Diabeteszorg in de verpleeghuispraktijk

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Diabeteszorg in de verpleeghuispraktijk"

Ludo Veenstra
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Diabeteszorg in de verpleeghuispraktijk En de rol van de praktijkverpleegkundige Henk de Jong, specialist ouderengeneeskunde Agaath Bruin, praktijkverpleegkundige

2 Diabeteszorg bij kwetsbare ouderen:

3 Bron: de Telegraaf,

4 Programma Focus op kwetsbaarheid, curatief en palliatief De nieuwe NHG standaard: maakt dat nog wat uit? Diabeteszorg in de terminale fase (Agaath) Veilige insuline pennaalden 4 21 maart 2014

5 Kwetsbare ouderen (frailty) Hoge tot zeer hoge leeftijd Chronisch ziek, multimorbiditeit Beperkingen: Lichamelijk Psychisch Communicatief Sociaal Verlies van zelfstandigheid Afgenomen reservecapaciteit

6 Frailty and care-interventions (L. Fried, 2003):

7 Stelling: Diabeteszorg is het verpleeghuis moet gestructureerd zijn, maar niet geprotocolleerd!

8 Achtergrondinformatie 2007: mensen met DM 2025: 1,3 miljoen (8%) Verpleeghuis: ca. 200/1000

9 Ouderen met DM Voortijdige mortaliteit Meer co-morbiditeit (Hypertensie, CHZ, Beroerte) Meer risico op geriatrische syndromen Depressie Cognitieve stoornissen (ook kans op Alzheimer ) Pijn Urine-incontinentie Vallen Polyfarmacie

op geriatrische syndromen Depressie Cognitieve

10 Time to benefit: Glykemische regulatie: Microvasculaire complicaties: 8 jaar Regulatie van bloeddruk en lipiden: Macrovasculaire complicaties: 2-3 jaar

11 Hypertensie Bij >70 jaar en een SBD van >160: Verlaging met mm. Hg geeft een risicoreductie op events, niet op sterfte >85 jaar: SBD van <140 mm. Hg gaat gepaard met oversterfte! En verslechtering van nierfunctie en cognitie

12 Management van lipiden Verlaging van het LDL leidt ook op hogere leeftijd tot reductie van sterfte aan ischemische hartziekten Aanbeveling: bij levensverwachting van > 2jaar statine starten, ongeacht LDL en HDL Meten van de lipidenstatus heeft geen klinische consequenties

Aanbeveling: bij levensverwachting van > 2jaar statine starten,

13 Glykemisch management Strikte regulatie (waarschijnlijk) niet zinvol bij: Lange diabetesduur (>5 jaar) Diabetes de novo op hoge leeftijd Intensieve glykemische regulatie gaat gepaard met meer bijwerkingen (hypo s)

Gevolgen van hypoglykemie Coma 3 Ziekenhuisopname 4 Overlijden 2,3 Cardiovasculaire complicaties 3 Toenemend risico dementie 1 Hypoglykemie Gewichtstoename door tegen-eten 5 Daling kwaliteit van

14 Gevolgen van hypoglykemie Coma 3 Ziekenhuisopname 4 Overlijden 2,3 Cardiovasculaire complicaties 3 Toenemend risico dementie 1 Hypoglykemie Gewichtstoename door tegen-eten 5 Daling kwaliteit van leven 7 Duizeligheid en bewusteloosheid 3 Toename risico ongelukken 6 Toename risico toevallen 3 1 Whitmer RA, et al. JAMA. 2009; 301: ; 2 Bonds DE, et al. Br Med J. 2010; 340: b4909; 3 Barnett AH. Curr Med Res Opin. 2010; 26: ; 4 Jönsson L, et al. Value Health. 2006; 9: ; 5 Foley JE, Jordan J. Vasc Health Risk Manag. 2010; 6: ; 6 Begg IS, et al. Can J Diabetes. 2003; 27: ; 7 McEwan P, et al. Diabetes Obes Metab. 2010; 12:

2009; 301: 1565 1572; 2 Bonds DE, et al. Br Med J. 2010; 340: b4909; 3 Barnett AH. Curr Med Res Opin. 2010; 26: 1333 1342; 4 Jönsson L, et al. Value Health.

15 Streefwaarde HbA1C: HbA1C van 69 mmol / mol (8,5 %) is bij kwetsbare ouderen met Diabetes Mellitus voldoende!

16 Glykemisch management (oraal) Metformine is en blijft eerste keus! Toevoegen SU-derivaat (tolbutamide / gliclazide) (TZD) (GLP-1 agonist) DPP4 remmer? Intensieve insulinetherapie

17 Insuline- en combitherapie 1 Bij start insuline: stop TZD (pioglitazon) biedt educatieprogramma Bij start basale insuline (1dd langwerkend): continueer metformine + SUD bij hypo evalueer SUD Bij start mix-insuline: continueer metformine continueer SUD maar stop bij hypo

(1dd langwerkend): continueer metformine + SUD bij hypo evalueer

18 Insuline- en combitherapie 2 Opties bij insulinetherapie: óf start met NPH-insuline (voor slapen of 2dd) óf insuline glargine of insuline detemir zeker als NPH nachtelijke hypo s geeft of 1dd langwerkend meer voordelen biedt óf 2dd humane mix insuline, vooral bij HbA1c >75 mmol/mol (9%) óf analoge mix insuline als directe injectie voorafgaand aan maaltijd nodig is of bij problematische hypo s

langwerkend meer voordelen biedt óf 2dd humane mix insuline, vooral bij HbA1c >75 mmol/mol (9%) óf

19 Alert bij insuline- en combitherapie bij NPH-insuline of langwerkend analoog insuline alert op evt behoefte aan maaltijd insuline: niet bereiken streefwaarde = maaltijd + basale insuline volg bij mix insuline 1dd of 2dd obv dagcurves niet bereiken streefwaarde = maaltijd + basale insuline

bereiken streefwaarde = maaltijd + basale insuline volg bij mix insuline

20 Preventie van complicaties: Prevalentie van retinopathie is laag; Wel controle bij nieuwe diabeet Indien geen retinopathie: verdere controle waarschijnlijk niet zinvol Meten van micro-albuminurie niet zinvol Wel controle van de voeten! Geriatrische syndromen!

verdere controle waarschijnlijk niet zinvol Meten van

21 Vraag: Hoe gaan jullie dat nou doen?

22 De nieuwe NHG standaard

23 De nieuwe NHG standaard Gliclazide nadrukkelijk eerste keus als SUD 30 (MR) of 80? Streefwaarde voor ouderen aangepast Bron NHG v.w.b. kwetsbare ouderen: Verenso richtlijn!

24 Holmes, H.M. et al. Arch Intern Med 2006;166: Palliatieve zorg?

25 Levensverwachting: A: vrouwen B: mannen

26 Curatief en palliatief:

27 Stelling: (Diabetes)zorg voor kwetsbare ouderen is in essentie palliatieve zorg!

28 Agaath Bruin, praktijkverpleegkundige Diabeteszorg aan het eind van het leven

29 Diabeteszorg aan het eind van het leven Palliatieve zorg (WHO) Palliatieve zorg is het voorkomen en verlichten van lijden door middel van vroegtijdige signalering, zorgvuldige beoordeling en behandeling van pijn en andere symptomen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard. Met als doel kwaliteit van leven te verbeteren van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening Het leven eerbiedigen en dood zien als normaal proces Intentie door noch te bespoedigen, noch uit te stellen Psychologische en spirituele aspecten van zorg integreren Autonomie van client respecteren Ondersteuning aan client en familie Teamaanpak

30 Diabeteszorg aan het eind van het leven Algemene problemen in de laatste levensfase Vermoeidheid Extreem gebrek aan energie Pijn Verminderde eetlust Sufheid Verwardheid /delier Benauwdheid

31 Diabeteszorg aan het eind van het leven DM in de palliatieve en terminale fase Voorkómen van hyperglycemische ontregeling (dorst, uitdroging en polyurie) Adequaat vochtbeleid Voorkómen van hypoglykemie Grenswaarden Bovenwaarde van 15 mmol/l, daarboven vrijwel altijd hyperglycemische symptomen Waarden tot 20 mmol/l acceptabel in laatste deel van palliatieve periode, terminale fase Afbouwen van medicatie Infecties Corticosteroïden --> Kwaliteit van het leven in de eindfase; soms reden om incidenteel een bloedglucose bepaling te verrichten

32 Diabeteszorg aan het eind van het leven Hypoglykemie Anorexie cachexie Slikstoornissen Candida infectie SU gebruik in combinatie lever-/nierfunctiestoornis Soms respons op glucagon afwezig door uitputting glycogeen voorraad lever

33 Diabeteszorg aan het eind van het leven Tips Bij hypo: cola /jus d orange, sport- /energiedrank Door de (PEG-)sonde: cola of sport- /energiedrank Banaan Chocola Vruchtenkwark Candida: ijsblokjes, ananasstukjes, lidocaïnegel Hyperglykemie: urinestrip op glucose

34 Diabeteszorg aan het eind van het leven Corticosteroïden kanker verhoogde hersendruk COPD minder specifieke indicaties: - vermoeidheid - pijn -Misselijkheid Eén dosis: stijging bloedglucose tussen 15 en 18 uur 2x dgs corticosteroïd ernstige slaapstoornissen Wanneer glucosemeting?

35 Diabeteszorg aan het eind van het leven Expert based richtlijn Diabetes UK End of Life Diabetes Care Communiceer: cliënt + familie+verpleegkundigen/verzorgenden Tolereer: bloedglucose (6-15 à 20 mmol) Reduceer; injecties en bloedglucose bepaling Saneer: medicatie (statine, antihypertensiva) Simplificeer: insuline (1dd lang)

36 Diabeteszorg aan het eind van het leven Bronnen: Diabeteszorg aan het eind van het leven S. Verhoeven e.a. Verantwoorde diabeteszorg in palliatieve en terminale fase (tijdschrift ouderengeneeskunde) End of Life Diabetes Care; Diabetes UK 2012

37 Veilige insuline pennaalden Veilige insuline pennaalden EU Richtlijn (mei 2013!!) Arbeidsomstandighedenbesluit Alle instellingen + 1 e lijnszorg Praktijkverpleegkundige: Adviserende rol bij invoeren van veilige pennaalden Adviseren en participeren bij implementatie van veilige naalden

38 Veilige insuline pennaalden Aandachtspunten 1. Zorgverleners hebben training nodig 2. Standaard pennaalden uit voorraad halen 3. Veilige naaldcontainer blijft belangrijk Risico betreft in onze setting met name HIV, hepatitis B en hepatitis C

39 Veilige insuline pennaalden Veiligheidsnaalden Per januari 2012 is er een nieuwe EU-richtlijn van kracht, die het voorkomen van prikaccidenten en veilig werken benadrukt. Naast het verbod op recappen, het gebruik van de juiste naaldenbekers, wordt het gebruik van veiligheidsnaalden verplicht gesteld Vilans

40 Veilige insuline pennaalden Waar aan voldoen: 1. Pennaald kan niet vaker dan 1 keer gebruikt worden 2. Past op iedere insulinepen 3. Prikaccident niet mogelijk aan beide kanten van de naald 4. Eenvoudig in gebruik 5. Handeling met veiligheidsnaalden even snel 6. Lengte van de naald is max 5 mm

41 Veilige insuline pennaalden Discussie 1. Kosten 2. Hoe kom je aan informatie? 3. Hoe implementeren? Achtergrond informatie lezen /stand bezoeken Inspectie SZW Diverse artikelen

42 Kenmerken van palliatieve zorg Palliatief is actief Palliatieve zorg is maatwerk Palliatief is anticiperen (scenario s) Eerst niet schaden

43 Mee naar huis boodschappen: Wees alert op kwetsbaarheid Pas het behandelplan hierop aan Vaker palliatief dan curatief Kennis en gezond verstand boven protocollen! Samenwerken!

44 Ga ervoor!!!

45 Dank u voor de aandacht! Links: (richtlijn DM) nhg.artsennet.nl (richtlijn CVRM) info@so-jong.nl

Vergelijkbare documenten

Diabeteszorg aan het eind van het leven.geen Standaard. Casuïstiek Nr. 1. Vervolg. Casuïstiek Nr. 2. Vervolg 14-6-2013

Diabeteszorg aan het eind van het leven.geen Standaard Drie patiënten, driemaal onzekerheid 1 2 Casuïstiek Nr. 1 Man, 85 jr, BMI: 28, Duur DM2:15jr Medicatie: 2dd 850 mg metformine HbA1c: 48 mmol/mol (6