DAGELIJKS WINNEN Halfjaarabonnement op Quizted. Op de puzzelpagina vindt u alle informatie.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "DAGELIJKS WINNEN Halfjaarabonnement op Quizted. Op de puzzelpagina vindt u alle informatie."

Transcriptie

1 Dinsdag depers.nl PUZZEL MEE EN WIN! MAAK DEZE WEEK KANS OP het Drenthe- Groningen arrangement (3dg) In Hotel-restaurant Stadskanaal 4* voor 2 personen t.w.v. 109 p.p. DAGELIJKS WINNEN Halfjaarabonnement op Quizted Op de puzzelpagina vindt u alle informatie. Lees De Pers met PressReader Download PressReader en lees de krant op tablets en smartphones gratis (registratie verplicht) PressReader.com GRATIS, MAAR NIET GOEDKOOP Fatima Bhutto Rebel binnen een machtige familie... Pagina 7 De Pers rekent uit hoeveel excuses Nederland de wereld verschuldigd is.... Pagina 4 GETTY IMAGES/BEELDBEWERKING DE PERS Het is Angela s schuld Welk verweer zou Jan Kees de Jager voeren als hij in 2014 voor de parlementaire commissie staat?... Pagina 3 Laat die fans maar thuis Laat voetbalclubs de politie-inzet zelf betalen of houd anders dat uitvak eens wat vaker leeg.... Pagina 19 Serendipiteit is de gave een ongezochte vondst te doen.... Pek van Andel over toevalstreffers. Pagina 8 Tip van Milieu Centraal Klimaattop in Durban Wat kunt u zelf doen om klimaatverandering tegen te gaan? Hoe goed bent u in het besparen van energie? Gloeilamp eruit, spaarlamp erin. Goed voor het klimaat, fijn voor uw portemonnee. Weten wat u nog meer kunt doen om zuiniger om te gaan met energie? Vul de EnergieBespaarWijzer in via bepaal uw EnergieScore en bekijk hoe u de meeste energie kunt besparen. Deel uw energiebesparingstips op facebook.com/milieucentraal. Alles over energie en milieu in het dagelijks leven 12:00 uur Happen Open lunch voor Amersfoortse netwerkorganisaties. 19:00 uur Seminar Almeerse starters leren een bedrijfsadministratie opzetten. 20:15 uur Muziek! Rammstein speelt in het Gelredome de Slag bij Arnhem na.

2 2 Dagblad De Pers Dinsdag 6 december 2011 Eerst Pinokkio OM eist 18 maanden cel Checkpoint-eigenaar Middelburg Het Openbaar Ministerie eiste gisteren 18 maanden onvoorwaardelijke cel en een boete van euro tegen Meddie Willemsen. Hij was de eigenaar van Checkpoint, ooit de grootste coffeeshop van Nederland. Straffen tegen Checkpoint-werknemers variëren van 240 uur werkstraf tot 9 maanden cel. Hun verdediging wil dat het OM niet ontvankelijk wordt verklaard. Nieuwjaarsduik vindt plaats op Oudjaar Ouddorp De Nieuwjaarsduik van de Zuid-Hollandse gemeente Ouddorp vindt niet meer plaats op Nieuwjaar. 1 januari valt dit jaar op zondag. Het organiserend comité kreeg niet voldoende vrijwilligers geronseld om de duik te organiseren. Veel vrijwilligers haakten af om religieuze redenen. De duik vindt nu op zaterdag 31 december plaats bij paviljoen Paal 10 op het strand van t Flaauwe Werk. Homodocent stopt met CGB-zaak tegen school Oegstgeest Docent Duran Renkema heeft zijn zaak ingetrokken bij de Commissie Gelijke Behandeling. Hij had een klacht ingediend tegen de gereformeerde Dr. K. Schilderschool uit Oegstgeest. Die had hem geschorst vanwege een homoseksuele relatie. De docent voert na een uitspraak van de kantonrechter gesprekken met zijn oud-werkgever, en wil de uitkomst in januari afwachten. Aanslag in Iraakse stad Hilla kost 16 levens Hilla Door een aanslag met een autobom op sjiitische pelgrims zijn gisteren in de Iraakse stad Hilla zeker 16 mensen gedood en 31 gewond. De meeste doden zijn vrouwen en kinderen. De aanslag komt op het hoogtepunt van de ashura, wanneer sjiieten de martelaarsdood van imam Hoessein herdenken. Radicale soennitische opstandelingen hebben vaker tijdens ashura aanslagen gepleegd op de sjiieten. Protest in Moskou Zijn voedselbanken de enige banken die groeien? zoekt het uit. Pagina 5 Liberalen kraken beleid eigen VVD #LiberaalGroen Denktank Liberaal Groen neemt de VVD onder vuur vanwege populisme over en gebrek aan duurzaamheid. Camil Driessen Den Haag Denktank Liberaal Groen, die overwegend uit VVD-leden bestaat en zich bezighoudt met vergroening en verduurzaming van de samenleving, hekelt de VVD vanwege haar houding ten opzichte van duurzaamheid. Kritiek uit de eigen achterban is de laatste tijd zeldzaam in VVD-huize, maar dit weekend kwam die er via een felle open brief van de denktank aan VVDfractievoorzitter Stef Blok. Aanleiding voor de brief is de zuinige houding van de VVD ten opzichte van duurzaamheid en opmerkingen van Blok op het partijcongres over de gekte in het energiebeleid. Ook hekelt de denktank populistische uitspraken van VVD ers zoals stellen dat windmolens op subsidie draaien. Daar zijn we als groep op zijn zachtst gezegd niet blij mee, zegt VVD er Gijs Dröge die de brief mede ondertekende namens Liberaal Groen. Het wordt tijd dat de politieke leiding van de VVD een stevig pleidooi houdt voor een duurzame samenleving en energievoorziening, in plaats van er de draak mee te steken. Volgens Dröge moet de VVD als grootste politieke partij van het land haar verantwoordelijk nemen en politiek leiderschap tonen, ook bij de grootste maatschappelijke vraagstukken. Het verkiezingsprogramma is daarover duidelijk, maar de praktijk laat nogal te wensen over. Saillant detail, Dröge stelt dat minister Edith Schippers en VVD-Kamerleden Anne-Wil Lucas, Helma Neppérus en René Leegte lid zijn van de denktank. Dat lidmaatschap zijn ze aangegaan door zich eerder akkoord te verklaren met de beginselen. Kamerlid Leegte ziet zich echter niet als lid van club die af en toe hele verstandige dingen doet. De brief valt daar volgens Leegte duidelijk niet onder. Ze hebben de feiten niet op een rijtje. Het is nogal makkelijke retoriek en staat ver af van waar we mee bezig zijn. Wat het kabinet doet, is juist spectaculair. Douane kan makkelijker optreden tegen fake Brussel De douane van een Europees land kan voortaan namaakartikelen in beslag nemen als duidelijk is dat de producten bestemd zijn voor verkoop in een Europees land. Dat besloot het Europees Hof in een zaak uit 2002 waarbij Belgische douane een partij scheerapparaten van het Chinese merk Lucheng in beslag nam. Die leken sprekend op Philips-scheerapparaten. Crisisoverleg Sarkozy met Angela Merkel Berlijn De Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Franse president Nicolas Sarkozy voerden gisteren overleg over de euro. De beide regeringsleiders lieten na afloop weten dat ze morgen een zeer compleet akkoord zullen voorleggen aan EU-president Herman Van Rompuy. Frankrijk en Duitsland willen een nieuw Europees verdrag met strengere begrotingseisen en beter toezicht. Start up Mini-sudoku In de mini-sudoku gebruikt u op elke horizontale rij, op elke verticale rij en in elk vak de cijfers 1 tot en met 6 één keer. Meer puzzelen? Zie pagina 17 Cartoon Argus Belgen lieten baard staan tijdens formatie SANDERS-PUZZELLAND Russische oppositie-aanhangers schreeuwen hun ongenoegen uit over de frauduleuze parlementsverkiezingen. Gisteren demonstreerden duizenden in hartje Moskou en in Sint-Petersburg. Volgens Europese Syrië zegt delegatie Arabische waarnemers toe te laten #SyrischeLente Syrië laat waarnemers toe van de Arabische Liga maar stelt wel extra eisen. Redactie buitenland Syrië heeft gisteren positief gereageerd op een voorstel van de Arabische Liga dat een eind moet maken aan de opstand tegen president Bashar al-assad. Het regime in Damascus zal een Arabische delegatie militaire en civiele waarnemers toelaten die de toepassing van het voorstel controleert. Maar Syrië heeft wel nieuwe eisen gesteld aan de komst van een waarnemersmissie. Dat stelde secretaris-generaal Nabil Elarabi van de Arabische Liga. Hij wilde de nieuwe eisen uit Damascus niet specificeren. Ondertussen eist het conflict steeds meer slachtoffers. Een groep van 34 Syriërs die door een regeringsgezinde militie was ontvoerd, is gisteren dood aangetroffen. Dat meldde het vanuit Groot-Brittannië opererende Syrische Observatorium voor Mensenrechten. De lijken zijn gevonden in Homs. De slachtoffers stonden als anti-assad bekend. Volgens het Observatorium kwamen gisteren zeven burgers om bij de onderdrukking van de protesten. Ook zouden naar de oppositie overgelopen militairen vier leden van het veiligheidsapparaat hebben gedood. waarnemers zijn er valse stembiljetten gebruikt. De partij Verenigd Rusland van Vladimir Poetin verloor 77 zetels in de Doema, maar behoudt desondanks een meerderheid. FOTO: AFP Wehkamp opent winkel in PC Hooft Wehkamp.nl krijgt een winkel in de se PC Hooftstraat. Morgen vindt de opening van de unieke brand store plaats in samenwerking met een bekende Nederlandse modeontwerper. Wie dat is, blijft geheim. In de uitnodiging van Wehkamp. nl voor de opening benadrukt het concern het unieke karakter van de winkel, de eerste in de geschiedenis van de voormalige postorderaar. Vrouwen kunnen er volgens de online retailer in een sfeervolle, relaxte omgeving genieten van de nieuwste collectie van de ontwerper. Die is alleen via Wehkamp.nl verkrijgbaar. Het gaat om een tijdelijke winkellocatie, maar het is geen pop-upstore, aldus het bedrijf. Pretpark-hack Gisteren lag de site van attractiepark Slagharen er tijdelijk uit. De hackersgroep 1923 Turk plaatste de tekst Fuck you Netherlands. Oliebollenboycot De PVV in Almere vindt al die feestjes maar duur worden en komt uit protest niet naar de nieuwjaarsreceptie van de gemeente. Nazi Göring Een Zwitserse leraar werd ontslagen nadat op zijn Facebook foto s waren verschenen van de man met een zakje nasi goreng in Auschwitz.

3 Deze crisis is de schuld van Duitsland en Frankrijk. Jan-Kees de Jager Ex-minister van Financiën in 2014 Dagblad De Pers Dinsdag 6 december 2011 Eerst 3 U moet bij Angela zijn #Enquête Oud-minister Wouter Bos wordt deze week in de Kamer gehoord. Fast forward naar 2014, naar het verhoor van oud-minister van Financiën De Jager. Jan-Hein Strop Daar zit-ie dan. Jan Kees de Jager ziet er wat bleekjes uit in het beklaagdenbankje. Het is najaar Nederland en Duitsland zijn uit de euro gestapt en kampen met de naweeën van een financiële crisis, waarbij de vorige uit 2008 en 2009 verbleekt. De staatsschuld is door een omvangrijke reddingsoperatie in de financiële sector omhoog geschoten tot 90 procent (van het bruto binnenlands product) en dreigt zonder keiharde ingrepen tot boven de 100 procent te stijgen. De parlementaire enquêtecommissie-de Wit 3 is aangetreden. De Jager, thans in dienst als consultant bij accountantskantoor Ernst & Young, moet nu op het matje komen. Onder zijn leiding trad Nederland uit de muntunie en werd bankverzekeraar ING genationaliseerd. SP-Kamerlid Jan de Wit leidt het verhoor: U heeft als minister de herintroductie van de gulden geheim gehouden. Waarom? Bij een financiële crisis volgen de gebeurtenissen elkaar snel op, weet u. Dan is het lastig om de Kamer op de hoogte houden. Dat zou u toch inmiddels wel moeten weten, mijn voorganger, de heer Bos, heeft het u eerder ook al uitvoerig verteld. Bovendien bleek het onmogelijk de Kamer vertrouwelijk te informeren, omdat toenmalig PVV-leider Wilders de gewoonte had dit soort informatie te twitteren. Breder geldt dat het Europese project leert dat al te veel bemoeienis van nationale parlementen vooral tot veel vertraging leidt. In hoeverre opereerde u alleen? Was de premier bij iedere stap betrokken? Nee, dat vond de heer Rutte (ex-premier, red.) niet nodig. Na de eurotop van juli 2011, waar Griekenland zijn tweede bail-out kreeg, heeft Mark me zelf gevraagd het voortouw te nemen. Die rekenfout van 50 miljard zat hem niet lekker. En met Bos en Balkenende liep dat zo ook prima. Ik heb al die tijd wel een direct lijntje gehad met de heer Knot van De Nederlandsche Bank. Die heb ik daar vanuit Financiën destijds zelf neergezet. Altijd heel plezierig contact. De nationalisatie van ING is soepel verlopen, alweer zonder kennis van de Kamer. Lag er een draaiboek klaar? ING was zoals u weet al eens bijna genationaliseerd. De risico s op de balans waren al lang bekend. Bovendien had de heer Bos het noodwetje Wie weet zit De Jager in 2014 in het beklaagdenbankje. HOLLANDSE HOOGTE om de boel over te nemen al gemaakt, dus het was alleen een kwestie van snelheid. Waarom is de eurocrisis niet in een vroeg stadium met forse maatregelen bedwongen? Dan was de belastingbetaler veel goedkoper uit geweest. Ja, ja, ja, dan moet u toch echt bij Nicolas en Angela zijn, niet bij mij. Ik heb toch vaak gehamerd op bezuinigingen, dat die Grieken zich aan hun afspraken moeten houden. Mijn voorganger kan wel zeggen dat je een financiële crisis massief moet bestrijden met oversized maatregelen en dat we tekort zijn geschoten, maar als die landen gewoon hadden gedaan wat ik heb gezegd, dan was het niet uit de hand gelopen. U heeft de crisis laten escaleren door tegen alle adviezen in aan te dringen op de participatie van banken bij het kwijtschelden van de Griekse schuld. Wat bewoog u? Angela wilde dat. De crisis is ook verergerd door uw pleidooi om zondige landen uit de euro te zetten. Was dat geen fout? Dat moest van Angela. Waarom bleef u tegen beter weten in maar geld pompen in de bodemloze put Griekenland? Dat was nodig, omdat anders de Duitse en vooral de Franse banken in de problemen zouden komen, terwijl ze daar nog niet op voorbereid waren. Wij hebben tegen Parijs en Berlijn altijd gezegd dat ze hun eigen zaakjes moeten opknappen. Deze hele crisis is ook hun schuld: zij lapten met hun tekorten het stabiliteitspact aan hun laars. Na de miljardeninjecties in de banken, kwam het signaal: we kunnen Griekenland eindelijk laten vallen. Wie gaf dat signaal? Wie denkt u? Angela natuurlijk. Enquête Laatste week van commissie-de Wit De parlementaire enquête Financieel Stelsel is zijn laatste week ingegaan. Die gaat over de manier waarop de overheid heeft ingegrepen tijdens de kredietcrisis. Denk aan de nationalisatie van ABN Amro, de staatssteun aan ING en het gedoe rondom Icesave. Er volgen morgen en donderdag nog een paar interessante verhoren met opnieuw oud-minister Wouter Bos, eurocommissaris Neelie Kroes, oud-premier Balkenende, voormalig president van De Nederlandsche Bank (DNB) Nout Wellink. Vrijdag worden de verhoren afgesloten met de huidige DNB-president Klaas Knot en de minister van Financiën Jan Kees de Jager, die staatsecretaris was onder Bos. BijdeiPhone4nu 8 maanden 50% korting op je abonnement Nuvan 42,50voor 21,25 p.mnd. * MetdeiPhone48GBvoor 49 * Actie is geldig bij een 2-jarig Bel+Sms+Web Smart 100 abonnement. Kom voor deze aanbieding naar de Vodafone winkel, BelCompany of kijk op vodafone.nl OP=OP TMand 2011AppleInc.Allrightsreserved. Effin niet normaal Een vrouw in Ierland is een online campagne gestart nadat Facebook haar woonplaats Effin op de zwarte lijst heeft gezet. Die zou te obsceen zijn. Beter bronnen checken Een tv-zender uit Hongkong moet een fikse boete betalen omdat die in juli ten onrechte meldde dat de Chinese oud-president was overleden. Kostbare crash Een ritje van een groep autoliefhebbers in Japan liep verkeerd af. Acht Ferrari s, drie Mercedessen en een Lamborghini botsten op elkaar.

4 4 Dagblad De Pers Dinsdag 6 december 2011 Eerst Voor elke Nederlander sneuvelden tien Indonesiërs. Sorry slaven, Indië was pas echt erg #Sorry Nederland biedt zijn excuses aan voor een bloedbad dat militairen in 1947 in Indonesië aanrichtten. Voor welke zwarte bladzijden in onze geschiedenis is een excuus het hardst nodig? De excuusformule rekent het uit. Tekst Marijn Schrijver en Remco Tomesen Illustratie Els Engel Massamoord is topje van de ijsberg N ederlandse soldaten vermoordden op 9 december 1947 honderden jongens en mannen in het dorpje Rawagede op Java. De militairen waren op zoek naar een opstandeling die ze niet konden vinden. Daarop werd besloten vrijwel alle mannen in het dorp neer te schieten. Volgens de Indonesiërs ging het om 431 slachtoffers, de Nederlandse overheid hield het in de Excessennota van 1969 op 150. Het topje van de ijsberg, zegt Jeffry Pondaag van stichting Comité Nederlandse Ereschulden, want in de excessennota staan nog veel meer gevallen van bloederige optredens door Nederlanders. Bij de strijd tussen 1945 en 1949 zijn minstens , mogelijk Indonesiërs om het leven gekomen door Nederlandse kogels. Laten we uitgaan van Aan Nederlandse zijde sneuvelden enkele duizende soldaten. Uiteindelijk tikten de Verenigde Naties ons land op de vingers en moest de soevereiniteit worden overgedragen. Het zo lang vasthouden O ké, inmiddels weten we dat niet iedereens opa een verzetsheld was in de Tweede Wereldoorlog. En die Jodenvervolging van de Duitsers werd niet alleen door Duitsers uitgevoerd. Nederlandse agenten hielpen mee de Holocaust niet al te slordig te laten verlopen en ambtenaren wilden best wel door de kaartenbakjes gaan om te kijken of er niet nog een paar Joden over het hoofd waren gezien. Uiteindelijk overleefden volgens het NIOD Nederlandse Joden de oorlog niet. Dat betekende dat maar één op de vier joden dat wel deed. Schrikbarend weinig vergeleken met andere landen in West-Europa. In België wist meer dan de helft van de Joden de Holocaust te overleven. Maar is dat onze schuld? De regering zat in ballingschap in Engeland, die kon moeilijk ingrijpen. En er was wel degelijk verzet! Precies, ondanks de ijverigheid van ambtelijke collaborateurs bleef de Jodenvervolging een idee van de oosterburen. Aan de andere kant: koningin Wilhelmina heeft zich indertijd nauwelijks uitgesproken over de Jodenvervolging op Radio Oranje. Qua aan een kolonie is volledig de verantwoordelijkheid van de Nederlandse staat (v=1). De lafheid? Terwijl Nederland net bevrijd was van de Duitsers werd er jarenlang gewelddadig ingegrepen tegen onderdanen op kilometer afstand. Voor elke Nederlander sneuvelden zeker tien Indonesiërs. Goed, het was tot op dat moment een rechtmatige kolonie, dus we nemen een coëfficiënt van 0,6. Uiteindelijk verdienen de Indonesiërs daarmee het meest een officieel excuus. Of dat er ooit komt? De rechter oordeelde in augustus in de zaak-rawagede dat dit een periode in de Nederlandse geschiedenis is, die nog niet is afgewikkeld. E = 952,3 Wilhelmina zei niets over de Joden verantwoordelijkheid komen we uit op een geruststellend coëfficiënt van 0,2. En laf? Sommigen wel, sommigen juist absoluut niet. Die zetten we dus op 0,4. Daarmee moeten we ons over de Jodenvervolging nog steeds schuldiger blijven voelen dan over de slavernij. Een mogelijke verklaring? Honderdtweeduizend Joden. E = 121 Vooral op televisie leek Srebrenica erg laf D D D x l E= x v J De formule E = 225 e boottochten waarmee slaven van Afrika naar Suriname en de Antillen werden vervoerd, waren geen pretje; er vielen nogal wat doden. Nederland verbood die transporten echter in Slavernij zelf werd pas in 1863 afgeschaft. Vooral op de suikerrietplantages in Suriname was het leven zwaar, zegt slavernijspecialist en emeritushoogleraar Piet Emmer. De sterftecijfers lagen daar een stuk hoger dan op andere plekken. Uit een berekening, op basis van cijfers van Emmer, komen we uit op doden die vanwege die e val van Srebrenica is een nationaal trauma. Het is dan ook pas 16 jaar geleden dat Nederlandse Dutchbatters in Bosnië niet in staat bleken duizenden moslims te beschermen tegen de Servische massamoordernaar Ratko Mladic. Zijn troepen naderden in juli 1995 Srebrenica, waar Nederlandse soldaten de wacht hielden bij een enclave die een veilig toevluchtsoord zou moeten zijn. Dat bleek het niet. Omdat luchtsteun uitbleef, arriveerden de Serviërs op 13 juli in de basis van de Verenigde Naties waar Mladic eerst een drankje dronk met kolonel Thom Karremans en vervolgens de gevluchte moslimmannen begon te scheiden van de vrouwen en de kinderen. Nederlandse soldaten hielpen de boel overzichtelijk te houden. De mannen werden gedeporteerd en uiteindelijk vermoord. Die wetenschap ging gepaard met beelden die de wereld overgingen van Nederlandse soldaten die feest aan het vieren waren in Zagreb. Een genocide met minstens slachtoffers. En wij stonden erbij en keken ernaar. De taak van Nederland was om de enclave te beschermen en daarin faalden we. Maar niet alleen wij. De hele communicatie rond de luchtsteun ging aan alle kanten mis. De verantwoordelijkheid komt daarom uit op 0,6. Wel was het laf. Toen Mladic eenmaal aanwezig was op de basis konden we niet meer zo veel doen. Maar toch, die beeldvorming... De hele wereld keek mee. De grootschaligste genocide in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Het leek leek vooral heel erg laf en daarmee scoort deze zwarte pagina in de Nederlandse geschiedenis ook hoog op de coefficiënt (v=0,8). Een diepe buiging en een welgemeend sorry. Het leven was zwaar, op de suikerplantage E = 85 Voor vier zwarte periodes berekenen we de excuusnoodzaak (E). Hoe hoger E, hoe harder een excuus nodig is. We kijken naar de periode vanaf 1830, het jaar dat het Nederland in de huidige vorm tot stand kwam. Hoe meer doden er door onze hand vielen (D), hoe hoger E. Hoe langer geleden (J), hoe lager de excuusnoodzaak. Daarnaast keken we naar lafheid (l, tussen 0 en 1): hoe gruwelijk waren onze daden, maakten we naast dodelijke ook andere slachtoffers? Laatste variabele is onze verantwoordelijkheid (v, tussen 0 en 1): In hoeverre waren daden (of juist passiviteit) die tot doden leidden, rechtstreeks gevolg van regeringsbeleid? zware arbeidsomstandigheden vielen tussen 1830 het jaartal dat het moderne Nederland tot stand kwam en Hoeveel slaven in dezelfde periode ook nog zijn omgekomen door mishandeling, of bij een vluchtpoging, is onbekend. Dat aantal ligt volgens historicus Henk den Heijer niet heel hoog. Er kwamen incidenteel misstanden voor, maar omdat de slavenhouders hun slaven hard nodig hadden toen, werd er zuinig mee omgesprongen. We ronden het getal van daarom af naar De Nederlandse staat was 100 procent verantwoordelijk (v = 1) voor het tot 1863 toegestane slavernijsysteem. Dus ook voor extra sterfte op de suikerplantages, waar slaven natuurlijk niet uit vrije wil zaten. Naast de overleden slaven waren er nog tienduizenden slaven wier vrijheid is ontnomen. Een veel grotere groep slachtoffers. Omdat wij dit systeem langer in stand hielden dan andere West-Europese landen, zetten we de lafheidscoëfficiënt ook op 1 (l=1). Als we alle variabelen in een formule gieten komen we uit op het getal 85. Dikke Friezen Van de inwoners van Friesland zijn er maar liefst te dik, heeft GGD Fryslân geconcludeerd. Flerovium en Livermorium! Dit zijn de voorgestelde namen voor elementen 114 en 116 in het periodiek systeem. Je hebt nog vijf maanden om een andere suggestie te doen. Slangenwraak In India klommen ambtenaren op tafels nadat een man veertig slangen had losgelaten. Zijn verzoek om land voor zijn beestjes was afgewezen.

5 De AIVD krijgt mijn agenda iedere week, sinds Geert Wilders werkt braaf mee. Wilders kan prima slikken #Establishment Wie meeregeert, moet ook iets meer slikken. Wilders woorden klinken al bijna als zuiver Haags jargon. Peter Wierenga Den Haag Hoort niet. Hé, dat klinkt toch anders dan knettergek of Neanderthaler, andere kwalificaties die Wilders ooit in de mond nam. De PVV-leider is ongelooflijk mild in zijn reactie op het bericht dat Maxime Verhagen in het vorige kabinet ervoor pleitte om hem te laten bespioneren door de AIVD, om vooraf achter de inhoud te komen van de film Fitna. Politieke controle AIVD hoort niet maar is dus ook niet gebeurd, luidt de brave tweet waarmee hij zijn opname in het Haagse establishment bevestigt. Je zou zeggen, dit is een principiële zaak die Wilders in het hart raakt. In 2008 schreeuwde hij moord en brand bij de suggestie van censuur, maar nu laat hij dit bizarre incident vrij laconiek passeren. Tekenend is dat Tofik Dibi (Groen- Links) Verhagen die níet ontkent vandaag naar de Kamer roept; Wilders houdt zich koest. Het komt natuurlijk een beetje vervelend uit dat juist Guusje ter Horst van de gehate PvdA de spionage tegenhield. Maar het laat ook zien dat de PVV, ondanks gespeculeer over metaalmoeheid in de gedoogconstructie, al Pinokkio Geert Wilders leert incasseren. ANP echt Haags kan slikken. Want Verhagen, die toen als minister van Buitenlandse Zaken zo kritisch was op zijn filmplan, is nu de gedoogpartner. Dus kunnen ze dit beter afkaarten in hun wekelijkse onderonsje. De voedselbank is de enige bank die groeit Mooimakerij, fabeltjes, halve waarheden, Pinokkio prikt ze door. Reacties en suggesties naar: Dirk Jacob Nieuwboer Wat is de bewering? De voedselbank is de enige bank die groeit. Wie zegt dat? Sjaak Sies, oprichter van de Stichting Voedselbanken Nederland. Waar zegt hij dat? In een interview met NRC Handelsblad van 3 december. Hoe zat het ook alweer? Sies (69) heeft afscheid genomen van de Voedselbank en blikt in NRC terug op zijn levenswerk. Bij de oprichting dacht Sies dat voedselbanken ooit niet meer nodig zouden zijn, maar tot nog toe blijkt het tegendeel. De voedselbanken groeien juist, mede dankzij de crisis die mede door die andere banken is veroorzaakt. Wij zijn succesvol, zegt Sies, maar succes heeft in ons geval een wrange bijsmaak. Maar het is waar: wij zijn de enige bank die groeit. Dat klinkt een beetje cynisch en toch is het zo. Bitch fight Evenzo bezwoer Wilders dat hij er echt niet op uit was om het kabinet op het spel te zetten, na zijn bitch fight met Henk Bleker over ontwikkelingssamenwerking. Hij had gewoon hoog ingezet bij de onderhandelingen over eventuele extra bezuinigingen: eerst 4 miljard besparen daarop, dan pas Henk en Ingrid in de portemonnee raken. In de wetenschap dat dit onhaalbaar is, maar alles mooi meegenomen is. Met minister Leers botste Wilders meermaals frontaal, maar de laatste tijd klinkt-ie ook daar vrij soft. Als Europa scherpere regels voor gezinsmigratie tegenhoudt, moeten Leers en Rutte eisen dat Nederland net als Denemarken een opt-out krijgt op immigratiegebied, stelde Wilders onlangs. Keurig binnen de lijntjes van het systeem en dat kan het kabinet in elk geval proberen. Bescheiden De enige harde eis die de PVV nu stelt (namelijk in 2012 minder niet-westerse immigranten dan het record uit 2010) is trouwens best bescheiden, even los van de onvoorspelbaarheid van vluchtelingenstromen. Je kan zelfs betogen dat het CDA juist andersom een steek onder water gaf door een motie van de oppositie namelijk om Leers niet op getallen af te rekenen te steunen. Daar heeft Wilders niet eens publiekelijk op gereageerd, terwijl zeer substantiële daling van de instroom toch in het gedoogakkoord staat. Nee, zó moeilijk is hij niet. Luister maar naar de rest van de tweet: Overigens krijgt AIVD mijn agenda iedere week (sinds 2010, op hun verzoek). Keurigste jongen van de klas. Niet waar / Deels waar / Waar Wat is waar? Sies schetst een prachtig beeld. Zijn voedselbank, die bedoeld is om arme mensen te helpen, groeit terwijl de financiële banken juist in de problemen zitten. Maar klopt het ook? Om Sies bewering te controleren kijken we naar de laatst beschikbare cijfers. Dan valt op dat het met in ieder geval twee banken juist uitstekend gaat. Na de crisis is idealistisch bankieren helemaal in. Zo kreeg ASN Bank er in klanten (+10 procent) bij. Het totale vermogen onder beheer nam met 1,8 miljard euro toe (+24 procent). En de nettowinst bedroeg 43,1 miljoen, 25 miljoen meer dan in Bij Triodos Bank zien de cijfers er ook rooskleurig uit. Het balanstotaal steeg in het eerste half jaar van 2011 met 7 procent tot 3,7 miljard euro. De winst was in die periode 7,6 miljoen, 4 ton meer dan in de eerste helft van Het aantal rekeningen steeg met een kleine 16 procent naar Een deel van die groei kan verklaard worden doordat mensen de traditionele banken zat zijn en dus de biezen pakken. Dus hoe zit het bij die banken? De drie grote Nederlandse banken, ING, Rabobank en ABN Amro schrappen alledrie honderden of zelfs duizenden arbeidsplaatsen. Maar dat wil niet zeggen dat het allemaal kommer en kwel is. Bij ABN Amro staat weliswaar het beheerde vermogen onder druk, de winst over de eerste drie kwartalen nam flink toe (waarbij het laatste kwartaal mager was en weinig goeds voorspelt voor de nabije toekomst). Bij ING nam het beheerde vermogen en de winst in het eerste kwartaal nog toe, maar komt de klad er langzaam in. Niettemin boekte de bank in het derde kwartaal een winst van dik 1 miljard. En dan de Rabobank. De laatste cijfers van die bank zijn behoorlijk zwart: 13 procent meer winst over de eerste helft van 2011, 2 procent meer toevertrouwde middelen. Alleen het beheerde vermogen bleef stabiel op 269 miljard euro. Eindoordeel De bewering is (op dit moment) niet waar. Idealistische banken groeien volgens de laatst bekende cijfers juist als een speer. Bij traditionele banken is het beeld diffuser, maar ook die zijn niet groeivrij. Reactie Pinokkio kon Sies helaas niet bereiken. Misschien is hij al op pad met zijn camper, waarvoor zijn vriend René Froger geld inzamelde. Daar kijk ik enorm naar uit, aldus Sies in het interview. Pinokkio wenst hem in ieder geval een goede reis toe. Skimmers hebben geen pincode meer nodig Skimmers hoeven de pincode niet meer af te kijken om toe te kunnen slaan, stelt betaalorganisatie Currence. In plaats van de oude methode, waarbij de code via een camera werd afgekeken nadat de pas gekopieerd was, kopiëren criminelen nu pas en code in een keer. Ze doen dat onder meer door betaalautomaten tijdelijk om te wisselen en te manipuleren. Cultuurstichtingen ruzie met gemeente Alkmaar Alkmaar Drie Alkmaarse stichtingen zijn boos op hun gemeente. De stichtingen willen in 2013 het Lucebertmuseum en een cultuurpodium openen in de kaasstad, maar stellen te worden tegengewerkt door de gemeente. Gisteren stonden de partijen voor de voorzieningenrechter in Alkmaar. De gemeenteraad vindt de plannen uit 2009 te ambitieus. Dagblad De Pers Dinsdag 6 december Eerst Column Tommy Wieringa Geestelijk leven I n de Volkskrant van gisteren stond een interview met Jan Marten Boon, vader van een geestelijk gehandicapte dochter. De antroposofische zorginstelling waar zij woont, wordt met sluiting bedreigd vanwege wanbeheer. Jan Marten Boon is een bezorgde vader, hij zegt: De bestuurders en toezichthouders profileerden zich allemaal als bewuste vaak antroposofische mensen die het beste met de wereld voor hadden. Zo praten ze, maar het zijn maar woorden. Het gaat om wat ze doen, en hun daden zijn allerminst antroposofisch. Zij hebben er een rotzooi van gemaakt. Ook in ging een Vrije School bijna ten onder aan bestuurlijke chaos de school werd beoordeeld als zeer zwak en onder curatele gesteld. In 2007 stelde de onderwijsinspectie dat veertien van de veertig Vrije Scholen zeer zwak waren. Onderwijskundige Hilde Steenhuizen concludeerde in haar promotieonderzoek dat kinderen op Vrije Scholen ten opzichte van kinderen op gewone scholen een cognitieve achterstand hebben die zij niet meer inlopen. Wel scoren ze beter op vuurspringen en nat-op-nat schilderen. Ik ben gedurende acht jaar onderwezen door bewuste, vaak antroposofische mensen die het beste met de wereld voor hadden. Zij bezaten een rijk geestelijk leven. Zo rijk, dat zij dingen zagen die voor anderen onzichtbaar bleven. Boven deze materiele wereld uit zweefde een geesteswereld een heel aantal van hen schouwde in die wereld en gaf wat ze daar zag weer door aan ons. Zo moesten wij bij sommige lessen de ramen sluiten omdat anders de geest het lokaal zou verlaten. De leerkrachten waren meer dan onderwijzend personeel, het waren zieners, zij bemiddelden tussen ons en de bovenwereld, waar lichtwezens en donkere krachten met elkaar streden. Zo vast was hun geloof dat ze je naar huis stuurden als je bijvoorbeeld je hoofd had kaalgeschoren (puberteit); zo hadden de kwade krachten immers onbelemmerd toegang tot het kinderhoofd. Bij Rudolf Steiner, grondlegger van de antroposofische beweging, openbaarde zich al op 7-jarige leeftijd een grote gevoeligheid voor het bovenzinnelijke de geesteswereld was voor hem even reëel als de materiële. De vertrouwdheid met het spirituele is een kerneigenschap van de antroposofie. Het trekt zoekers aan, mensen die het aanleren van vaardigheden alleen te weinig vinden voor hun kinderen. Er moeten versjes en herfsttafels bij, en een dagelijkse ochtendspreuk gericht aan de Godesgeest : Ik schouw diep in de ziel / die binnenin mij leeft. / De Godesgeest, hij weeft / in zon- en zielelicht, / in wereldruimte buiten, / in zielediepten binnen... Koekoek. Voorstanders van de antroposofie roemen de creativiteit, de zachtheid en de warmte van de Vrije School. Zelf heb ik ervaren dat die zachtheid en die warmte in schril contrast stonden met de soms hardhandige en vaak hardvochtige geloofsijver van de antroposofische priesters aan wie wij waren toevertrouwd. Morgen sloop van Heerlens winkelcentrum Heerlen De gemeente Heerlen laat vanaf morgen tien winkels slopen in het verzakte winkelcentrum t Loon. Veertig andere winkelpanden blijven gespaard. De sloop duurt tot uiterlijk 23 december. De bewoners van de Homerusflat boven het winkelcentrum mogen een maand niet meer hun woning in. Dat is langer dan ze hadden verwacht. Belgen doen het zonder hun baarden Brussel Tientallen bekende Belgen hebben maandag weer hun baard afgeschoren. Zij hadden de haargroei maandenlang zijn gang laten gaan als protest tegen het uitblijven van een nieuwe regering. Nu er een kabinet is, gaan de baarden eraf. De BV ers begonnen 12 januari met hun actie na een oproep van regisseur Benoît Poelvoorde. Gesnapt Een 39-jarige mer is op Schiphol gesnapt toen hij met euro verstopt in zijn laptop door de douane wilde wandelen. Fish & ships De Zuid-Koreaanse toeristische organisatie KTO gaat de strijd aanbinden met de lachwekkende Engelse vertalingen die het straatbeeld sieren. Patatje met In de VS zijn twee mannen gearresteerd wegens het doen van ongepaste bestellingen bij fastfoodrestaurants. De een wilde seks, de ander wiet.

6 6 Dagblad De Pers Dinsdag 6 december 2011 Eerst Ze zullen Israëliërs blijven. Help hen terug te keren. Israëlisch spotje valt slecht in de VS #Campagne De Israëlische overheid investeert in het aanhalen van de banden met expats. De manier waarop maakt de joodse gemeenschap in Amerika woedend. Eva Ludemann Een kabbelend pianomuziekje, een gele taxi die stilhoudt voor een appartement. Dan een deur die piepend opent. Een jong stel komt thuis. Aha, nu begrijp ik waarom je niet naar het feestje wilde, lacht de jongen. Kaarsjes, zachte muziek, we blijven lekker thuis! Het meisje kijkt treurig, ze zegt niets en gaat achter de computer zitten. Yom Hazikaron staat in grote gele letters op haar scherm, de jaarlijkse Israëlische herdenkingsdag voor gevallen Israëlische soldaten. Dafna? Haar vriend kijkt het meisje bezorgd aan, hij leest geen Hebreeuws. Dan klinkt een zalvende mannenstem: Ze zullen altijd Israëliërs blijven, maar hun partners begrijpen lang niet altijd wat dit betekent. Help hen terug te keren naar Israël. De joodse gemeenschap in de VS is woedend. Een campagne van het Israëlische ministerie van Immigratie en Absorptie in de VS is hen in het verkeerde keelgat geschoten. In drie filmpjes waarschuwt het ministerie Israëlische expats in de VS dat ze hun identiteit zullen verliezen als ze niet snel naar Israël terugkeren. Het opvallendst is dat de expats niet alleen worden gewaarschuwd geen relaties aan te gaan met goyim (niet-joden), ook Amerikaanse joden zijn niet goed genoeg. In de diaspora Veel Amerikaanse joden én Israëlische expats zien in de filmpjes een bewijs dat in Israël de ultra-orthodoxe gemeenschap steeds meer invloed krijgt. Vooral veel jongere joden in de diaspora zien Israël tegenwoordig als een anti-modern land. Waarom zou een Amerikaanse jood in Israël willen wonen, waar een stel radicale idioten de macht heeft? schrijft iemand in een reactie op de filmpjes die op de joods-amerikaanse nieuwszender The Jewish Channel zijn te zien. Israëlische (overheids)organisaties voeren al sinds jaar en dag campagnes om joden in de diaspora te bewegen terug te keren. Deze campagne richt zich vooral op de VS, waar naar schatting bijna zeven miljoen Campagne Het veelbesproken spotje van het ministerie over Dafna en haar niet-israëlische vriend. joden wonen. Dat is meer dan in Israël zelf: daar wonen volgens het Israelische Bureau voor Statistiek joden. Het is voor het eerst dat de Israëlische overheid een campagne richt op Israëlische expats. De drie filmpjes à raison van drie miljoen sjekel, een half miljoen euro, worden uitgezonden op televisiekanalen waar veel Israëlische expats naar kijken en vooral in steden waar veel Israëliërs wonen: Boston, Palo Alto (net ten zuiden van San Francisco, Californië), Florida, New York en Los Angeles. In die steden zijn ook gigantische reclameborden geplaatst. Maar terwijl Israël probeert Israëliërs naar huis te krijgen, vroeg een recordaantal Israëliërs dit jaar een tweede paspoort aan. Het favoriete land: Duitsland. De Duits-joodse gemeenschap groeit fors vooral door het toenemend aantal expats, van wie de meesten Israëliërs. Het zorgt voor een braindrain uit Israël. EU: XL boetes privacyschending #Privacy De Europese Unie wil nieuwe privacyregels voor het bedrijfsleven, inclusief torenhoge boetes. Redactie economie Bedrijven die de nieuwe privacyregels van de Europese Unie schenden, kunnen boetes krijgen die oplopen tot 5 procent van hun wereldwijde omzet. De details van deze voorstellen worden volgende maand bekendgemaakt, schrijft de Britse krant Financial Times. Deze regels zouden de eerste update van privacywetgeving betekenen sinds Bedrijven die persoonlijke gegevens misbruiken (of het nu om die van klanten, toeleveranciers of om eigen werknemers gaat), krijgen de hoogste boetes. Bij grote multinationals kan dit oplopen tot miljarden euro s. De Europese Commissie legt de laatste hand aan deze voorstellen. Vervolgens moeten ze goedgekeurd worden door de nationale regeringen. Sommige vooral Duitsland waren in het verleden erg huiverig om privacyzaken in de handen van Brussel te leggen. Het goedkeuren van de voorstellen zal ongeveer twee jaar duren. Bedrijven krijgen 24 uur om de Europese autoriteiten te laten weten dat privédata in de handen van derden zijn gevallen, (zoals bij de 77 miljoen Sony PlayStation accounts die eerder dit jaar werden gehackt). Deze nieuwe regels zouden de EU vergelijkbare macht geven als bij concurrentievervalsing, waarbij de boetes tot 10 procent van de bedrijfsomzet kunnen oplopen. Reddingskater Reddingswerkers in Engeland waren 12 uur bezig om een opgesloten kat te bevrijden. Voor niets, het bleek het een miauwende knuffel te zijn. Ge(e)n excuus Nieuwe smoes voor uitslapers. Mensen met een bepaald gen hebben een half uur meer slaap nodig, zo hebben onderzoekers ontdekt. Go oma! Een 70-jarige dame uit Enschede joeg twee inbrekers uit haar woning door ze aan te rijden met haar rollator.

7 Fatima zou de politiek in moeten gaan. Areesh Zubair Gitarist, en fan van Fatima Bhutto Dagblad De Pers Dinsdag 6 december 2011 Eerst 7 Fatima Bhutto heeft lef #Pakistan De Bhuttofamilie is de machtigste politieke dynastie van Pakistan. Fatima Bhutto is er wars van. Mijn oom, president Asif Ali Zardari, is een crimineel, leugenaar en moordenaar. Sinds hij aan de macht is, noemen we mijn oom Mijnheer 110 Procent. HOLLANDSE HOOGTE Wilma van der Maten Karachi Fatima Bhutto (29), het eigenwijze nichtje van de in 2007 vermoorde Pakistaanse premier Benazir Bhutto en haar weduwnaar, de huidige president Asif Ali Zardari, is een ongeleid projectiel. Zeggen de vrienden van de president. Fatima laat in haar columns, voor onder meer The Daily Beast en New Statesman, en weblogs geen kans voorbijgaan om de corruptiepraktijken van haar oom uit de doeken te doen. Fatima heeft lef, zegt Areesh Zubair (24), leider en gitarist van de populaire popband Rizer in Lahore, enthousiast. Onze leiders vullen ongegeneerd hun zakken, dansen naar de pijpen van Amerika, bekommeren zich niet om armoede. Kijk naar de overstromingen in het zuiden. Opnieuw zijn duizenden mensen van huis en haard verdreven. Fatima zou de politiek in moeten gaan. De drie overige bandleden, gekleed in spijkerbroek en met hun haren stijf van de gel, knikken driftig mee. Pakistaanse Kennedy s In de familievilla van de Bhutto s in Karachi, ooit door haar beroemde grootvader Zulfikar Ali Bhutto ontworpen, lacht de in New York en Londen opgeleide Fatima hartelijk om haar fans. Ooit stond haar opa, een van de meest charismatische leiders uit de Pakistaanse geschiedenis, aan het hoofd van de Bhutto Dynastie. De machtigste politieke familie in het land wordt, vanwege de aaneenschakeling van onheil en rampspoed die hen trof, de Pakistaanse Kennedy s genoemd. Maar net zo wars als ze is van haar corrupte familie, zo wars is ze van de politieke dynastie. Een dynastie houdt veranderingen tegen, sluit anderen buiten het politieke proces en maakt het volk apathisch. Pakistan is het land van de zwijgende meerderheid geworden. Terwijl we massaal de straat op zouden moeten gaan. Fatima Bhutto bestrijdt hartstochtelijk het eendimensionale beeld dat in het Westen over Pakistaanse jongeren bestaat. Het merendeel van de jeugd is liberaal en vredelievend. De Amerikaanse oorlog tegen het terrorisme, die na de aanslagen in New York deels op Pakistaans grondgebied wordt gevoerd, en de grootschalige corruptie met Amerikaanse hulpgelden die bestemd zijn om de economische crisis te bestrijden, drijven volgens haar kansloze jongeren in de armen van de taliban. Hoe feller Benazirs nicht in de media president Zardari voor crimineel, leugenaar en moordenaar uitmaakt, hoe meer steun ze op haar weblogs ontvangt. Ze vertolkt de stem van jongeren, die nu meer dan de helft van de Pakistaanse bevolking uitmaken. Voor iedere zakendeal zou Zardari een vast percentage opeisen. Toen zijn vrouw, mijn tante, Benazir de eerste keer premier was, stond hij bekend als Mijnheer 10 Procent. Tijdens haar tweede regeerperiode werd hij opgewaardeerd tot Mijnheer 50 Procent. Sinds hij zelf aan de macht is, noemen wij hem Mijnheer Dichter en schrijfster Als 15-jarige debuteerde Fatima Bhutto met gedichten in Whispers of the Desert. Haar nieuwste boek gaat over haar vader. Procent. Volgens The New York Times zou het echtpaar Benazir-Asif 2 à 3 miljoen dollar cash hebben weggesluisd. Voordat deze voormalige playboy in 2008 aan de macht kwam, liepen er corruptiezaken tegen hem in Zwitserland, Spanje en Engeland, en werd hij in zijn eigen land beschuldigd van vier moordzaken. Volgens Fatima had hij ook de hand in de moord op zijn zwager, haar vader, in Onder Zardari heeft de corruptie in Pakistan epidemische vormen aangenomen, zegt Fatima.Ook muilkorft Zardari de pers steeds meer. Iedere journalist die de president belachelijk maakt, riskeert de cel. Regelmatig gaan Facebook, YouTube en Google op zwart. Appel en ei Maar Fatima doet meer dan alleen haar oom aan de schandpaal nagelen. In de sloppenwijken van Karachi heeft ze hulpprogramma s voor de allerarmsten opgezet. In de vrouwengevangenissen brengt ze regelmatig tweedehands computers. Ze blijft geloven in Pakistan. De stabiliteit in het land keert in haar ogen pas terug als de Amerikanen zich uit Afghanistan terugtrekken. De bombardementen om militanten uit te schakelen werken extremisme in de hand. De Amerikaanse hulpkraan kan ook beter worden gesloten; volgens Fatima verdwijnt 70 procent. Het internationale bedrijfsleven moet investeren in Pakistan. We hebben werkgelegenheid nodig. Zodat de wanhopige jongeren, die zich nu voor een appel en een ei opblazen, van de straat zijn. Emominister De Italiaanse minister van Welzijn Elsa Fornero is in huilen uitgebarsten toen ze een omvangrijk pakket economische maatregelen aankondigde. Slechte verliezer Een Nederlandse uitwisselingsstudent is in Granada aangehouden toen hij om het verloren WK te wreken een Spaanse vlag wilde stelen. #Gaap Bijna 60 procent van alle volwassenen zegt internet geregeld te gebruiken om verveling tegen te gaan, zo blijkt uit Amerikaans onderzoek.

8 8 Dagblad De Dinsdag 6 december 2011 Perspectief Het is het antwoord op een vraag die niet duidelijk leeft. #Toevalstreffers Kun je iets zinnigs zeggen over het toeval? Jazeker, je kunt er zelfs op promoveren. Pek van Andel verdiept zich al dertig jaar in serendipiteit, de gave iets te vinden waar je niet naar zocht. Tekst Marcel van Engelen Foto Pepijn van den Broeke Pek van Andel laat een lepel balanceren op zijn neus, een truc die volgens hem bij toeval is ontdekt. De moeilijk te volgen maar niet onnavolgbare denker Johan Cruijff schijnt ooit gezegd te hebben: Toeval is logisch. Als we de dingen ruim zien, zegt Pek van Andel hetzelfde. Maar een wetenschapper ziet de dingen liever niet ruim. En bij het woord toeval blijft Pek van Andel liever weg. Toeval suggereert dat iets je toevalt. Zomaar. En juist daartegen verzet hij zich. Van Andel (67) heeft zich de hele tweede helft van zijn leven vastgebeten in toevalstreffers en dit is zijn conclusie: ze gebeuren vaak niet zomaar. Je moet er wat voor doen. Ook aardig om te weten: je kunt het leren. Serendipiteit is de gave een ongezochte vondst te doen. Je vindt iets zonder dat je ernaar zocht. Meestal zocht je wel naar iets anders. Een populaire definitie luidt daarom: je zoekt naar een naald in een hooiberg en rolt eruit met een boerenmeid. Het dagelijks leven is doorspekt met serendipiteit (denk aan verliefd worden), goede kunstenaars zijn serendipiteuze wezens (ze leven van verrassende waarnemingen en ingevingen), en grote wetenschappelijke doorbraken als penicilline en röntgenstraling zijn aan serendipiteit te danken. De ontdekking van Amerika is ook een vorm van serendipiteit. Christopher Columbus zocht een alternatieve zeeroute naar India en stuitte op een nieuw, voor Europeanen onbekend continent. Alleen wist hij dit zelf niet, tot aan zijn dood dacht hij in India te zijn beland. Zo kan het ook. Serendipiteit er is veel over te zeggen. Heel veel. Als je Pek van Andel opzoekt in zijn met klimop overwoekerde, zelf vertimmerde boerderij in het afgelegen Noord-Groningse landschap, begint hij aan een monoloog waarmee hij uren kan doorgaan. In de gangen en vertrekken staan kasten vol ordners met voorbeelden soms opgestuurd door een gepensioneerde laborant en internationale literatuur over alles wat maar een beetje met serendipiteit te maken heeft. Van Andel bracht alles in kaart. Hij categoriseerde, destilleerde patronen en trok lessen. Volgend jaar hoopt hij op toevalstreffers te promoveren aan de Rijksuniversiteit in Groningen, waar hij jarenlang als medisch onderzoeker heeft gewerkt. Misschien denkt u: die man is gek. Dan bent u zelf gek. Toen Pek van Andel in de jaren tachtig begon met voordrachten over serendipiteit, kreeg hij eens te horen: hoe kunnen we jouw verhaal serieus nemen als het draait om een woord dat in het woordenboek niet eens voorkomt? Serendipiteit bestaat niet! Daar moest hij iets op verzinnen. Van Dale Hij belde met de redactie van de Van Dale, die de boot afhield. Een woord verschijnt pas in het woordenboek als het publiekelijk wordt gebezigd. Waarop Van Andel zijn contacten inschakelde en er kort daarop een journaliste van de Volkskrant bij hem langskwam voor een interview over het fenomeen. Hij stuurde het resultaat naar de Van Dale en sindsdien is serendipiteit een Nederlands woord. Je zou kunnen zeggen dat Pek van Andel de uitvinder ervan is. Of beter: de vinder. In het Engels bestond het woord al langer, serendipity. Het is afgeleid van een sprookje over de drie prinsen van Serendip (Sri Lanka) die zeer scherp kunnen observeren en opmerkelijke, juiste conclusies trekken. Van Andel stuitte voor het eerst op het vreemde woord toen hij als medisch onderzoeker halverwege de jaren zeventig een boek las over creativiteit. In een Amerikaans wetenschappelijk tijdschrift kwam hij het later nog eens tegen. Hij ging op onderzoek uit. En daar is hij niet mee gestopt. Het mooie is dat het woord staat voor zijn eigen betekenis, zegt Van Andel. Als je het voor het eerst ziet, denk je: wat heb ik nu weer aan mijn fiets hangen!? Een ongezochte vondst. Tenminste, als je er oog voor hebt. Vervolgens is de vraag: wat doe je ermee? Laat je het links liggen omdat het raar is? Of schat je het op waarde? In wezen is dat het betoog van Van Andel. Engelstaligen gebruiken de term losjes. In 2001 verscheen er een romantische film onder de titel Serendipity, over een man en een vrouw die elkaar bij toeval ontmoeten, voor elkaar vallen, maar het lot laten beslissen of ze elkaar weer zullen zien pas dan is het werkelijk meant to be. In de geschiedenis van de kunst leven ook onvergetelijke verhalen, waarvan niet zeker is of ze kloppen, maar die wel illustreren wat toeval vermag. Bij Picasso zou zijn verf op Balpenmoord Bij de balpenmoord (1991) stierf een 53-jarige vrouw. Pas bij autopsie bleek dat een pen via de oogkas in haar schedelholte was gekomen. De la sérendipité Twee jaar geleden schreef Pek van Andel samen met Française Danièle Bourcier een boek over serendipiteit in het Frans. Domgeer Iemand met wie Pek van Andel geregeld optrekt in het lezingencircuit is Matthijs van Boxsel, die De Encyclopedie van de Domheid schreef.

9 Kronkelende wegen dreigen rechte fietspaden te worden. Dagblad De Dinsdag 6 december 2011 Perspectief 9 Serendipiteit: vinden wat je niet zoekt Pek van Andel Prijs voor champagnekurk Pek van Andel is opgeleid als medisch onderzoeker en kreeg in 1992 de Wubbo Ockelsprijs voor zijn champagnekurk -kunsthoornvlies tegen hoornvliesblindheid, die in Noord-India veelvuldig wordt ingezet. zijn geweest, behalve de kleur blauw, waarmee hij maar wat aan ging rommelen, wat zijn befaamde blauwe periode zou hebben ingeluid. En Wassily Kandinsky, de eerste kunstenaar die geheel abstract ging schilderen, zag op een dag een figuratief schilderij van hemzelf op zijn zijkant staan. De afbeeldingen stelden op deze manier niks voor, maar het doek trof hem meer dan anders. Serendipiteit in de liefde en kunst is lastig te duiden. Het gaat dan al snel over noodlot, een hogere macht, of zoiets ongrijpbaars als creativiteit. In de wetenschap en techniek daarentegen kan het zoeken naar de oorzaak van een toevallige waarneming tot revolutionaire inzichten leiden. Van Andel richt zich dan ook vooral op de wetenschap en techniek. Iemand over wie hij niet uitgepraat raakt, is de Brit Alexander Fleming, die onderzoek deed naar bacteriën en bij toeval ontdekte dat op een kweekplaatje een schimmel de rondom gelegen bacteriën had gedood, wat tot s wereld eerste antibioticum leidde, penicilline. Aan de Amerikaan Charles Goodyear kan de verduurzaming van rubber worden toegeschreven, omdat hij een mengsel van rubber en zwavel per ongeluk op een hete kachel morste. Het leidde tot rubber dat niet gevoelig is voor temperatuurschommelingen handig voor autobanden. Rijzende vraag: what s new? Nieuw is dat iemand de moeite heeft genomen de beschikbare voorbeelden van toevalstreffers op het terrein van wetenschap en techniek vooral te inventariseren en daar zinnige dingen over probeert te zeggen. Er is waarschijnlijk niemand op de wereld die zoveel gevallen van serendipiteit kent en daarover zoveel heeft nagedacht als Pek van Andel. Toen hij ermee begon, luidde de kritiek: Van Andel wil van het toeval een methode maken. Eigenlijk is dat inderdaad wat ik gedaan heb, grinnikt hij. Viagra Toegegeven, we moeten het belang van serendipiteit niet overdrijven. Zo wees een onderzoek ooit uit dat 80 procent van de commercieel succesvolle innovaties een antwoord is op een erkend probleem (zoals de pil) en 20 procent min of meer serendipiteus is: een antwoord op een vraag die niet duidelijk leefde. Zo is viagra van origine een medicijn om angina pectoris te bestrijden. Het bleek een bijeffect te hebben. Maar we moeten het belang van serendipiteit evenmin onderschatten. Grote, eerder genoemde doorbraken zijn eraan te danken. En die zijn niet louter toevallig, betoogt Van Andel. Die zijn te danken aan de speelse houding, het scherpe oog, de kennis en kunde, en de werklust van de onderzoeker. Geluk dwing je af, zou Johan Cruijff zeggen. Serendipiteit is als het lopen over een boerenweggetje waar links in de berm een prachtige bloem staat. Herken je die en pluk je haar? Of zie je de bermbloem niet eens? Kan het je wel wat schelen als je over tien minuten een afspraak hebt en je al laat bent? Volgens Van Andel dreigen kronkelende boerenwegen geasfalteerde, rechte fietspaden te worden en hebben we over vijf minuten al een afspraak. De bermbloemen blijven zo ongeplukt langs de weg, tot ze zijn verwelkt. Als Pek van Andel op stoom is, is er geen houden meer aan. Je zou kunnen zeggen dat hij op serendipiteuze wijze monologen voert: als hij onderweg iets moois vindt, gaat hij daarop verder. Het is als praten in hyperlinks. Vindt hij trouwens niet dat internet jonge mensen schoolt in serendipiteit? Je stuit in die parallelle wereld voortdurend op dingen die je niet zocht. Nee, zegt Van Andel, de meeste gebruikers zoeken op internet juist doelgericht. Denk aan Google. En belangrijker: niets van wat je op internet aantreft, is nieuw. Voor jou misschien wel, maar iemand anders had het al bedacht. Anders stond het er niet op. Vergeleken met nieuwe technologische of wetenschappelijke vondsten stelt het weinig voor, wil hij maar zeggen. Van Andel is een heer van stand, hij groeide op in de Twentse upperclass en citeert net zo makkelijk Nietzsche in het Duits als Voltaire in het Frans. Hij strooit met de verbazingwekkendste details over Isaac Newton en Wilhelm Röntgen, wijdt en passant uit over het landschap en bij talloze woorden die voorbijkomen wijst hij op de oorspronkelijke betekenis, meestal in het Grieks of Latijn. Het Engelse maverick komt van Samuel Maverick, een Texaan die vermaard raakte om zijn eigenzinnige geest een ideaal. Maar je zou Van Andel ook een fou littéraire kunnen noemen: iemand die onophoudelijk loopt te freaken op een marginaal onderwerp, en door anderen voor gek wordt verklaard. Gek? Dan wel een gek die als eerste over serendipiteit publiceerde in de British Journal for the Philosophy of Science, erover correspondeerde met Umberto Eco en de eerste versie van zijn proefschrift al klaar heeft liggen: vier dikke banden. Moet iets beknopter, vond zijn promotor. Mateloosheid is Van Andels sterkste kant. Ook zijn carrière is op serendipiteuze wijze verlopen. In de jaren dat hij als oogheelkundig onderzoeker op de Groninger universiteit werkte, diende voor de rechtbank in Den Haag de zogenaamde balpenmoord. Een student kreeg twaalf jaar omdat hij met een kruisboog een balpen door het oog van zijn moeder zou hebben geschoten. Van Andel stelde proefondervindelijk vast hij regelde een lijk bij een collega van anatomie dat de vrouw op deze wijze niet vermoord kon zijn, wat later bijdroeg aan de vrijspraak. En tijdens een congres kreeg hij de inval een man en een vrouw de liefde te laten bedrijven in een MRI-scan, omdat dat nog nooit was gedaan. Hij ontving daar in 2000 de Ig Nobelprijs voor, een Amerikaanse versie van de werkelijke Nobelprijs, voor onderzoek dat lachwekkend is maar ook aan het denken zet. (Een filmpje over de gescande geslachtsdaad is op You- Tube bijna twee miljoen keer bekeken, zie Improbable Research Collection #119). Vastgespijkerd Dezer jaren geeft hij veel voordrachten, voor studenten, docenten en onderzoekers, van Noorwegen tot Portugal, waarin hij pleit voor het op waarde schatten van bermbloemen, het belang van vrij onderzoek, en het koesteren van onderzoekers die hun eigen weg gaan, in plaats van hen te marginaliseren. Een betoog tegen vastgespijkerde plannen, doelen, managers en financiers die het onderzoek in hun greep hebben, maar vaak niet verder helpen. Plannen moet, maar een plan is niet heilig, preekt hij. In wezen is het een les in nieuwsgierigheid, voor in de wetenschap én het leven. Hij citeert daarbij vaak andere giganten, zoals Albert Einstein, die zei: Play is the highest form of research. Verhoogd afleidbaar In zijn studentenjaren werd Pek van Andel verhoogd afleidbaar genoemd. Ik heb van de nood een deugd gemaakt, snap je? Homo ludens Vrij naar Johan Huizinga pleit Pek van Andel voor ernstig spelen. Spelen kan ernst insluiten. Maar ernstig zijn, sluit spelen uit. Ik zoek niet, ik vind De schilder Pablo Picasso schijnt ooit gezegd te hebben over zijn creativiteit: Je ne cherche pas, je trouve.

10 KOOP VANDAAG OP SWEETDEAL.NL SWEETDEAL VAN DE DAG Altijd al in de ring willen staan? Bij Deldasport krijgen jij en 3 vrienden 1 uur kickbokstraining van een professional. Grijp die kans en profiteer van 50% korting. 50,- IN PLAATS VAN 100,- JE BESPAART 50,- 50% KORTING GA VOOR DEZE AANBIEDING NAAR SWEETDEAL.NL HIGHLIGHTS Een uur kickbokstraining voor 4 personen bij Deldasport. Je krijgt professionele begeleiding tijdens een intensieve training. Train in de thuishaven van o.a. Badr Hari. VOORWAARDEN Minimaal 2 personen per sessie. De deal is 6 maanden geldig vanaf de dag van ontvangst. Je ontvangt de voucher de eerste werkdag nadat de deal is afgelopen. SWEETDEAL VAN DE DAG De mooiste (kerst- en nieuwjaars)kaarten bestel je op Maak je persoonlijke fotokerstkaart of kies een kaart uit de collectie. PRINT ANYTHING, ANYTIME AND ANYWHERE Het motto van XA 19,- IN PLAATS VAN 40,- JE BESPAART 21,- 53% KORTING GA VOOR DEZE AANBIEDING NAAR SWEETDEAL.NL HIGHLIGHTS Profiteer van 53% korting op een set van 20 (kerst)kaarten: keuze uit een uitgebreide collectie of extra persoonlijk met je eigen foto. Keuze uit meerdere formaten kaarten (13x13cm of 11x17cm). Alle kaarten worden in full colour gedrukt. Voor uur besteld = de volgende dag in huis! VOORWAARDEN De voucher is geldig t/m 31 december Bij bestelling van meer dan 20 kaarten geldt de voucher als korting op het totale aankoopbedrag. Bij bestelling van een groter formaat kaart, geldt de voucher als korting op het totale aankoopbedrag. Je ontvangt de voucher de eerste werkdag nadat de deal is afgelopen. Alleen te koop op Ontdek XA op xa.nl:

11 Zou er nu dan toch iets bijzonders gevonden zijn? Op 13 december volgt een belangrijke mededeling. Dagblad De Pers Dinsdag 6 december Weten Vraag aan de wetenschap Hoe weten we de diameter van gasreuzen zoals Jupiter? Waar houdt Jupiter op? Vooraanstaande wetenschappers beantwoorden vragen van lezers U heeft een vraag? Ga naar Antwoord van de lezer: Het hangt af van de golflengte waarbij je de omvang meet. Sommige golven dringen dieper door. Als je uitgaat van zichtbaar licht, heeft de aarde een diameter van kilometer. Maar als je met uv- licht gaat meten, wordt een deel van de atmosfeer zo goed als ondoordringbaar, en dan komen daar zo n honderd kilometer bij. (Johan van Meeteren) Hebben ze bij het CERN eindelijk het ontbrekende puzzelstukje van de moderne natuurkunde gevonden?. REUTERS Unidentified Falling Objects treiteren deeltjesversneller #CERN De speurtocht naar het Higgs-boson in het CERN wordt verstoord door mysterieuze deeltjes. Marcel Hulspas De wereld der natuurkundigen stond dit weekend weer bol van de geruchten: heeft het CERN het Higgs-boson gevonden? Het zou zijn gedetecteerd! Op 13 december is er een persconferentie, waarop een belangrijke mededeling zal worden gedaan. Maar of er hard bewijs is... Eerder dit jaar leek het er ook even op dat de natuurkundigen, daar diep onder de Frans-Zwitserse Alpen, het Higgs-boson hadden gevonden. Dat zou wereldnieuws zijn: het gaat immers om dat ene nog ontbrekende puzzelstukje van de moderne natuurkunde. Het deeltje dat aan alle reeds bekende deeltjes die ene cruciale eigenschap toevoegt: massa. Wanneer het Higgs-boson gevonden wordt, betekent dit dat het Standaardmodel voor het verklaren van de inwendige elementaire deeltjes af is. Dan weten natuurkundigen hoe materie in elkaar steekt. Maar die eerste keer bleek vals alarm. Mysterieus Zou er, in de onvoorstelbaar grote hoeveelheid metingen van de afgelopen maanden (de versneller ligt momenteel stil), nu dan tóch iets bijzonders zijn gevonden? Het is in ieder geval te hopen voor de onderzoekers, want de tijd dringt. En ondertussen zijn ze ook op een hardnekkig en mysterieus verschijnsel gestuit. De bundels deeltjes die in de versneller, de Large Hadron Collidor (LHC), worden opgewekt, verliezen soms ineens een deel van hun energie. Op volle sterkte bevatten de bundels, die uit een paar honderd miljard protonen bestaan, enkele honderden Kwh aan energie. De miniemste verstoring is al voldoende om een botsingsexperiment te doen mislukken. De bundels worden namelijk in hun baan gehouden door een uiterst gevoelig afgestemd systeem van supergekoelde magneten, dat bij de minste verstoring automatisch uitschakelt. Dan is er sprake van een beam dump, en moet de bundel opnieuw worden opgebouwd. Wat is Higgs-boson? Het Higgs-boson, ook wel het God-deeltje genoemd, verleent de eigenschap massa aan alle bekende elementaire deeltjes. Het gerucht gaat dat het CERN het heeft gevonden. Waar de bundels tegenaan knallen, is volstrekt onduidelijk. Bij het CERN noemen ze de stoorzenders daarom voorlopig maar UFO s: Unidentified Falling Objects. Volgens sommigen zou het kunnen gaan om stofdeeltjes die in de cirkelvormige versneller zijn achtergebleven. Dat is niet onmogelijk maar wel heel onwaarschijnlijk, omdat men bij het CERN altijd zijn uiterste best doet om de versnellerbuis volstrekt leeg te krijgen en te houden. (Er zit een héél klein beetje waterstofgas in de versneller dat is niet de oorzaak.) Bovendien lijken deze UFO s zich vooral op te houden in de buurt van de injection points, de plekken waar nieuwe deeltjes in de bundel worden gespoten. Botsingen Wat ook opvalt is dat het aantal UFOmeldingen het afgelopen jaar veel groter was dan in Toen waren het er 110; dit jaar zijn er al een paar duizend gevoeld, waarvan overigens maar een klein deel een beam dump veroorzaakte. Opmerkelijk is verder dat het aantal UFO s niet toenam sinds deze zomer, sinds de CERNmedewerkers de energie van de bundel langzaam opvoeren, terwijl ze eigenlijk wel hadden verwacht dat dat zou gebeuren, als het echt om botsingen gaat. Berekeningen suggereren dat de UFO s positief geladen zijn, en daarom door de bundels worden afgestoten. Maar dat is eigenlijk alles wat men over dit mysterieuze fenomeen weet. Zijn het echt verdwaalde stofjes? Of is er sprake van een nog onbekend natuurkundig verschijnsel? Het zou de natuurkundigen een lief ding waard zijn om te weten te komen wat er zo regelmatig in hun bundels opduikt zeker wanneer op de persconferentie volgende week blijkt dat de bewijzen voor het Higgs niet echt hard zijn, en de speurtocht in het voorjaar van 2012 gewoon weer verder gaat. Dat wordt het laatste jaar; daarna wordt de LHC voor meerdere jaren uitgeschakeld wordt het jaar van de waarheid. Daphne van der Stam, planeetonderzoeker bij ruimteonderzoeksinstituut SRON: Bij het opmeten van de aarde kijk je alleen naar het vaste deel; de atmosfeer telt niet mee. De atmosfeer van Jupiter telt wél mee omdat het vaste deel van de planeet niet te zien is. Er zit geen scherpe grens aan een atmosfeer. Meestal wordt de atmosfeer daarom meegeteld vanaf een druk van ongeveer 1 bar, de gemiddelde luchtdruk op aarde. Het is niet precies bekend waar in Jupiters atmosfeer de druk 1 bar is. Maar omdat Jupiter zo ontzettend groot is (een diameter van ongeveer km), maakt die onzekerheid niet veel uit voor de meting. Meer lezersantwoorden op Volgende week: Kun je, zoals Hans Brinker, een dijkdoorbraak voorkomen door je vinger (of iets anders) te steken in het gat waar het eerste water doorheen lekt? Weet u het antwoord? Mail naar vraagteken@depers.nl. Meer lezersantwoorden op Vraagteken wordt mogelijk gemaakt door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, de nationale wetenschapsfinancier. Gesignaleerd Ramsj Verzet, evolutie en de macht van geld Verzet uit de verte Tijdens de Tweede Wereldoorlog probeerde Radio Oranje het Nederlandse volk een hart onder de riem te steken en voor te bereiden op de bevrijding. Maar hoe ver durfde men vanuit Londen te gaan, en wat was het effect van de zender? Een fascinerende studie naar de vaderlandse propaganda. Onno Sinke Verzet vanuit de verte 6,90 euro De wereldreis van Darwin De ontdekkingsreis van de Beagle was voor Charles Darwin de ervaring die zijn verdere leven zou bepalen. Hij zag met eigen ogen hoe evolutie het leven had gevormd. Zijn verslag is een spannend reisverhaal én het verhaal van de grootste wetenschappelijke revolutie van de afgelopen eeuwen. Charles Darwin De reis van de Beagle (geïllustreerde editie) 9,95 euro Opmerkelijke historie Geld regeert de wereld. Wie dat nog niet doorheeft, doet er goed aan dit boek te lezen. Niet het geloof, niet de wapens, maar geld is de kracht die wereldrijken maakt. En breekt. Niall Ferguson Het succes van geld 15,00 euro Ramsj gesignaleerd bij Libris, Servetstraat, Utrecht: Hangt boven het hoofd Een beetje regenwolk zweeft weliswaar geruisloos hoog boven de aarde, maar weegt altijd nog ongeveer honderd ton aan waterdamp. Schep uit de oceaan Een fikse storm vervoert 200 tot duizend megaton water, en verspreidt die massa over een oppervlakte van honderd bij duizend kilometer. Vele kleintjes maken een grote Wolken bestaan niet uit waterdruppels en ook niet uit stoom, maar uit een mistige nevel met druppels niet groter dan tienden van millimeters.

12 12 Dagblad De Pers Dinsdag 6 december 2011 ENJOY AND DO GOOD Column Eenvoudige keuze W elke zorgverzekering sluit je nu eigenlijk af als je wat bewuster leeft? Als ik jou was, zou ik kiezen voor de ONEforONE Zorgverzekering: een hoge groepskorting voor een goed pakket verzekerde zorg voor jezelf, en tegelijkertijd help je een weeskind in Tanzania aan een goede zorgverzekering. Eén op één. Na een jaar praten, vergelijken en onderhandelen kwamen wij uit op OHRA, de zorgverzekeraar die de beste prijskwaliteitverhouding biedt. Ook volgens Independer.nl overigens. Als je via ONEforONE deze zorgverzekering van OHRA afsluit, bespaar je tot 200 euro per jaar doordat je gebruik kunt maken van onze collectieve korting. En met je overstap help je ook een weeskind in Tanzania aan een zorgverzekering. Deze dekt dan de kosten van de behandeling van de meest voorkomende ziektes, zoals malaria, longontsteking en diarree. Een dubbel goede deal. Wouter Durville Oprichter ONEforONE Groene scooters #ESFA In Rotterdam is de eerste elektrische scooterfabriek geopend waar mensen die weinig kansen hadden op de arbeidsmarkt via leerwerktrajecten aan de slag kunnen gaan. De Electric Scooter Factory (ESFA) Rotterdam combineert duurzaamheid met een sociaal programma en werkgelegenheid. Redactie De Betere Wereld Rotterdam Elektrische tweewielers zijn stil en schoon. Met de elektrische scooters geen benzinegeuren en knetterende motoren. Door de stilte van de elektrische tweewielers kan je cruisend door de binnenstad, zonder overlast te veroorzaken. Het opladen van de elektrische tweewieler gebeurt op dezelfde manier als bijvoorbeeld je mobieltje of je laptop. s Nachts plug je deze aan de lader in het stopcontact, zodat je elektrische tweewieler s ochtends opgeladen voor je klaar staat. 99 procent van de in Nederland verkochte elektrische scooters wordt geproduceerd buiten de EU, vooral in Aziatische landen. De marktleider in Nederland, QWIC, kiest bewust voor de stap naar de havenstad: Door te kiezen voor Rotterdam boeken we winst in efficiëntie, productkwaliteit én transportkosten. Bovendien investeren we in de mensen die zorg dragen voor de productie. Mooier kan het niet! aldus Michiel Hartman, mede-oprichter van de producent. Na een opstartfase van anderhalf jaar gaat QWIC in de Electric Scooter Factory (ESFA) Rotterdam ruim elektrische scooters per jaar assembleren. De ESFA gaat jaarlijks 50 deelnemers opleiden tot arbeidskrachten die begeleid worden bij het vinden van een arbeidsplaats. Gezonder, schoner, sterker Wethouder Duurzaamheid, Binnenstad en Buitenruimte Alexandra van Huffelen is trots op de samenwerking: Met de productielijn van QWIC wordt invulling gegeven aan de Rotterdamse ambitie de stad groener, gezonder, schoner én economisch sterker te maken. Een perfect voorbeeld van de Rotterdamse aanpak op het gebied van duurzaamheid. Ondernemers, stichtingen en jongeren werken samen aan duurzame en innovatie oplossingen op het gebied van mobiliteit! Taco Anema, mede-oprichter van de fabrikant: Wij geloven dat elektrisch rijden de huidige problemen van congestie, lokale vervuiling maar ook CO 2 -uitstoot sterk kan reduceren. Door middel van innovatieve elektrische fietsen We voorzien in een duurzame mobiliteitsoplossing. Taco Anema is trots op zijn elektrische scooters. Met de elektrische tweewieler kan je door de stad rijden zonder overlast te veroorzaken. en scooters voorzien we in een duurzame mobiliteitsoplossing. Volgens Hartman en Anema onderscheidt hun bedrijf zich voor de moderne stadsbewoner door e-scooters en elektrische fietsen te produceren die niet alleen duurzaam zijn, maar ook cool zijn om te rijden. En met ruim 400 dealers in Nederland, België, Frankrijk en Duitsland beschikken zij over een uitstekend netwerk zodat er altijd een vakhandel bij de rijder in de buurt is. Mail & Win je gegevens en jouw motivatie waarom je wilt winnen naar qwic@debeterewereld.nl én Like DeBetereWereld op Facebook of volg ons op Twitter om kans te maken op de Emoto Streetcity, de elektrische scooter van QWIC (exclusief kentekenkosten). volg ons via of kijk op Facebook en YouTube. Médoc Cru Bourgeois Superstunt met klassieker uit de Bordeaux Unieke kans! We hebben een waanzinnige superstunt voor u bemachtigd: Château Blaignan Médoc Cru Bourgeois. Deze klassieke topwijn staat internationaal zeer hoog aangeschreven. De druivensoorten die in de Médoc worden gebruikt zijn voornamelijk de Cabernet Sauvignon en Merlot. Hierdoor ontstaan wijnen met een pittig, kruidig maar ook fluwelig karakter. Deze wijnen kunnen zeer lang worden bewaard wat vervolgens wordt beloond met een grote mildheid en een fijn bouquet. Wij hebben een schitterende Médoc Cru Bougeois voor u gevonden. Een schitterende kans om uw wijncollectie aan te vullen met een klassieke topwijn. Château Blaignan - Médoc Cru Bourgeois 2007 Rijke en elegante houtgerijpte Médoc Cru Bourgeois met veel rood fruit. In de geur intense indrukken van bessenfruit en vanille. De smaak is vol en rond met veel kruidige nuances en aangename tannines. Lange en aangename gebalanceerde afdronk met impressies van bessenfruit en iets rokerig. Deze prachtige wijn heeft een houtlagering gehad van 16 maanden. Mis en Bouteille au Château. Serveren op C bij rood en witvlees, lam en diverse kazen. Nu al heerlijk om van te genieten. Adviesprijs 11,90 Lezersprijs 6,95 Betalen en bezorging De levertijd bij bestelling met de onderstaande bon is 10 werkdagen.levertijd bij bestelling via onze webwinkel is 5 werkdagen. Vanaf vier dozen betaalt u geen verzendkosten. Bij minder dan vier dozen draagt u 5,95 bij. Bij vragen over uw bestelling kunt u bellen met de Klantenservice op telefoonummer: ( 0,45 per gesprek). Het is helaas niet mogelijk uw bestelling telefonisch of per door te geven. Bon Médoc Cru Bourgeois Hierbij bestel ik: (aantal) x dozen (6 flessen) Château Blaignan 2007 à 6,95 per fles. VOORLETTERS VOORNAAM NAAM M V ADRES HUISNUMMER POSTCODE PLAATS TELEFOON GEBOORTEDATUM Hierbij machtig ik Buckaroo Payment Service om i.o.v. Wegener NieuwsMedia BV eenmalig het verschuldigde bedrag af te schrijven. BANK-/GIROREKENING HANDTEKENING Stuur de volledig in blokletters ingevulde bon in een envelop naar Webwinkel, ovv Wijnen, Postbus 1090, 5004 BB Tilburg. depers.nl/webwinkel categorie wijnen De Pers gaat zorgvuldig om met persoonsgegevens. Op alle informatie die u aan ons verstrekt is de Wet Bescherming Persoonsgegevens van toepassing. In het colofon van de krant en op treft u nadere informatie aan.

13 Op maandag In business Media Entertainment Lifestyle Door Mark Koster, Maarten Bloem en Persis Bekkering Dagblad De Pers Dinsdag 6 december Column Mark Leenards Eenheid in Europa? Joost Ritman in zijn Bibliotheca Philosophica Hermetica in de Jordaan. FRISO KEURIS / HOLLANDSE HOOGTE Ritman heropent zijn geplaagde bibliotheek #Bieb Na een jaar vol ellende gaat de historische bibliotheek van ondernemer Joost Ritman weer open. Zonder de belangrijkste boeken en zonder staf, dat wel. Stefan Vermeulen/Follow The Money Een paar maanden geleden leek het nog onmogelijk, maar mer Joost Ritman (70) ooit rijk geworden met de verkoop van plastic vliegtuigbestek heeft het toch voor elkaar. Zijn wereldvermaarde Bibliotheca Philosophica Hermetica gaat op 16 december weer open. Wouter Hanegraaff, hoogleraar Geschiedenis van de Hermetische Filosofie aan de Universiteit van, geeft op die feestelijke dag een lezing in de bibliotheek aan de Bloemstraat in de Jordaan. Voor mijn studenten is dit een geschenk uit de hemel, zegt Hanegraaff. Van over de hele wereld komen al jaren studenten naar voor deze bibliotheek. Het afgelopen jaar stonden ze voor een dichte deur, dit lijkt me dus goed nieuws. Toch is Ritmans bibliotheek behoorlijk gehavend. Een groot deel van zijn meest waardevolle werken is afgelopen jaar door Sotheby s in Londen geveild, nadat Ritman een miljoenenlening van het veilinghuis niet kon terugbetalen. Een ander deel, enkele duizenden werken die door het Rijk worden aangeduid als de kerncollectie, verhuisde gedwongen naar de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Die boeken zijn eigendom van de overheid, en volgens goed ingevoerde betrokkenen is het Rijk niet van plan die boeken ooit weer door Ritman te laten beheren. Een woordvoerder van staatssecretaris Halbe Zijlstra (Cultuur) wil zover niet gaan, maar laat wel weten dat er momenteel geen aanleiding is om de boeken terug naar te verhuizen. Tweede probleem: toen Ritman eind vorig jaar in financiële problemen kwam, ontsloeg hij noodgedwongen zijn hele staf. Er is voorlopig dus niemand in dienst om de collectie te beheren. Ik heb de indruk dat de familie Ritman dat eerst zelf oplost, zegt Hanegraaff. Wat bezoekers straks wel kunnen zien, zijn de historische werken die Ritman op het nippertje wist te redden uit handen van de Friesland Bank, die de boeken in beslag had genomen. Volgens ingewijden kocht Ritman dat deel voor zo n 3 miljoen euro terug van de bank. Hanegraaff: Dat is geen dode mus, hoor. Het is nog altijd een indrukwekkende collectie. Z Christie s toont humor met crisisborden Veilinghuis Christie s is meestal een heel serieus bedrijf, maar af en toe mag de ironie de boventoon voeren. Zo veilen ze op woensdag 14 december drie satirische crisisborden, vervaardigd ten tijde van de zogenoemde South Sea Bubble, de beursinstorting, van De keramieken bordjes met spotteksten zullen naar verwachting meer dan euro opleveren. omaar een paar belangrijke gebeurtenissen van afgelopen week: De beurzen stegen in één week 10 procent. De grootste stijging werd behaald op de dag dat centrale banken van over de hele wereld ingrepen op de geldmarkt. Maandag reageerden de markten al positief op geruchten over een steunpakket van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Andere positieve stimulansen voor de Europese beurzen waren een positief Amerikaans banencijfer en Chinese maatregelen om de lokale economie te stimuleren. Ziet u het verband? Europese beleggers zijn schijnbaar niet langer bezig met de feitelijke problemen op ons continent, maar zien de eurocrisis inmiddels als een probleem van de hele wereld. Dat is deels terecht. Een Europese bankencrisis, die afgelopen maand dichterbij was dan ooit, levert ook onze handelspartners Amerika en China ernstige problemen op. Ingrijpen van het relatief onafhankelijke IMF is de minst politiek gevoelige oplossing en garandeert enige begrotingsdiscipline. De achterliggende problemen verdwijnen daarmee echter naar de achtergrond. Allereerst natuurlijk de enorme schulden, die na het eventuele opkopen door het IMF of de ECB nog niet zijn verdwenen. Veel landen betalen na steunmaatregelen bovendien nog steeds een hogere rente dan in de afgelopen tien jaar. De structurele problemen, zoals vergrijzing, hoge lonen en politieke polarisatie, komen bijna helemaal niet aan bod. De sterke landen, zoals Duitsland en Nederland, blijven ondertussen wel hameren op begrotingsdiscipline, maar hoe realistisch is dat met een munt waarvan de waarde grotendeels afhangt van de situatie in de sterke landen? Hoe moeten Griekenland, Italië en Spanje ooit weer competitief worden zonder een investerende overheid en zwakke munt? Tucht en orde zou volgens onze politici moeten leiden tot meer eenheid in Europa. Maar hoe zit het dan met elkaar helpen? Mark Leenards is fondsmanager van het SBS Global Equity Fund. Volgt u m nog? De Saab-soap, deel zoveel De Saab-soap met Victor Muller in de hoofdrol gaat verder. In oktober was er nog een reddingsplan gepresenteerd waarin de Chinese firma s Pang Da en Youngman alle aandelen zouden overnemen, maar nu stapt die eerste eruit en neemt een Chinese bank een (minderheids)belang in het moederbedrijf samen met Youngman, blijkt uit een persbericht. Wordt vervolgd, dus. Persis Hilton Bedgeheimen van Patricia Paay Tom Sauer roeit oceaan over voor Johan Cruyff Foundation ature is een kleine subcategorie in de pornografie. Voor Mde niet-kenners: omgekeerde pedofilie. Niet strafbaar, wel ranzig, want oud, vlezig en lillend. Patricia Paay, 62 jaar nog maar, mag graag naar keiharde liefdesbeelden kijken, bekende ze, waarmee ze voor de zoveelste keer bewees nog schaamtelozer te zijn dan we vreesden. Paay vertelt dat ze nog veel lol beleeft tussen de lakens en dat ze in de mature wereld dus nog prima mee kan. Waarom? Een klein kontje en grote borsten. Sauer junior is een zeeman Tom Sauer, zoon van mediatycoon Derk Sauer, is een kleine durfal. Hij gaat met schoolmaat Tom de oceaan overroeien. Hij bevindt zich nu op een eiland nabij de Azoren en wil het wereldrecord oceaanroeien verbeteren. Op de website taliskerwhiskeyatlanticchallenge.com (slimme sponsortruc) staat hij met een peddel in zijn hand. Team Tom wil geld ophalen voor de Johan Cruyff Foundation om ook in Rusland, waar Tom Sauer opgroeide, trapveldjes op te zetten. BNN vertoont vedettegedrag Nou, BNN en Rick Engelkes Productions, kunnen we morgen in Tilburg nog kijken naar theatertour van Spuiten en Slikken of blijft het een besloten training alleen voor betaald publiek? Zaterdag startten de voorbereidingen voor de tour in regenachtig Beverwijk, maar daar werd MSM geweigerd omdat we ons niet tijdig en netjes hadden aangemeld. Een productiedame vond het allemaal te precair. Idioot gedoe. Zelfs de gemiddelde voetballer heeft nog het fatsoen om iets te vertellen als hij slecht speelt? En dat is niet eens ons belastinggeld. BEL NU: DE LEKKERSTE TIENERS LIVE (18+) (0,8pm) AMATEURTJES ZOEKEN JOU! Bel LIVE! Obama eert Streep President Obama heeft zondagavond de Honors uitgedeeld aan artiesten, onder wie Meryl Streep, Sonny Rollins en cellist Yo-Yo Ma. Xzibit doet t weer Is dit goed nieuws? Rapper Xzibit werkt aan een nieuw album, aldus een hiphopblog. De titel luidt Napalm. Anouk politiek correct We vonden Anouk nooit echt politiek correct, maar op Facebook sprak ze zich gisteren uit tegen Zwarte Piet. Malle Piet, suggereerde ze.

14 14 Dagblad De Pers Dinsdag 6 december 2011 Je moet verkiezingen organiseren op de werkvloer. Bram Eidhof Onderzoeker bij de DenkTank #DenkTank De FNV wil zich opheffen en opgaan in een nieuwe vakbond. Laten de bobo s snel advies inwinnen bij de DenkTank van jonge wetenschappers. Zij hebben al een plan klaarliggen. Hier zijn ze, de nieuwe vakbondsbestuurders! Mark Koster/Follow The Money Beste Agnes Jongerius, nu uw vakbond zich gaat opheffen en u op zoek moet naar een nieuwe FNV, is het misschien beter om zo snel mogelijk naar het Science Park in de se Watergraafsmeer af te reizen. Daar heeft een groep universitaire bollebozen drie maanden nagedacht over hoe de Nederlandse werknemer zich beter zou moeten verenigingen. Zoals u zelf inziet is de huidige situatie niet meer houdbaar. De oudere werknemers willen hun verworven rechten niet opgeven dat zijn de gestaalde grijze kaders die u zo dwarszitten. Aan de andere kant is uw vakbond, die werd opgericht toen er nog echte arbeiders waren, een orgaan van bijna-bejaarden. Jongeren herkennen zich niet meer in uw vertegenwoordigers. Dat u inziet dat het waanzin is om in de huidige vorm door te ploeteren is prijzenswaardig, maar nu geen fouten maken! Studenten DenkTank De Stichting Nationale DenkTank 2011 is een mede door consultant McKinsey gesponsorde groep studenten die nadenkt over economische en sociale vraagstukken. Dit jaar was de opdracht Werken van de Toekomst. Na interviews met experts, enquêtes, bezoeken aan organisaties en een literatuurstudie kwamen ze tot de conclusie dat Nederland 20 procent meer zou kunnen produceren als we de arbeidsmarkt aanpassen. Voortrekken Studenten en promovendi van De Stichting Nationale DenkTank, die volgende week een rapport presenteert over de arbeidsmarkt (we kunnen 100 miljard meer verdienen als we nuchter nadenken), hebben de vertegenwoordiging van vakbonden op de werkvloer onderzocht. Oudere werknemers worden zinloos veel voorgetrokken. Bram Eidhof, een van de onderzoekers bij de DenkTank: In 2005 constateerde de Commissie Gelijke Behandeling al dat er in cao s geen onderscheid tussen werknemers gemaakt kan worden, behalve in nachtdiensten. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat nachtdiensten het bioritme van oudere werknemers verstoren. Voor de rest is er geen aanleiding om op basis van leeftijd te differentiëren. De wetenschapper geeft toe dat deze uitspraak een bom legt onder veel cao s en het huidige vakbewegingsbestel. Samen met Eerke Steller (ze voltooide een master in Public International Law) deed hij research naar de representatie van vakbonden. Wat opvalt uit hun studie is dat de leeftijdsverhouding bij de vakbeweging schever is dan de toren van Pisa. En dat oudere vakbondsleden de inhoud van het loonstrookje voor de rest van Nederland bepalen. Ongeveer 70 procent van alle werknemers valt onder een bedrijfstak-cao die door een vakbond is afgesloten, zegt Steller. Maar een kwart van de werknemers voelt zich nog vertegenwoordigd door deze vakbondsbobo s. Onder jongeren onder 35 jaar is dat nog slechts 13 procent. Uit het rapport: Op dit moment hebben niet-leden van vakbonden formeel geen inspraak. In enkele bedrijfstakken is slechts een op de tien werknemers lid van een vakbond. Dat kan zo dus niet langer. Steller: Vakbonden hebben zeker een functie, maar ze moeten moderniseren. Bovendien ziet die solidariteit, jong helpt oud, er toch een beetje vreemd uit als je naar de loonstrookjes kijkt. Jongeren staan historisch gezien meer salaris af aan voorzieningen, maar dat begint met al die pensionerende oudjes wel gênant te worden (zo dragen 35-minners per jaar per persoon bij aan de ABP-VUT regeling, terwijl de 50-plussers slechts euro ophoesten). De DenkTank-onderzoekers komen met een paar vertrouwde oplossingen, maar ook met twee radicale. De eerste is al vaker gelanceerd: CAO à la carte. In ons land is het bijna onmogelijk als werknemer flexibel te kiezen tussen arbeidsvoorwaarden, aangezien 95 procent van de sector- CAO s dat niet toelaat. Het rapport: Dit betekent dat dezelfde arbeidsvoorwaarden gelden voor bijvoorbeeld een 30-jarige moeder en een 50-jarige grootvader die beiden werkzaam zijn in dezelfde branche, terwijl zij verschillende behoeften hebben. Maak die CAO s flexibel. Onrechtvaardig? Helemaal niet, constateert Eidhof. Uit onderzoek blijkt dat 94 procent van de ouderen zelf ook wel minder wil verdienen op latere leeftijd, mits ze meer vrijheid krijgen bij de invulling van hun werk. We moeten toe naar remotie, een term die in België al gebruikt wordt, zegt Steller. Democratie! Ondanks haar weinig populistische taalgebruik, doorbreekt ook zij een taboe. Remotie is een eufemisme voor demotie, zegt ze, wat zoveel betekent dat ouderen niet meer, maar minder gaan verdienen. Eidhof: Het loongebouw is merkwaardig geconstrueerd. Op het moment dat je het Bram Eidhof en Eerke Steller constateren dat vakbonden moeten moderniseren. FOTO S: KLAAS JAN VAN DER WEIJ meeste geld nodig hebt, moet je nu het meeste afstaan aan volgende generaties. Terwijl je later in je carrière, als je kinderen uit huis zijn, veel minder kosten maakt. De hoge kosten die werkgevers voor oudere werknemers maken, belemmeren ook dat werkloze ouderen weer een baan krijgen. Dan de laatste oplossing: meer democratie! Werknemers moeten hun eigen vertegenwoordigers kiezen. Dat is nu onmogelijk. De vakbondbobo s hebben een monopoliepositie, omdat het oprichten van een nieuwe vakbond, die als enige een CAO kan afsluiten, veel tijd en geld kost. Eidhof: Je moet verkiezingen organiseren op de werkvloer. De vraag is of de grijze mannen van Jongerius dan nog steeds mogen bepalen hoe de salarissen eruitzien. Eidhof kijkt naar Steller: Misschien wordt het tijd dat wij eens actief worden. Slaap zacht André van Duin heeft twee voorstellingen in het se DeLaMar afgezegd, omdat zijn keeltje rust moet houden. Hup Adele Het album 21 van Adele heeft in Engeland een record gevestigd: het is het bestverkochte album van deze eeuw. Ze worden groot Oh Oh Cherso-boys Sterretje en Matsoe Matsoe hebben een eigen tv-programma bedacht en bij Eyeworks gepitcht, vertelden ze in Koffietijd.

15 Niemand schrijft erover, dus ik dacht: laat ik het maar doen. Amanda Hocking Schrijfster Trollen zijn gewoon anders Dagblad De Pers Dinsdag 6 december LezenUit & thuis Dvd Borgen West Wing in Kopenhagen #E-books Niemand wilde de fantasyboeken van Amanda Hocking uitgeven. Ze deed het zelf en is inmiddels miljonair. Nick Duerden Vorige maand verkocht de onbekende Amerikaanse schrijfster Amanda Hocking haar miljoenste boek voor e-reader Kindle. Daarmee bevindt Hocking zich in een select gezelschap. Slechts elf andere schrijvers verkochten meer dan één miljoen e-books voor het Kindle-systeem. Dat Hocking tot deze eliteclub is toegetreden, is extra opvallend omdat ze haar boeken zelf uitgeeft en alleen e-books op haar naam heeft staan. Haar eerste echte boek ligt begin volgend jaar in de boekhandel. De 27-jarige Star Wars-fan uit Minnesota heeft sinds maart 2010 al tien fantasyboeken voor jongvolwassenen gepubliceerd, allemaal over zombies, vampiers en trollen. Waarom trollen? Ik vond trollen eerst een beetje eng, geeft ze toe. Maar toen ze tijdens haar research ontdekte dat trollen ook knap kunnen zijn, viel het kwartje. Trollen zijn gewoon anders. Ik dacht: niemand schrijft erover, dus laat ik het maar doen. Hocking begon op haar 17e met schrijven. Na keer op keer te zijn afgewezen door uitgeverijen speelde ze met de gedachte te stoppen met schrijven, maar ze vond inspiratie in een YouTube-filmpje waarin Mark Hoppus van punkband Blink182 zijn fans aanraadt hun dromen na te jagen. En dat deed Hocking. Haar eerste boek, over een 17-jarig meisje dat verliefd wordt op vampier-broers, zette ze in de lente van 2010 online. Binnen een dag had ze vijf boeken verkocht, aan het eind van de maand 36. Ik dacht: 36 boeken, dat is overweldigend. Ik ga de wereld veroveren. Tegenwoordig verkoopt ze gemiddeld e-books per dag. Over een boek doet ze twee, drie weken. Ze kosten tussen de 99 dollarcent en 2,99 dollar. Haar omzet in achttien maanden? Zo n twee miljoen dollar. Ondanks dat ze zichzelf heeft bewezen als zelfstandig uitgeeffenomeen, tekende Hocking eerder dit jaar een contract ter waarde van twee miljoen dollar bij een traditionele uitgever. Om een miljardenauteur te worden, zegt de verlegen schrijfster, moet je bij de Walmart liggen. The Independent Dirk Koppes S oms treuzelt de werkelijkheid een beetje en marcheert de verbeelding voorop. Ile Thorning-Schmidt mag dan twee maanden geleden, op 3 oktober, de eerste vrouwelijke premier van Denemarken zijn geworden, in fictieland had ze al een voorloper in het personage Birgitte Nyborg. In de tv-serie Borgen wint die onverwacht de verkiezingen met haar middenpartij (soort D66) en moet plotseling het Deense Torentje (een burcht - borgen) beklimmen. Als de makers van Killing een politieke tiendelige serie produceren, dan kun je rekenen op ingewikkelde plotlijnen, realistische kijkjes achter de schermen en de menselijke zwakheden in al zijn zwart-wittinten. Deze keer geen politieserie maar West Wing in Kopenhagen. Al in de eerste aflevering wordt er gelekt over foute declaraties van de vorige premier, sluiten Birgitte Nyborgs spindoctor en een televisiejournaliste dealtjes en gedragen de Groenen zich net zo ongegeneerd machtsbelust als hun rechtsradicale tegenstanders. Idealisten bestaan amper in de serie. Alleen Nyborg probeert met de moed der wanhoop haar oude idealen te verwezenlijken. Elke aflevering wordt ze weer met een nieuw probleem geconfronteerd, waardoor ze steeds meer van haar goede intenties moet laten varen en machtspolitiek moet bedrijven. De makers van Borgen willen verder kijken dan de makkelijke constatering dat alle politici koude cynici zijn. Daarom krijgen we uitgebreid het gezinsleven van Nyborg in beeld. Aanvankelijk steunen man en twee kinderen haar en doet papa zelfs een stapje terug in zijn loopbaan. Maar een premier werkt 24/7 en langzamerhand slaat de emotionele slijtage toe. Dat kan alleen maar slecht aflopen. Helaas gaat de nadruk op het gezin vervelen en krijgt de serie onbedoeld de contouren van een chique soap. Het niveau van Killing wordt dan ook niet gehaald, maar als realistische afschildering van het politieke bedrijf slaagt Borgen volledig. Lumiére (distributie) Borgen Mooie karakters, verstrengeling politiek en media. Te veel goedmaakscènes tussen premier en haar man. Amanda Hocking verkoopt gemiddeld 900 e-books per dag, over zombies, vampiers en trollen. AP Britse kinderen bezitten vaak geen enkel boek Londen Een op de drie Britse kinderen bezit geen enkel boek, becijferde de National Literacy Trust op basis van een uitgebreid onderzoek. Dat komt neer op vier miljoen kinderen in Groot-Brittannië. Dat is een forse stijging ten opzichte van eerder onderzoek: het aantal kinderen tussen 8 en 16 jaar oud dat geen boek bezit, is in zeven jaar verdrievoudigd. Jeugdboek 50 Cent komt naar Nederland Uitgeverij Pimento heeft de rechten verworven van het jeugdboek van rapper 50 Cent. Zijn boek, Playground The Mostly True Story of a Former Bully, verscheen onlangs in de VS en kreeg veel lovende reacties, met name omdat zijn protagonist een pestkop genaamd Butterball duidelijk uit autobiografische ervaringen is opgetrokken. Stephan Enter overwint de tijd #Grip Stephan Enter schreef een superieure tijdloze roman over de tijd. En over een vriendenviertal bergbeklimmers. Dirk Koppes Klassieker kan het uitgangspunt van een roman bijna niet zijn: in Stephan Enters Grip kijken vier personages na twintig jaar terug op een mysterieus voorval uit hun studententijd. De lezer krijgt vanuit vier verschillende gezichtspunten het verleden voorgeschoteld en mag zelf een versie construeren. Denk aan Kurosawa s film Rashomon, waarin de rechter een moord oplost aan de hand van uiteenlopende getuigenissen. In het begin van Grip formuleert vriend Vincent het zo: Wanneer je twee geleefde dagen van twee mensen naast elkaar legde, zou blijken dat beide ervaringen weliswaar volgens de klok dezelfde vierentwintig uur hadden geduurd maar in de psyche zou zich iets volkomen anders hebben afgespeeld (...) dat wat de een als groen ziet, door de ander heel goed als blauw kan worden gezien en dat je daar nooit achter komt en dat was de oorzaak van de fundamentele eenzaamheid van de mens. Gelukkig is Stephan Enter een veel te goede schrijver om zich tot dit cliché te beperken. Van het bergbeklimmersvriendenclubje blijken Vincent, Paul, Martin en Lotte niet evenredig aan bod te komen. Enter laat Lotte uiteindelijk zelfs helemaal niet aan het woord komen. Dan stapt de geroutineerde lezer over op scenario twee: drie mannen die terugdenken aan hun studententijd, toen ze samen bergen beklommen en alle drie verliefd waren op Lotte. Tijdens een tocht door het Noorse Lofonen barstte de bom en bleef Martin als gelukkige winnaar achter met Lotte. Wederom kiest de auteur, die door velen als erfgenaam van W.F. Hermans en (daarisieweer) Mulisch wordt bestempeld, niet voor de makkelijke weg. De lezer krijgt geen kant-en-klare oplossing. Uiteindelijk is het Enter niet te doen om een reconstructie van wiewil-het-doen-met-wie. Het centrale thema is het denken over tijd. We volgen Paul en Vincent met de Eurostar onderweg naar Martin en Lotte. Subtiel springt Enter heen en weer in de tijd en laat hij zijn personages nadenken over hoe het is om twintig jaar na dato terug te kijken op hun jeugd. Grip is een tijdloze roman in fantastisch geformuleerde volzinnen. Kraakhelder en toch vol empathie. Cijfer 1815 Tekenjaar Zoveel portretten zijn er niet van Jane Austen, dus is het bijzonder dat er een nieuwe tekening van haar is opgedoken, gemaakt rond Henning Mankell: Breivik is zeer ziek Misdaadauteur Henning Mankell (63) vindt dat de Noorse massamoordenaar Anders Behring Breivik ontoerekeningsvatbaar is. Een mens die tot zoiets in staat is, moet ergens wel gek zijn, zo zegt de Zweedse auteur in een interview. Mankell noemt Breivik zeer ziek en vindt het beter om hem levenslang in een instelling te plaatsen. Willy Vandersteenprijs voor Michiel van de Pol De tweede Willy Vandersteenprijs, die het beste Nederlandstalige stripalbum van de voorbije twee jaar bekroont, is voor de Nederlandse stripmaker Michiel van de Pol (1965). Hij wint de prijs voor het autobiografische album Terug naar Johan uit 2010 en krijgt euro. Als winnaar volgt hij de Vlaming Brecht Evens op. Moord en brand Vier filmmaatschappijen willen aan de gang met het boek De moord op Marietje Kessels, dat verscheen bij uitgeverij Nieuwland. E-Paddington Beertje Paddington wordt als e-book uitgegeven. Auteur Michael Bond heeft daarvoor toestemming gegeven. Kom er maar in, Gerrit! Gerrit Komrij grapt op Facebook: Percentage analfabeten in Marokko 34 procent. Dat steekt nog gunstig af tegen Nederland.

16 16 Dagblad De Pers Dinsdag 6 december 2011 Uit & thuis Video gids Immortals: te donker om goed te zien #DownloadVanDeDag Torrents komen in allerlei vormen en maten voor. Van slechte cameraversies waarbij je alsnog tegen achterhoofden aan zit te kijken tot haarscherpe kopieën van dvd s. De populairste vorm is de screener. Dat zijn films die makers voor de première naar recensenten en distributeurs sturen, waarna al snel een kopie online verschijnt. Meestal is een screener dus een spiksplinternieuwe film van goede kwaliteit, maar bij Immortals van regisseur Tarsem Singh is er wat misgegaan. De film heeft ontzettend slecht geluid en zulk donker beeld dat je niet ziet wat er gebeurt. Dat is jammer, want Immortals moet het niet hebben van een sterk De Advocatenclub #Teruggevonden De advocatuur spreekt tot de verbeelding. Het hele scala aan series, soaps, documentaires en films die er over deze beroepsgroep zijn gemaakt spreekt boekdelen. In De Advocatenclub, een programma uit 2010 dat je kunt vinden op uitzendinggemist, gaat het om de sociale advocatuur, dus over mensen die geen geld hebben voor een eigen advocaat. Het kantoor dat wordt gevolgd, wordt bemand door vier piepjonge advocaten, van wie de jongste nog maar 24 is. En hoewel ze echt heel serieus met hun beroep bezig zijn, sprankelt de speelsheid van twintigers nog door hun hele carrière. Ze zijn zelf eigenlijk nog net zo onder de indruk van de statigheid van de De Pers digitaal verhaal of een spannend plot. Deze film draait om mooie beelden en daar blijft in de download maar weinig van over. Wie de actiefilm echt wil zien, moet dus naar de bioscoop voor de 3D-versie. Wie met (veel) minder genoegen neemt, vindt op internet de torrent. Jorien Beukers rechtszaal als hun cliënten. Of het nu gaat om zes gestolen blikjes bier of een huurachterstand. Sociale advocatuur heeft niet zoveel glitter en glamour, maar wel als je deze jonge, enthousiaste mensen hoort vertellen over hun beroep... en de borrels die daarmee gepaard gaan. Pamela Wilhelmus Twitter Volg De Pers op Twitter: twitter.com/de_pers Facebook Word vriend van De Pers: facebook.com/depers Hyves Krabbel De Pers: dagbladdepers.hyves.nl PressReader Lees de krant met de app PressReader VideoVolt Herbert Blankesteijn Elke dag de beste video s van het web Felicia Day speelt met zichzelf #Gaming La Day krijgt herhaaldelijk de slappe lach als ze aankondigt dat ze met zichzelf gaat spelen. In deze video van haar eigen YouTube-kanaal zijn al deze mislukte opnamen vrolijk achter elkaar gemonteerd. De game die ze demonstreert is Dragon Age, Mark of the Assassin. Kort geleden verscheen er een bijbehorende videoserie, Dragon Age Redemption (hier besproken op 17 oktober). Felicia speelt daarin de rol van de elf Tallis, de ik-figuur in het spel. Nu is er ook een avatar voor de game naar het model van Felicia. Dat is wat Felicia wil demonstreren, vandaar het spelen met mezelf. En dat is nog maar de eerste minuut van deze grappige video. Daarna zoekt Felicia zich wezenloos naar de plek in de game waar ze in de huid van zichzelf kan kruipen. In de derde minuut ontdekt ze dat ze daarvoor het nodige moet downloaden. Om dat te Bankroof voor dummies #Lezing Computerwetenschapper Moran Cerf vertelt over zijn dagen als penetratietester in Tel Aviv, toen hij legaal zelfs betaald banken mocht beroven. Meestal op digitale wijze, maar dit verhaal gaat over die keer dat hij het probeerde via het loket. Liep hilarisch uit de hand en wordt vast nog eens verfilmd. Model Ira Zvidrina trekt zelfgeknoopt bovenstukje uit. kunnen doen moet ze punten kopen. Daar moet een online betaling voor worden gedaan. Dat noodzaakt het invoeren van de gegevens van een creditcard. En een billing address. Weet je ook eens hoe het is, Felicia. Maar ze heeft genoeg zelfspot om het allemaal te laten zien. Janet Klein & her Parlor Boys #Muziek Zesmansorkest met verleidelijke zangeres is gespecialiseerd in vooroorlogse stijlen als old time jazz en ragtime. Lekker lang optreden vorige week in Maxwell DeMille s Cicada Club in Los Angeles. Simpele registratie met twee camera s, maar wel high definition en perfecte sfeer door kleuren en kleding. En dan komt het eindelijk tot spelen. Kan ze zich verbazen over haar eigen vormen. Ooh, boobs! En richt ze welgemoed een bloedbad aan. Die Day, die deugt. 00:07:20 00:10:00 01:51:04 00:03:07 Mannenoverhemd wordt jurk #Mode Model Ira Zvidrina knoopt met een paar handelingen een oversized overhemd tot een elegante jurk. Ze doet dat zelfs op twee manieren, waarna ze er ook nog twee of drie verschillende rokken van weet te maken en tenslotte een bovenstukje. Speciaal voor de heren trekt ze dat laatste onderdeel ten slotte uit. Bekijk de video s op depers.nl/videovolt Nieuws gemist? Volg het laatste nieuws op Verras uw vrienden en familie in het buitenland De feestdagen staan weer voor de deur. Hét moment om uw dierbaren in het buitenland te verrassen. Dat kan heel makkelijk met Pakket Buitenland zonder track & trace. Uw pakket wordt extra feestelijk met de vrolijke verzenddoos, ontworpen door Flow magazine. Je koopt de verzenddoos bij meer dan 2600 Postkantoren van PostNL. Kijk op postnl.nl voor jouw dichtstbijzijde Postkantoor. webrengendekerstbijjethuis

17 T&O jaargang 7 nummer prijs 3,95 Net over de grens genieten Een dag op de latten in Sfeervol buitenfeest met Dagje Ruhrgebied met uw lifestyle puzzelmagazine Als ik de groeven volg, krijg ik een perfect resultaat. Will Kapell Dagblad De Pers Dinsdag 6 december 2011 Uit & thuis 17 ZWEEDS RAADSEL: OPLOSSINGEN Sudoku (vorige week dinsdag) Cryptogram DEELRAAD O---O-G- NOTENBAR S-I-D--- DIK-IDEE E-F-N-L- KROKODIL E-U---T- NATELLEN CRYPTOGRAM Horizontaal: 1. Geen volledig advies? (8); 4. Afdeling van een winkel met een muziekmeubel (8); 6. Poenig bezinksel (3); 7. Komt in de bus maar je moet er eerst opkomen! (4); 9. Zijn tranen zijn niet echt (8); 10. Vochtig hout controleren (8). Verticaal: 1. Geestelijke met zacht haar? (9); 2. Het gaat bij dit muziekstuk om de dochter van Cadmus (7); 3. Het blijft een Turk, hoe men het ook bekijkt (3); 5. Misslag bij een kinderspel? (7); 8. De bovenlaag bevindt zich in ordinaire literatuur (5). -S-I--C- -ETNA-OS -N-KLEUN DOT-Z-RU -R-ROSTI LIMA-NAV -T-ADIGE BARK-TEN AURORA SPEEL ONLINE EN WIN! Zweeds raadsel 1 Mini-sudoku BEL OF SMS NAAR: 3553 ZO DOET U MEE Om kans te maken op dag- of weekprijs belt u de gevonden cijfercombinatie uit de vakjes ABC door naar ( 0,60 per gesprek). Of SMS: PERS <spatie> uw oplossing naar 3553 ( 0,60 per ontvangen bericht excl. de kosten voor het gebruik van uw mobiele telefoon). De lijst met winnaars staat op Puzzelland/Leen Groeneveld WIN! DEZE WEEK: HET DRENTHE-GRONINGEN ARRANGEMENT (3DG) IN HOTEL-RESTAURANT STADSKANAAL 4* VOOR 2 PERSONEN T.W.V. 109 p.p. Speciale lezersactie nu 99,00 p.p. U kunt reserveren op tel: WIN! VANDAAG: Een halfjaarabonnement op Quizted. Quizted is het gezelligste puzzelblad van Nederland met de meeste prijzen. 2 overnachtingen in een ruime Deluxe tweepersoonskamer met bad, 2x uitgebreid Continentaal ontbijtbuffet, 2x een overheerlijk 3-gangen diner, diverse fiets-/wandelroutes. Uitgebreid informatiepakket. Gratis parkeren direct naast het hotel. Puzzel Quizted SUDOKU A B Hotel Hampshire Skidôme Castlefair Vorden Deutsche Bahn C A B C Lezerscolumn Will Kapell Kapotte knieën W Het weer Vandaag en morgen Winterse neerslag aarom zou u rennen? U heeft geen lichaam om te rennen, zei de fysiotherapeut een paar jaar geleden, nadat ik hem had verteld over mijn gedraaf op de loopband tijdens het wekelijkse fitnessuur. En met die slijtage in uw knieën dient u het al helemaal rustig aan te doen. Achterop zijn T-shirt stond motivator. Even ging het licht uit. Nog net geen vijftig en dan begin je al te verslijten en moet je vanwege je knieën aan de steunzolen. Het is steeds de omgeving die je herinnert aan het ouder worden en wijst op de aftakeling. Haal dat kussen uit je trui of zijn je ogen gezakt om de zich naar achter bewegende haarlijn aan te duiden. Vorige week nog zo n ontnuchterende ervaring. Ik word geschminkt om voor het derde opeenvolgende jaar Sinterklaas te spelen bij de plaatselijke turnvereniging. Het schminken wordt steeds makkelijker, zegt de grimeuse. Hm? Ik kijk vragend langs het schminksponsje. Ik hoef maar de groeven van het gezicht te volgen bij het aanbrengen van de schmink en ik krijg een perfect resultaat. Een doorleefd gezicht, zegt Zwarte Piet, wat ook niet meteen als compliment klinkt. Verdorie, heb ik dan ook al rimpels in het gezicht? Ja, ik zie s ochtends wel eens wat strepen, maar heb altijd de indruk dat dat de afdruk is van het kussen. En de rest van de dag kijk ik toch wat oppervlakkiger. Je bent zo oud als je je voelt, maar met het vorderen van de leeftijd wordt duidelijk dat het om je innerlijke gevoel gaat. Jong van geest en gedachten en meedoen met de trends. Daar moet je het voornamelijk van hebben. Maar met kapotte knieën, rimpels, een beginnend buikje en grijs haar laat een stijgende leeftijd zich niet verbloemen. Het is niet anders. Ik word ouder en iedereen kan het zien. Morgen neem ik een ouwelullendag. En daarna hoop ik op meer volgers van mijn twitteraccount. Uw column in De Pers? Stuur uw pennevrucht (maximaal 350 woorden) naar mijncolumn@ depers.nl Een uitgave van Mountain Media BV Adres Anthony Fokkerweg CP Tel: Fax: Website (behorende tot Wegener Media) Redactie redactie@depers.nl Marketing marketingdepers@whm.wegener.nl Distributie distributiedepers@whm.wegener.nl Sales verkoop.depers@wegenermedia.nl Uitgever Ben Rogmans Hoofdredactie Jan-Jaap Heij, Alain van der Horst Art direction Koos Jeremiasse Selectie tijdelijke OV wijzigingen: Rotterdam (bus) 8 december: RET-lijnen 36 en 37. Halten Duikerstraat, Van Heukelomstraat, Metrostation Oosterflank, Alexandrium l en Henri Eversstraat vervallen. Tilburg (bus) 8 en 9 december: Veolia-lijn 6. Halten NS Plein, Leliestraat en Enschotsestraat vervallen. Ouderkerk a/d IJssel (bus) 8 t/m 11 december: Connexxionlijn 196. Halten Reigerlaan, Rozenlaan en Essenlaan vervallen. Dagblad De Pers is een gratis kwaliteitskrant die wordt verspreid via NS-stations, Bruna-winkels, TNT Business Points en kantoren. Meer op Onderweg? Bel ( 0,70 p/m) of kijk op mobiel.9292ov.nl Door Peter Koch Comichouse Oosterbeek Vandaag Een lagedrukgebied ten noorden van ons land zorgt voor een onstuimige dag. Vooral tijdens de ochtenduren is het nat en grijs, maar in de middag breekt af en toe de zon door. De wind neemt aan de kust toe tot stormachtig. Morgen De dag begint buiig en fris. De buien gaan soms gepaard met winterse neerslag. Vanmiddag neemt het aantal buien geleidelijk af en klaart het soms fel op. De middagtemperatuur ligt rond 4 graden in het noordoosten tot 8 vlak aan zee.

18 18 Dagblad De Pers Dinsdag 6 december 2011 Messi, Ronaldo en Xavi beste spelers ter wereld Parijs Lionel Messi, Cristiano Ronaldo en Xavi maken kans op de Gouden Bal, de trofee voor de beste voetballer van de wereld in het jaar De wereldbond FIFA maakte gisteren in Parijs de drie genomineerden bekend. Wesley Sneijder viel af voor de prestigieuze prijs. Zijn naam stond wel op de longlist met 23 spelers. Messi won de Gouden Bal vorig jaar. Hockeyers zijn ook te sterk voor Duitsland Auckland De Nederlandse hockeyers hebben gisteren in Nieuw-Zeeland ook de tweede groepswedstrijd in de Champions Trophy gewonnen. Oranje was in een enerverende wedstrijd met 3-2 te sterk voor olympisch en Europees kampioen Duitsland. Voor de ploeg van bondscoach Paul van Ass scoorden Billy Bakker, Jeroen Hertzberger en Rogier Hofman. Arantxa Rus klimt op wereldranglijst Rijswijk Tennisster Arantxa Rus is op de gisteren gepubliceerde wereldranglijst licht gestegen. Ze is op de 80e plaats de beste Nederlandse. Een week eerder stond ze 82e. Michaëlla Krajicek zit ook nog bij de top-100, ze bleef 95e. Binnen de top-200 staan nog twee Nederlandse tennissters: Bibiane Schoofs (161) en Kiki Bertens (188). Valencia meldt zich weer bij Van der Wiel Valencia Valencia wil zich voor volgend seizoen versterken met Gregory van der Wiel. De Spaanse club heeft de rechtsback van Ajax van de interesse op de hoogte gebracht. De huidige nummer 3 van de Spaanse competitie heeft nog geen bod bij Ajax neergelegd. De 23-jarige Van der Wiel stond afgelopen zomer ook al in de belangstelling van Valencia. Cvitanich helpt Boca aan Argentijnse titel Buenos Aires Boca Juniors heeft voor de 24e keer de Argentijnse voetbaltitel veroverd. De club uit Buenos Aires stelde het kampioenschap twee speelronden voor het einde al zeker door met 3-0 te winnen van Banfield. Twee doelpunten kwamen op naam van Dario Cvitanich, de aanvaller die afgelopen zomer overkwam van Ajax. Sri Lanka bezoekt monniken Dit is 5 december in Sri Lanka. Het nationale cricketteam van het land staat aan de vooravond van een lastige reeks wedstrijden tegen Zuid- Afrika en brengt daarom in Colombo een bezoek aan boeddhistische monniken. Die steken een kaarsje aan, zetten een pot thee en spreken een aantal vredevolle spreuken uit over het team van aanvoerder Tillakaratne Dilshan. Sri Lanka speelt pas op 15 december de eerste wedstrijd tegen Zuid-Afrika. FOTO: AFP Citaat Robin is van nature zo ontzettend goed. Hij is zo goed dat het er soms uitziet alsof hij niet eens zijn best doet. Robin is een superster. Mikel Arteta is vol lof over zijn aanvoerder bij Arsenal. Wereldkampioen Vettel wint uitverkiezing Londen Het gezaghebbende tijdschrijft Autosport heeft Sebastian Vettel uitgeroepen tot beste autocoureur van de wereld in De Duitser, die dit jaar voor de tweede keer op rij met Red Bull de wereldtitel in de Formule 1 veroverde, kwam de award persoonlijk ophalen tijden het jaarlijkse gala in Londen. Ik voel me zeer vereerd, aldus Vettel. #Eredivisie Het niveau van de eredivisie houdt niet altijd over, maar wat deert het? De cijfers wijzen uit dat we toch maar mooi de aantrekkelijkste voetbalcompetitie van Europa hebben. Arjan Nowee Bent u een vrouw, zoekt u een kerstcadeau voor uw man of vriend en mag dat best wat kosten? Dan hebben wij een gratis tip voor u: een abonnement op Eredivisie Live. Onze eredivisie staat namelijk garant voor spektakel. De clubs scoren er wekelijks op los, met dit weekend als hoogtepunt: negen duels leverden liefst 44 doelpunten op. Die goals dragen bij aan het hoge aantal doelpunten per wedstrijd dit seizoen. Een eredivisieduel levert gemiddeld 3,35 goals op. Dat is veel, zeker als je het afzet tegen de gemiddeldes in andere Europese competities met aanzien. Engeland (2,97), Duitsland (2,92) en België (2,91) komen nog een beetje in de buurt, de rest blijft ver achter. En dat is eigenlijk al jaren zo. De afgelopen vijf seizoenen leverde een eredivisieduel gemiddeld 3,02 goals op. Aanzienlijk meer dan in Duitsland (2,84), Spanje (2,70), België (2,70), Engeland (2,62), Italië (2,56), Turkije (2,55), Rusland (2,40), Portugal (2,37) en Frankrijk (2,31). Tot zover de cijfers, tijd om ze te duiden. Wat zegt dit over de eredivisie? Dat we het zo slecht nog niet hebben, meent trainer Aad de Mos. In kwaliteit leggen we het af tegen een aantal competities, maar hier wordt wel aanvallend gespeeld door de bovenste tien, twaalf ploegen. Wij willen heel goed aan de bal zijn, aanvallen, verzorgd opbouwen. Zelfs bij keepers kijken we al snel naar wat ze met hun voeten kunnen, of ze mee kunnen voetballen. Dat is in andere Europese landen minder het geval. sc Heerenveen-trainer Ron Jans vult aan: Ik kom wel eens over de In welk ander land zie je een verdediger twee assists geven? grens en dan zie je dat in het buitenland het resultaat voorop staat. Dat staat in Nederland natuurlijk ook voorop, maar hier proberen we dat resultaat wél met aanvallend en aantrekkelijk voetbal te behalen. Het gevolg is dat we een leuke en interessante competitie hebben. Vanaf het moment dat ik de eredivisie volg, kom ik wekelijks aan m n trekken. Onvoorspelbaar Ga je als supporter of sponsor naar het stadion, dan ben je verzekerd van doelpunten en een leuke middag, aldus voetbalanalist Jan van Halst. Ron Jans Trainer sc Heerenveen We hebben de leukste competitie van Europa Dwight Tiendalli en Ola John na een FC Twente-goal tegen FC Utrecht (2-6). ANP 3,88 doelpunten per wedstrijd In het seizoen 1958/1959 werden de meeste goals gemaakt in de eredivisie: liefst stuks in 306 duels, 3,88 gemiddeld Zilverprijs per kilo Onze competitie is attractief en leuk, de leukste van Europa. Dat komt niet alleen door al die goals, ook doordat de verschillen tussen de clubs kleiner worden. De topdrie zoals we die kenden bestaat niet meer. Het voetbal hier is onvoorspelbaar en heel aantrekkelijk. Gevraagd naar een verklaring voor de cijfers zegt Van Halst: Nederland is een talentenpool. We staan garant voor creativiteit, voor aanvallend talent. Maar qua verdedigend talent lopen we achter. We verdedigen slecht in Nederland. Het is ook bijna een vies woord, verdedigen. In onze opleiding staat aanvallen, opbouwen en positiespel centraal, maar we mogen ons best wat meer op verdedigen focussen. Ron Jans beaamt dat het verdedigen in de eredivisie soms te wensen overlaat, maar stipt in één adem een positief aspect van de Nederlandse manier van opleiden aan. Onze centrale verdediger Jeffrey Gouweleeuw gaf tegen AZ twee assists. In welk ander land zie je een verdediger dat nou doen? Dat is een van de dingen die deze competitie zo leuk maakt. Vechtersbazen De Braziliaanse kampioenswedstrijd tussen Corinthians en Palmeiras is ontaard in een massale knokpartij. Er vielen vier rode kaarten. Show me the money! Blackburn-fans wachten nog steeds op geld van de clubeigenaren. Die zouden hun reis naar een oefenwedstrijd in India vergoeden. Nou en? De wedstrijd Jong NAC-Jong VVV werd gisteren afgelast. Officiële reden op de website van de Bredase club: het was Sinterklaas.

19 Dit supportersgeweld is onaanvaardbaar. Gerrit van de Kamp Woordvoerder politievakbond Dagblad De Pers Dinsdag 6 december Sport De cavalerie is klaar voor weer een vechtpartij. JAN DE GROEN/HOLLANDSE HOOGTE Beter geen uitfans dan een veldslag #Supportersgeweld Rellen, vuurwerkbommen en schietende agenten: voetbal lijkt soms echt op oorlog. Misschien moeten we echt eens gaan nadenken over andere maatregelen. Geen uitsupporters toelaten bijvoorbeeld. Thijs Zonneveld Er werd gegooid met stenen. En met vuurwerk. Politieagenten losten waarschuwingsschoten omdat ze in het nauw werden gedreven. Agenten op paarden voerden charges uit eentje raakte er gewond. Er cirkelde een helikopter boven het strijdveld. En o ja, tussendoor werd er ook nog gevoetbald in Utrecht. FC Utrecht FC Twente was geen voetbalwedstrijd, het was een miniveldslag tussen de supporters van de twee clubs. Er werd binnen én buiten het stadion gevochten. Na afloop zei Gerrit van de Kamp, woordvoerder van de politievakbond, dat het geweld rond voetbalwedstrijden volstrekt onaanvaardbaar is. En dat we na het zoveelste incident misschien eens moeten overwegen om uitsupporters af te schaffen bij voetbalwedstrijden. Natuurlijk, een stadion zonder uitsupporters is een dooie boel. En natuurlijk, de goeien zouden niet hoeven te lijden onder de kwaaien. Maar eigenlijk heeft Van de Kamp gelijk: het is niet meer dan normaal om vraagtekens te zetten bij de huidige aanpak van supportersgeweld. De voetbalwet is een log vehikel dat de problemen nauwelijks oplost; alleen massale politie-inzet lijkt incidenten te kunnen voorkomen manuren Ieder jaar worden meer dan manuren van agenten ingezet rond voetbalwedstrijden. Dat is tweederde van het totaal aantal politie-uren dat jaarlijks kan worden gebruikt voor grote evenementen door het hele land. Met andere woorden: voetbal soupeert verreweg de meeste evenementgerelateerde politiekracht op. En dat is schreeuwend duur. In het kader van de bezuinigingen op het politieapparaat heeft minister Opstelten van Justitie gezegd dat commerciële evenementen voortaan moeten meebetalen (44 euro per agent per uur) aan politie-inzet; en gratis evenementen de helft daarvan. Maar er zijn een paar uitzonderingen gemaakt. Koninginnedag, Bevrijdingsdag, de intocht van Sinterklaas en sportwedstrijden. Dat laatste betekent in feite gewoon voetbal; bij hockey, korfbal of synchroonzwemmen hakken de supporters elkaar doorgaans nu eenmaal niet in elkaar. En dus draven er bij iedere (risico)wedstrijd pelotons agenten op, staat er ME klaar en galopperen er paarden in het rond op kosten van de hele samenleving. En is de burgemeester van een stad verantwoordelijk voor het uit de hand lopen van een potje voetbal. Dat kan anders. Sterker nog: dat moet misschien wel anders. Voetbalclubs pretenderen bedrijven te zijn, met een commerciële inslag. Laat ze dan ook zelf de begeleiding rond voetbalwedstrijden regelen en betalen. Hoe meer rotzooi de supporters (lees: meestal die van Ajax, Feyenoord, Utrecht, Twente en ADO) schoppen, hoe meer politie-inzet de betreffende club moet betalen. Is wel zo eerlijk. Dat zou een bezuiniging van 13,2 miljoen euro ( x 44 euro per uur) opleveren. Een meerderheid in de Tweede Kamer is er voor dat clubs het zelf gaan betalen, het is wachten op het dappere parlementslid dat de zaak zo serieus oppakt dat het kabinet er niet meer omheen kan. Dokken Zelf dokken: het geeft clubs een prikkel om anders over supportersgeweld na te denken. De overheid lost het probleem niet meer op; in plaats daarvan zijn de clubs zelf verantwoordelijk. Ze betalen de rekening of ze lossen het op een andere manier op. Door hun supporters aan te spreken op hun daden, door meer stewards aan te stellen of door nog ingrijpendere maatregelen te nemen: geen uitsupporters meer toelaten in hun stadions. Het klinkt rigoureus, maar het lost meteen wel een hoop problemen op. Ga maar na: supporters bij uitwedstrijden kosten veel meer dan ze opleveren. Nu krijgen clubs slechts de baten (inkomsten uit kaartverkoop); pas als ze de politie-inzet moeten betalen zien ze hoe hoog de werkelijke kosten zijn. Bij risicowedstrijden worden honderden agenten ingezet voor een plukje diehard fans: het is simpelweg onbetaalbaar. Dat geld kunnen voetbalclubs op een veel betere manier gebruiken. Om de begroting rond te krijgen bijvoorbeeld. Of desnoods om te investeren in het elftal. Een club als Feyenoord zou jaarlijks anderhalf miljoen euro aan politie-inzet kwijt zijn: daar kun je een heel behoorlijke linksback van kopen. In een ideale samenleving zouden supporters van verschillende clubs door elkaar heen in het stadion zitten, maar zoiets kan lang niet altijd. Bij De Graafschap kan het nog zo gemoedelijk zijn; er zijn ook clubs waar massale politie-inzet nodig is om de orde te bewaken. Dan maar een keer een risicowedstrijd zonder uitpubliek. Een beetje te weinig sfeer is nog altijd beter dan een veldslag. Eng Arsenal-speler Jack Wilshere zegt dat zijn baby in huilen uitbarst als hij hem een foto van Arsenal-collega Emmanuel Frimpong laat zien. Extra inkomsten Sevilla biedt fans kans om een klein fotootje van henzelf in het rugnummer van de spelers te zetten. Kosten: 24,90 euro. Sexy De invloedrijke website Bleacher Report heeft de meest sexy atletes voor ons in kaart gebracht. Polsstokspringster Melanie Adams is de mooiste.

20 photo: Larysa Dodz ILENA INGWERSEN, JOELL GELEYNSE, YELENA PETROVA, LAURA FICKWEILER

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is.

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Goedendag! Als ik even de aandacht mag, ja! Dank u. Dan geef ik nu het woord aan mezelf. Als ik mij eerst eens even mag introduceren.

Nadere informatie

Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940)

Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Adolf Hitler In 1933 kwam Adolf Hitler in Duitsland aan de macht. Hij was de leider van de nazi-partij. Hij zei tegen de mensen: `Ik maak van Duitsland

Nadere informatie

Welke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.

Welke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen. Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest

Nadere informatie

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten. Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

1. Hoeveel uur per week zaten jongeren op internet in 2009?

1. Hoeveel uur per week zaten jongeren op internet in 2009? Hoofdstuk 1 - Oefening 17 Leesdossier Opdracht 1 Lees de tekst Wat doen jongeren op internet? U gebruikt de leeskaart: zoekend lezen. Beantwoord daarna de vragen. Wat doen jongeren op internet? Onder 13-

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding...4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van mensenrechten...6 Hoofdstuk 2 Dertig mensenrechten...14

Inhoud. Inleiding...4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van mensenrechten...6 Hoofdstuk 2 Dertig mensenrechten...14 Inhoud Inleiding...4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van mensenrechten...6 Hoofdstuk 2 Dertig mensenrechten...14 Inleiding Je hoort of leest vaak over mensenrechten. Maar kun je ook een paar mensenrechten opnoemen?

Nadere informatie

Vandaag is rood. Pinksteren 2014. Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen

Vandaag is rood. Pinksteren 2014. Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen Vandaag is rood. Pinksteren 2014 Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen Dat mooie rood was ooit voor mij Een kleur van passie

Nadere informatie

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.

Nadere informatie

Wat doen jongeren op internet?

Wat doen jongeren op internet? Hoofdstuk 1 - Oefening 17 - Leesdossier Opdracht 1 Lees de tekst Wat doen jongeren op internet? U gebruikt op de leeskaart Zoekend lezen. Beantwoord daarna de vragen. Leeskaart Zoekend lezen Wat doen jongeren

Nadere informatie

Voor jongeren in het praktijkonderwijs. Nederlandse soldaten naar Mali

Voor jongeren in het praktijkonderwijs. Nederlandse soldaten naar Mali PrO -weekkrant Week 45 november 2013 Voor jongeren in het praktijkonderwijs 4-1 0 november 2013 Eenvoudig Communiceren Nederlandse soldaten naar Mali Foto: ANP In Mali helpen buitenlandse soldaten de inwoners.

Nadere informatie

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De

Nadere informatie

Apostolische rondzendbrief

Apostolische rondzendbrief oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOUDE OORLOG + NEDERLAND EN DE VERENIGDE STATEN NA DE TWEEDE WERELDOORLOG Gebruik bron 1. 1p 1 De bron maakt duidelijk dat de

Nadere informatie

A1) Kennismakingsgesprek over sociale media en internetgebruik

A1) Kennismakingsgesprek over sociale media en internetgebruik Mediawijsheid A1) Kennismakingsgesprek over sociale media en internetgebruik Ik heb samen met de kinderen een gesprek gevoerd over de sociale media en het internet gebruik. Ik heb voor mezelf thuis een

Nadere informatie

OORLOG IN OVERIJSSEL 2015

OORLOG IN OVERIJSSEL 2015 OORLOG IN OVERIJSSEL 2015 Opdrachten bij de film Naam Groep.. BEZETTING duur: ca. 15 minuten In de film zie je beelden van Hitler. Wie was hij? In welk jaar kwam Hitler aan de macht en welke plannen had

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Ik ben Steenkool. Nooit meer oorlog groep 7-8. De Steenkool, een beetje Limburg is hem niet vreemd. En hij is niet zo goed in Engels.

Ik ben Steenkool. Nooit meer oorlog groep 7-8. De Steenkool, een beetje Limburg is hem niet vreemd. En hij is niet zo goed in Engels. De Steenkool, een beetje Limburg is hem niet vreemd. En hij is niet zo goed in Engels. Hi! I am de steenkool. De cole of de stone. I am black, zwart. And I kan fire geven. Jongens, dat is wat die Europese

Nadere informatie

De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.

De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen

Nadere informatie

HC zd. 42 nr. 31. dia 1

HC zd. 42 nr. 31. dia 1 HC zd. 42 nr. 31 weinig mensen zullen zeggen dat ze leven voor het geld geld maakt niet gelukkig toch zeggen we er graag achteraan: wel handig als je het hebt want waar leef ik voor? een christen mag zeggen:

Nadere informatie

Hoe lang duurt geluk?

Hoe lang duurt geluk? Hoe lang duurt geluk? Op dit moment ben ik gelukkig. Na veel pech ben ik dan eindelijk een vrolijke schrijver. Mijn roman is goed gelukt. En ik verdien er veel geld mee. En ik heb ook nog eens een mooie,

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij Rijk Phileas Fogg is een vreemde man. Hij is erg rijk. Maar niemand weet hoe hij aan zijn geld komt. Een baan heeft hij namelijk niet. Toch woont hij in een groot huis, midden in Londen. In zijn eentje.

Nadere informatie

Sessie 68. Meningen over Wat Tyler. Mening in 1381. Mening Nu. Niet waar of Valt niet te zeggen

Sessie 68. Meningen over Wat Tyler. Mening in 1381. Mening Nu. Niet waar of Valt niet te zeggen Sessie 68. Meningen over Wat Tyler Mening in 1381 Mening Nu Niet waar of Valt niet te zeggen Sessie 68. Uitspraken over Wat Tyler Mensen moeten niet als slaven hoeven werken alleen maar omdat ze arm zijn.

Nadere informatie

Hitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler?

Hitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler? Hitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler? Iedereen heeft wel eens van Adolf Hitler gehoord. Hij was de leider van Duitsland. Bij zijn naam denk je meteen aan de Tweede Wereldoorlog. Een verschrikkelijke

Nadere informatie

De muur. Maar nu, ik wil uitbreken. Ik kom in het nauw en wil d r uit. Het lukt echter niet. De muur is te hoog. De muur is te dik.

De muur. Maar nu, ik wil uitbreken. Ik kom in het nauw en wil d r uit. Het lukt echter niet. De muur is te hoog. De muur is te dik. De muur Ik heb een muur om me heen. Nou, een muur? Het lijken er wel tien. En niemand is in staat om Over die muur bij mij te komen. Ik laat je niet toe, Want dan zou je zien Hoe kwetsbaar ik ben. Maar

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-14-1-b

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-14-1-b Bijlage VMBO-KB 2014 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-14-1-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een politieke prent over een biddende fabrikant (1907): Onderschrift

Nadere informatie

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco.

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco. 1 Het portiek Jacco ruikt het al. Zonder dat hij de voordeur opendoet, ruikt hij al dat er tegen de deur is gepist. Dat gebeurt nou altijd. Zijn buurjongen Junior staat elke avond in het portiek te plassen.

Nadere informatie

Nederland. Op welke dag is deze foto gemaakt?.. Welke bekende persoon is er altijd bij?

Nederland. Op welke dag is deze foto gemaakt?.. Welke bekende persoon is er altijd bij? Nederland Op welke dag is deze foto gemaakt?.. Waar? (vul in) Op de. in (plaats) Waarom zijn al die mensen daar?... Welke bekende persoon is er altijd bij?. Hoe heet het meisje rechts? Haar moeder viert

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-12-2-b

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-12-2-b Bijlage VMBO-KB 2012 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-12-2-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een beschrijving van een politieke stroming (rond 1870): Zij

Nadere informatie

Vraag aan de zee. Vraag aan de tijd. wk 3. wk 2

Vraag aan de zee. Vraag aan de tijd. wk 3. wk 2 Bladzijde negen, Bladzijde tien, Krijg ik het wel ooit te zien? Ander hoofdstuk, Nieuw begin.. Maar niets, Weer dicht, Het heeft geen zin. Dan probeer ik achterin dat dikke boek. Dat ik daar niet vaker

Nadere informatie

Enkele vragen aan Kristin Harmel

Enkele vragen aan Kristin Harmel Enkele vragen aan Kristin Harmel Waar gaat Zolang er sterren aan de hemel staan over? Zolang er sterren aan de hemel staan gaat over Hope McKenna- Smith, eigenaresse van een bakkerij in Cape Cod. Ze komt

Nadere informatie

Instructie: Landenspel light

Instructie: Landenspel light Instructie: Landenspel light Korte omschrijving werkvorm In dit onderdeel vormen groepjes leerlingen de regeringen van verschillende landen. Ieder groepje moet uiteindelijk twee werkbladen (dus twee landen)

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

Een van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad.

Een van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad. Een dode De voetbalwedstrijd is afgelopen. Het stadion is bijna leeg. Het is koud, de zon schijnt bleek. Munck staat op de tribune van vak H en staart naar de dode man op de bank. Wat vreselijk, denkt

Nadere informatie

Lesbrief bij het boek Kiezen in de oorlog. Marte Jongbloed Roelof van der Schans

Lesbrief bij het boek Kiezen in de oorlog. Marte Jongbloed Roelof van der Schans Lesbrief bij het boek Kiezen in de oorlog Marte Jongbloed Roelof van der Schans Lees dit boek lekker rustig door. Beantwoord iedere keer als je een hoofdstuk uitgelezen hebt de vragen die bij dat hoofdstuk

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

22 januari 2015. Onderzoek: Jouw vrijheid, mijn vrijheid

22 januari 2015. Onderzoek: Jouw vrijheid, mijn vrijheid 22 januari 2015 Onderzoek: Jouw vrijheid, mijn vrijheid 1 Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online

Nadere informatie

Kijktip: NOS Persconferentie Rutte en Samsom over regeerakkoord

Kijktip: NOS Persconferentie Rutte en Samsom over regeerakkoord Kijktip: NOS Persconferentie Rutte en Samsom over regeerakkoord Korte omschrijving werkvorm: De leerlingen bekijken een filmpje van de NOS, van maandag 29 oktober. Daarna beantwoorden ze vragen over dit

Nadere informatie

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst. Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

Eerste druk, september 2009 2009 Tiny Rutten

Eerste druk, september 2009 2009 Tiny Rutten Doortje Eerste druk, september 2009 2009 Tiny Rutten isbn: 978-90-484-0769-9 nur: 344 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgenomen

Nadere informatie

H E T V E R L O R E N G E L D

H E T V E R L O R E N G E L D H E T V E R L O R E N G E L D Personen Evangelieschrijver Vrouw (ze heet Marie) Haar buurvrouwen en vriendinnen; o Willemien o Janny o Sjaan o Sophie (Als het stuk begint, zit de evangelieschrijver op

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb De meeste mensen in Nederland hebben het goed voor elkaar. We hebben genoeg eten, we hoeven niet bang te zijn voor oorlog en we zijn dan ook tevreden met ons leven. Maar dat is niet overal op de wereld

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Lesbrief 14. Naar personeelszaken.

Lesbrief 14. Naar personeelszaken. http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 14. Naar personeelszaken. Wat leert u in deze les? Wanneer u zeggen en wanneer jij zeggen. Je mening geven en naar een mening vragen. De voltooide tijd gebruiken.

Nadere informatie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Actielessen. Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Veel succes! http://www.edusom.nl

Actielessen. Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Veel succes! http://www.edusom.nl http://www.edusom.nl Actielessen Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Nieuwe woorden Grammatica: werkwoorden in de verleden tijd Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente

Nadere informatie

MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!!

MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!! MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!! De Europese Unie bestaat uit 27 lidstaten. Deze lidstaten hebben allemaal op dezelfde gebieden een aantal taken en macht overgedragen aan de Europese

Nadere informatie

Vragenlijst Depressie

Vragenlijst Depressie Vragenlijst Depressie Deze vragenlijst bestaat uit een aantal uitspraken die in groepen bij elkaar staan (A t/m U). Lees iedere groep aandachtig door. Kies dan bij elke groep die uitspraak die het best

Nadere informatie

September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande. Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst. Hallo mede dierenvrienden,

September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande. Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst. Hallo mede dierenvrienden, September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst Hallo mede dierenvrienden, Na mijn indrukwekkende reis naar India, is mij gevraagd om een kort verhaaltje

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

LES6. De wegloper belonen. Sabbat. Zondag Lees Lees 'De wegloper. Teken Teken een gympie en. Leer Begin met het uit je hoofd

LES6. De wegloper belonen. Sabbat. Zondag Lees Lees 'De wegloper. Teken Teken een gympie en. Leer Begin met het uit je hoofd De wegloper belonen Sabbat Lees Lees Filemon 1 alvast door. Heb je er ooit over nagedacht van huis weg te lopen? Hoe zou dat zijn? Waar zou je naar toe gaan? Wat zou je kunnen doen? Onesimus bevond zich

Nadere informatie

DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848. 3. Hebben alle partijen min of meer gelijke kansen in de campagneperiode?

DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848. 3. Hebben alle partijen min of meer gelijke kansen in de campagneperiode? DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848 ACHTERGRONDINFORMATIE PERIODE 1815-1848 DE EERSTE JAREN VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN Tussen 1795 en 1813 was Nederland overheerst geweest door de Fransen. In

Nadere informatie

Naam: JODENVERVOLGING Kristallnacht en Februaristaking

Naam: JODENVERVOLGING Kristallnacht en Februaristaking Naam: JODENVERVOLGING Kristallnacht en Februaristaking Jodenvervolging in Duitsland De reden dat de joden vervolgd en vermoord werden tijdens de Tweede Wereldoorlog was, dat de joden rijk en succesvol

Nadere informatie

Afghanistan. NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan

Afghanistan. NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan Afghanistan NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan KABUL - In het zuiden van Afghanistan is dinsdag een militair van de internationale vredesmacht ISAF gedood. Dat maakte een woordvoerder van de troepen

Nadere informatie

Koos van Dam: 'Rusland is het enige land dat gewoon met Syrië communiceert'

Koos van Dam: 'Rusland is het enige land dat gewoon met Syrië communiceert' DOSSIER 4 UUR NIEUWSBREAK Koos van Dam: 'Rusland is het enige land dat gewoon met Syrië communiceert' Door: Irene de Zwaan 05/09/13, 16:07 YOUTUBE. Koos van Dam tijdens een optreden in Pauw&Witteman. NIEUWSBREAK

Nadere informatie

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen 14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie

Nadere informatie

Bert staat op een ladder. En trekt aan de planten die groeien in de dakgoot. Hij verstopt de luidspreker en het stopcontact achter de planten.

Bert staat op een ladder. En trekt aan de planten die groeien in de dakgoot. Hij verstopt de luidspreker en het stopcontact achter de planten. Helaas Wanneer besloot Bert om Lizzy te vermoorden? Vreemd. Hij herinnert zich het niet precies. Het was in ieder geval toen Lizzy dat wijf leerde kennen. Dat idiote wijf met haar rare verhalen. Bert staat

Nadere informatie

Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het jodendom. Naam:

Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het jodendom. Naam: Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het jodendom Naam: Het jodendom Hallo, dit is de vragenlijst die hoort bij de website over geestelijke stromingen. Je kunt de website vinden op www.geloofik.nl.

Nadere informatie

Charles den Tex VERDWIJNING

Charles den Tex VERDWIJNING Charles den Tex VERDWIJNING 3 Klikketik-tik-tik Het is halftwaalf s ochtends. Marja vouwt een hemd. En kijkt om zich heen. Even staat ze op haar tenen. Zo kan ze over de kledingrekken kijken. Die rekken

Nadere informatie

Kinderen zonder papieren

Kinderen zonder papieren VPM VPM Kinderen zonder papieren Je ziet het bijna elke dag op de tv of in de krant: beelden van landen in oorlog, mensen in armoede. Op zoek naar een betere plaats om te leven, slaan ze op de vlucht.

Nadere informatie

Ik ben de Hamer. Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. HET BESTUUR VAN DE EUROPESE UNIE GROEP 7 8

Ik ben de Hamer. Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. HET BESTUUR VAN DE EUROPESE UNIE GROEP 7 8 Ik ben de Hamer Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Goedendag! Als

Nadere informatie

Opdracht Levensbeschouwing Doodstraf

Opdracht Levensbeschouwing Doodstraf Opdracht Levensbeschouwing Doodstraf Opdracht door een scholier 1930 woorden 14 maart 2003 6,2 18 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing 0. Geef een korte argumentatie waarom jij tegen of voor de doodstraf

Nadere informatie

Eerwraak. Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman. Blz 1.

Eerwraak. Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman. Blz 1. Eerwraak Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman Blz 1. Vra!n. 1) Wat voor soort verhaal is je boek? Mijn boek is een eigentijdsverhaal/roman 2) Waar

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

Jezus zoekt ruzie. en tussen een schoondochter en haar schoonmoeder

Jezus zoekt ruzie. en tussen een schoondochter en haar schoonmoeder Jezus zoekt ruzie Inleiding Denk niet dat ik gekomen ben om op aarde vrede te brengen. Ik ben niet gekomen om vrede te brengen, maar het zwaard. Want ik kom een wig drijven tussen een man en zijn vader,

Nadere informatie

Inleiding. Veel plezier!

Inleiding. Veel plezier! Inleiding In dit boek lees je over Danny. Danny is een jongen van 14 jaar. Er zijn veel dingen die Danny verkeerd doet. Hij rent door de school. Hij scheldt zomaar een klasgenoot uit. Of hij spuugt op

Nadere informatie

Micha kijkt Ruben aan. Hij trekt een gek gezicht. Micha houdt niet van puzzelen, want de puzzels die oma maakt, zijn altijd heel erg moeilijk.

Micha kijkt Ruben aan. Hij trekt een gek gezicht. Micha houdt niet van puzzelen, want de puzzels die oma maakt, zijn altijd heel erg moeilijk. 1. Puzzelen Wie er het eerst is! Micha staat bij het schoolhek. Hij krijgt een harde klap op zijn schouder van Ruben, zijn grote broer. Oké. Micha is wel in voor een wedstrijdje. Hij begint meteen te rennen,

Nadere informatie

Parlementsspel: *verkiezingsspecial*

Parlementsspel: *verkiezingsspecial* Parlementsspel: *verkiezingsspecial* Korte beschrijving Een spelletje dat lijkt op ren je rot. De leerlingen krijgen vragen met elk drie antwoordmogelijkheden. Voor elke antwoordmogelijkheid is er een

Nadere informatie

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

1 Ben of word jij weleens gepest?

1 Ben of word jij weleens gepest? Onderzoeksresultaten TipHorstaandeMaas.nl Pesten Pesten is van alle generaties. Het kan bijna overal plaatsvinden en is daarom dichterbij dan mensen soms denken 8 1 Ben of word jij weleens gepest? 7 6

Nadere informatie

Lees Zoek op Om over na te denken

Lees Zoek op Om over na te denken Welkom bij de Online Bijbelcursus van Praise De bijbelcursus is wat voor jou als je: 1. Als je wilt weten wat christenen geloven. 2. Als je meer wilt begrijpen van de bijbel. 3. Als je wilt groeien in

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

zomer Vakantie zomer

zomer Vakantie zomer NieuwsBrief nr.3, 2011 Naar Binnen Beste lezer, Het is weer tijd voor de zomer. In het midden van Nederland is afgelopen week de zomervakantie begonnen. De kinderen hebben zes weken geen school. Zes weken

Nadere informatie

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT ROOS Roos (27) is zeer slechtziend. Ze heeft een geleidehond, Noah, een leuke, zwarte labrador. Roos legt uit hoe je het beste met geleidehond en zijn baas

Nadere informatie

Thema In en om het huis.

Thema In en om het huis. http://www.edusom.nl Thema In en om het huis. Les 22. Een huis zoeken Wat leert u in deze les? Praten over uw huis Informatie over het vinden van een nieuwe woning Praten over wat afgelopen is Veel succes!

Nadere informatie

ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS

ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS HET EURO RUN-SPEL www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende situaties

Nadere informatie

LES 4. Handelingen 12:1-19; Van Jeruzalem tot Rome: Verlost uit de gevangenis blz.109-116

LES 4. Handelingen 12:1-19; Van Jeruzalem tot Rome: Verlost uit de gevangenis blz.109-116 LES 4 Handelingen 12:1-19; Van Jeruzalem tot Rome: Verlost uit de gevangenis blz.109-116 De boodschap God hoort en verhoort onze gebeden voor elkaar. Leertekst: Terwijl Petrus onder zware bewaking zat

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info. Racisme

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info. Racisme Racisme Ik heb een onderwerp gekozen dat jullie misschien een beetje vreemd zullen vinden, namelijk het thema 'racisme'. Als je dat woord opzoekt dan staat er: Racisme: racisme is het discrimineren van

Nadere informatie

Kijktip: Nieuwsuur in de Klas

Kijktip: Nieuwsuur in de Klas Kijktip: Nieuwsuur in de Klas Korte omschrijving werkvorm De leerlingen beantwoorden vragen over de Europese politiek aan de hand van korte clips van Nieuwsuur in de Klas. Leerdoel De leerlingen leren

Nadere informatie

Latijn: iets voor jou?

Latijn: iets voor jou? : n j i t a L r o o v s iet jou? De Romeinen en wij Waar komen onze letters vandaan? Hoe komen we aan de namen van de maanden? De antwoorden op vele van deze vragen vind je vaak in het verleden bij de

Nadere informatie

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Wat kan ik voor u doen?

Wat kan ik voor u doen? 139 139 HOOFDSTUK 9 Wat kan ik voor u doen? WOORDEN 1 1 Peter is op vakantie. Hij stuurde mij een... uit Parijs. a brievenbus b kaart 2 Ik heb die kaart gisteren.... a ontvangen b herhaald 3 Bij welke...

Nadere informatie

Pasen met peuters en kleuters. Jojo is weg

Pasen met peuters en kleuters. Jojo is weg Pasen met peuters en kleuters Beertje Jojo is weg Thema Maria is verdrietig, haar beste Vriend is er niet meer. Wat is Maria blij als ze Jezus weer ziet. Hij is opgestaan uit de dood! Wat heb je nodig?

Nadere informatie

Twee blauwe vinkjes. Door: Lenneke Sprong

Twee blauwe vinkjes. Door: Lenneke Sprong Twee blauwe vinkjes Door: Lenneke Sprong Nog steeds maar een vinkje. Buiten begon de zon te schijnen, waardoor er schaduwen op de lichtblauwe muur ontstonden. Waarom ontvangt hij niet mijn berichtje vroeg

Nadere informatie

Tijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00.

Tijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00. 1 SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS 31 oktober 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit 38 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.

Nadere informatie

Leerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam

Leerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam Leerlingen handout stadswandeling Amsterdam Groep 1: de Surp Hoki Armeens Apostolische kerk Adres: Kromboomsloot 22, Amsterdam Namen leerlingen: In deze handout staat alle informatie die je nodig hebt

Nadere informatie

Anne Frank, haar leven

Anne Frank, haar leven Vragen en opdrachten bij: Anne Frank, haar leven Doe meer met Leeslicht! Bij alle boeken in de serie Leeslicht kunt u een gratis lesbrief downloaden van www.eenvoudigcommuniceren.nl. In deze lesbrief staan

Nadere informatie