Peer support in Nederland
|
|
- Rudolf Boer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Peer support in Nederland Een methode om leerlingen te leren samenwerken en elkaar te ondersteunen. Erik J.Luigies Ter gelegenheid van de in gebruik neming van de nieuwe gebouwen van het ROC Da Vinci College te Dordrecht
2
3 Inhoud: Voorwoord 1. 4 Voorwoord 2. 6 Inleiding 8 Leeswijzer 10 Peer Support, wat is dat? 11 Wat kan Peer Support voor het onderwijs van de 21e eeuw betekenen? 15 Definities van de rollen binnen peer support 19 De ontwikkeling en de implementatie van Peer Support 21 Ontwikkelaars en ondersteuners van het ROC Da Vinci College 31 De externe ondersteuners 37 Voorbeelden van rollen in het kader van Peer Support op het ROC Da Vinci College 41 De peer mentor in een onderwijsleerbedrijf 42 De peer mentor als buddy 43 Leerlingen van het ROC Da Vinci College 48 Peer Support op andere scholen dan het ROC Da Vinci College 54 De peer tutorrol 59 De peer mentorrol in de stage 65 Peer Education op het ROC Da Vinci College 68 Nawoord 70 Bijlage 1: Opsomming van doelstellingen voor Peer Support op het voortgezet- en beroepsonderwijs 71 Bijlage 2: Waaraan moet een school voldoen om Peer Suppport te kunnen implementeren? 72 Bijlage 3: Abstract 1 73 Bijlage 4: Abstract 2 74 Met dank aan 76 Colofon 79
4 Voorwoord J.M. van Bijsterveldt-Vliegenthart Peer support heeft mijn support! De afgelopen honderd dagen ben ik het land ingetrokken en heb met eigen ogen gezien wat een geweldige initiatieven er bestaan in het Nederlandse onderwijsveld. Eén van die mooie initiatieven is het project peer support. Op 28 maart 2007 was ik op bezoek op het Wartburgcollege in Dordrecht, om te horen wat het in praktijk oplevert, als leerlingen elkaar begeleiden tijdens hun schoolcarrière. Zittend in een kring vertelden leerlingen van vwo, havo, vmbo en mbo mij wat het voor hèn betekent. Wat me trof, was bijvoorbeeld het verhaal over dat meisje, net begonnen op het mbo. Ze huilde heel snel, was verlegen, durfde uit zichzelf niets aan de leraar te vragen. Ze kreeg een peer mentor, een ouderejaars, die haar hielp met haar huiswerk. Maar haar ondertussen ook coachte hoe ze beter voor zichzelf kon opkomen. Door het contact met haar peermentor leerde ze zichzelf beter te laten zien. Belangrijk in de fase dat je je van kind naar jong-volwassene ontwikkelt. Of het verhaal van de studente die stage liep als klasse-assistente, op een basisschool. En zoveel had gehad aan haar peermentor. Die mentor had de stage al gelopen, en legde haar een aantal ins en outs uit, waardoor ze beter met de kinderen kon omgaan. Maar zij hielp haar ook met het huiswerk, dat ze tijdens de stage moest maken. Vanwege haar allochtone afkomst had deze leerling een taalachterstand en daardoor een probleem met de schoolopdrachten, en ze kon de hulp van haar mentor dus heel goed gebruiken. Hier was dus de verbetering van cognitieve vaardigheden indirect het resultaat van peer-support. Jongeren kunnen veel voor elkaar betekenen. Zeker in de leeftijd waarop ze voortgezet of (voorbereidend) beroepsonderwijs volgen. Ze hebben vriendschappen, gaan samen uit, sporten samen of doen allerlei op cultureel gebied. Dat gaat allemaal heel spontaan en
5 natuurlijk. In landen als de VS, Finland, Engeland en sinds kort ook in ons land is men zich ervan bewust dat je dit binnen het onderwijs heel bewust kunt inzetten. Dan gaat het om elkaar helpen met huiswerk, elkaar door een moeilijke tijd heen slepen als een familielid is overleden, elkaar coachen, elkaar steunen bij pesten. Elkaar de weg wijzen naar een volwaardige plek in de maatschappij. Dit kabinet legt het accent op samen : in een samenleving niet náást maar mét elkaar leven. Peer support sluit daarbij aan: het stimuleert jongeren in samen leren leven. School is méér dan een kennisinstituut, het heeft ook een belangrijke vormende taak. Het vormen van jezelf, en het vormen van anderen. Het mooie van peer support is dat het béide zaken stimuleert. De verhalen die ik in die kring in Dordrecht hoorde van leerlingen, laten dat heel concreet zien. En wat ik zo mooi vind: het laat zien dat die vaardigheden kunnen worden geleerd en ontwikkeld. We hoeven het dus niet alleen maar te hebben van spontaan gedrag. Belangrijke eigenschappen zoals behulpzaamheid, acht slaan op elkaar, elkaar tactvol feedback geven, elkaar cognitief scherpen: die kunnen ook ontwikkeld worden, zo blijkt. Peer Support is op het leren van die eigenschappen gericht. Daarom vind ik het van grote betekenis voor het leer- en ontwikkelproces van jongeren. De vaardigheden die ze op die manier verwerven hebben we in onze samenleving hard nodig. Peer Support heeft dus ook mijn support! 14 juni 2007, Marja van Bijsterveldt-Vliegenthart Staatssecretaris voor Onderwijs
6 Voorwoord Dion van Steensel Werd u vroeger op school wel eens gepest of uitgelachen om uw uiterlijk of uw kleding? Kon u altijd terecht bij uw docent met uw vragen? Het antwoord op de eerste vraag zult u wellicht met ja beantwoorden en de tweede vraag met nee. Op de Leerparkscholen kunnen leerlingen met deze vragen ook bij andere leerlingen terecht. Deze leerlingen zijn dan of peer leader of peer tutor of peer mentor of peer coach. Vier vormen waarbij leerlingen elkaar helpen en ondersteunen. Leerlingen vertrouwen elkaar meer of andere dingen toe dan aan een docent of begeleider. Leerlingen laten zich ook vaker helpen door een andere leerling. Leerlingen nemen daarnaast meer dingen van elkaar aan dan van een docent. Daarom vind ik het belangrijk dat het concept peer support opgenomen wordt in de beleidsuitgangspunten van elke school. Uiteraard helpen leerlingen elkaar wel vaker, maar door het structureel in te bedden in de bedrijfsfilosofie van de school is het systematisch en breed ingebed. Een goed werkend systeem van Peer Support heeft voordelen voor de leerlingen, voor de school en voor de samenleving! Peer Support levert niet alleen een bijdrage aan de ontwikkeling van leerlingen maar draagt daarnaast ook bij aan het schoolklimaat. En juist dit schoolklimaat staat vaak ter discussie. Denkt u maar eens aan de steekpartijen die dit jaar (2007) plaatsvonden op en rond scholen en niet te vergeten de grote schietpartij op de Amerikaanse Technische Universiteit in Virginia. Grote schoolgebouwen zijn de oorzaken van gedragsproblemen bij leerlingen, wordt er vaak en (te) snel geroepen. Grote schoolgebouwen waar leerlingen zich verlaten en eenzaam voelen. Maar de grote school is niets meer of minder dan een omgeving waarin iets extra s gedaan moet worden, wil de leerling zich prettig voelen en zich kunnen ontplooien. Peer Support kan net dit extraatje zijn. Het feit dat een leerling iemand heeft op
7 school die hem helpt, zorgt voor een andere beleving van de school! Uit onderzoek naar de effecten van de inzet van peer leaders blijkt dat 37,5% van de leerlingen zich veiliger voelt door de inzet van peer leaders. Kennelijk is er dus echt sprake van gevoelens van onveiligheid. Uiteindelijk draait het niet om de omvang van de school maar juist om de omgang in de school en de mensen en factoren die daarop van invloed zijn. De omgang in de school verbetert door het toepassen van peer support. Leerlingen steken elkaar graag de helpende hand toe en weten daarbij resultaten te boeken die vaak buiten het bereik van de docent en de school liggen. Dion van Steensel Wethouder voor onderwijs in Dordrecht
8 Inleiding Dit boekje biedt het College van Bestuur van het ROC Da Vinci College u aan ter gelegenheid van de opening van de nieuwe gebouwen te Dordrecht. Deze nieuwe gebouwen zijn gevestigd op het Leerpark, waar tevens drie VMBO scholen gehuisvest zijn. De bedoeling is dat er op dit Leerpark in Dordrecht intens wordt samengewerkt tussen VMBO, MBO en het bedrijfsleven. Waar mogelijk zullen er ook contacten met het HBO zijn. Bedrijfsleven en onderwijs ontwikkelen onderwijsleerbedrijven. Dat zijn krachtige leeromgevingen waarin aspirant-beroepsbeoefenaars een reëel zicht krijgen op de feitelijke beroepsdynamiek (Meijers, 2005, pg.43). In de onderwijsleerbedrijven kan participerend leren ontstaan. Op deze manier wordt een ideale voorwaarde geschapen voor het ontwikkelen van loopbaanonderwijs, waarbij naast de schoolse situatie ook aandacht gegeven wordt aan de ontwikkeling van de beroepsidentiteit (Meijers, 2005, pg.54 ev.). Volgens Meijers is de identiteitsontwikkeling een leerproces dat start met een ervaring die gekoppeld is aan emoties (Meijers, 2005, pg.63). Daarna moet de balans gevonden worden tussen emoties en cognities. In feite beschrijft Meijers dat jongeren aan de ene kant nog graag blijven spelen en verantwoordelijkheid vermijden (ook het kleine baantje is geen echt werk, omdat je er niet van afhankelijk bent voor je levensonderhoud) en aan de andere kant juist toch wel even willen proeven aan een stukje verantwoordelijkheid dragen en niet klein gehouden willen worden ( ik ben geen kind meer ). Peer Support (peer assisted learning) geeft de jongere stapje voor stapje de mogelijkheid om verantwoordelijkheid te leren dragen. Nog niet in het echte bedrijfsleven, maar wel op school en in het onderwijsleerbedrijf. Peer Support kan in verschillende rollen uitgevoerd worden: de peerleader, de peer tutor, de peer mentor, de peer coach voor schoolactiviteiten, de peer coach studieloopbaanbegeleiding en de peer educator.
9 In alle rollen worden eerst tools aangereikt en attitudes ontwikkeld en vervolgens ervaringen opgedaan en inzichten verkregen. Juist die ervaringen en inzichten dragen bij aan het beeld van wie ben ik in de relatie tot een ander en tot de organisatie waarin ik functioneer. De rollen geven de jongere de kans om te kiezen voor een meer cognitieve insteek bij het verantwoordelijkheid nemen of een meer sociaal-emotionele. Men kan hierbij denken aan de begeleiding van 1e jaars in het VO of de begeleiding van leerlingen die problemen hebben met de studieplanning of bepaalde vakken en aan begeleiding in het beroepsonderwijs in de richting van de beroepsuitoefening. Peer Support is een goede voorbereiding op de stage in een regulier leerbedrijf, omdat de leerling leert om zich in te leven in het denken en handelen van anderen. Dit inleven is een voorwaarde om zijn rol goed uit te voeren. Juist het loslaten van het op-zichzelf- gerichtzijn is een belangrijke stap op weg naar volwassenheid. De volwassenheid die ook in de stage gevraagd wordt. Peer Support wordt een essentieel onderdeel van de leerpraktijk van het Da Vinci College. Max Hoefeijzers, Voorzitter College van Bestuur ROC Da Vinci College, Dordrecht, 2007
10 Leeswijzer Dit boekje bevat een gedeelte van het theoretisch fundament onder Peer Support. Over dat theoretisch fundament kunt u meer lezen in de publicatie: Peer support, leerlingen ondersteunen elkaar binnen een nieuw didactisch concept, theoriereeks nummer 37, Cinop. De nadruk ligt in dit boekje op de ontwikkeling van dit systeem in het ROC Da Vinci College en het vervolg op andere scholen en in ander onderwijs. Daarnaast worden opvattingen en ervaringen van deskundigen, docenten en leerlingen weergegeven. Wanneer de leerlingen aan het woord komen is er in de meeste gevallen geanonimiseerd. De informatie bevat gegevens over persoonlijke ontwikkelingen bij leerlingen. Wie meer wil weten over de in de voorbeelden genoemde ondersteuningsactiviteiten in relatie tot de methode Peer Support kan hierover vragen stellen aan de auteur van dit boekje. Peer Support wordt ondersteund door een netwerk van docenten en andere betrokkenen. Het systeem is nog lang niet afgebouwd. Daardoor kan het zijn, dat u later elementen tegenkomt, die niet in dit boekje staan. U kunt dan te rade gaan op de website Ik hoop dat u een heldere indruk krijgt over een stukje innovatie, dat ontstond uit een noodoplossing en dat zich ontwikkelde dankzij de durf en de visie van veel docenten in het voortgezet onderwijs en het beroepsonderwijs. De docenten, die als eersten met dit systeem hebben geëxperimenteerd, werken of werkten allemaal op het ROC Da Vinci College. Ik dank hen voor hun vertrouwen en hun durf. Erik J. Luigies 10
11 Peer Support, wat is dat? Wat is peer support? Peer support is een manier van samenwerken en elkaar ondersteunen, die wereldwijd veel voorkomt in het onderwijs, in de hulpverlening, in de zorg en in het bedrijfsleven. Peers helpen elkaar met behulp van hun eigen kennis, inzicht en ervaring. Je ziet dit bijvoorbeeld in zelfhulpgroepen, patiëntenverenigingen, maar ook in de ICT, waar gebruikers van applicaties elkaar online ondersteunen. Peer betekent, dat je op veel manieren gelijk aan elkaar bent en/of in dezelfde omstandigheden verkeert. Je bent leeftijdgenoten, collega s, makkers (buddy s) en je zit op school of werkt in een bedrijf, in een ziekenhuis of als vrijwilliger in een hulporganisatie. Bij ons gaat het om leerlingen in het voortgezet onderwijs en het beroepsonderwijs. Hun overeenkomst is de leeftijdsfase, de omstandigheden waarin ze verkeren en de eisen die aan hen gesteld worden. Elkaar helpen is niet vanzelfsprekend Support betekent dat je elkaar ondersteunt of helpt. Elkaar ondersteunen en helpen zouden de leerlingen normaal moeten vinden. Het hoort bij pro-sociaal gedrag. Dat gedrag leren de leerlingen door de opvoeding van hun ouders en door normen en waarden die uitgedragen worden door mensen in hun omgeving. Mensen in hun omgeving zijn onder andere familie, buren, vrienden van de ouders, leidinggevenden in het verenigingsleven, docenten en andere jongeren, die hun voorbeeld zijn. Helaas is dat elkaar ondersteunen en helpen niet vanzelfsprekend. Leerlingen moeten tot dezelfde familie, sociale, culturele en/of godsdienstige groep behoren om steun van andere leerlingen te kunnen verwachten. 11
12 In sommige culturen verwacht men dat als je tot dezelfde familie behoort, je elkaar altijd ondersteunt (familiesolidariteit). Doe je dat niet, dan word je soms zelfs buiten de familieclan geplaatst. Zo trouwt volgens oud gebruik een Islamitische man met de vrouw van zijn overleden broer omdat hij de plicht heeft voor haar en haar kinderen te zorgen. Zij is immers door haar huwelijk met zijn broer tot de familie toegetreden. Soms escaleert een situatie in het onderwijs juist door familiehulp. Een peer mentor op een basisschool (stagewerkplek) vertelde, dat toen een Marokkaans jongetje ruzie kreeg met een Turks jongetje, binnen de kortste keren van beide zijden oudere broers, neven en andere familieleden zich met de situatie gingen bemoeien. Ze waren kennelijk via mobiele telefoontjes opgeroepen. Wat eerst gewoon opgelost had kunnen worden door de groepsleerkrachten en de stagiaires, werd nu een politiezaak. Rivaliteit Leerlingen hebben op school soms juist de neiging om elkaar te bestrijden. Rivaliteit uit zich op het gebied van kleding, cosmetica, gadgets, ipods, mobiele telefoontjes, scooters, auto s (die getuned zijn), vakanties, en vrienden en vriendinnen. Er is ook strijd om de gunst van de opinion leaders. Dat zie je in de lagere klassen van het VO. Leerlingen in de hogere klassen van het VO zijn daar minder gevoelig voor. Ze worden onafhankelijker en lopen niet meer zo makkelijk achter een medeleerling aan. Ook worden volwassenen belangrijkere identificatiefiguren dan andere jongeren. 12
13 Zoals een meisje tegen mij zei: We moeten haar niet, want ze doet altijd zo uit de hoogte. We willen niet met haar samenwerken. Ze komt ook uit een ander wijk dan wij komen. Haar ouders zijn echt kak mijnheer. Of zoals een Nederlandse jongen zei: Ik ga toch zeker niet met die Marokkaan samen een werkstuk maken. Ik kan hem niet eens goed verstaan. Als leerlingen op school moeten samenwerken kiezen ze vaak voor medeleerlingen met dezelfde sociale, culturele en/of godsdienstige achtergrond. Persoonlijk rendement Heeft men elkaar niet echt nodig en heeft men zelfs de indruk, dat de ander belemmerend werkt voor het bereiken van het individuele doel, dan zullen leerlingen elkaar niet ondersteunen. Dat zie je als het gaat om prestaties waarbij handigheid, ervaring of intelligentie een rol speelt. De minst handige, de minst ervarene of de minst intelligente remt de ander in het bereiken van zijn persoonlijke doel. Leerlingen gaan dan zo ver dat zij zelf het werk van een ander wel even doen, omdat ze toch niks aan hem hebben als het gaat om het eindresultaat (bijvoorbeeld een werkstuk). Wederzijdse afhankelijkheid Spontane samenwerking ontstaat als men elkaar echt nodig heeft om het individuele doel te bereiken; dus als er sprake is van wederzijdse afhankelijkheid als het gaat om de te leveren prestatie. In een voetbalteam wil iedereen winnen, maar dat kan pas door samenwerking. In het onderwijs zou men kunnen proberen om groepswerkopdrachten zo te formuleren dat leerlingen elkaar altijd nodig hebben, net zoals in het voetbalteam. Helaas kan dat niet altijd. En.. als je elke dag een voetbalwedstrijd speelt vermindert de drive om te winnen ook en dus de neiging om samen te werken. 13
14 De groep als geheel is niet meer dan de som der delen Als er geen dwang van buiten af is hangt het van de persoonlijkheid, de behoeften en het referentiekader van de groepsleden af of zij geneigd zijn elkaar te helpen. De kwaliteit van de onderlinge hulp kan bepalend zijn voor de kwaliteit van de opdracht die de groep maakt. Maar dat hoeft niet. We weten dat de prestatie van een groep als het gaat om taken waarbij intelligentie noodzakelijk is, hoofdzakelijk bepaald wordt door de capaciteit van de individuele groepsleden. Inspanning versus resultaat Pas als er ervaring is, dat men van samenwerking en onderlinge hulpverlening persoonlijk voordeel heeft, zal men geneigd zijn om elkaar te helpen. Als de samenwerking en onderlinge hulpverlening in een onderwijsgroep er toe leidt dat er meer en beter gepresteerd wordt en de individuele groepsleden daardoor hogere schoolcijfers halen, willen de groepsleden blijven samenwerken. Tot.. zij vinden dat de inspanning te groot wordt. Dat wil dus zeggen, dat leerlingen die individueel ook het resultaat kunnen halen dat met de groep bereikt wordt, snel afhaken. Tenzij bepaalde behoeften, zoals behoefte aan waardering en affectie, in de groep vervuld worden. In multidisciplinaire groepen bestaat onderlinge afhankelijkheid. Als in een multidisciplinair team één der deskundigen ontbreekt heeft dat direct gevolgen voor de prestatie van de anderen. Wanneer je dus in het beroepsonderwijs een opdracht geeft, die alleen uitgevoerd kan worden als leerlingen van diverse opleidingen samenwerken, dan kun je verwachten dat zij vanwege de aard van de opdracht elkaar gaan proberen te vinden. Hier zou meer gebruik van gemaakt moeten worden. Wat dat betreft was een opdracht tijdens het Skills Talents toernooi 2007 in Ahoy een voorbeeld van wat je kunt bereiken als functionele samenwerking noodzakelijk is. Leerlingen van de sector Bouw van een VMBO school moesten samen met leerlingen van de sector Metalektro van een andere VMBO school een groot logo maken van hout en versierd met verlichting. Het grappige was, dat deze in feite door de opdracht afgedwongen samenwerking gevolgd werd door spontane samenwerking. De leerlingen van de sector Metalektro gingen spontaan overleg plegen met de leerlingen van de sector Groen (weer een andere VMBO school) en hebben verlichting aangebracht in een bloemstuk. De leerlingen hadden kennelijk ervaren, dat multidisciplinaire samenwerken tot bijzondere resultaten kan leiden. 14
15 Wat kan Peer Support voor het onderwijs van de 21e eeuw betekenen? Peer support activeert de latente mogelijkheden van jongeren om sociaal te functioneren en elkaar te helpen (pro-sociaal gedrag). Deze hulp vindt plaats op het gebied van het maken van keuzes voor een vervolgopleiding (door peer coaches studieloopbaanbegeleiding), op het gebied van de overgang naar een volgende school (door peer leaders), op het gebied van kennisoverdracht (door peer tutoren), op het gebied van socialisering en individuatie (door peer mentoren), op het gebied van leidinggeven aan medeleerlingen (door de peer coach) en op het gebied van ondersteuning van leerlingen met een handicap of een ernstig probleem (door gespecialiseerde peer mentoren, buddy s). Binnen de peer support projecten begeleiden oudere, meer ervaren of hoger opgeleide leerlingen hun medeleerlingen. De begeleiding vindt grotendeels in schooltijd plaats. De leerlingen die de ondersteuning geven en de leerlingen die ondersteuning ontvangen leren beiden van dit proces. In het geval van de peer tutor spreken we wel van metacognitie op cognitief gebied. In het geval van de peer mentor spreken we van metacognitie op het gebied van het sociaal functioneren. De leerlingen krijgen inzicht in het eigen leren en het eigen sociaal functioneren. Peer support speelt een rol in de nieuwe competenties van beroep, leren en burgerschap. Samen leren is een goede voorbereiding op het functioneren in een multiculturele en dichtbevolkte consumptiemaatschappij met een hoge graad van arbeidsdifferentiatie en met de behoefte aan werknemers die in multidisciplinaire teams tot kenniscreatie kunnen komen. 15
16 Een leven lang leren De inhoud van beroepen verandert. Voortdurende innovatie vraagt van ons dat we blijven leren. Dat leren doe je vaak met anderen samen. Je ontdekt samen dat je op een bepaald gebied weer wat bij moet leren. Soms is bijscholing verplicht, maar dan merkt men in de praktijk later wel dat hij ook noodzakelijk is. Denkt u maar aan de automonteur. Als er een nieuwe auto op de markt komt met nieuwe snufjes - en vooral met een nieuwe zuiniger en schonere motor - dan moeten de monteurs op cursus. Maar. ze moeten vervolgens ook samen in de garage hun nieuwe kennis toepassen en elkaar daarbij ondersteunen. Het is belangrijk om leerlingen duidelijk te maken, dat het leren nooit afgelopen is in onze innovatieve en dynamische samenleving. Als we de leerlingen attenderen op de continue ontwikkelingen, dan begrijpen ze, dat ze nooit uitgeleerd raken. Laat ze eens zien, hoe snel de manier waarop het nieuws verspreid wordt veranderd is en nog steeds verandert (je kunt tegenwoordig op het internet je eigen krant samenstellen). Laat ze eens zien, hoe snel de telefonie veranderd is. Gezien de snel veranderende eisen in het werkveld en de behoefte aan levenslang leren is het belangrijk dat studenten (en leerlingen, e.j.l.) kunnen reflecteren op hun eigen gedrag en dat van anderen (Docy & Moerkerke, 1997) Huidige leeractiviteiten dienen de volle aandacht van de student (de leerling e.j.l.) te vragen. De student (de leerling e.j.l.) dient te worden betrokken, niet alleen met betrekking tot zijn kennis, maar ook met betrekking tot zijn verwachtingen, gevoelens, attitude, waarden en normen (Boud, 1995) 16
17 Sociaal kapitaal Peer Support ondersteunt het leren om te netwerken. Er is bewezen, dat in de landen waarin mensen hebben geleerd om te netwerken, de economieën beter functioneren. Als mensen in staat zijn om relaties aan te gaan en netwerken te bouwen, dan kunnen ze ook organisaties opzetten, bedrijven starten en klanten winnen. Ze leggen contacten binnen en buiten de landsgrenzen en stimuleren de internationale handel. Het bestaan van sociaal kapitaal werd door Robert Putnam bewezen in zijn boek Making Democracy Work, Burgerschapsvorming Peer Support vraagt van leerlingen dat zij nadenken over de omgang met elkaar en over normen en waarden met betrekking tot die omgang. In ons land is een stevige discussie op gang gekomen over het leren van waarden en normen. Zinloos geweld en discriminatie zijn onder andere de oorzaak voor deze discussie. De Onderwijsraad noemt de school de microsamenleving waar leerlingen kunnen leren om als burger te functioneren en om in die rol een positieve bijdrage te leveren aan onze samenleving. Ze leren om anderen te accepteren, andere waarden en normen te respecteren en om anderen te ondersteunen. Sociale veiligheid Door Peer Support wordt pro-sociaal gedrag ontwikkeld. Dat gedrag bevordert de veiligheid op school. Veiligheid ontstaat niet alleen door detectiepoortjes en camera s. Veiligheid ontstaat vooral door het gevoel te hebben, dat anderen jou geen kwaad zullen doen. Beter nog, door het gevoel dat anderen jou beschermen en ondersteunen. Zo hebben leerlingen (peer leaders) van een VMBO-school, waar een ruzie tussen twee culturele groeperingen dreigde uit te barsten, door de beide gangmakers aan te spreken, een escalatie kunnen voorkomen. Iedereen was blij dat dit gelukt was, maar men was eigenlijk nog meer verheugd door het feit dat leerlingen dit zelf gedaan hadden. Het was het begin van verandering van het schoolklimaat. 17
18 Sociale veiligheid ontstaat door de ontwikkeling van pro-sociaal gedrag. Veel onderdelen van alle trainingen in het kader Peer Support zijn gericht op de ontwikkeling van sociale cognitie en sociale vaardigheden bij de leerlingen die andere leerlingen gaan ondersteunen. Sociale cognitie wordt gedefinieerd als het begrijpen van sociaal gedrag en de sociale omgeving waarin wij leven (De Wit, Van der Veer, en Slot, 2002). Vanuit dit vertrekpunt wordt in de trainingen gewerkt aan de ontwikkeling van pro-sociaal gedrag. Sociale processen en individuele ontwikkeling De docent bevindt zich tussen jongeren die zich ontwikkelen. Die ontwikkeling vindt voornamelijk op drie gebieden plaats: 1. Kennis, inzicht en vaardigheden 2. Socialisering 3. Individuatie In het voortgezet- en beroepsonderwijs is de ontwikkeling van de rol van werknemer en staatsburger heel belangrijk. Daaraan dragen alle drie de bovengenoemde gebieden bij. Kennisverwerving, socialisering en individuatie dienen onlosmakelijk met elkaar verbonden te zijn en evenveel aandacht te krijgen. Helaas is het voor de docent niet altijd mogelijk om de sociale processen en de individuele ontwikkeling gedurende de dagelijkse onderwijsactiviteiten voldoende aandacht te geven. Zijn primaire taak is doorgaans: ondersteunen bij het verwerven van kennis en inzicht en het aanleren van vaardigheden. Dankzij peer support wordt de docent op het gebied van socialisering en individuatie ondersteund door leerlingen. De docent die van die ondersteuning gebruik maakt, merkt dat het rendement van zijn lessen daardoor ook verbetert. 18
19 Definities van de rollen binnen peer support Peer leader: Hij/zij is een gastheer/vrouw voor de eerste jaars leerlingen, maakt hen wegwijs in de school, leert hen de agenda in te vullen, helpt bij schoolwerk en biedt hen veiligheid. Peer tutor: Hij/zij is een leerling die medeleerlingen helpt bij huiswerk, bij planning van schoolwerk, bij het leren en uitvoeren van studietaken en werkzaamheden op school en in de onderwijsleerbedrijven. Peer mentor: Hij/zij is een raadgever en een rolmodel, waarmee de medeleerling zich kan identificeren. Soms helpen peer mentoren hun jongere jaars medeleerlingen in de stage. Er zijn ook peer mentors die medeleerlingen met een beperking ondersteunen. Het kan gaan om helpen in geval van verlegenheid, gebrek aan sociale vaardigheden, een pestverleden, maar ook bij lichte vormen van autisme, slechtziendheid, terugkeer uit detentie, tienerzwangerschap, enzovoort. Peer coach voor schoolactiviteiten: Hij/zij organiseert activiteiten en begeleidt leerlingen bij die activiteiten. Men kan dan denken aan een sportdag, een schoolkamp, een eindejaarsfeest, een viering als Kerstfeest of Suikerfeest, enzovoort. Peer coaches helpen ook de peer leaders. Peer coach studieloopbaanbegeleiding: Hij/zij informeert leerlingen van een lagere opleiding (bijvoorbeeld HBO-er - MBO-er / MBO-er VMBO-er) over de eigen opleiding en aanverwante opleidingen. Hij/zij vertelt niet alleen over de eigen opleiding (en beroep en branche), maar toont ook studieactiviteiten en stageactiviteiten. Hij/zij helpt bij het maken van werkstukken in verband met de vervolgopleiding, dialogiseert over te maken keuzes en ondersteunt soms ook bij de studie. 19
20 Peer mentors van de opleiding Detailhandel van het Da Vinci College in overleg met elkaar 20
21 De ontwikkeling en de implementatie van Peer Support Tijdens het congres over Peer Support van 28 maart 2007, dat door de gemeente Dordrecht en het Bureau Leerpark georganiseerd werd, is aan de staatssecretaris van onderwijs, mevrouw Van Bijsterveldt Vliegenthart een overzicht gepresenteerd van de ontwikkeling van Peer Support. Hierna volgt de integrale versie van het overzicht voor de staatssecretaris. Mevrouw de staatssecretaris, geachte toehoorders, U heeft zojuist diverse voorbeelden gezien en gehoord van leerlingen die zich inspannen om andere leerlingen te ondersteunen, voor veiligheid zorgen of zelfs zelf onderwijs willen geven. Hoe is dit idee ontstaan? Het Regionaal Opleidingscentrum Da Vinci College kon in het jaar 2002 geen stageplaatsen vinden voor haar leerlingen van de opleiding ICT niveau 2 in de Beroeps Opleidende Leerweg. Daar de school verplicht is om in deze leerweg zelf voor stageplaatsen te zorgen, ontstond een probleem. De enige oplossing was het zoeken naar een alternatief. Dit alternatief werd gevonden in een onderwijsleerbedrijf met ondersteuning door leerlingen van niveau 3 van het Da Vinci College en 4 van het Albeda College en door twee HBO-ers. We bedachten 3 rollen voor de ondersteuning: de peer tutor, de peer mentor en de peer coach. We noemden dit leerbedrijf De Werkplaats. Er werden daar oude computers van de gemeente Dordrecht opgeknapt voor het onderwijs. De leerlingen en studenten die als peer tutor, - mentor en - coach gingen functioneren, kregen eerst een korte training in sociale vaardigheden, instructie geven en beoordelen en vervolgens 1x per week intervisie. De peer tutor kreeg meer over instructie geven en uitleggen (vooral vakinhoudelijk), de peer mentor over sociale en mentale ondersteuning (vooral voor de autistische leerlingen en de leerlingen van het Centraal Orgaan Asielzoekers, die zich er oriënteerden op de ICT branche) en de peer coach over personeelsbegeleiding en -beoordeling. 21
22 Ik herinner mij dat een peer tutor zei: Mijnheer, wij moeten die niveau 2-ers echt iets leren, want daarnet wilde er eentje met een grote schroevendraaier een geheugenbankje verwijderen. Voor diegenen onder u die nog nooit een computer van binnen hebben gezien: Dat is net zoiets als een kies trekken met een waterpomptang. Ik herinner mij ook dat een autistische leerling zei, dat hij niet meer gepest werd, omdat hij nu een peer mentor had. De ervaring van De Werkplaats heeft bij mij het denken over het inzetten van leerlingen om medeleerlingen te ondersteunen op gang gebracht. Dit was voor mij op het Da Vinci College de start van Peer Support in het onderwijs. Het leven zit soms van toevalligheden aan elkaar en zo hoorde ik van mijn moeder dat Agnes Vosse een promotieonderzoek had gedaan naar tutorleren in het rekenonderwijs op de basisschool. Agnes pleitte voor een landelijke expertisepunt voor coördinatie en professionele begeleiding in het primair, voortgezet en beroepsonderwijs en vroeg zich af waarom gezien de gunstige kosteneffectiviteit niet meer gebruik gemaakt werd van peer support. Op advies van Agnes nam ik contact op met Karin Vaessen van Sardes, die u na de pauze zal toespreken. Sardes had de methode Leerlingen ondersteunen leerlingen ontwikkeld, waarbij oudere jaars leerlingen in de Brugklas de nieuwkomers van de basisschool begeleiden. Het bestuderen van het materiaal van Sardes leidde tot verdieping van mijn inzichten, maar ik constateerde ook, dat ik een wat andere weg wilde inslaan. Ik wilde een integraal model, net zoals in De Werkplaats van het Da Vinci College, met diverse rollen. Daarnaast wilde ik Peer Assisted Learning opnemen in een nieuw didactisch model, dat aanwijzingen geeft voor de organisatie van het onderwijs en voor de rollen en rolverhoudingen van deelnemers en docenten en daarbij ruimte laat voor een diversiteit aan didactische werkvormen. Op 30 juli 2003 werd bekend dat de provincie Zuid-Holland in het kader van het Sociaal Mentoraat subsidie gaf voor Peer Support. De subsidie gold voor het kalenderjaar
Stichting Kenniscentrum Peer Support. Peer Assisted Learning(PAL)
Peer Support Stichting Kenniscentrum Peer Support Peer Assisted Learning(PAL) Leerlingen helpen elkaar bij de overgang van VMBO naar MBO, bij het leren en studeren op het MBO en in de stage 1 A.Transition
Nadere informatieJuridische medewerker
28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...
Nadere informatievoor het middelbaar beroepsonderwijs
voor het middelbaar beroepsonderwijs Peer Support betekent systematische en structurele begeleiding van een jongerejaars student door een ouderejaars. Peer Support is een internationaal erkend programma
Nadere informatievoor het hoger beroepsonderwijs
voor het hoger beroepsonderwijs Peer Support betekent systematische en structurele begeleiding van een jongerejaars student door een ouderejaars. Peer Support is een internationaal erkend programma dat
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 4 2. KIEZEN 5 3. KIEZEN IN HET VMBO TL MAVO 6 4. SECTOREN 7. 5. VAKKENPAKKET (lessentabel) 8 6. BEROEPENÖRIENTATIE 9
Naam : klas : 2 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 4 2. KIEZEN 5 3. KIEZEN IN HET VMBO TL MAVO 6 4. SECTOREN 7 5. VAKKENPAKKET (lessentabel) 8 6. BEROEPENÖRIENTATIE 9 7. MOGELIJKHEDEN NA HET VMBO 10 8. INFORMATIE
Nadere informatievoor het voortgezet onderwijs
voor het voortgezet onderwijs Peer Support betekent systematische en structurele begeleiding van een jongerejaars leerling door een ouderejaars. Peer Support is een internationaal erkend programma dat
Nadere informatieMavo Met! Aandacht. Anglia. Meer mogelijkheden op het Hondsrug College. Mavo + (7e vak) Ondernemend Leren. Praktijkvakken (T&T en D&P)
Mavo Meer mogelijkheden op het Hondsrug College Mavo + (7e vak) Ondernemend Leren Aandacht Anglia Praktijkvakken (T&T en D&P) Het Hondsrug College, een slimme start voor je toekomst! Mavo Ga je straks
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieDit jaar moet je een keuze gaan maken voor de vakken, waarin je volgend jaar examen in gaat doen.
2 Inleiding Aan de leerlingen van de VMBO derde klas TL, Dit jaar moet je een keuze gaan maken voor de vakken, waarin je volgend jaar examen in gaat doen. Om tot een weloverwogen keuze te komen, is het
Nadere informatieEnkele gegevens evens over jezelf en de school:
VEILIGHEID VRAGENLIJST LEERLINGEN Een belangrijke taak voor de school is te zorgen dat leerlingen zich prettig en veilig voelen. Dat lukt niet altijd. Bijvoorbeeld, omdat er soms wordt gediscrimineerd
Nadere informatieHet PENTA college in Hoogvliet is sinds augustus 2014 een gecertificeerde BUSINESS SCHOOL voor mavo en havo-top.
Het PENTA college in Hoogvliet is sinds augustus 2014 een gecertificeerde BUSINESS SCHOOL voor mavo en havo-top. Heb je een mavo- of mavo/havo-advies en wil je het beste uit jezelf halen? Kom dan eens
Nadere informatiewww.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was.
www.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was. Benjamin Plant student Aardrijkskunde Ik weet wat ik wil Het leukste moment van mijn stage is wanneer leerlingen mij uit zichzelf aanspreken
Nadere informatieDit jaar moet je een keuze gaan maken voor de vakken, waarin je volgend jaar examen in gaat doen.
2 Inleiding Aan de leerlingen van de 3 e klas HTL, Dit jaar moet je een keuze gaan maken voor de vakken, waarin je volgend jaar examen in gaat doen. Om tot een weloverwogen keuze te komen, is het goed
Nadere informatieOns. Onderwijs. Kwaliteit in onderwijs
Ons Onderwijs Kwaliteit in onderwijs Voorwoord Bij Marianum staat de ontwikkeling van de leerling voorop. Wij staan voor aantrekkelijk en afgestemd onderwijs, gemotiveerde leerlingen en goede eindresultaten.
Nadere informatieChristelijke school voor vmbo met leerwegondersteuning. College de OpMaat. Op maat voor jou!
Christelijke school voor vmbo met leerwegondersteuning College de OpMaat Op maat voor jou! 2015-2016 College de OpMaat: Op maat voor jou! Leuke activiteiten Ik kan me niet zo goed concentreren in een grote
Nadere informatieEEN WERELD SCHOOL. lyceum (h)tl vakcolleges (b/k) lwoo. vmbo theoretische leerweg HTL-route voor leerlingen die naar de havo willen.
lyceum (h)tl vakcolleges (b/k) lwoo EEN WERELD SCHOOL vmbo theoretische leerweg HTL-route voor leerlingen die naar de havo willen Gemini (H)TL Gemini (H)TL, iets voor jou! De HTL- route Je hebt advies
Nadere informatieHardenberg Tel 0524 593800. Coevorden. Your next step! Tel 0523 262170. www.denieuweveste.nl
Van Heeckerenlaan 2 Piet Heinstraat 1 Coevorden Hardenberg Tel 0524 593800 Your next step! Tel 0523 262170 www.denieuweveste.nl Your next step! informatie 2014/2015 ontwikkel(t) je talent De Nieuwe Veste
Nadere informatieSchool s cool Utrecht helpt brugklassers een goede start te maken in het voortgezet onderwijs
School s cool Utrecht helpt brugklassers een goede start te maken in het voortgezet onderwijs In Utrecht verlaten jaarlijks zo n 600 risicojongeren de basisschool. Dit zijn jongeren die om verschillende
Nadere informatieONDERNEMER VAN JE EIGEN TALENT...want jij kunt meer!
ONDERNEMER VAN JE EIGEN TALENT...want jij kunt meer! Welkom Met ons onderwijs willen we voor elke vmbo-leerling relevant zijn. Door ons onderwijs ontdekken leerlingen wat hen boeit, wat ze kunnen en waar
Nadere informatieDe beste basis voor je toekomst
Visser t Hooft Lyceum Leiderdorp KANSRIJK EN UITDAGEND De beste basis voor je toekomst i 11gymnasium 11atheneum 11havo vhl.nl 11mavo (vmbo-t) Muzenlaan 155 q Op de open avond vond ik de school meteen leuk
Nadere informatieINFORMATIE VMBO BORNEGO COLLEGE GOED VOOR ELKAAR! WWW.BORNEGO.NL
INFORMATIE VMBO 2014 BORNEGO COLLEGE GOED VOOR ELKAAR! WWW.BORNEGO.NL Eigenlijk houd ik niet zo van leren, maar meer van doen. Daarom doe ik ook kader. Dan heb je wat minder leerstof en wat meer praktijk.
Nadere informatieJouw praktische weg naar het hbo. Onderdeel van AOC Oost
Jouw praktische weg naar het hbo Onderdeel van AOC Oost 2014 2015 2Informatie Het Groene Lyceum 2014-2015 Lekker praktisch bezig zijn maar wel op een hoog niveau. Is dat ook voor jou de leukste route naar
Nadere informatieONDERNEMER VAN JE EIGEN TALENT...want jij kunt meer!
ONDERNEMER VAN JE EIGEN TALENT...want jij kunt meer! Welkom Met ons onderwijs willen we voor elke VMBO leerling relevant zijn. Door ons onderwijs ontdekken leerlingen wat hen boeit, wat ze kunnen en waar
Nadere informatiecompetentieprofiel groepsleerkracht/ docent algemeen vormend onderwijs Het Driespan
Samenwerken Omgevingsgericht/samenwerken Reflectie en zelfontwikkeling competentieprofiel groepsleerkracht/ docent algemeen vormend onderwijs Het Driespan Competentieprofiel stichting Het Driespan, (V)SO
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 4 2. KIEZEN 5 3. KIEZEN IN 2 HTL 6 4. SECTOREN 7. 5. VAKKENPAKKET (lessentabel) 8 6. BEROEPENÖRIENTATIE 9
Naam : klas : 2 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 4 2. KIEZEN 5 3. KIEZEN IN 2 HTL 6 4. SECTOREN 7 5. VAKKENPAKKET (lessentabel) 8 6. BEROEPENÖRIENTATIE 9 7. MOGELIJKHEDEN NA HET VMBO 10 8. INFORMATIE VERKRIJGEN
Nadere informatie1. Portfolio van de leerling 1
1. Portfolio van de leerling 1 Handleiding voor de leerling Dit is het doorstroomportfolio van de leerling. Om je in te schrijven voor een mbo-opleiding moet je dit portfolio zo volledig mogelijk invullen.
Nadere informatieDeel 2. Gevolgd onderwijs pag. 9 2.1 onderwijs op dit moment pag. 10
Van: Klas: 1 Inhoud: Handleiding Portfolio pag. 3 Deel 1. Dit ben ik pag. 6 Deel 2. Gevolgd onderwijs pag. 9 2.1 onderwijs op dit moment pag. 10 Deel 3. Ervaringen pag. 11 3.1 stage (binnen schooltijd)
Nadere informatieINFORMATIE V M B 2015 B
INFORMATIE VMBO 2015 BORNEGO COLLEGE GOED VOOR ELKAAR! WWW.BORNEGO.NL Ik ben geen type om met mijn neus in de boeken te zitten. Daarom doe ik basis. We hebben bij Bornego Beugel gelukkig veel praktijklessen.
Nadere informatieVmbo. Elke Leerling Doet Ertoe
Vmbo Elke Leerling Doet Ertoe Vind je het leuk om met je handen te werken? Op het vmbo is daar naast theorie- veel ruimte voor. De naam zegt het al: vmbo betekent voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs.
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieDossier opdracht 5. Kijk op leerlingen en leren
Dossier opdracht 5 Kijk op leerlingen en leren Naam: Thomas Sluyter Nummer: 1018808 Jaar / Klas: 1e jaar Docent Wiskunde, deeltijd Datum: 19 januari, 2008 Samenvatting Als voorbereiding op onze baan in
Nadere informatie1. Portfolio van de leerling
1 Handleiding voor de leerling Dit is het doorstroomportfolio van de leerling. Om je in te schrijven voor een mbo-opleiding moet je dit portfolio zo volledig mogelijk invullen. Vraag je decaan / mentor
Nadere informatieAchtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt:
Achtergrond Basisschool De Regenboog staat in de wijk Zuid-west in Boekel en valt onder het bestuur van Zicht PO. Evenals de andere scholen onder dit bestuur gaan wij de komende periode vorm geven aan
Nadere informatieVoorbereiding assessment
Voorbereiding assessment 1. Zelfportret gemaakt door malou... 1 2. Samenvatting... 3 3. Zelfportret door een docent... 5 4. Zelfportret door Slc er... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 5. Aanvullende
Nadere informatieWaarom Wetenschap en Techniek W&T2015
Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 In het leven van alle dag speelt Wetenschap en Techniek (W&T) een grote rol. We staan er vaak maar weinig bij stil, maar zonder de vele uitvindingen in de wereld van
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieEen goed leven voor.
Een goed leven voor. Juultje Holla - Perspectief - maart 2013 Als onderdeel van het ZonMW project Zeggenschap en Inclusie Met dank aan Rob, die mij hierbij enorm geholpen heeft. Een goed leven voor. Een
Nadere informatieCP9. In gesprek over de toekomst
CP9 In gesprek over de toekomst Na het voortgezet onderwijs kiest uw kind welk vak hij wil gaan leren en welke opleiding hij wil gaan volgen. Hij maakt een beroepskeuze. Een decaan of studiebegeleider
Nadere informatieED 5-14. Graafschap College JURIDISCHE DIENSTVERLENING. Opleidingen. Juridische dienstverlening
JURIDISCHE DIENSTVERLENING ED 5-14 Graafschap College Opleidingen Juridische dienstverlening 2014-2015 Jouw advies helpt mensen verder Ben je hulpvaardig en kun je goed met mensen omgaan? Lijkt het je
Nadere informatie4 INZICHTEN. De vier inzichten in dit boekje zijn gebaseerd op de uitkomsten van het Trainer-Kind-Interactieonderzoek,
4 INZICHTEN De vier inzichten in dit boekje zijn gebaseerd op de uitkomsten van het Trainer-Kind-Interactieonderzoek, waarbij 37 trainers en coaches een seizoen lang intensief zijn gevolgd. Dit onderzoek
Nadere informatieHet gaf mij veel energie om een eigen evenement te organiseren.
Het Cruyff Foundation Community Program De Johan Cruyff Foundation wil jongeren langdurig binden aan het Cruyff Court en de wijk. Wij willen jongeren meer zelfvertrouwen geven, kansen bieden om hun talent
Nadere informatieVwo/Havo. Elke Leerling Doet Ertoe
Vwo/Havo Elke Leerling Doet Ertoe Haal je hoge cijfers en vind je leren leuk? En zet jij je graag een beetje extra in en wil je later gaan studeren? Met een vwo-diploma op zak heb je alle mogelijkheden!
Nadere informatie3 Hoogbegaafdheid op school
3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit
Nadere informatieIK GA VOOR DE SCHOOL VOOR WELZIJN MBOAMERSFOORT.NL
IK GA VOOR DE SCHOOL VOOR WELZIJN MBOAMERSFOORT.NL JIJ ZIET WAT IEMAND NODIG HEEFT In de sector welzijn is veel werk! En het is ook mooi werk. Want je werk is heel belangrijk voor de mensen die jij helpt.
Nadere informatieEffectmeting onder leerlingen en leraren 2014-2015
Effectmeting onder leerlingen en leraren 2014-2015 Gegevens meting leraren Respons : 45 leraren, 21 mannen & 24 vrouwen Scholen : Blariacum College (Venlo) Summa College (Eindhoven) Vakcollege Tilburg
Nadere informatieHEYTHUYSEN. Scholengemeenschap Sint Ursula Locatie Heythuysen. VMBO-theoretisch VMBO-gemengd VMBO-beroepsgericht (basis en kader)
HEYTHUYSEN Scholengemeenschap Sint Ursula Locatie Heythuysen VMBO-theoretisch VMBO-gemengd VMBO-beroepsgericht (basis en kader) Postadres: Postbus 3016 6093 ZG HEYTHUYSEN Schooladres: Tienderweg 101 6093
Nadere informatieInhoud Inleiding Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding Een nieuwe start bouwt voort op het voorgaande Relaties aangaan Omgaan met gevoelens
Inhoud Inleiding 9 1 Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding 11 1.1 Het beroep Social Work 11 1.2 Beelden over leren mentale modellen 15 1.3 Competentiegericht leren 16 1.4 Een open leerhouding 17 1.5 Leren
Nadere informatieWat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?
Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid
Nadere informatie3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?
Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat
Nadere informatieLocatie Fedde Schurer Je doet ertoe!
HAVO/ VWO Locatie Fedde Schurer Je doet ertoe! VAN ONDER - NAAR BOVENBOUW Wie binnen Openbare Scholengroep Sevenwolden overgaat van het tweede leerjaar basisvorming naar het derde leerjaar havo of vwo,
Nadere informatieElde College Sint-Michielsgestel
Elde College Sint-Michielsgestel Elke Leerling Doet Ertoe Spreekt een kleine school je aan? Een school waar je iedereen snel leert kennen? Vind je het fijn om intensief contact te hebben met je mentor?
Nadere informatieNTERVIEW. In Bedrijf.Bite Coaching, loopbaan & studiekeuze. Doen waar je goed in bent
NTERVIEW In Bedrijf.Bite Coaching, loopbaan & studiekeuze Doen waar je goed in bent Ieder mens moet regelmatig keuzes maken. Dat begint al met de keuze voor een bepaalde school, een studie of een opleiding.
Nadere informatieSWOT-ANALYSE. 1 Interpersoonlijk competent. 1.1 Eisen. 1.2 Mijn ontwikkelpunten. 1.3 Mijn leerdoelen
SWOT-ANALYSE Met een SWOT-analyse breng ik mijn sterke en zwakke punten in kaart. Deze punten heb ik vervolgens in verband gebracht met de competenties van en leraar en heb ik beschreven wat dit betekent
Nadere informatieSG Nelson Mandela. mavo en mavo/havo algemeen toegankelijk
SG Nelson Mandela mavo en mavo/havo algemeen toegankelijk Dalton is een Daltonschool Zo wil Scholengemeenschap Nelson Mandela bekend staan. In een open sfeer bepalen de leerlingen zelf voor een deel hun
Nadere informatieDrechtsteden College. De school waar ik mezelf kan zijn! vmbo. Techniek Zorg & Welzijn Economie
Drechtsteden College De school waar ik mezelf kan zijn! Techniek Zorg & Welzijn Economie vmbo Je zit in groep 8 en je hebt een VMBOadvies gekregen. Maar welke school past nu het beste bij je? Waar voel
Nadere informatieEerwraak. Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman. Blz 1.
Eerwraak Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman Blz 1. Vra!n. 1) Wat voor soort verhaal is je boek? Mijn boek is een eigentijdsverhaal/roman 2) Waar
Nadere informatieschoolverlaters 2012-2013
schoolverlaters 20122013 Uitslagen Vragenlijst Samenwerkingsschool Emmaüs Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 De vragenlijst... 3 Gegevens... 5 Schoolgegevens... 5 Periode van afname... 5 Aantal
Nadere informatiePESTEN OP SCHOOL ONDERZOEK STICHTING DE KINDERTELEFOON 19 SEPTEMBER 2016
PESTEN OP SCHOOL ONDERZOEK STICHTING DE KINDERTELEFOON 19 SEPTEMBER 2016 Wil je iets meer vertellen over het pesten? Ik werd vanaf de brugklas gepest op de middelbare school. De leraren wisten het, ze
Nadere informatieVMBO praktische leerweg VMBO theoretische leerweg HAVO VWO
Page of 7 Enquête voortgezet onderwijs Deze vragenlijst bestaat uit vijf delen, A t/m E. Er zijn in totaal 9 vragen. A. Over jezelf Dit onderdeel bestaat uit zeven vragen. Hoe oud ben je? In welke klas
Nadere informatieDe nieuwe manier van samen leven op school
NX 2008-1 vs2 (2-2) 04-02-2008 10:40 Pagina 26 Coachen Peer support De nieuwe manier van samen leven op school ANJA VAN ANDEL Leerlingen die elkaar aanspreken op pestgedrag, elkaar helpen met het wegwijs
Nadere informatie1 Ben of word jij weleens gepest?
Onderzoeksresultaten TipHorstaandeMaas.nl Pesten Pesten is van alle generaties. Het kan bijna overal plaatsvinden en is daarom dichterbij dan mensen soms denken 8 1 Ben of word jij weleens gepest? 7 6
Nadere informatieEEN WERELD SCHOOL. vmbo theoretische leerweg HTL-route voor leerlingen die naar de havo willen. Gemini (H)TL
EEN WERELD SCHOOL vmbo theoretische leerweg HTL-route voor leerlingen die naar de havo willen Gemini (H)TL Gemini (H)TL is iets voor jou! Je hebt advies vmbo theoretische leerweg Vmbo theoretische leerweg
Nadere informatieOnderwijs met hoofd en hart
Als ik hier een diploma kon halen was ik het liefst hier gebleven Onderwijs met hoofd en hart www.altra.nl minigids_school2care.indd 1 18-06-15 14:22 Beste leerling, welkom bij School2Care! School2Care
Nadere informatieWelkom in de derde klas!
Welkom in de derde klas! De meeste van jullie zijn twee jaar leerling van onze school geweest. Jullie weten wel hoe het hier werkt. Wat er van je verwacht wordt. Wat wel en niet geaccepteerd wordt. Dat
Nadere informatieAlvast bedankt voor het invullen!
Deze vragenlijst gaat over jongeren die steun of hulp geven aan een familielid. Wij zijn erg benieuwd hoeveel jongeren er binnen onze school steun of hulp geven en hoe zij dit ervaren. De vragenlijst is
Nadere informatiePOP. Persoonlijk ontwikkelingsplan. Robin van Heijningen
1 POP Persoonlijk ontwikkelingsplan Robin van Heijningen 2 POP Persoonlijk ontwikkelingsplan Robin van Heijningen Hillegom 17 oktober 2013 Schoonderbeek Installatietechniek 3 Persoonlijk ontwikkelingsplan
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieEEN SCHOOL MET TALENTUITDAGEND ONDERWIJS
EEN SCHOOL MET TALENTUITDAGEND ONDERWIJS Een school met talentuitdagend onderwijs Een basisschool kiezen is moeilijk. Er is zoveel om op te letten. Is de school wat zij lijkt? Van buiten kan een schoolgebouw
Nadere informatieMAAK WERK VAN JOUW TALENT
MAAK WERK VAN JOUW TALENT Schatgraven heeft altijd iets spannends. Zeker als je weet dat je iets gaat vinden. Wat komt er tevoorschijn? De komende jaren ga jij schatgraven. Als het kan op onze school.
Nadere informatieHondsrug College. Ondernemend leren. Op het Hondsrug College. Voor mavo, havo en vwo. Het Hondsrug College, een slimme start voor je toekomst!
Hondsrug College Ondernemend leren Op het Hondsrug College Voor mavo, havo en vwo Het Hondsrug College, een slimme start voor je toekomst! Inhoudsopgave Ondernemend leren Droom jij van een eigen bedrijf?
Nadere informatieAutonomie & Eigenaarschap. Jij & Ik leren van elkaar.
Autonomie & Eigenaarschap Jij & Ik leren van elkaar. workshop Autonomie & eigenaarschap m.b.v. Peer Learning in de klas Door Mike Nikkels Programma workshop Why? II Mindset onderzoek II Peer Learning toepassen
Nadere informatieMeer dan alleen een goede school
Visser t Hooft Lyceum Rijnsburg KANSRIJK EN UITDAGEND Meer dan alleen een goede school i atheneum havo vhl.nl mavo (vmbo-t) Noordeinde 24 q Elke leraar kan goed met kinderen omgaan. Ze geven je een veilig
Nadere informatieAmbulante Onderwijskundige Begeleiding voor leerlingen en studenten met een visuele beperking
Ambulante Onderwijskundige Begeleiding voor leerlingen en studenten met een visuele beperking Gewoon naar school, mét begeleiding Wat ziet mijn leerling en wat niet? Zijn er aanpassingen nodig in de klas?
Nadere informatieOver het Vecht-College
Over het Vecht-College Het Vecht-College is een particuliere middelbare school voor mavo, havo en vwo. Wij bieden kwalitatief hoogstaand onderwijs, gericht op de individuele behoeften en talenten van kinderen.
Nadere informatieSamenvatting van de enquête over de screening (53 reacties)
Samenvatting van de enquête over de screening (53 reacties) Juni 2014 Wat is de leeftijd van je leerling? jonger dan 13 4 8 13 5 9 14 17 32 15 12 23 16 3 6 17 10 19 18 1 2 19 1 2 ouder dan 19 0 0 Is de
Nadere informatieleren met uitzicht vmbo-basis/kader/tl, vmbo-tl/havo/(vwo)
leren met uitzicht vmbo-basis/kader/tl, vmbo-tl/havo/(vwo) informatie schooljaar 2018/2019 Over Groene Hart Rijnwoude Onze school is kleinschalig met een breed onderwijs- aanbod. Wij bieden de niveaus
Nadere informatieSTUDIEVAARDIGHEID LOOPBAANLEREN - 1 HOOFDSTUK 1
STUDIEVAARDIGHEID LOOPBAANLEREN - 1 HOOFDSTUK 1 Studievaardigheid De reis naar een eigen plek in de maatschappij is nu begonnen. En je reisdoel staat vast: een zelfverzekerde trotse handtekening op het
Nadere informatieInhoud. Subject: Taak 1.2.16 Wat is een portfolio? Paul van der Linden MT1a Periode 2 School Docoments, user 9994 Year 2007-2008
Inhoud Taak 1.2.16 Inhoud... 1 Voorwoord... 2... 3 Wat is de inhoud van een portfolio?... 3 Persoonlijk CV... 3 Persoonlijke Competenties... 4 Dossier... 4 Persoonlijk Ontwikkelingsplan... 4 Hoe kan ik
Nadere informatieIntroductie 1. Waarvoor hebben de studenten een mentor nodig? 2. Wie kan mentor worden? Iemand die:
Mentor informatie Introductie Het Mentoringprogramma is voor studenten die een begeleidingsvraag hebben. Deze begeleidingsvraag kan zeer divers van aard zijn en heeft te maken met schoolse-, persoonlijke
Nadere informatieAmbulante Onderwijskundige Begeleiding voor leerlingen en studenten met een visuele beperking
Ambulante Onderwijskundige Begeleiding voor leerlingen en studenten met een visuele beperking Gewoon naar school, mét begeleiding In de buurt naar school Wat ziet mijn leerling en wat niet? Zijn er aanpassingen
Nadere informatieJe voelt je snel thuis op het Sondervick
Je voelt je snel thuis op het Sondervick ik op het Sondervick jij op het Sondervick wij op het Sondervick Voor de toekomstige brugklasser Het Sondervick College Welkom bij het Sondervick College! Misschien
Nadere informatieeuzedossier ouderparticipatie keuzedossier vmbo loopbaanoriëntatie
euzedossier ouderparticipatie keuzedossier vmbo loopbaanoriëntatie Op acht bladzijden in het werkboek wordt de medewerking van de ouders of verzorgers van de leerlingen gevraagd. Wanneer de werkboeken
Nadere informatieProgramma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf
Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf Vijf woensdagmiddagen kunnen jongens en meiden tussen de 10 en 14 jaar op avontuur naar zichzelf. Het kind leert zichzelf
Nadere informatieMet de fiets of met de bus
Betrokk Wij doen er alles aan om je een zo fijn mogelijke tijd te bieden. Dat betekent ook dat we voor een goede en heldere structuur zorgen. Een rustige omgeving, aan de rand van Halsteren. Een vast rooster,
Nadere informatieOVERSTAP- en KEUZEMOMENTEN. op Christelijk College de NOORDGOUW
OVERSTAP- en KEUZEMOMENTEN op Christelijk College de NOORDGOUW () Op de Noordgouw kunnen leerlingen 3 verschillende diploma s halen: 1. MAVO-diploma 2. HAVO-diploma 3. Atheneum-diploma (+) VMBO-tl = MAVO
Nadere informatieDidactisch Coachen: checklist voor het basisonderwijs
Didactisch Coachen: checklist voor het basisonderwijs Inleiding Een beeldcoach filmt een aantal leraren op een leerplein. Toevallig komen twee leraren tijdens dat filmen opeenvolgend bij dezelfde leerling
Nadere informatieKiezen in mavo 2. Cohort Park Lyceum Almere
Kiezen in mavo 2 Cohort 2018 Park Lyceum Almere Kiezen in mavo 2. Je staat voor een lastige keuze. Je gaat een keuze maken tussen de drie profielen en deze keuze bepaalt voor een deel je toekomstmogelijkheden.
Nadere informatieHoofdlijn advies. Wat vind jij? Laat het ons weten op: Persoonlijke ontwikkeling. Basiskennis en -vaardigheden. Vakoverstijgend leren
Hoofdlijn advies Taalvaardig Rekenvaardig Digitaal vaardig Sociaal vaardig Persoonlijke ontwikkeling Basisvaardigheden Basiskennis en -vaardigheden Natuur & technologie Mens & maatschappij Taal & cultuur
Nadere informatieIn gesprek over de inhoud van het onderwijs van de toekomst
In gesprek over de inhoud van het onderwijs van de toekomst Leraar Schoolleider Bestuurder Doe mee en praat mee! Antwoord of reactie op deze vraag? Dé landelijke dialoog over ons onderwijs en de toekomst.
Nadere informatieCollege voor. beroepsonderwijs. vmbo basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen. algemeen toegankelijk
College voor vmbo basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen algemeen toegankelijk beroepsonderwijs College voor Beroepsonderwijs Wie zijn we? Alle leerlingen die de basisberoepsgerichte of de kaderberoepsgerichte
Nadere informatieDoel van deze presentatie is
Doel van deze presentatie is Oplossingsgericht? Sjoemelen? Evaluatie van de praktische oefening. Verbetersuggesties qua oplossingsgerichtheid (niet met betrekking tot de inhoud van de gebruikte materialen)
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieAls je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen.
Theoreasy de theorie is eenvoudig. Je gaat ontdekken dat het nemen van verantwoordelijkheid voor je eigen denken en doen dé sleutel is tot a beautiful way of life. Als je nog steeds hoopt dat oplossingen
Nadere informatieMijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd
Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen
Nadere informatieHelp! Verzuim voorkomen
TIP: dit is een interactieve pdf. de inhoudsopgave en het menu onder aan de pagina s zijn clickable. Help! Verzuim voorkomen Een leidraad voor werkoverleg met medewerkers over verzuim Deze publicatie is
Nadere informatieProject studentencoaches. Een project voor en door leerlingen. Presentatie VSV studentencoach Gert Kreulen Cibap vakschool
Project studentencoaches Een project voor en door leerlingen 1 Waar staat PAL voor? 1. Het project studentencoach maakt onderdeel uit/is afkomstig van PAL 2. Pal staat voor PEER ASSISTED LEARNING, een
Nadere informatieipad enquête - ouders - 18 reacties (van 29 ouders)!
18 responses View all Publish analytics 18 responses ipad enquête - ouders - 18 reacties (van 9 ouders) Summary View all responses Publish analytics In welke mate ziet u uw zoon of dochter de ipad thuis
Nadere informatieWendbaar en waarde(n)vol onderwijs!
Wendbaar en waarde(n)vol onderwijs! In ons onderwijs staat de mens centraal, of het nu gaat om studenten of medewerkers, om ouders of werknemers uit het bedrijfsleven, jongeren of volwassenen. Wij zijn
Nadere informatieOnderwijsassistent (niveau 4 BOL, 3 jaar) Wat zijn mijn taken als onderwijsassistent?
Onderwijsassistent Onderwijsassistent (niveau 4 BOL, 3 jaar) Een school, een groepsleraar en een lokaal met vaak 25 of meer kinderen. Dat kan heel gezellig zijn voor de leerlingen, maar voor de leraar
Nadere informatieCollectief aanbod Jeugd Houten
Collectief aanbod Jeugd Houten Groepsmaatschappelijk werk Santé Partners in Houten 2018-2019 1 Inhoud Blz. Training Sterk staan 9-12.... 3 Zomertraining Plezier op School (aankomende brugklassers). 4 Assertiviteitstraining
Nadere informatie