taalontwikkeling, ontwikkeling van de geletterdheid) Risicofactoren kunnen zijn: Kinderen met hoorproblemen Kinderen met spraak-/taalproblemen Kinderen die het Nederlands onvoldoende beheersen Kinderen van wie (1 van) de ouders leesproblemen heeft gehad Kinderen die opgroeien in een taalarme omgeving Risicoleerlingen groep 2 zijn: o Risicokleuters vanuit groep 1 o Kleuters met een onvoldoende / risicoscore op de toetsen uit het PLD voor groep 2 (zie normering PLD, scoringsformulieren *pag. 81 t/m 88) o Kleuters die op de Cito LOVS-toetsen een C, D- of E (IV en V) score behalen. - We nemen de volgende toetsen af: Eind groep 1 Cito Taal voor Kleuters E1 (risicokleuters) TAK voor de onderbouw (risicokleuters) Midden groep 2 (allen): o de toetsen uit het PLD voor groep 1-2 : - kleurentoets voor kleuters - letters benoemen voor kleuters - invented spelling o Cito Taal voor Kleuters M2 o Cito Rekenen voor Kleuters M2 Bij uitval: signaleringslijst checklist voor groep 2 *pag. 77 t/m 80 Eind groep 2 : o de toetsen uit het PLD voor groep 1-2: lettertoets, invented spelling, Toets auditieve analyse, Toets auditieve synthese. o Cito Taal voor Kleuters E2 o Cito Rekenen voor Kleuters E2 Alle signaleringstoetsen worden afgenomen door de groepsleerkracht. Gegevens worden 3 x per jaar met de IB besproken tijdens de groepsbesprekingen(nov.-mrt.- juni) en eventueel tussentijds naar aanleiding van de toetsen en de KIJK!. De uitkomsten van het overleg van risicokinderen en de hieraan gekoppelde acties worden genoteerd op het Versie september

6 groepsoverzicht door de IB en voor het leesdossier, per ll. in het (digitaal) leerling dossier door de groepsleerkracht. De IB en/of RT ondersteunt de groepsleerkracht bij het opstellen van een groepsplan of handelingsplan en de organisatie en vormgeving hiervan in de klas (zie hiervoor het document Zorgstructuur de Spindel 1.3 Zorgprocedure, stappen in de zorgverbreding ). Streefdoelen voor alle kinderen eind groep 2: Voldoende mondelinge taalvaardigheid, inclusief benoemsnelheid (= het vlot verwoorden van gedachten/redeneringen of bijv. kleurenkennis, rijmpjes enz.) letters kunnen benoemen Plakken / synthese van 3- klankwoorden (ondersteund met letters!) Analyse (herkennen) van de beginklank van 3-klankwoorden (ondersteund met letters!) Naam kunnen schrijven, en pogingen tot schrijven van andere woorden ( invented spelling ) Begeleiding:interventie: Om tot een voldoende mate van geletterdheid te komen is het van belang aan kleuters een rijke geletterde omgeving aan te bieden, waarbij aandacht is voor de eerste 7 tussendoelen beginnende geletterdheid: 1. boekoriëntatie 2. verhaalbegrip 3. functies van geschreven taal 4. relaties tussen geschreven en gesproken taal 5. taalbewustzijn 6. alfabetisch principe+letteractiviteiten n.a.v. AVI 30 informatie van Anneke Smits 7. functioneel schrijven en lezen. We werken met de methode Schatkist (2003) die veel aandacht schenkt aan deze tussendoelen. In de kleutergroepen geldt dat er per week (minimaal) 300 minuten aan taal wordt besteed. Het werken met de methode schatkist: we gaan uit van de 4 seizoenen en werken per seizoen met 2 thema s (2 ankerpunten per thema = 4 X 4 = 16 ankerpunten). Zie voor de concrete uitwerking de aftekenlijst van de tussendoelen als bijlage bij de methode. Begeleiding risicokleuters: Kinderen die (ondanks een rijke geletterde omgeving in de klas) een minder sterke taalontwikkeling kennen, verdienen een voorschotbenadering (A. Smits). Dit zijn de kinderen die een half jaar achterstand hebben op de KIJK! (onderdelen zintuiglijke waarneming, mond. taalontw. en ontw. van geletterdheid) en/of lager dan C-niveau (III) op Cito TvK en/of onvoldoende behalen op de signalering uit het PLD groep 1-2, M2. Dit gebeurt minimaal 60 min. per week in een kleine kring / groep van max. 5 kinderen door de groepsleerkracht. Daarbij wordt m.n. veel aandacht besteedt aan: - tussendoel 1 en 2 (groep 1) * pag. 31 t/m 34 - tussendoel 5 en 6 (groep 2) * pag. 37 t/m 41 Daarnaast gebruiken we het hulpboek Cito Taalplezier en andere aanvullende materialen genoemd in het PLD bij de Tussendoelen *pag. 29 t/m 43. We adviseren ouders zonodig hun kind aan te melden voor logopedie. Communicatie met ouders: Indien er problemen gesignaleerd worden, wordt hierover met de ouders gesproken door de groepsleerkracht. Twee keer per jaar zijn er contactgesprekken waarbij de LOVS-scores en de KIJKobservatielijst met de ouders worden besproken. Mocht de leerkracht het nodig vinden, dan wordt er ook tussendoor een afspraak gemaakt met de ouders. Als er een handelingsplan wordt opgesteld, worden de ouders geïnformeerd en betrokken bij het begeleidingstraject door de groepsleerkracht (zie hiervoor het document Zorgstructuur de Spindel 1.3 Zorgprocedure, stappen in de zorgverbreding en 1.10 Remedial teaching en handelingsplannen). De leerkracht geeft ouders ook adviezen over wat ouders evt. thuis kunnen doen en op welke manier. Daarbij krijgen de ouders de infobrief Ouderbrief groep 1-2, adviezen voor thuis (bijlage 2a). Zie ook bijlage 2:Tips voor ouders en het *Protocol Leesproblemen en Dyslexie voor groep 1 en 2, paragraaf 2.4 Ondersteunende thuissituatie. Versie september

7 Stappenplan, schematische weergave groep 1-2: Wanneer: Alle kinderen Risicokleuters en risicoscores Start Screening Aantekenen risicokleuters. aanmeldingsformulieren door BC 1-2 Info PSZ Screening van het actuele info.form. van de ouders door de groepsleerkracht. Na 6 maanden KIJK Info taalontwikkeling vragen. Nov./ Maart Oudergesprek Kijkobservatie > half jaar Groep 1 Groepsbespreking ontw. achterstand op de onderdelen zint. ontw., mond. taalontw. en ontw. van de geletterdheid: - checklist kleuters groep 1 *pag.77 t/m 80 > signalen. - TAK voor de OB (1 t/m 4). Min. C (III). - logopedie screening (evt.) Eind groep 1, Overdracht en - Cito TvK E1. Min C (III). juni Okt./ nov. Groep 2 Januari Groep 2 Maart Groep 2 Mei / juni Groep 2 groepsbespreking Kijk Oudergesprek Groepsbespreking Toetsen PLD voor groep 1-2 (kleurentoets, lettertoets, invented spelling), vold. en min. 6 letters kunnen benoemen. Cito TvKM2, min.c III Cito RvKM2, min.c III KIJK en Groepsbespreking Afname lettertoets PLD voor groep 1-2 (2008), bij score lager dan 12 letters in januari Kijkobservatie > half jaar ontw. achterstand op de onderdelen zint. ontw., mond. taalontw. en ontw. van de geletterdheid: - TAK voor de OB (1 t/m 4). Min. C (III). - eind groep 1, CitoTvK E1. Min. C (III). - logopedie screening (evt.) - checklist kleuters groep 2 * pag. 77 > signalen. - TAK voor de onderbouw (1 t/m 4). Min. C-niveau (III). - logopedie screening (evt.) KIJKobservatie > half jaar ontw. achterstand op de onderdelen zint. ontw., mond. taalontw. en ontw. van de geletterdheid: - checklist kleuters groep 2 *pag.77 > signalen. - toetsen PLD voor groep 1-2 (2008), vold. en letters kunnen benoemen. - Cito TvK E2, min. C (III). - Cito RenT E2, min.c (III). - logopedie screening (evt) Wat doen we: Aanpak op zorgniveau Tussendoel 1 en 2 (gr. 1) * pag kleine kring methode Schatkist (noteren in de KIJK en in de klassenmap) - Taalspelletjes. Evt. verwijzen logopedie Ouderbrief adviezen voor thuis (zie bijlage). Zie ook tips voor ouders in het protocol. Tussendoel 1 en 2 (gr. 1) * pag Pre-teaching kleine kring methode Schatkist. - Taalspelletjes, PLD. (Groeps)handelingsplan. Evt. verwijzen logopedie Ouderbrief adviezen voor thuis (zie bijlage). Zie ook tips voor ouders in het protocol. Niveau 2: (Groeps)handelingsplan. Tussendoel 5 en 6 (groep 2) *pag.37. 4X per week 15 min./ 3x20 min. in een kleine kring / groep met max. 5 kinderen. D.m.v. voorschotbenadering A. Smits (PLD) en ontw. mat. gericht op deze tussendoelen. Evt. verwijzen logopedie. Ouderbrief adviezen voor thuis (zie bijlage). Zie ook tips voor ouders in het protocol. Niveau 2: (Groeps)handelingsplan zie aanpak januari groep 2. Tijdens overdrachtbespreking groep 2>3, aangeven risicoleerlingen en interventies. Versie september

8 Stap 2 Signalering en interventie in de klas vanaf groep 3 Effectief taal- / leesonderwijs groep 3: Start groep 3: In groep 3 wordt de beginsituatie vastgelegd op basis van de gegevens van groep 2: - KIJKregistratie. - Cito-LOVS gegevens: Taal voor Kleuters, Rekenen voor Kleuters, analyseformulieren. - Afgenomen toetsen uit het PLD voor groep Bij risicokinderen: checklist voor kleuters uit het PLD. - Dyslexie in de familie. Bij de overdrachtsbespreking 2>3 worden deze gegevens met de leerkracht van groep 3 besproken door de groepsleerkracht van groep 2. Signaleren: Begin groep 3: - observaties in de klas tijdens taal- en leesactiviteiten. - gebruik van methodegebonden toetsen Veilig Leren Lezen (2003): zie hiervoor de toetskalender van VLL (te vinden op de website van VLL). We maken gebruik van de digitale toetssite bij Veilig leren lezen (analyse en begeleidingsadviezen). na elke kern, bij ieder kind Veilig & Vlot toetsen (uitgezonderd de ZON-kinderen na kern 3). M.i.v. de wintersignalering wordt Veilig en Vlot alleen nog getoetst bij maankinderen DMT C (III) en lager. bij uitvallers (twijfelachtig/onvoldoende op de Veilig & Vlot toetsen): kern 1 t/m 5: Leesboekje maan pagina 16. Toetsen: Gedurende het schooljaar zijn er verschillende meetmomenten: - Hoofdmeting 1: oktober / november na kern 3 VLL (alle kinderen): Herfstsignalering uit VLL aangevuld met toets fonologisch bewustzijn (auditieve analyse en synthese uit DTLAS 2012), zie PLD *pag.84, 85, 86, 94, 95. Tussendoel: voldoende op alle deeltoetsen. Uitvallers: actie (zie de adviezen van de toetssite: - Hoofdmeting 2: januari / februari na kern 6 VLL (alle kinderen): DMT 1A en 2A, Cito LOVS normering Cito DMT M3 (+ analyse). Tussendoel: min. C-niveau (III). Lager: actie (zie tabel). AVI M3 A-versie beheersing, doortoetsen volgens handleiding. Spelling LOVS M3, februari (alle kinderen). Tussendoel: min. C-niveau (III). Lager: actie (zie tabel). Wintersignalering uit VLL: normering toetssite VLL. Toetsresultaten worden zowel ingevoerd in het CITO LOVS als in de toetssite van VLL. Uitvallers: actie (zie de adviezen van de toetssite). Uitvallers < AVI M3 beheersing en/of DMT C (III), optioneel in relatie tot uitval: o Leestekst (VLL) o Fonementoets (VLL) o Grafementoets (VLL) o Veilig en Vlot toetsen (VLL) - Tussenmeting: maart / april na kern 8 VLL: Lentesignalering uit VLL (alle kinderen): normering toetssite VLL. Zwakke lezers < AVI M3 beheersing en/of DMT C (III) bij hoofdmeting 2. Voortgang meten: o DMT 1A en 2A, Cito LOVS normering M3 (+ analyse). o AVI M3 A-versie, doortoetsen volgens handleiding. Tussendoel, groei t.o.v. hoofdmeting 2: DMT kaart 1A en 2A min. C-niveau (III) en AVI M3 beheersing. Zwakke spellers < C(III) Spelling LOVS M3 bij hoofdmeting 2. Voortgang meten: Tussendoel, groei t.o.v. hoofdmeting 2: min. C-niveau (III). Uitvallers optioneel verder toetsen in relatie tot uitval: o Letters benoemen o Letters schrijven Uitvallers: actie (zie tabel, zie de adviezen van de toetssite). - Hoofdmeting 3: mei/juni na kern 11 VLL (alle kinderen): Eindsignalering: o DMT 1B, 2B en 3B, Cito LVS normering DMT E3. o AVI B versie E3 beheersing, doortoetsen volgens handleiding. o LOVS Begrijpend Lezen E3 o LOVS Spelling E3 Versie september

9 Zwakke lezers en/of spellers optioneel verder toetsen in relatie tot uitval: o Fonologisch bewustzijn (audant en/of audisynth) o Letters benoemen o Letters schrijven Streefdoelen voor alle kinderen eind groep 3: - DMT niveau A of B ( I, II) (C, III) - AVI E3 beheersing. - LOVS Begrijpend Lezen: niveau A of B (I, II) (C, III) - LOVS Spelling E3: niveau A of B (I, II) (C, III) Alle toetsen worden afgenomen door de groepsleerkracht. Gegevens worden 3 x per jaar met de IB er besproken tijdens de groepsbesprekingen (nov.- mrt.-juni) en eventueel tussentijds naar aanleiding van de toetsen (VLL, PLD en LOVS) en observaties. De uitkomsten van het overleg van risicokinderen en de hieraan gekoppelde acties worden genoteerd op het groepsoverzicht door de IB en voor het leesdossier, per ll. in het (digitaal) leerlingdossier door de groepsleerkracht. De IB en/of RT ondersteunt de groepsleerkracht bij het opstellen van een groepsplan of handelingsplan en de organisatie en vormgeving hiervan in de klas (zie hiervoor het document Zorgstructuur 1.3 Zorgprocedure, stappen in de zorgverbreding ). Begeleiding: interventie: In groep 3 wordt er per week 9 uur en 30 minuten aan aanvankelijk lezen besteed met de methode Veilig Leren Lezen (2003). Van deze tijd is 3.30 uur voor zelfstandig werken taal/lezen en/of duolezen ingeroosterd. Buiten de verlengde maanster instructie en begeleide verwerking (deze hoort nog bij de reguliere les, leestijd ) krijgen de (zeer) zwakke lezers een uur per week (6 x 10 min.) extra begeleiding (planmatig beschreven in een groeps- / individueel handelingsplan door de leerkracht i.o. met IB). Als een leerling op minimaal 2 meetmomenten uitvalt (D- of E-scores (IV of V) wordt deze aangemeld voor een consultatie met de OA Edux en wordt het CODE-traject opgestart (zie stap 3). D.i. in het vroegste geval mogelijk na hoofdmeting 3 (mei/juni groep 3). Begeleiding zwakke lezers: algemeen: zie adviezen toetssite VLL en *pag PLD vcor groep 3. - vanaf de tweede schoolweek - risicolezers vanaf begin meer tijd voor leesinstructie - methode goed inplannen over het jaar (zie planning website VLL) - directe instructie en begeleide inoefening Begeleiding zwakke lezers: activiteiten - lettergroeiboekje - letters aanbieden via meerdere zintuigelijke kanalen en in een betekenisvolle context - geheugensteuntjes voor lastige letters - software maan, roos, vis - letterchef, letterflat, ABC-muur - langwerpige ringboekjes - klankspelletjes (ondersteund met letters) - letterzetter, woordzetter - Veilig en Vlot-boekjes, klik-klakboekje - lezen van woordrijen - Voor-koor-door en automatiseren door herhaald lezen Na kern 6 krijgen uitvallers ook begeleiding t.b.v. begrijpend lezen, methodiek: modeling door de leerkracht door het strategiegebruik hardop te verwoorden (hardop verwoorden van de denkstappen). Omdat lezen voor veel kinderen geen vanzelfsprekende activiteit is, is er nog de mogelijkheid voor ouders om het lijstje Lekker Lezen in de zomervakantie met hun kind in te vullen na iedere leesbeurt. De maandag na de vakantie mag het kind dit lijstje mee naar school nemen en zullen de leerkrachten van de groepen 4, 5 en 6, een gesprekje houden over het lezen in de vakantie en het kind belonen met een mooie sticker op het lijstje. Eindsituatie (risicoleerlingen): Aan het einde van het schooljaar vindt er een groepsbespreking plaats met de leerkracht van groep 3 en de IB. De eindevaluatie wordt, indien van toepassing, n.a.v. het (groeps- / individueel) handelingsplan door de leerkracht van groep 3 besproken met de ouders. Communicatie met ouders: Als kinderen niet voldoen aan de tussendoelen wordt hierover met de ouders gesproken door de groepsleerkracht. Twee keer per jaar zijn er contactgesprekken waarbij de LOVS-scores en de Versie september

10 rapporten met de ouders worden besproken. Mocht de leerkracht het nodig vinden, dan wordt er ook tussendoor een afspraak gemaakt met de ouders. Als er een handelingsplan wordt opgesteld, worden de ouders geïnformeerd en betrokken bij het begeleidingstraject door de groepsleerkracht (zie hiervoor het document Zorgstructuur de Spindel 1.3 Zorgprocedure, stappen in de zorgverbreding en 1.10 Remedial teaching en handelingsplannen ). De leerkracht geeft ouders ook adviezen over wat ouders evt. thuis kunnen doen en op welke manier. Zie hiervoor *Protocol leesproblemen en Dyslexie voor groep 3, paragraaf 4.6 Rol van de ouders, pag (zie ook bijlage 2: Tips voor ouders). Stappenplan, schematische weergave groep 3: Momenten in de tijd, groep 3 Start groep 3 Na iedere kern VLL Hoofdmeting 1: oktober / november na kern 3 VLL Toets en tussendoelen (alle kinderen) Veilig & Vlot toetsen: uitgezonderd de ZON-kinderen na kern 3. Vanaf de wintersignalering wordt Veilig en Vlot alleen getoetst bij maankinderen DMT C (III) en lager. Herfstsignalering van toetssite VLL aangevuld met toets fonologisch bewustzijn auditieve analyse en synthese uit DTLAS 2004 (* pag. 86). Voldoende op alle deeltoetsen: grafementoets, fonemendictee, woorden lezen en tekst lezen. Doelen: - fonemisch bewustzijn: synthese, analyse, manipuleren met klanken, - geautomatiseerde letterkennis (100%) goed van de aangeboden letters, - lezen van nieuwe klankzuivere mkm-woorden met de aangeboden letters. Versie september Risicoleerlingen en risicoscores Risicoleerlingen vanuit groep 2 bij uitvallers (twijfelachtig/ onvoldoende op de Veilig & Vlot toetsen): kern 1 t/m 5: Leesboekje maan pagina 16. Uitvallers: actie (zie de adviezen van toetssite VLL en PLD *pag ) Aanpak op zorgniveau Groepsplan VLL interventieperiode 1: Vanaf de 2 e schoolweek meer tijd voor leesinstructie d.m.v. maanster aanpak. Verl. directe instructie en begeleide inoefening. *Maanster aanpak met uitbreiding van 6 X 10 min. extra effectieve leesbegeleiding o.b.v. groepsleerkracht: zie begeleiding zwakke lezers: activiteiten, blz. 9 van dit protocol en de toetssite van VLL. - letterniveau: dagelijks extra tijd besteden aan letterkennis m.b.v. gevarieerde werkvormen. Geheugensteuntjes voor lastige letters. - woordniveau: accent op het lezen van nieuwe woorden. Onderhouden van de geleerde letters/woorden door het lezen van woordrijen (o.a. Veilig & Vlot van de vorige kernen). Automatiseren door herhaald lezen. Groepsplan VLL interventieperiode 2: *Maanster aanpak met uitbreiding van 6 X 10 min. extra effectieve leesbegeleiding o.b.v. groepsleerkracht: zie begeleiding zwakke lezers: activiteiten, blz. 9 van dit protocol en de toetssite van VLL. Zie interventieperiode 1.

11 Hoofdmeting 2: januari / februari na kern 6 VLL Tussenmeting: maart / april na kern 8 VLL Wintersignalering uit VLL (* pag. 88, 89 en 94): normering toetssite VLL. *Fonementoets VLL, voldoende *Grafementoets VLL, voldoende *DMT 1A en 2A, Cito LOVS, normering Cito DMT M3, min. C- niveau (III). *AVI M3 beheersing, doortoetsen volgens handleiding. *Spelling LOVS M3, min. C- niveau (III). Doelen: - fonemisch bewustzijn: synthese, analyse, manipuleren met klanken, - geautomatiseerde letterkennis (100% goed) van alle letters, - vlot en correct lezen van nieuwe klankzuivere mkmwoorden met alle letters, - beheersing AVI-M3. Lentesignalering uit VLL (website, *pag. 89): normering toetssite VLL: spellingtoets dl 1+2, Veilig en Vlot kern 8. Doelen: - leerlingen hebben een volledig geautomatiseerde letterkennis en kunnen alle letters vlot benoemen, - Vlot en correct lezen van eenlettergrepige woorden: ook woorden met letterclusters vooraan en achteraan. Versie september Uitvallers: actie (zie de adviezen van toetssite VLL en *pag ). *Leestekst wintersignalering VLL, voldoende * Grafementoets Spelling LOVS * Audant (DTLAS) * Audisynt (DTLAS). Uitvallers: actie, vooruitgang meten t.o.v. hoofdmeting 2 (*pag. 90): *woordlezen DMT kaart Cito (evaluatief moment om vooruitgang te kunnen constateren i.v.g. met eigen prestaties t.o.v. de wintersignalering) *Audant (DTLAS) *Audisynt (DTLAS) *Letters benoemen grafementoets Cito *Letters schrijven fonementoets Cito *Leerlingen die AVI M3 bij de wintersignalering niet beheerst gescoord hebben, worden nu getoetst met AVI M3 kaart B *Leesproces via analyse toetsresultaten en observaties *Spelling Cito M3 *Spellingproces via analyse toetsresultaten en observaties Groepsplan VLL interventieperiode 3: Maanster aanpak met uitbreiding van 6 X 10 min. extra effectieve instructie en begeleide oefening o.b.v. groepsleerkracht: zie begeleiding zwakke lezers: activiteiten, blz. 8 van dit protocol en de toetssite van VLL. Algemeen: zie interventieperiode 1. Nog niet voldoende correct en/of vlot beheerste letters blijven oefenen tot ze beheerst worden, niet als geïsoleerde letter, maar in woorden. Automatiseren door herhaald lezen op: - letterniveau - woordniveau (o.a. Veilig & Vlot van de vorige kernen) - tekstniveau Groepsplan VLL interventieperiode 4: Maanster aanpak met uitbreiding van 6 X 10 min. extra instructie en begeleide oefening o.b.v. groepsleerkracht: zie begeleiding zwakke lezers: activiteiten, blz. 8 van dit protocol. Algemeen: Zie interventieperiode 1. - letterniveau: nog niet voldoende corrrect en/of vlot beheerste letters blijven oefenen totdat ze beheerst worden, niet als geïsoleerde letter, maar in woorden, - woordniveau (o.a. Veilig & Vlot van de vorige kernen); automatiseren door herhaald lezen. We leggen het accent op het oefenen van de woorden met letterclusters vooraan en achteraan, zoals worst en stroop. Het oefenen van deze woorden is belangrijker dan het oefenen van meerlettergrepige woorden. - tekstniveau: Bij zwakke lezers gaan we uit van het instructieniveau en niet van het beheersingsniveau. We oefenen op het einde van het schooljaar op AVI E3

12 Hoofdmeting 3: Mei/juni na kern 11 VLL Eindsignalering uit VLL (website, *pag. 91): *DMT 1B, 2B en 3B, Cito LOVS normering DMT E3, min. C (III). *AVI E3 beheersing, doortoetsen volgens handleiding. * LOVS Begr. Lezen, min. C (III). * LOVS Spelling E3, Min. C (III). Doelen: - correct en vlot lezen van teksten met: eenlettergrepige woorden, ook woorden met letterclusters (2 en 3 letters) voor- en achteraan en woorden met spellingpatronen (ng, nk, cht, enz.) tweelettergrepige woorden Uitvallers: actie, vooruitgang meten t.o.v. tussenmeting 3 (*pag. 92): * Audant (DTLAS) * Audisynt (DTLAS) * grafementoets Cito * fonementoets Cito instructieniveau, ook als ze AVI M3 nog niet beheersen. Groepsplan VLL: Maanster aanpak met uitbreiding van 6 X 10 min. extra instructie en begeleide oefening o.b.v. groepsleerkracht: zie begeleiding zwakke lezers: activiteiten, blz. 8 van dit protocol. - letterniveau: nog niet voldoende corrrect en/of vlot beheerste letters blijven oefenen totdat ze beheerst worden, niet als geïsoleerde letter, maar in woorden, - woordniveau (o.a. Veilig & Vlot van de vorige kernen): automatiseren door herhaald lezen. Leg het accent op het oefenen van woorden met letterclusters vooraan en achteraan, zoals worst en stroop. Het oefenen van deze woorden is belangrijker dan het oefenen van meerlettergrepige woorden. - tekstniveau: oefen met zwakke lezers op AVI-E3, ook als ze AVI-M3 nog niet beheersen. Op 2 meetmomenten D- of E-score (IV of V): (*pag. 102) aanmelden voor een Edux-consultatie met de OA Edux en wordt het CODE-traject opgestart (zie stap 3). Versie september

13 Effectief taal- / leesonderwijs groep 4: Start groep 4: De beginsituatie wordt in groep 4 vastgelegd op basis van de gegevens van groep 3. Eind mei / juni heeft de leerkracht van elke leerling in groep 3 het niveau vast gesteld m.b.v. genormeerde toetsen (zie hiervoor: Hoofdmeting 3, groep 3). Aan het eind van groep 3 (na de groepsbespreking) vindt er een overdrachtsbespreking plaats door de leerkracht van groep 3. Signaleren: Bij kinderen die het laatste half jaar van groep 3, met extra begeleiding, de streefdoelen van eind groep 3 hebben behaald (groepsoverzicht en/of groepsplan), is het van belang dat de leerkracht de prestaties in groep 4 nauwgezet blijft volgen en extra ondersteuning geeft zodra de ontwikkeling weer vertraagt of stagneert. Groep 4: - observaties in de klas tijdens taal- en leesactiviteiten. - gebruik van leesobservaties en controletoetsen van de methode voor voortgezet technisch lezen Lekker Lezen (toetsadviezen zijn ook te vinden op de website van Lekker Lezen ). - methodegebonden toetsen: taal/spelling/woordenschat: Taal Actief (2012). Toetsen: Gedurende het schooljaar zijn er verschillende meetmomenten: (door)toetsen volgens handleiding. - Tussenmeting 1: oktober / november Alleen bij zwakke lezers: < C III en/of < E3 beheersing bij hoofdmeting 2 (E3). Voortgang meten: * DMT 1B 2B 3B * AVI E3, B-versie Alleen bij zwakke spellers < C III: Spelling E3, vooruitgang t.o.v. vorig meetmoment - Hoofdmeting 1: januari / februari: Alle leerlingen: * LOVS begrijpend lezen M4 * LOVS Spelling M4 * DMT 1C 2C 3C * AVI M4, A-versie - Tussenmeting 2: april: Alleen bij zwakke lezers: < C III en/of < M4 beheersing bij hoofdmeting 1. Voortgang meten: * DMT 1B-2B-3B * AVI M4 Alleen bij zwakke spellers < C III: Spelling M4, vooruitgang t.o.v. vorig meetmoment - Hoofdmeting 2: mei / juni: Alle leerlingen: * LOVS begrijpend lezen E4 * LOVS spelling E4 * DMT 1A 2A 3A * AVI E4, B-versie Streefdoelen voor alle kinderen eind groep 4: - DMT A of B, I, II (C, III) - AVI E4 beheersing Alle toetsen worden afgenomen door de groepsleerkracht. Gegevens worden 3 x per jaar met de IB er besproken tijdens de groepsbesprekingen(nov.-mrt.- juni) en eventueel tussentijds naar aanleiding van de toetsen (PLD en LOVS) en observaties. De uitkomsten van het overleg van risicokinderen en de hieraan gekoppelde acties worden genoteerd op het groepsoverzicht door de IB en voor het leesdossier, per ll. in het (digitaal) leerlingdossier door de groepsleerkracht. De IB er en/of RT er ondersteunt de groepsleerkracht bij het opstellen van een (groeps- / individueel)handelingsplan en de organisatie en vormgeving hiervan in de klas (zie hiervoor het document Zorgstructuur 1.3 Zorgprocedure, stappen in de zorgverbreding ). Versie september

14 Begeleiding: interventie: Technische leesvaardigheid van alle kinderen onderhouden d.m.v. het uittrekken van voldoende leestijd voor de hele groep. Adviezen uit het PLD groep 4 voor de hoeveelheid tijd die in groep 4 per week besteed moet worden aan het technisch leesonderwijs: PLD groep 4 2 De Spindel roostertijden Voortgezet technisch lezen minuten 150 minuten + 60 minuten per week extra voor instructie en begeleide inoefening van zwakke lezers. Voorlezen, leesvormen en gevarieerde tijden rond boeken in samenhang met leesbegrip en woordenschatontwikkeling Taal; spreken en luisteren, spellen, stellen, woordenschat, taalbeschouwing minuten 30 min. begr. lezen / o.a. leesbeleving 120 min. zelfstandig werken (o.a. taalen spellingopdrachten) 60 min. computertijd waarvan 30 minuten lezen / 30 minuten zelfstandig werken minuten 300 minuten taal incl. spelling. De zwakke lezers / spellers hebben behoefte aan een uur per week extra instructie en begeleide inoefening op het gebied van voortgezet techn. lezen / spellen. Goed instructiepakket voor zwakke lezers = Lekker Lezen (koppeling teksten-zinnen-woorden, vlot lezen, leesbegrip, leesplezier). Begeleiding zwakke lezers (streefdoelen E3 niet behaald): - vanaf de tweede schoolweek: Lekker Lezen leesgroep 1 of 2. - Meer instructie en leestijd voor zwakke lezers; directe instructie en begeleide inoefening (zowel op woord- als op tekstniveau). - Aandacht voor leesplezier, leesmotivatie en leesbeleving voor alle kinderen. Dus ook voor de Lekker Lezen instructiegroep 1 en 2 kinderen! Materiaal: voor alle kinderen een gevarieerd aanbod (bv. encyclopedieën, stripboeken, leesboeken, tijdschriften voetbal international, kidsweek junior v.a. 7 jaar, gedichtenbundels). - De planmatige begeleiding van leesgroep 1 en 2 wordt vastgelegd in een groepsplan. Als een leerling op minimaal 2 meetmomenten uitvalt (D- of E- (IV- of V-) scores) wordt deze aangemeld voor een consultatie met de OA Edux en wordt het CODE-traject opgestart (zie stap 3). Methode Lekker Lezen (2008): - Instructiegroep 1(laagste leesniveau): 3X per week 30 min. effectieve leesinstructie ( 2 basislessen en 1 herhalingsles) o.b.v. groepsleerkracht in max. een groepje van 5 ll n. 2X per week 30 min. inoefening m.b.v. vrij lezen of leeskaarten of extra oefenen: o o 1X per week duolezen op eigen leesniveau in AVI-leesboek 1X per week Leeskaarten en/of vrij lezen met keuze uit een gevarieerd aanbod. Het computerprogramma van Lekker Lezen in combinatie aanvullend met bovenstaande inoefeningsvormen. 4X per week 15 min effectieve woordtraining o.b.v. groepsleerkracht. - Instructiegroep 2 (op een na laagste leesniveau): 2X per week 30 min. effectieve leesinstructie (2 basislessen) o.b.v. groepsleerkracht. 3X per week 30 min. inoefening: m.b.v. vrij lezen of leeskaarten of extra oefenen: o o o 1 herhalingsles Lekker Lezen m.b.v. computerprogramma, audio, leesmaatje. 1X per week duolezen op eigen leesniveau in AVI-leesboek en/of 1X per week Leeskaarten en/of vrij lezen met keuze uit een gevarieerd aanbod (bv. encyclopedieën, stripboeken, leesboeken, tijdschriften (voetbal international, kidsweek junior v.a. 7 jaar, gedichtenbundels). 2 Bron Kwaliteitskaart Tijd voor lezen en taal, Versie september

15 Het computerprogramma van Lekker Lezen in combinatie aanvullend met bovenstaande inoefeningsvormen. 4X per week woordtraining met leesmaatje en/of tutor. - Leesgroep 3: 5X per week 30 min. inoefening m.b.v. vrij lezen of leeskaarten of extra oefenen: vanwege de leesbeleving, het aansluiten van de onderwerpen en de inhoud bij de leeftijdsgroep lezen kinderen die op of hoger dan AVI M5 instructie zitten uit de Lekker Leesboekjes in eerste instantie op niveau 5 (AVI E4) en later in het schooljaar op hoogstens niveau 6 (AVI M5). o methode Lekker Lezen, o duolezen op eigen leesniveau in AVI-leesboek, o zelfstandig lezen in eigen leesboek en/of keuze uit een gevarieerd aanbod. o Junior informatieboekjes. 4X per week woordtraining met leesmaatje en/of tutor. 1X per week Lekker Vlot Lezen 30 minuten onder computertijd. Afwisselend zelfstandig of met instructie o.b.v. leerkracht. Instructie op het laagste AVI niveau van leesgroep 3 (vanaf E4 instructie). Zie hiervoor de handleiding. Begrijpend Lezen: Methode Tekstverwerken en binnen de andere (zaak)vakken in samenhang met woordenschatontwikkeling. Omdat lezen voor veel kinderen geen vanzelfsprekende activiteit is, is er nog de mogelijkheid voor ouders om het lijstje Lekker Lezen in de zomervakantie met hun kind in te vullen na iedere leesbeurt. De maandag na de vakantie mag het kind dit lijstje mee naar school nemen en zullen de leerkrachten van de groepen 4, 5 of 6, een gesprekje houden over het lezen in de vakantie en het kind belonen met een mooie sticker op het lijstje. Communicatie met ouders: Als kinderen niet voldoen aan de tussendoelen wordt hierover met de ouders gesproken door de groepsleerkracht. Twee keer per jaar zijn er contactgesprekken waarbij de LOVS-scores en de rapporten met de ouders worden besproken. Mocht de leerkracht het nodig vinden, dan wordt er ook tussendoor een afspraak gemaakt met de ouders. Als er een handelingsplan wordt opgesteld, worden de ouders geïnformeerd en betrokken bij het begeleidingstraject door de groepsleerkracht (zie hiervoor het document Zorgstructuur 1.3 Zorgprocedure, stappen in de zorgverbreding en 1.10 Remedial teaching en handelingsplannen ). De leerkracht geeft ouders ook adviezen over wat ouders evt. thuis kunnen doen en op welke manier. Zie hiervoor *Protocol leesproblemen en Dyslexie voor groep 4, paragraaf 5.4 Ouders informeren en adviseren, pag. 134 en bijlage 2: Tips voor ouders. Versie september

16 Stappenplan, schematische weergave groep 4: Momenten in de tijd, groep 4 Tussenmeting 1: november (alleen zwakke lezers en spellers 3 ) Hoofdmeting 1: januari / febr. Alle lln. Tussenmeting 2: april (alleen zwakke lezers en spellers ) Hoofdmeting 2: mei / juni Alle lln. Toets en tussendoelen * DMT B-versie Tussendoel: DMT A of B, I II (C, III) * AVI B-versie Tussendoel: AVI E3 Beheersing. * LOVS Spelling E3, vooruitgang t.o.v. vorig meetmoment * LOVS begrijpend lezen M4 * LOVS spelling M4 Tussendoel: niveau A of B, I II (C, III) * DMT Streefdoel: A, B, C(III) of I, II, III * AVI A-versie Streefdoel: AVI M4 Beh. * DMT C-versie Tussendoel:A, B, C(III) of I, II, III * AVI A-versie Streefdoel: AVI M4 Beh. * LOVS spelling M4, vooruitgang t.o.v. vorig meetmoment * DMT A-versie Streefdoel: DMT A, B, C(III) of I, II, III * AVI B-versie Streefdoel AVI E4 Beh. * LOVS begrijpend lezen E4 * LOVS spelling E4 Streefdoel: niveau A, B, C(III) of I, II, III Risicoleerlingen en risicoscores Groepsplan Leesinstructiegroep LL 1 of 2. Zorgniveau 3: Individueel handelingsplan aansluitend bij het groepsplan. Vaststellen leerlingen met ernstige lees- en/of spellingproblemen (zwakste 10% op basis van genormeerde toets). Vanaf groep 4: op het individu gerichte en geïntensiveerde ondersteuning individueel of in kleine groepjes. Verdere intensivering van het lees- en/of spellingonderwijs door inzet van specifieke interventies t.w. 1X per week 30 min. RT d.m.v. intensivering oefeningen gerelateerd aan de spelling- / leesmethode en uit het PLD aangevuld met minimaal 1X per week 30 min. extra begeleide spelling- / leesoefentijd in de groep. OF 2X per week 30 min. intensivering oefeningen gerelateerd aan de spelling- / leesmethode en uit het PLD in de groep door groepsleerkracht. Aanpak op zorgniveau Als een leerling op minimaal 2 meetmomenten uitvalt (D- of E- / IV- of V- scores) wordt deze aangemeld voor een consultatie met de OA Edux en wordt het CODE-traject opgestart (zie stap 3). 3 Onder zwakke lezers en spellers vallen de leerlingen met D/E of IV/V-scores en / of leerlingen die de AVI streefdoelen niet behaald hebben. Versie september

17 Effectief taal- / leesonderwijs groep 5: Start groep 5: De beginsituatie wordt in groep 5 vastgelegd op basis van de gegevens van groep 4. Eind mei / juni heeft de leerkracht van elke leerling in groep 4 het niveau vast gesteld m.b.v. genormeerde toetsen (zie hiervoor: Hoofdmeting 2, groep 4). Aan het eind van groep 4 (na de groepsbespreking) vindt er een overdrachtsbespreking plaats door de leerkracht van groep 4. Signaleren: Bij kinderen die het laatste half jaar van groep 4, met extra begeleiding, de streefdoelen van eind groep 4 hebben behaald (groepsoverzicht en/of groepsplan), is het van belang dat de leerkracht de prestaties in groep 5 nauwgezet blijft volgen en extra ondersteuning geeft zodra de ontwikkeling weer vertraagt of stagneert. Groep 5: - observaties in de klas tijdens taal- en leesactiviteiten. - gebruik van leesobservaties en controletoetsen van de methode voor voortgezet technisch lezen Lekker Lezen (toetsadviezen zijn ook te vinden op de website van Lekker Lezen ). - methodegebonden toetsen: taal/spelling/woordenschat: Taal Actief (2012). Begrijpend lezen: Tekstverwerken. * De belangrijkste voorspellers voor het begrijpend leesproces: - technisch leesniveau - woordenschat Toetsen: Gedurende het schooljaar zijn er verschillende meetmomenten: (door)toetsen volgens handleiding. - Tussenmeting 1: oktober / november Alleen bij zwakke lezers: < C III en/of < E4 beheersing * DMT 1A 2A 3A * AVI E4 B-versie (of lager) Alleen bij zwakke spellers < C III: Spelling E4, vooruitgang t.o.v. vorig meetmoment - Hoofdmeting 1: januari / februari (allen): * LOVS begrijpend lezen M5 * LOVS Spelling M5 * DMT kaart 3B (+2,+1) * AVI M5 A-versie - Tussenmeting 2: april Alleen bij zwakke lezers: < C III en/of < M5 beheersing * DMT 1A-2A-3A * AVI M5 A-versie (of lager) Alleen bij zwakke spellers < C III: Spelling M5, vooruitgang t.o.v. vorig meetmoment - Hoofdmeting 2: mei / juni (allen): * DMT kaart 3C (+2,+1) * AVI E5 B-versie * LOVS spelling E5 (allen) Streefdoelen voor alle kinderen eind groep 5: - DMT A of B, I, II (C, III) % van de leerlingen beheerst AVI E5 Alle toetsen worden afgenomen door de groepsleerkracht. Gegevens worden 3X per jaar met de IB besproken tijdens de groepsbesprekingen (nov.-mrt.- juni) en eventueel tussentijds naar aanleiding van de toetsen (PLD en LOVS) en observaties. De uitkomsten van het overleg van risicokinderen en de hieraan gekoppelde acties worden genoteerd op het groepsoverzicht door de IB en voor het leesdossier, per ll. in het (digitaal) leerlingdossier door de groepsleerkracht. De IB er en/of RT er ondersteunt de groepsleerkracht bij het opstellen van een (groeps- / individueel)handelingsplan en de organisatie en vormgeving hiervan in de klas (zie hiervoor het document Zorgstructuur 1.3 Zorgprocedure, stappen in de zorgverbreding ). Versie september

18 Begeleiding: Interventie: Technische leesvaardigheid van alle kinderen onderhouden d.m.v. het uittrekken van voldoende leestijd voor de hele groep. Adviezen uit het PLD groep 5-8 voor de hoeveelheid tijd die in groep 5 per week besteed moet worden aan het technisch leesonderwijs: PLD groep 5 4 De Spindel roostertijden groep 5 Voortgezet technisch lezen minuten 140 minuten Voorlezen, leesvormen en gevarieerde tijden rond boeken in samenhang met leesbegrip en woordenschatontwikkeling Taal; spreken en luisteren, spellen, stellen, woordenschat, taalbeschouwing minuten 60 min. begrijpend lezen. 90 minuten zelfst. werken (o.a. taal- en spellingopdrachten) 60 min. computertijd waarvan 30 min. lezen / 30 min. zelfst.werken. Hieruit 30 / 60 min. per week extra instructie en begeleide inoefening voor zwakke spellers / lezers minuten 300 minuten taal incl. spelling. De zwakke lezers / spellers hebben behoefte aan een uur per week extra instructie en begeleide inoefening op het gebied van voortgezet techn. Lezen / spellen aanvullend bij instructiegroep 1 van de methode Lekker Lezen of bij de spellingslessen van de methode Taal Actief (2012). Goed instructiepakket voor zwakke lezers = Lekker Lezen (koppeling teksten-zinnen-woorden, vlot lezen, leesbegrip, leesplezier). Begeleiding zwakke lezers: - vanaf de tweede schoolweek - instructie en leestijd voor zwakke lezer, 3 keer per week 35 minuten effectieve instructie (groepsgrootte max. 5 kinderen) onder begeleiding van de groepsleerkracht en/of RT er, aangevuld met minimaal 30 minuten begeleide inoefening door de groepsleerkracht. - Directe instructie en begeleide oefening. - Aandacht voor leesplezier, leesmotivatie en leesbeleving voor alle kinderen. Dus ook voor de Lekker Lezen instructiegroep 1 en 2 kinderen! Minimaal 30 min. verdeeld over 2 momenten in de week 10 / 15 min. Voor de kinderen van Leesgroep 1 en 2 wordt hier 2X 0.15 minuten tijdens zelfstandig werken ingepland. Deze kinderen werken dan met een verminderd contract voor de andere vakken. Materiaal: voor alle kinderen een gevarieerd aanbod (bv. encyclopedieën, stripboeken, leesboeken, tijdschriften voetbal international, kidsweek junior v.a. 7 jaar, gedichtenbundels). - De planmatige begeleiding van leesgroep 1 en 2 wordt vastgelegd in een groepsplan. Als een leerling op minimaal 2 meetmomenten uitvalt (D- of E- / IV of V- scores, ook op spelling) wordt deze aangemeld voor een consultatie met de OA Edux en wordt het CODE-traject opgestart (zie stap 3). Methode Lekker Lezen (2008): - Instructie groep 1(laagste leesniveau): 2X per week 35 min. effectieve leesinstructie ( 2 basislessen) o.b.v. groepsleerkracht in max. een groepje van 5 ll n. 1 herhalingsles / preteaching van een instructieles door RT er (+ HP) voor de CODE zorgkinderen aangevuld met minimaal 30 minuten begeleide inoefening door de groepsleerkracht. 2X per week 35 min. inoefening m.b.v. o o 1 herhalingsles m.b.v. computerprogramma, audio, leesmaatje. 1X per week het computerprogramma van Lekker Lezen (evt. tijdens computertijd), duolezen of leeskaarten. - Instructiegroep 2 (op een na laagste leesniveau): 2X per week 35 min. effectieve leesinstructie (2 basislessen) o.b.v. groepsleerkracht. 4 Bron Kwaliteitskaart Meetlat VTL, Versie september

19 2X per week 35 min. inoefening m.b.v. o 1 herhalingsles m.b.v. computerprogramma, audio, leesmaatje. o 1X per week Leeskaarten en/of vrij lezen met keuze uit een gevarieerd aanbod. - Leesgroep 3: 4X per week 35 min. inoefening m.b.v: o 3X methode Lekker Lezen (en computerprogramma, audio, leesmaatje enz), 2 basislessen en 1 herhalingsles. o 1X per week Leeskaarten en/of vrij lezen met keuze uit een gevarieerd aanbod. o 1X per week Lekker Vlot Lezen onder computertijd 30 min. Afwisselend zelfstandig of met instructie o.b.v. leerkracht. Instructie op het laagste AVI niveau van leesgroep 3. Zie hiervoor de handleiding. Kinderen die AVI E6 beheersen (i.v.m. leesbeleving): o 1X per week Leeskaarten bij Lekker Lezen. o 1X per week duolezen op eigen leesniveau in AVI-leesboek. o 1X per week Informatieboekjes met bijbehorende opdrachten. o 1X per week vrij lezen met keuze uit een gevarieerd aanbod. Vanwege de leesbeleving, het aansluiten van de onderwerpen en de inhoud bij de leeftijdsgroep lezen kinderen die op of hoger dan AVI M6 instructie zitten uit de Lekker Leesboekjes in eerste instantie op niveau AVI E5 en later in het schooljaar op hoogstens AVI M6. Begrijpend Lezen: methode Tekstverwerken en binnen de andere (zaak)vakken in samenhang met woordenschatontwikkeling. Voorbereiden voor zwakke lezers van de teksten van Tekstverwerken d.m.v. voor-koor-door lezen (d.i. ook extra oefentijd). Omdat lezen voor veel kinderen geen vanzelfsprekende activiteit is, proberen we het thuis lezen te stimuleren door het project Samen beter lezen waarbij de ouder(s) de tutor van hun kind zijn. De bedoeling is dat ouders 4 keer per week een kwartier samen met hun kind lezen. We werken hieraan in 4 periodes van 5 weken gedurende het hele schooljaar. Ook is er nog de mogelijkheid voor ouders om het lijstje Lekker Lezen in de zomervakantie met hun kind in te vullen na iedere leesbeurt. De maandag na de vakantie mag het kind dit lijstje mee naar school nemen en zullen de leerkrachten van de groepen, een gesprekje houden over het lezen in de vakantie en het kind belonen met een mooie sticker op het lijstje. Vanzelfsprekend is dit op vrijwillige basis. Communicatie met ouders: Als kinderen niet voldoen aan de tussendoelen wordt hierover met de ouders gesproken door de groepsleerkracht. Twee keer per jaar zijn er contactgesprekken waarbij de LOVS-scores en de rapporten met de ouders worden besproken. Mocht de leerkracht het nodig vinden, dan wordt er ook tussendoor een afspraak gemaakt met de ouders. Als er een handelingsplan wordt opgesteld, worden de ouders geïnformeerd en betrokken bij het begeleidingstraject door de groepsleerkracht (zie hiervoor het document Zorgstructuur 1.3 Zorgprocedure, stappen in de zorgverbreding en 1.10 Remedial teaching en handelingsplannen ). De leerkracht geeft ouders ook adviezen over wat ouders evt. thuis kunnen doen en op welke manier. Zie hiervoor *Protocol Leesproblemen en Dyslexie voor groep 5-8, paragraaf 4.6 Rol van de ouders, pag (Zie ook bijlage 2: Tips voor ouders). Versie september

20 Stappenplan, schematische weergave groep 5: (door)toetsen volgens handleiding. Momenten in de tijd, groep 5 Tussenmeting 1: november (alleen zwakke lezers en spellers 5 ) Hoofdmeting 1: januari / febr. Alle lln. Tussenmeting 2: april (alleen zwakke lezers en spellers) Hoofdmeting 2: mei / juni Alle lln. Toets en tussendoelen * DMT A-versie Tussendoel: DMT A of B, I II (C, III) * AVI B-versie Tussendoel: AVI E4 Beheersing. * LOVS spelling E4, vooruitgang t.o.v. vorig meetmoment * LOVS begrijpend lezen M5 * LOVS spelling M5 Tussendoel:niveau A of B, I II (C, III) * DMT B-versie Streefdoel: A, B, C(III) of I, II, III * AVI A-versie Streefdoel: AVI M5 Beh. * DMT B-versie Tussendoel:A, B, C(III) of I, II, III * AVI A-versie Streefdoel: AVI M5 Beh. * LOVS spelling M5, vooruitgang t.o.v. vorig meetmoment * DMT C-versie Streefdoel: DMT A, B, C(III) of I, II, III * AVI B-versie Streefdoel AVI E5 Beh. * LOVS spelling E5 Streefdoel: niveau A, B, C(III) of I, II, III Risicoleerlingen en risicoscores Groepshandelingsplan Leesinstructiegroep 1of 2. Zorgniveau 3: Individueel handelingsplan aansluitend bij het groepsplan. Vaststellen leerlingen met ernstige lees- en/of spellingproblemen (zwakste 10% op basis van genormeerde toets). Vanaf groep 4: op het individu gerichte en geïntensiveerde ondersteuning individueel of in kleine groepjes. Verdere intensivering van het lees- en/of spellingonderwijs door inzet van specifieke interventies t.w. 1X per week 30 min. RT d.m.v. intensivering oefeningen gerelateerd aan de spelling- / leesmethode en uit het PLD aangevuld met minimaal 1X per week 30 min. extra begeleide spelling- / leesoefentijd in de groep. OF 2X per week 30 min. intensivering oefeningen gerelateerd aan de spelling- / leesmethode en uit het PLD in de groep door groepsleerkracht. Aanpak op zorgniveau Als een leerling op minimaal 2 meetmomenten uitvalt (D- of E- / IV- of V- scores) wordt deze aangemeld voor een consultatie met de OA Edux en wordt het CODE-traject opgestart (zie stap 3). 5 Onder zwakke lezers en spellers vallen de leerlingen met D/E of IV/V-scores en / of leerlingen die de AVI streefdoelen niet behaald hebben. Versie september