Theorieboek voor cursisten

Transcriptie

1 Theorieboek voor cursisten

2 Inhoud De hond en zijn roedel Afkomst Roedel De mens als roedelleider Leiding geven 5 2. Levensfases hond, van pup tot voiwassen hond Neonatale fase: geboorte tot en met 2 weken lnprentingsfase: van 3 tot 8 weken Omgevingsgerichte socialisatieperiode: 8 tot 12 weken Rangordeperiode: 12 tot 16 weken Rangorde en pubertijd van 12/16 weken tot 8 maanden 6 2.6Van8totl2maanclen 7 2.7Vanafljaar 7 3. Gedrag en leerprocessen Gedrag 8 3.2Leren 8 3,2.1 Associatieleren Klasseke conditionering Operante conditionering Clicker 9 4. Omgangsregels Lichaamshoudirigen 5.1 Schema Onderdanige hond Alertehond Neutrale, ontspannen houding Neutrale staarthoudingen Algemene houdingen Kwispelen Kalmerende en stresssignaten bij de hond Kalmerende signalen Stresssignalen Kind en hond 7.1 Positieve effecten van huisdieren Basisregels hond en kind Omgangsregels voor de omgang tussen hond en kind algemeen 22

3 7.2.2 Extra omgangsregeis voor hond en kind binnen een gezin Levensfasen van het kind Voor de baby komt lntrdductie van de baby Baby in de wieg Kruipende baby Lopende baby Peuter Kleuter Schoolkind Tiener Agressie Functie van agressie Vormen van agressie Het ontstaan van agressie Agressie voorkomen Omgaan met agressie Agressie oplossen Rasverschillen en agressie Algemene training Aandachtsoefening Zitten Liggen Volgen 9.5 Hier komen Zindehjkheidstraining Trekken aan de riem Voerbaknijd en prooinijd Voorkomen is beter dan genezen Wegtrainen 12.3 Voorwerpen ruilen Bijtende pup Voorkom bijtgedrag Bronnen 39 2

4 1. Dehondenzijnroedel De meeste mensen weten inmiddels dat de hond van de wolf afstamt. Hoewel wolven momenteel niet voorkomen in het wild in Nederland, is het voor ons begrip onze eigen huishond toe Wel belangrijk te weten hoe een wolvenroedel in elkaar steekt. zijn er ook wezenhijke verschillen de hond en de wolf. In dit hoofdstuk zal dan ook nader ingegaan worden op de afkomst van onze hond, het roedelgedrag, de mens als roedelleider en de verschillen hond en wolf. tussen naar Daarnaast tussen 1.1 Afkomst Eeuwen geleden is de mens erin de wolf, de oorspronkelijke voorvader van al onze honden, te temmen. In instantie hadden de wolf en de mens aanwezigheid: de wolven fungeerden als vuilnismannen van de rondtrekkende volksstammen en hun aanwezigheid schrok wilde dieren af. De warmte van de kampvuren en het makkelijk te vinden achtergebleven voedsel waren voor te blijven. Hun jongen groeiden in de omgeving van mensen op, waardoor er vorm van gewenning kon ontstaan. De wolven raakten vertrouwd met het uiterlijk en de geur van de mens. Het uiteindelijke gevolg was dat de wolven tammer werden. eerste steeds geslaagd een wederzijds belang bij elkaars de wolven reden genoeg in de buurt van de mens En zo ontstond uiteindelijk de hond en is men verder fokken voor verschillende taken: jachthonden, waakhonden, sledehonden en Hun uiterlijk, geaardheid en geschiktheid voor bepaald doel verschillen, maar diep in hun hondenlijf zijn ze nog de oorspronkelijke wolf. Hoewel de hond de taal van de wolf voor onze huishond nog zijn moedertaal en zijn voor hem alle sociale van de wolf nog geldig. Het is belangrijk om ons dit te realiseren, zodat wij als hier op juiste manier op kunnen inspelen. veehouders, steeds omgangsregels mensen een een steeds steeds gaan een gezelschapshonden. steeds meer geintegreerd is in onze samenleving, is Hoewel de hond dus van de wolf afstamt, is het gedrag niet abe opzichten te vergelijken. Een wolf is bijvoorbeeld van nature veel angstiger dan onze huishond en wilde honden. gedomesticeerde 1.2 Roedel Maar wat is nu die moedertaal van de hond. Cm te komen is het van belang om te kijken hoe wolven even. Wolven leven in groepsverband. Deze manier van zorgt voor veiligheid en vereist samenwerking. Zij vraagt om duidelijke rangen en standen, omdat er onrust zou zijn binnen groep. De roedel wordt dan ook geleid door roedelleider. Dit is meestal de fysiek en mentaal, sterkste reu (de alfa). Zijn gedrag is bepalend; hij beslist of er gejaagd, gevochten of gevlucht zal worden. De roedel let op zijn gedrag; niet andersom. Het zou teveel energie eisen om op zijn ondergeschikten te moeten letten. leder lid van de roedel heeft onverdeeld de voor de roedelleider; wanneer hij de jacht inzet, volgt de roedel meteen. Hij hoeft niet achterom te kijken of allen wel rneegaan. Hij hoeft niet aan te twijfelen, hun veiligheid hangt immers af van de roedel, en dus van hem. naar steeds geslapen, de steeds steeds aandacht daarachter samenleven anders een consequente Direct onder alfa de alfateef. Zij is het teefje van de reu en zij regelt meestal de dagelijkse gang van zaken in de roedel. In roedel is het alleen dit koppel voorbehouden om te paren. Dit is ook van belang omdat alleen de fysiek en mentaal nakomelingen produceren die deze ook in zich zullen dragen. genetisch de staat eigenschappen een aan sterksten De overige roedelleden zijn alle ondergeschikt aan de roedelleiders, maar ook weer aan elkaar. Er is een hierarchie waarbij enkel lid dezelfde positie heeft. Viak voor er op jacht zie je dat wolven elkaar begroeten en vervolgens 00k de rangordes onderling weer vaststellen, zodat goed duidelijk wordt, wie welke taken heeft en wie er als geen enthousiast deze daar eerste mag eten. gegaan wordt, 3

5 Tot slot is er nog do omegawolf. Deze wolf is de allerlaagste in rang. Zijn functie in de roedel is vooral om ten dienste te staan van de ranghogeren. Wanneer een ranghogere ergens gefrustreerd over is, zal hij dat nooit ulten naar een ranghogere. De omega in de roedel moet deze frustratie opvangen. Verder is hot in een wolvenroedel/hondenroedel zo dat honden nooit dezelfde rang kunnen hebben. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld tot mensen. Wij kunnen werken binnen een bedrijf met 1 directeur, 1 onderdirecteur, een x aantal afdelingshoofden en een x aantal werknemers dat daaronder werkt. De afdelingshoofden zijn hierbij gelijk gesteld in rang en ook de gewone werknemers. t3 De mens ais roedelleider Er is dus altijd een roedelleider in een groep wolven. Deze roedelleider bepaalt wat er gebeurt en wanneer. Hoewel onze huishonden niet in wolvenroedel leven, leven ze wel in een andere roedel; namelijk die van ons gezin. Als we kijken naar deze mensenroedel, dan kiopt daar in do ogen van de bond meestal niets van. Er is misschien onrust en de roedelleider grijpt niet altijd in, ledereen loopt door elkaar heen of de roedelleider gaat alleen weg. Het moet voor de hond daarom dan ook duidelijk gaan worden wat zijn rol in bet geheel is. Als de bond dit niet weet, dan zal hij zelf de boel gaan regelen met alle consequenties van dien. Belangrijk is dan ook, dat de hond weet dat or eon roedelleider is. Tijdens deze cursus gaan we onder meer werken aan doze verhouding. Niet met dwang, maar met consequent zijn, duidelijkheid bieden en positieve beloningen, zodat je hond met alle plezier naarje zal willen luisteren. Er is een aantal basisprincipes dat je kan helpen om do bond duidelijk te maken dat jij de roedelleider bent en dat hij helemaal onder aan deze hiërarchieladder staat. Deze voorbeelden gelden dan ook voor eder lid van do roedel. 1. De hogere in rang eet eerst; do hand krijgt pas eten als iedereen gegeten heeft. Indien je je pup vaker eten geeft dan jezelf eet, kun je bijvoorbeeld eerst een appel eten en dan do hand zijn eten geven. Het gaat om het idee dat hij de restjes krijgt; 2. Do hogere in rang bepaalt wanneer er aandacht gegeven wordt, niet andersom. Komt de hond je bijvoorbeeld enthousiast begroeten, dan negeer je hem (negeren is hot alleenrecht van de ranghogere). Wanneer hij afdruipt, roep je hem enthousiast en begroet Jo hem aisnog; 3. De hoogste in rang loopt voorop. Do ranghogere gaat eerst door de deurlnauwe doorgang; 4. Allo ranglageren maken letterlijk plaats voor do hoogste in rang. Als do hond in de deuropening Iigt, gaat do hond ult zichzelf aan do kant. Oak als Jo aan hot wandelen bent en de hand staat midden op hot pad; loop je gewoon door on de hond gaat aan do kant. De mand of bench van do hand is echter wel zijn p10k waar hij niet gestoord mag wordon (zie oak punt 7); 5. De ranghogere neemt allo belangrijke beslissingen in de roedel. Wij mensen bepalen hoe laat, waar en wat er gegeten wordt; 6. De ranghogere wint altijd alle vocht en krachtspelletjes. Als je met de hand aan het spelen bent, dan mag do hond best een paar keer winnen, maar jij bepaalt wannéér je speelt; en als Iaatste win jij en berg je hot speeltje weer op; 7. ledereen heeft zijn eigen piaatslplek. 00k de hond heeft eon bench of mand waar hij niet mag warden lastiggevallen en moot een de hand eon veilig gevoel geven. Gebruik zijn mand daarom noait om de hond to straffen door hem naar zijn plaats to sturen en straf hem nooit terwijl hij in zijn mand Iigt. Laat kinderen niet naar do hand toegaan als hij in zijn mand ligt en Iaat kinderen nooit in do mand van do hand gaan zitten. 8. Alle loden van de roedol bewijzen elke dag opnieuw eor aan de alfa. Dit kan in kleino dingen zitten. S Ochtends als Jo beneden komt, zit do hand onderaan de trap keurig to wachten totdat hij wordt begroet. Hij springt dus niet tegen Jo op, maar geeft hiermee aan dat hij weet dat hij moet wachten tot Jij hem aandacht geeft. 4

6 1.3.1 Leiding geven Om het gedrag van je hond in goede banen te kunnen leiden, moet je dus in de eerste plaats controle hebben over je hond. Die controle heb je alleen als je de hond op een duidelijke manier leiding kunt geven. Elke hond heeft behoefte aan leiding. Het geeft rust en zorgt ervoor dat hi] niet zelf allerlel beslissingen hoeft te nemen. Niet alleen grote, sterke honden hebben een baas met overwicht nodig om problemen te voorkomen: een hond die van zichzelf onzeker is, heeft juist ook een duidelijke eider nodig op wie hij kan vertrouwen. De natuurlijke eider van een groep honden heeft deze positie omdat hij natuurlijk overwicht heeft door zijn uitstraling en manier van doen. Slechts heel zelden hoeft hij zijn kracht in te zetten om zijn positie te handhaven: vaak is een bilk of het even optrekken van een lip al voldoende om zijn groepsieden ervan te overtuigen dat hij de dienst uitmaakt. Cok mensen kunnen door hun manier van cloen en hun houding respect afdwingen bij de hond. Cm te beginnen is het daarbij beiangrijk dat je duidelijk en consequent bent. Bedenk welke regeis je wilt laten gelden en houd je daaraan. Deze regeis dienen uiteraard te gelden voor alie eden van de roedel. Dus man, vrouw en ook de kinderen. Een hond gehoorzaamt het beste als hij merkt dat zijn gehoorzaamheid hem lets opievert. Onze taak is dan 00k om ervoor te zorgen dat gewenst gedrag beloond wordt. Gedrag dat voor de hond nergens toe leidt, zal hij uiteindeiijk opgeven. Ongewenst gedrag kunt je vaak dan ook het beste negeren. Dit geldt alleen voor gedrag dat niet zelfbeionend is. Stel, je hond wil achter een kat aan en krijgt ook de kans. Ais je dit gedrag negeert en de hond dus achter de kat aanrent, heeft hij een succes behaald doordat hij de kat heeft weggejaagd. Dit gedrag zal daardoor juist toenemen in plaats van afnemen. Wel geldt dit bijvoorbeeid voor opspringen. Als de pup/hond opspringt, negeerje dit. Wanneer hij weer met aile poten op de grond staat, krijgt hij pas aandacht en/of wat lekkers. Wanneer de hond opspringt, weersta dan de neiging om de handen omhoog te gaan doen. De hond gaat hier aileen maar extra van springen, omdat hi] achter je hand aan wil. De mens ais roedelleider heeft alle euke dingen in het leven van de hond in handen. Een hond die dit goed begrijpt, zal eerder naar je luisteren. Cm je hond onder controle te houden werkt het dan ook vaak goed ais je ervoor zorgt dat de hond zijn pleziertjes niet voor niks krijgt. Als hij lets wil, dan moet hij er iets voor doen. Wanneer hij zijn eten krijgt laat hem dan eerst een oefening uitvoeren, bijvoorbeeid zitten of iggen. Wi hi] naar buiten of wil hij spelen; ook dan kan je hem eerst lets aten doen om die dingen mee te verdienen. Op die manier merkt hi] dat naar jou luisteren hem lets opevert, en dat niet naar jou luisteren ervoor zorgt dat hij die leuke dingen niet krijgt. Natuuriijk moet de hond de oefeningen die je van hem vraagt we eerst goed aangeleerd hebben. Ook is het verstandig om de hond niet te Jaten bepalen wat er gebeurt. Honden kunnen goed duidelijk maken wat ze willen. Ze duwen bijvoorbeeld een speeltje tegen je aan omdat ze willen dat je het gooit, of krabben aan de deur omdat ze de tuin in wiilen. Ais je hier op ingaat, heeft de hond ]ou in feite een commando gegeven en heb ]ij dat opgevolgd. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Probeert de hond jou lets te iaten doen wat hi] graag wh, negeer hem dan. As hij het heeft opgegeven, kun je, as je dat wilt, aisnog doen waar hij om vroeg. Het gebeurt dan op jouw initiatief en niet op initiatief van de hond. Een andere mogeiijkheid is om de hond eerst een oefening te laten doen, dan hem zijn gevraagde aandacht te geven en voordat hij er genoeg van heeft, stuur je hem weer weg. Laatje niet verleiden tot het gebruik van geweld. Dat is niet alleen onnodig, maar kan ook gevaarlijk zijn. Honden hebben scherpe tanden. Een zelfverzekerde hond die wordt uitgedaagd, zai die tanden misschien gaan gebruiken. Een minder zeifverzekerde hond die met harde hand wordt gedwongen te gehoorzamen kan bang worden en uiteindelijkbi]ten ult zeifverdediging. Bovendien schaadt geweid dé reiatie tussen jou en je hond. Je kri]gt dan een reiatie die gebaseerd is op dwang en angst, in plaats van eentje die voorkomt uit samenwerking. 5

7 2. Levensfases hond, van pup tot voiwassen hond De groel van een hond van pup tot een volwassen hond is in te delen in diverse fases. Onderstaand worden de diverse fases beschreven en wordt er ook kort aandacht besteed aan wat de hond fysiek aankan in die fases van zijn even. 2.1 Neonatale fase: geboorte tot en met 2 weken Een wolvenpup wordt geboren in een diep hol. In eerste instantie zorgt de vader voor voedering van de moeder, maar na verloop van tijd gaat ook zij mee op jacht. Dat kan ook gemakkelijk want de pups zijn de eerste drie weken blind en doof. Behalve drinken, slapen en groelen, doen ze verder niets. Het enige dat ze kunnen is een beetje kruipen in de een kring. Pups hebben de neiging om in een kringetje te kruipen; dit komt overeen met de natuurlijke vorm van het nest. De moeder en de pups zullen steeds in dit kringetje te vinden zijn en het voorkomt dat de pups het nest verlaten. 2,2!nprentingsfase: van 3 tot 8 weken Na drie weken hebberi de zintuigen zich ontwikkeld. De pup kan nu zien, goed ruiken en horen. Vanaf deze leeftijd leert het wolfje dat het een wolf is, het hondje dat het een hond is en wordt hij zich steeds meer bewust van zijn omgeving. Hij gaat buiten spelen met zijn nestgenoten waardoor hij zijn sociale vaardigheden oefent. Ook komt hij in aanraking met allerlei dingen als bijvoorbeeld stokjes en insecten. Alles wat de pup ervaart, zal vertrouwd worden; als behorend bij zijn toekomstige wereld. Deze vrijmoedige periode wordt ook wel de soortgerichte socialisatieperiode of de inprentingsperiode genoemd. 2.3 Orngevingsgerichte socialisatieperiorie: 8 tot 12 weken Vanaf ongeveer de achtste week soms jets eerder neemt de vluchtneiging van de pup sterk toe. Hij zal vluchten wanneer er iets op hem afkomt en zal achtervolgen wat voor hem wegvlucht. Op deze manier leert hij het verschil tussen gevaar en prooi onderscheiden. In de wolvenroedel gaat de pup steeds verder bij het nest vandaan, dus is het van levensbelang om dit onderscheid goed te kunnen maken. In deze periode leert de pup dan ook razendsnel en kan de pup veel bijgebracht worden. De pup kan echter nog niet begrijpen wat goed of fout is; straffen is dus niet op zijn plaats. Met noemt deze periode dan ook de omgevingsgerichte socialiseringsperiode. 2,4 Rangordoperiode: 12 tot 16 weken In deze periode is de jonge pup bezig zijn toekomstige plaats binnen de roedel te bepalen. Zijn vecht en stoeispelletjes met nestbroers en zusjes of met gezinsleden binnen de menselijke roedel, hebben een dubbel doel: het ontwikkelen van sociale vaardigheden en kijken hoe hoog hij in rang kan stijgen. Gebleken is dat vanaf ongeveer de veertiende week traumatische ervaringen een langere nawerking hebben en dat de strafgevoeligheid toeneemt. Deze periode wordt de rangordeperiode genoemd. In deze voornoemde periodes van paragraaf 2.1 tot en met 2.4 moeten door bepaalde waarnemingen of ervaringen, leerprocessen plaatsvinden. Wanneer dit niet gebeurt, is dat bepalend voor de rest van zijn leven. 2.5 Rangorde en pubertijct van 12/16 weken tot 8 maanden Vanaf deze leeftijd gaan de pups sneller lopen en nemeri langere achtervolgingen van elkaar geleidelijk een steeds belangrijkere plaats in bij het spel. Dit komt overeen met het moment dat wolven hun jonge pups meenemen op wat langere tochten. De fysieke prestatie wordt steeds belangrijker en ook het karakter van het spel wordt steeds serieuzer. De rangordeelementen worden steeds belangrijker. Vanaf ongeveeren half jaar begint de pubertijd. In deze fase kan het ook gebeuren dat de hond ineens niet meer weet wat bijvoorbeeld zitten of liggen is. Dit is heel normaal en door even een stapje terug te doen in het leerproces, behoudt de hond zijn zelfvertrouwen en help je hem door deze periode heen. 6

8 2.6 Van 8 tot 12 rnaanden Vanaf ongeveer 8 maanden zijn de honden vaak al opvallend snel en wend baar. De hand gaat zijn grenzen en mogelijkheden verkennen binnen de roedel. Niet alle vaiwassen honden zijn gediend van dit puberale gedrag en menig hand zal dan oak op zijn peek gewezen warden. In deze fase Iijkt de hand de hele wereld aan te kunnen en men is vaak geneigd am al intensief met de hand te gaan trainen af hem zwaar werk te laten daen. De hand is echter nag niet uitgegraeid. Dit is bij de meeste honden pas rand de 18 maanden. Wel kan in deze periade de canditie van de hand apgebauwd gaan warden en kunnen er spieren getraind warden daar bijvaarbeeld karte sprintjes. Figuur 1: verschillende levensfases 2.7 Vanafljaar Als de hand angeveer een jaar is (hangt zeer sterk samen met andere factoren als bijvoorbeeld ras), is de hand zo n beetje vaiwassen. De jonge wolven daen mee aan het daadwerkelijk daden van grate praaien. Voor anze handen betekent dit, dat we vaorzichtig kunnen gaan trainen vaar het zwaardere werk als bijvoarbeeld een handenspart af trainen aan de fiets. 7

9 3. Gedrag en leerprocessen 3.1 Gedrag Gedrag is alles wat een dier doet om te communiceren met de omgeving (bewegen, geluid maken, lichaamshouding aannemen en uiterlijk veranderen). Het doel van gedrag is heel primair de overleving van de soort. Het eigen gedrag is voor ieder dier het beste gedrag om zijn voorbestaan te waarborgen. Het gedrag dat voor het voortbestaan van het soort het best geschikt is, noemen we selectie. Door diverse ervaringen leert een hond en gaat hij zijn gedrag aanpassen. 3.2 Leren Onder leren wordt verstaan: alle gedragsveranderingen die onder invloed van ervaring tot stand komen. Elk gedrag is uiteindelijk een reactie op prikkels. Voor zover invloeden van buitenaf de ontwikkeling van gedrag beinvloeden en soms ook tot het verschijnen van ongewenste gedragsvormen leiden, bieden zij ons cok de mogelijkheid de gedragsontwikkeling te sturen en bij te stellen Associatieleren Associatieleren ontstaat door het onderling in verband brengen van prikkels en reactie van vaste verbindingen. We associëren alleen twee dingen als er een samenhang bestaat, dat wil zeggen dat ze viak na elkaar gebeuren. Daarnaast associëren we door herhaling. We onderscheiden hierbij klassieke conditionering en operante conditionering Klassieke conditicrnering Kiassieke conditionering wordt oak wel signaalieren genoemd. Dit is een vorm van passief leren; er wordt niet bewust meegewerkt aan het leerproces. Heel simpel kan gesteld worden dat de prikkel Ieidt tot een reactie die op zich niets met deze prikkel te maken heeft. De ontdekker van dit leerproces was de fysioloog Pavlov. Hij liet een bel rinkelen en de honden kwijlden niet. Tijdens het experiment jet hij een bel gaan en gaf men de hond direct erna eten. In eerste instantie zorgde alleen het voer voor het ontstaan van het speeksel, maar later oak het luiden van de bel. Voor de hond was het geluid van de bel al een prikkel geworden am speeksel te vormen Operante conditionering Bij operante conditionering wordt er gebruik gemaakt van leren door lust en onlust ofwel het leren door bekrachtiging en het (af)leren door correctie.ln eerste instantie is de operante conditionering ontwikkeld voor het trainen van dolfijnen en uiteindelijk bleek deze methode ook geschikt te zijn voor andere zoogdieren als honden. Waar het op neerkomt is, dat door het geven van een geconditioneerd positief signaal (clicker) tijdens gewenst gedrag, dit gewenst gedrag zal toenemen.men kan het gewenste gedrag ook laten toenemen door het dier te leren dat het een prikkel, die het als onaangenaam ervaart, kan voorkomen/vermijden/verminderen door het gewenste gedrag te vertonen. Dit noemt men een negatieve bekrachtiger. Tijdens de cursussen zullen we vooral gebruik maken van deze operante conditionering als trainingsmethode met behulp van de clicker. 8 Figuur 2: clickers

10 3.2.4 Clicker Een clicker is een hol, klein vierkant plastic doosje met een buigzaam metalen stripje in de opening die zich aan een kant bevindt. Door op dat stripje te drukken, ontstaat een specifiek geluidje. Omdat het vaak onmogelijk is om dieren (bijvoorbeeld dolfijnen) onmiddellijk te belonen voor bepaald gedrag, wordt er gebruikt gemaakt van een tussenstap, namelijk de aangeleerde beloning. Men noemt dat de bekrachtiger. Door middel van bekrachtigers, traint men zonder dwang. De hond kiest zeif voor een bepaald gedrag, omdat dat gedrag hem voordeet (voer) oplevert. De hond moet wel eerst leren dat een klik betekent dat hij uiteindelijk een beloning krijgt. Dit is vrij eenvoudig aan te leren. Begin met een oefening die de hond al kent. Bijvoorbeeld zit. ledereen keer als de hond gaat zitten, klik je en geef je de hond wat Iekkers. Na een paar keer zal de hond de link gaan leggen tussen de zijn handeling en de klik. Je zal aan de hond merken, wanneer het kwartje gevallen is. Figuur 3: beginnen met aanleren van de clicker Vaak wordt gedacht dat men de rest van het leven van de hond aan de clicker vastzit en dat men altijd maar met voer moet lopen. Dit is een groot misverstand. De clicker en het voer worden alleen gebruikt om de hond jets aan te leren. Wanneer de hond de oefening zit snapt en met plezier gaat zitten, dan is het niet meer nodig om te blijven belonen. De hond voert de oefening gewoon (en met plezier!) uit. 9

11 4. Omgangsregels Om op een goede manier met honden om te kunnen gaan en zo problemen te voorkomen, is het handig om te weten wat je beter wel en niet kunt cloen. Het is bovenal belangrijk om duidelijk en eerlk te zijn tegenover je hond. Een rustige, consequente manier van doen zorgt ervoor dat de hond weet waar hij aan toe is. Leer zoveel mogelijk over hondentaal en observeer je hond in allerlel situaties. Zo leer je zijn gedrag te interpreteren en kunnen problemen voorkomen worden. In de omgang metje hond is het verstandig om een aantal vaste regels te hanteren. Dat geeft de hond duidelijkheid over wat wel en niet mag. Daardoor geeft het hem rust. 00k voor jezelf en je gezinsleden is het handig om een aantal vaste regels te hebben. Aan deze regels moeten dan ook alle gezinsleden zich houden. Het voorkomt dat je steeds opnieuw moet bedenken hoe je met een situatie om moet gaan en het opstellen van regels kan ervoor zorgen dat het hele gezin op dezelfde manier met de hond omgaat. Welke regels je precies wilt hanteren ligt aan jezeif, aan het karakter van de hond en aan je situatie. Zo zal het bij een grote, zeer zelfverzekerde hond geen goed idee zijn om hem op de bank te laten liggen. Bij een meer onzekere, zachtaardige hond is dat minder snel een probleem. Welke regels je ook hanteert, let er in elk geval op dat jij degene bent die de leiding heeft en die de beslissingen neemt. Een zelfverzekerde houding zal je helpen. om door de hond als leider gezien te worden. Rustig en doortastend optreden maakt meer indruk dan tegen de bond tekeer gaan. Hieronder worden enkele regels gegeven die je zouden kunnen helpen om een duidelijke leider te worden van je hond. 1. Laat de hond niet op de bank of op het bed zonder dat je hem daartoe hebt uitgenodigd. Bij sommige honden is het beter om hem helemaal niet op banken, bedden en ander hoog meubilair te laten. Hoge zitplaatsen zijn namelijk bedoeld voor de hoogste in rang. Een hond die bier gevoelig voor is, zal wellicht denken dat hij de baas kan spelen omdat hij op de bank mag; 2. Let op dat je commando s maar 1 keer geeft. Voert de hond het commando niet ult, baa! hem dan even ult de situatie en vraag het opnieuw. Je beloont de bond alleen als hij de oefening goed doet en niet voor de moelte; 3. Laat de hond niet bepalen waar je naar toe loopt als je met hem wandelt. Hij moet iou in de gaten houden en volgen, niet andersom. Dit trainen we ook elke les met de aandachts oefening; 4. Groet bij thuiskomst eerst je menselijke huisgenoten en daarna pas de hond; 5. Laat je bond lets doen voor hij lets lekkers of leuks krijgt, bijvoorbeeld zitten voor hij zijn bak met eten krijgt; 6. Laat je niet manipuleren: probeert de hond lets van je gedaan te krijgen, negeer hem dan tot hij het opgeeft. Negeren betekent: niet naar de bond kijken, niet tegen de hond praten, de hond niet aanraken. Negatieve aandacht (bijvoorbeeld, nee zeggen, schreeuwen, wegsturen) is namelijk ook aandacht; 7. Als een bond eet, wil hij er zeker van kunnen zijn dat hij zijn voer rustig op kan eten zonder dat het wordt afgepakt. Sommige honden zijn hier erg gevoelig voor. Probeer nooit hem te wennen aan het afpakken van voer door de bak voor zijn neus weg te halen terwiji hij eet; 8. Roep de hond niet naar je toe als je vervolgens lets vervelends moet doen, bijvoorbeeld oogdruppels toedienen. De kans bestaat dat hij daarna niet meer zo graag bij je komt. Ga in dit soort gevallen naa hem toe (maar niet als hij in zijn mand ligt; roep hem er dan eerst uit, doe even lets anders, en pak daarna de medicijnen); 9. Maak bet de hond niet moeilijker dan hij aankan. Verwacht niet te snel te veel van je hond. Sommige mensen verwachten na de puppycursus van de hond dat hij zich onder alle 10

12 omstandigheden keurig kan gedragen. Bouw de oefeningen Iangzaam op, zodat de hond de kans krijgt om ook daadwerkelijk te oefenen. Het duurt een paarjaar voor een hond volwassen maken; is en zich ook als zodanig kan gedragen, en z&fs dan zal hij wel eens een foutje 10. Honden hebben beweging nodig. Geef hem voldoende mogelijkheid om te wandelen en te rennen zodat hij zijn energie kwijt kan; 11. Honden hebben ook geestenjke stimulatie nodig. Een hond nergens over na hoeft te denken, zal hij zich al is een intelligent dier. Als snel vervelen. Geef hem dus ook iets om zijn hersenen bezig te houden: oefeningen, hondenpuzzels of voerspeeltjes waar denken; 12. Elke hond heeft aandacht nodig, de een wat meer dan de ander. Dat geldt in hij hij over na moet huis, maar ook tijdens het wandelen. Zorg ervoor dat je elke dag bewust met hem bezig bent, bijvoorbeeld met spelletjes, oefeningen of vachtverzorging; 13. Gebruik noolt fysiek geweld tegeri je hond. Slaan, schoppen, een tik op zijn neus of de hond op zijn rug eggen: al deze zaken zijn volstrekt overbodig en bovendien kunnen ze juist agressie uitlokken. Een onzekere hand die zo behandeld wordt, zal angstig worden en zichzelf tanden. Een zelfverzekerde hond zal zich uitgedaagd of aangevallen voelen en tot de tegenaanval over kunnen gaan. Bovendien proberen te verdedigen met zijri is het slecht voor de reatie tussen jou en je hond als je fysiek geweld gebruikt. Een echte eider heeft mentaal overwicht: hij of zij heeft geen geweld nodig am respect te krijgen. 11

13 5. Lichaamshoudingen Wanneer we over communicatie spreken, denken we vaak het eerst aan spreektaal. Maar communicatie is veel meer dan alleen maar praten. Bewust en onbewust gebruiken we ook onze lichaamstaal. Ook via ons Iichaam zenden we anerlei boodschappen uit. Honden kennen geen spreektaal zoals wij die kennen. Bij hen beperkt het verbale zich tot wat blaffen, janken en huilen met zeer weinig informatie. Door middel van lichaamstaal geven honden elkaar en ons duidelijk te verstaan wat ze bedoelen. Deze taal over het lichaam liegt nooit. Het is dan ook van belang dat we deze goed leren lezen en daardoor begrijpen wat de hond bedoelt. In de houding van een hond zijn twee uitersten te onderscheiden: een hoge houding en een age houding. Met een hoge houding wordt bedoeld dat de hond hoog op de poten staat, zijn kop hoog houdt, zijn staart staat hoog en zijn oren staan omhoog en/of naar voren. Een hond die een hoge houding heeft is op dat moment zelfverzekerd. Een age houding betekent dat de hond wat door de poten zakt, zijn kop Iaag houdt, zijn staart omlaag heeft en zijn oren omlaag en/of naar achteren. Soms kan een hond zijn houding nog meer verlagen door zijn staart helemaal tussen zijn benen door tegen de buik te leggen of zelfs door op zijn rug te gaan liggen. Een hond met een age houding is onzeker of onderdanig. Een hond met zijn staart tussen de benen is echt bang. Op de rug gaan liggen is een teken van overgave of van angst. Een hond kan ook een houding aannemen die kenmerken heeft van zowel een hoge als een lage houding. Hij kan bijvoorbeeld zijn oren naar voren doen, maar zijn staart Iaag houden. In dat geval heeft de hond gemengde gevoelens : hij is niet zeker van zijn zaak. Hij wil bijvoorbeeld een indringer wegblaffen, maar vindt die indringer toch wel een beetje eng. Aan de kop van de hond is veel te zien. Zoals al eerder gezegd, moet altijd naar de context worden gekeken. Een hond die zijn baas begroet en daarbij zijn oren naar achteren Iegt, Iaat daarmee niet zien dat hij bang of onzeker is maar toont zich onderdanig: hij geeft aan dat hij de eigenaar als ranghoogste erkent. Diezelfde hond die door de dierenarts wordt benaderd en daarbij zijn oren naar achteren Iegt, is waarschijnhijk wel onzeker of angstig. Ook een hond die gromt terwiji hij zelfverzekerd is, zal zijn tanden laten zien maar niet zijn achterste kiezen. Daardoor rimpelt zijn neus op. Een hond die gromt omdat hij bang is en zich wil verdedigen, zal daarbij zijn mondhoeken naar achteren trekken. Daardoor zijn zowel zijn tanden als zijn kiezen te zien. De ogen van een hond kunnen ontspannen staan, maar hij kan ook zijn ogen strak, wat geknepen naar voren richten als hij zelfverzekerd dreigt. Een angstige hond trekt de huid van zijn gezicht wat naar achteren, waardoor vaak oogwit te zien is. Figuur 4: diverse houdingen 12

14 52 Onderdanige hond Een hond die echt bang is, heeft zijn staart nog verder tussen zijn benen of zeifs tegen zijn bulk aan. Figuur 5: onderdanige hond 53 Aierte hand Figuur 6: alerte hond Ais een hond alert is, heeft hij een oplettende bilk gericht op dat wat zijn aandacht heeft getrokken. De oren staan naar voren en zijn iichaam is wat gespannen. Hij staat klaar om te reageren. Hoe die reactie wordt, harigt af van hoe de hond de situatie interpreteert. Het kan bijvoorbeeld zijn dat hij vaststelt dat er jets leuks gebeurt en enthousiast reageert, maar ook dat hij lets waarneemt wat hij niet ieuk vindt. Dan kan hij dreigen of zich terugtrekken. 14

15 54 Neutra!e, ontspannen houding Figuur 7: neutrale en ontspannen houding Een hond die zich gewoon op zijn gemak voelt, neemt een neutrate houding aan waarbij het Iichaam ontspannen is. Die neutrale houding verschilt per ras en zelfs per individu. Sommige rassen hebben bijvoorbeeld van nature een staart die recht omhoogwijst, zoals veel terriërrassen. Dat betekent niet dat deze zich altijd zelfverzekerd voelen. Voor deze rassen is een staart die horizontaal staat, een lage staarthouding. Andere rassen, zoals bijvoorbeeld de windhonden, hebben hun staart in de neutrale stand helemaai aag tegen de achterbenen aan hangen. Als zij hun staart horizontaal houden, is dat voor hen dus juist een zeer zelfverzekerde staarthouding! Of een houding hoog of laag is moet dus mede worden afgezet tegen de neutrale houding die bij een bepaald type hond hoort Neutrale staarthoudingen Figuur 8: herderstaart; terriërstaart; windhondenstaart Ook de oren van de diverse rassenverschillen van elkaar. Figuur 9: staande oren; rozeoren; hangoren; tiporen 15

16 Figuur 10: hangoren naar voren (links) en naar achteren (rechts) 54 Algemene houdingen Hieronder geven we een paar voorbeelden van houdingen die een hond kan aannemen. Figuur 11: zelfverzekerde agressie Deze hond is zelfverzekerd. Hij staat hoog op de poten, de oren staan naar voren, de staart is omhoog en de kop wordt hoog gehouden. Daarnaast laat hij zijn tanden zien en rimpelt zijn neus. Een hond die in deze houding naar je dreigt, zal waarschijnhijk aanvallen als je dichterbij komt. Figuur 12: angstagressie Deze hand is angstig. Zijn oren liggen plat naar achteren, zijn staart is heel laag tussen zijn benen, hij zakt wat door zijn poten en houdt zijn kop laag. Hij dreigt en laat zijn tanden zien. Daarbij trekt hijzijn mondhoeken naar achteren, zijn rieus rimpelt nauwelijks op. 00k deze hand zal waarschijnhijk bijten alsje dichterbij komt, omdat hij zichzelfwil verdedigen. 16

17 55 Kwispelen Een groot misverstand is dat kwispelen van een hond altijd een teken van blijheid is. Kwispelen kan verschillende dingen betekenen. Een hond kan kwispelen uit blijdschap, ult opwinding maar ook uit kwaadheid. Denk dus niet dat je een hond wel kan aaien omdat deze kwispe[t!. Bij ontspannen kwispelen maakt de staart een grote, rustige en soepele beweging. Een erg enthousiaste hond zwiept zijn staart funk heen en weer, sommige honden draaien zelfs een rondje met hun staart. Maar een opgewonden en gespannen of agressieve hond houdt zijn staart gespannen, heen en weer. Hierbij zijn natuurlijk rasverschillen te zien: een terrier bijvoorbeeld heeft van nature zijn hij slaat kort en snel staart al lets gespannen omhoog staan, het verschil tussen een blije of gespannen kwispel soms moeilijk te zien. is daarom 17

18 6. Kalmerende en stresssignalen bij de hond Een aantal signalen en gedragingen kan door honden worden ingezet om zichzelf, een andere hond of een meris te kalmeren. Stress kan bijvoorbeeld ontstaan als een hond de situatie niet kan beinvloeden of kan voorspellen. In dit hoofdstuk gaan we in op wat kalmerende en stresssignalen zijn bij de hond en hoe je daar mee om kan gaan. 6.1 Kalmerende signalen Een aantal signalen en gedragngen kan door honden worden ingezet om zichzelf, een andere hond of een mens te kalmeren. We noemen dat kalmerende signalen. Ze kunnen met deze signalen aten zien dat ze niks kwaads in de zin hebben. Maar ook dat ze de ander te druk vinden, en zo proberen het gedrag van de ander te bemnvloeden. Deze signalen zijn belangrijk om te herkennen, zodat je de hond beter begrijpt. Je kunt ze zeif ook toepassen om een hond te kalmeren of te laten merken dat je geen slechte bedoelingen hebt. Kalmerende signalen en stresssignalen kunnen hetzelfde zijn. Dat is ook Iogisch: in een situatie van stress probeert de hond ook zchzelfte kalmeren. Voorbeelden van kalmerende signalen zijn: wegkijken; met de ogen knipperen, ogen klein maken door de oogleden wat dicht te doen; tongelen (korte Iikjes met een strakke bek) I neus likken; kop omlaag brengen; op de grond snuffelen; zitten, liggen; lichaam wegdraaien of rug toekeren; speihouding aannemen (spelboog: de hond zakt door de voorpoten, de achterhand steekt omhoog); kwispelen; bevriezen (heel stil biven staan); langzaam bewegen; naderen in de boog (in plaats van recht op een ander af); gapen; opsplitsen (tussen twee andere, drukke honden in gaan lopen om hen rustiger te laten worden) Figutir 13: de Beagle probeert de Border Collie te ontspannen 18

19 Een voorbeelden van he toepassen van kalmerende signalen en hoe belangrijk het is om deze te begrijpen: paar eigenaar eigenaar daarmee Een roept zijn hond zich toe met een boze stem. De hond komt heel langzaam naar de toe, terwijl hij zijn kop naar de grond brengt en even snuffelt. De hond probeert een conflict te voorkomen en de te kalmeren. Als de dit niet begrijpt, zal hij misschien denken dat de hond expres langzaam toopt om hem te laten zien dat hij de niet vindt. Daardoor zal de juist bozer worden, wat er vervolgens weer voor zorgt dat de hond misschien helemaal niet meer durft te komen. interessant eigenaar eigenaar eigenaar naar baas baas soms Een is boos op zijn hond en geeft hem standje. De hond draait zijn kop weg om de te kalmeren, hij zegt als het ware: Niet zo boos doen, ik wil ruzie Een die dat begrijpt, zal ophouden met straffen, want het is hem duidelijk dat de hond het heeft. Een die de kalmerende signalen niet kent, zou dit kunnen interpreteren als gebrek aan of een van minachting, omdat het in de westerse cultuur beleefd is om elkaar aan te kijken. In hondencultuur is dat helemaal niet beleefd en geeft het wegkijken juist aan dat je conflict wilt en de niet wilt uitdagen. begrepen een interesse geen eigenaar daarmee gebaar ander een echter Kalmerende signalen kunnen we zeif ook nzetten om een hond te kalmeren. Een goed voorbeeld is het wegkijken. Merk je dat een hond je eng vindt? Kijk dan duide!ijk de kant op en de hond niet aan. Zo laat je zien dat hij zich niet druk hoeft te maken. eens baas geen andere baas staar 00k het opsplitsen kunnen we goed gebruiken. Gaat je hond bij het uitlaten tegen bijvoorbeeld de hond en fietser in of lopen. barricade op met je lichaam en laat de hond weten dat je wilt dat hij niet zo druk doet. fietsers? Ga zelf tussen de staan tekeer Je werpt zo als het ware een Merk je dat een hond kalmerende signalen laat zien, dan weet je dat hij de situatie of je gedrag niet zo prettig vindt. je gedrag om ervoor te zorgen dat de niet optoopt en voorkom dat de situatie uit de hand loopt. daarmee Stresssignalen Wanneer Pas aan naarje stress 6.2 er sprake is van is er aanhoudelijke geestelijke druk; ofwel spanning. kan bijvoorbeeld ontstaan als hond de situatie niet kan beinvloeden of kan voorspellen. Een hond die last heeft van zal laten zien. Bijvoorbeeld als hij aan de lijn loopt en daardoor niet kan uitwijken voor in zijn ogen lets engs. Of als een hond twee dingen wil doen die niet tegelijkertijd kunnen en hij niet kan kiezen, bijvoorbeeid als de hem roept terwiji er net een hond aan komt lopen waar hij eigenhijk ook wel naar toe wil. andere stress 1, stress een stresssignalen eigenaar Stress Stress hoeft niet altijd negatief te zijn: heeft ook duurt is in principe niet erg. Maar gezondheid van een hond. stress. Maar ook positieve een stress stress hond die erg opgewonden is omdat hij riaar het bos mag, kan een belasting zijn voor de hond. die heel even die vaak terugkomt of die lang duurt, kan slecht zijn voor de Stress Er zijn allerlei meer en minder opvallende gedragingen en signalen waaraan we kunnen zien dat een hond last heeft van Deze zijn op te delen in vijf groepen: stress. I. Ambivalent gedrag. Dit betekent dat de hond twee gedragingen tegelijk of na elkaar uitvoert die met elkaar in zijn: hij kan niet kiezen. Bijvoorbeeld: naderendeinzen: als hond begint te blaffen tegen een indringer en daarbij naar voren springt e weer achteruit deinst. Aan de kant wil hij er op af en de indringer verjagen, de kant wil hij wegrennen. Omdat hij dat niet tegelijkertijd kan doen, wisselt hij het af. aan een tegenspraak andere ene steeds 1 Definitie van stress volgens Van Dale 19

20 Een ambivalente houding houdt in dat een hond bijvoorbeeld zijn oren naar voren houdt en daardoor dus zelfverzekerd Iijkt, maar zijn staart houdt hij laag en daarmee geeft hij dus onderdanigheid of onzekerheid aan. In zijn houding zijn dan tegelijkertijd kenmerken van onzekerheid en zelfvertrouwen te zien. II. Omgericht gedrag. Dit is gedrag dat gericht wordt op lets of lemand anders dan datgene dat het gedrag veroorzaakt. Bijvoorbeeld:bijten in de riem. Een hand die aan de ijn zit, en een andere hond tegenkomt die hij eigenhijk zou willen aanvallen, kan in de riem gaan bijten omdat hij niet bij die andere hand kan komen. Het kan oak gebeuren dat een hond hierbij zijn baas but; hij raakt door het zien van de andere hand zo opgewanden en wil zo graag bijten, dat hij in het eerste het beste bijt dat er voor zijn bek komt. Als dat toevaltig de arm van de baas, is, dan bestaat de kans dat hij daar in bijt. Vaak lijkt de hand hier zeif van te schrikken. Iii. Overspronggedrag. Dit is gedrag dat ult het niets lijkt te komen en niks te maken heeft met de situatie. Vaak antstaat het als een hond niet weet wat hij moet doen af niet kan kiezen tussen twee gedragingen. Bijvoarbeeld: de baas raept de hand en de hand wil wel kamen, maar er kamt een andere hand aan en daar wil hij eigenhujk mee spelen. Die twee gaan niet samen. De hand begint dan ineens aan te gras te snuffelen, terwijl daar eigenlijk niks te ruiken valt. Of hij gaat ineens plassen, of zich krabben of eens even uitschudden. Dit is net zaiets als wanneer mensen zich anzeker voelen en dan aan hun haar gaan friemelen of hun bril rechtzetten (die niet scheef stand) of aan hun neus krabbelen (die nietjeukte), IV. Intentiebeweging. Dit is een beweging waaruit te zien is dat de hand lets wil doen maar dat lets hem tegenhoudt. Bijvaarbeeld een hand die zijn vaarpaot aptilt. Hij zau eigenhijk when gaan lapen (bijvoarbeeld wegrennen voor lets engs, of juist op lets interessants af) maar lets haudt hem tegen (hij zit aan de lijn, of hij weet dat het van de baas niet mag). Dit is duidelijk te zien bij jachthanden die het wild aanwijzen door met 1 paatje apgetild er naar te staan kijken (ze magen er immers niet achteraan rennen). Bij hen is deze houding door het fokken versterkt en is van stresssignaal een aangebaren houding geworden. V. Autonome respons. Dit is een reactie van het lichaam op een stressvolle situatie. Bijvoarbeeld hijgen af kwijlen, omdat een hand het warm krijgt (net zoals mensen kunnen zweten van spanning). Of het verliezen van haren, gapen, niezen, uitschudden (am gespannen spieren en huid weer te antspannen) of barstelen (het haar op de rug en in de nek gaat overeind staan). Door op deze signalen te letten, kan men zien dat een hand zich in een bepaalde situatie niet prettig voelt. Het is belangrijk am hier op te letten, want daardoar kan je vaorkomen dat een situatie uit de hand loopt. Onderstaand een aantal stresssignalen op een rijtje: hijgen; bek aflikken de tang wardt langs de hele bekrand bewogen; tongelen: hierbij steekt de hand zijn tong heel even uit, hij likt als het ware kart aver zijn neus; kwijlen; trillen; piepen of janken; haag blaffen; borstelen: het haar op de nek, rug en/of vlak vaar de staart staat overeind; gapen; paotje heffen : een voorpaat wardt opgetild, niet als bij het pootje geven maar alsof de hand een stap wil nemen krabben; uitschudden; niezen; zich uitrekken; 20

21 plassen; In de riem bijten; op eigen poten of staart bijten; zichzelf likken; achter de eigen staart aan jagen; kwispelen met een stijve staart; vooruit springen en weer terugdeinzen; oogwit laten zien; verstarren; wegkijken. Bij a! deze signalen moet je natuurlijk we! letten op de situatie. Een hond die net wakker wordt en uit zijn mand komt, zal zich uitrekken of gapen zonder dat er sprake is van stress. Een hond die het warm heeft van de zon of die een eind gelopen heeft, zal hijgen. Een hond die net lekker heeft iggen roflen of heeft gezwommen, zal zich uitschudden, ook hier is geen sprake van stress. En sommige hondenrassen, zoals terriers, hebben van nature een stijve staart waardoor hun kwispel er altijd at strakker uitziet dan die van veel andere rassen. Als je ziet dat je hond last heeft van stress, probeer hier lets aan te doen. Je kunt de hond bijvoorbeeld uit de situatie halen door hem mee te nemen. Of je kunt je eigen gedrag aanpassen of dat van mensen in je omgeving. Zie je bijvoorbeeld dat je hond tongelt, wegkijkt en een pootje heft als kinderen op straat hem willen aaien? Laat dit dan niet meer toe, want als de stress nog meer oploopt zou hij kunnen gaan happen en/of bijten. 21

22 7. Kind en hond Kinderen en honden zijn vaak de beste maatjes. Ze spelen samen en vinden het leuk om samen dingen te ontdekken. Helaas gebeurt bet te vaak dat er ongelukken gebeuren en er een kind gebeten wordt. Per jaar vinden er ongeveer bijtincidenten in Nederland plaats. Dit aantal betreft alleen nog maar de gemelde incidenten waarbij er ziekenhuisbehandeling nodig was. Het werkehjke aantal zal dan ook vele malen hoger liggen. De bijtincidenten worden meestal veroorzaakt door de eigen bond en in afwezigheid van de ouder. Vaak gebeuren deze ongelukken wanneer er voer of speeltjes in bet spel zijn. Hoewel de hond vrijwel altijd eerst heeft gewaarschuwd, is het kind vaak nog te jong om de hondentaal te begrijpen. Als bet kind de hond wel begrijpt, dan nog ziet de hond bet kind tot het ongeveer 12 jaar is (deze leeftijd is sterk athankelijk van bet karakter van bet kind en bond) niet als ranghogere. Daarom is het erg belangrijk dat er een aantal speiregels in acbt genomen wordt. Niet alleen voor bet eigen gezin, maar ook voor kinderen in bet algemeen. Daarnaast doorloopt elk kind tijdens bet opgroeien een aantal fasen. In elke fase ziet het kind er anders uit en bet beweegt en gedraagt zich anders. Dat betekent dat er voor elke fase specifieke aandachtspunten zijn waar op gelet moet worden in bet contact tussen hond en kind. 7.1 PositIeve effecten van huisdieren Kinderen en huisdieren kunnen fantastische vrienden zijn. Naast de vriendschap die voor beide partijen een belangrijke rol kan spelen, blijken kinderen die met buisdieren opgroeien en dieren met respect eren te behandelen, betere sociale omgangsvormen naar dieren en mensen te hebben, dan kinderen die zonder huisdieren opgroeien. Omgekeerd blijkt ook bet geval blijkt uit Amerikaans onderzoek. Wanneer kinderen respectloos omgaan met huisdieren, zijn en worden zij dit ook naar andere kinderen en voiwassenen. De rol van een huisdier blijkt ook te zorgen voor een samenhangend gezin. 7.2 Basisregels hand en kind Cm ervoor te zorgen dat de omgang tussen honden en kinderen veilig verloopt, is bet goed om een aantal basisregels te banteren: Onigangsregels vaor do arngang tussen hond en kind algemeen 1. Laat kinderen nooit met honden alleen; 2. Laat een kind de bond nooit recht in de ogen kijken; 3. Leer kinderen om eerst toestemming to vragen voor ze een bond aaien; 4. Laat een kind de bond niet over zijn kop of rug aaien, maar op de borst, aan de zijkant van de hals of onder de kin; 5. Leer kinderen om niet te rennen waar de bond bij is; 6. Laat kinderen alleen onder begeleiding van eon volwassene de hond commando s geven; 7. Laat kinderen geen trek of stoeispelletjes met de bond spelen; 8. Voorkom dat een kind de bond plaagt of (al dan niet per ongeluk) pun doet (bijvoorbeeld aan de haren, oren of staart trekken); 9. Sta de bond niet toe tegen kinderen op te springen; 10. Leer een bond om niet achter kinderen aan to rennen Extra omgangsregels voor hond en kind binnen een gezin 1. De etensbak, waterbak, speeltjes en mand zijn alleen van de hond. Het kind mag hier niet aankomen en mag niet in de mand van de hond gaan zitten; 2. Stoor noolt een etende of slapende bond; 3. Laat de hond niet op de bank; 4. Leer de bond dat hij niet mag bedelen als hot kind lets te eten heeft; 5. Zorg ervoor dat bet kind bij bet knuffelen niet op of onder de hond gaat liggen; 6. Laat het kind niet op do grond liggend spelen als de bond erbij is; 22

23 7. Straf het kind niet waar de hand bij is en andersom; 8. Het kind mag de hand niet uitlaten (maar natuurlijk wel meelopen met een voiwassene die de hand uitlaat); 9. ap als Je kind wil bedreigd wardt en kan het kind willon verdedigen; 10. Leer het kind am de ouders orbij te roepen als de hand iets Pas raedelgenaat, staeien met vriendjes. De hand kan denken dat het kind, zijn daet wat het kind niet leuk vindt. 7,3 Levensfasen van hot kind Voor do Als er a! een hand in het gezin is en je verwacht een baby, dan is het belangrijk am de intraductie van de baby in het gezin voar te bereiden. Vaar do hand zal er met de kamst van de baby van alles veranderen. Eerst stand de hand in het middelpunt van de be!angstelling en na de zal de de baby gaan. zal do hand op sammige plaatsen niet meer mogen kamen, de baby ruikt zal huilen en hot babyspeelgoed maakt vreemde geluiden. Aan a! dit saort dingen zal do hand maeten wonnen. Hot is verstandig am hier a! mee to aofenen vaardat do baby or is. Zo wardt de vorandering vaar de hand minder platseling en zal hij oventuelo mindor prettige veranderingon niet direct kappelon aan de baby. baby komt meeste aandacht naar gaed anders, Daarnaast geboarte Voorbere;ding Ga met jo hand dierenarts (vaoral voar de hand) en laat gezandhoidscheck daen. Wannoor do hand bijvoorbeeld pijnlijke gowrichten heoft, kan hij heftig hij ap die p10k wordt aangoraakt. Als Jo dit woet van je hand, dan kan Jo rekening moo hauden. Zarg or dat hij goed ontwarmd en ontvloaid is. Dit is vooral belangrijk vaor ofwel ovordraagbare ziektes en astma. Verder is hot belangrijk dat de yacht van do hand goed verzargd is en or geon klitten en dergelijke in do yacht zitten. daarnaast vaar naar audere daar een reageren wanneer zoonases; TiJdens de zwangorschap, en voaral in de laatste weken, zal de taekamstigo maodor regelmatig thuis zijn. Dit is leuk vaar de hond, maar leer hem oak dan am alleen to zijn en horn langzamerhand dat er voldaende tijd on do hand ovorblijft, maar hij zal moeten leron niet tat zijn beschikking staat. Jo kunt do hand leron am zolfstandig to spelen, bijvaarbeeld met kong: een het voor uit moet zien to krijgon. is het handig am do hond alvast aan eon dagritme te wonnen. steeds wat minder aandacht. Uiteraard moot je er we! vaar vaar Daarnaast datje een zargen steeds geef aandacht handenspeeltje waar hij zelf Leor do hand dat do bench zijn eigon plokje is, waar hij zich in kan terugtrekken. Zorg dat hot hem eon pasitief gevool gooft am in de bench te zijn. Bijvoorbeeld door hem een eon koekje af een kong met inhaud to govon. Let er later we! op dat kindorhandjes makkelijk de tralies doorkunnen, dus leer Jo kind dat do bench hoilig is do hand. vaar daar tussen Loer do hand dat or bepaaldo het kan oak een kloed zijn waar Jo later de baby op wilt verschonen. Hetzelfde geldt vaar banken en stoelen. maar plaatsen zn waar hij niet mag komen. Dit kan do kindorkamer zijn, Oak hot wandelen do kinderwagen kunt Je alvast immers belangrijk dat do hand went aan do kindorwagon en dat hij do lijn of togon de wagen op mag springen. Jo kunt hiervoar eventuee! loader of eon halt! gebruikon. naast aefenen, zonder bert dat er eon baby in ligt. Hot is dat hij niet mag trekkon aan hubpmiddel als eon gentle Er CD s met goluiden van huilendo baby s en geluiden van kinderspeelgaed. Won do hand alvast doze nieuwo geluidon door do ad op to zetten, zachtjes en abs hij zich er niet veel van aan trekt, dan wat harder. Leidt hem af met eon speeltje hij dat het geluid niet voor hem bostaan aan eorst zodat bert een 23