COMMISSIE 3: VOORSPRONG IN DUURZAAMHEID

Transcriptie

1 COMMISSIE 3: VOORSPRONG IN DUURZAAMHEID De constante vergroting van onze materiële welvaart legt een grote druk op onze omgeving. Daarnaast blijft de bevolking toenemen, waardoor Vlaanderen in de toekomst nog meer geconfronteerd zal worden met uitdagingen op het vlak van het leefmilieu en de natuur. Veel van deze milieu-uitdagingen hebben een grensoverschrijdend karakter, waaronder onder meer de uitstoot van broeikasgassen en vervuilende stoffen. Maar ook de klimaatverandering is één van de grootste uitdagingen die op Vlaanderen afkomt. Jong N-VA negeert deze uitdagingen niet en ijvert voor een Vlaanderen dat een voorsprong neemt in duurzaamheid. Onder het motto Vlaanderen zal duurzaam zijn, of zal niet zijn, wordt deze visie neergeschreven in 46 (amendeerbare) congresresoluties, verdeeld over X hoofdstukken: I Voorsprong in Energiebeleid Bevoegdheidsoverdrachten In België zijn zowel de gewesten als de federale overheid bevoegd voor energie. De heterogeniteit van deze bevoegdheidsverdeling hindert goed bestuur. Om een toekomstgericht en duurzaam beleid te kunnen voeren, moeten enkele hefbomen onverwijld naar de gewesten overgeheveld worden. De federale overheid draagt momenteel de volgende bevoegdheden: Transmissienettarrieven Het hoogspanningsnet Vlaanderen is bevoegd voor de distributie van elektriciteit via netten met een spanning kleiner dan of gelijk aan 70 kilovolt. De federale overheid is bevoegd voor het hoogspanningsnet, met een spanning groter van 70 kilovolt. De productie van elektriciteit, met uitzondering van groene stroom en warmte-krachtkoppeling. De cyclus van de nucleaire brandstof De CREG is de federale regulator van de Belgische elektriciteits- en aardgasmarkt. Standpunten 3.1. De transmissienettarieven vormen een belangrijk onderdeel van de elektriciteitprijs. De prijszetting van het transmissienet moet louter een Vlaamse bevoegdheid zijn Het hoogspanningsnet verbindt landsdelen, landen en/of offshore energieparken met elkaar en is dus van strategisch belang. We willen een bevoegdheidsoverdracht teneinde Vlaanderen toe te laten samenwerkingsverbanden op gelijke voet aan te gaan met meerdere partners, zowel buitenlandse partners als de Waalse collega s Energieproductie: Vlaanderen moet volle bevoegdheid krijgen inzake het kader voor energieproductie. Dit laat Vlaanderen toe om verantwoordelijkheid te nemen in het uitbouwen van een stabiel investeringklimaat voor de energiesector. Vlaanderen moet een aantrekkelijke regio worden om in te investeren, ook wat betreft energieproductie. Een bevoegdheidsoverdracht moet de huidige situatie voorkomen, met name dat ideologische keuzes van andere gewesten de Vlaamse energiemarkt in gevaar brengen Kernenergie: Deze bevoegdheid inzake de cyclus van nucleaire brandstof zou ter kwader trouw aangewend kunnen worden om grendels op te leggen aan de bevoegdheid inzake het kader van energieproductie en dient samen met de bevoegdheid inzake energieproductie overgeheveld te worden naar Vlaanderen Regulator: De taken van de federale regulator, CREG, dienen overgedragen te worden aan de regionale regulatoren, namelijk VREG, BRUGEL en CwaPE. Energie-mix 40 Nucleair Nucleaire energie zorgt momenteel voor meer dan de helft van de binnenlandse energieproductie. Kernenergie is bijgevolg erg belangrijk voor de bevoorradingszekerheid en zal dat nog geruime tijd blijven. Vlaanderen beschikt daarnaast over heel wat expertise inzake nucleair onderzoek. Kernenergie draagt zo goed als niet bij tot de CO 2 -uitstoot van ons land. Met een CO 2 -uitstoot van 16 g/kwh, gemeten over de volledige levenscyclus van een centrale, scoort kernenergie

2 vergelijkbaar met windmolenparken en zonnepanelen. Kernenergie heeft een lage marginale kostprijs. Dit houdt niet enkel in dat de elektriciteitsprijs voor consument en bedrijven betaalbaar blijft. Kernenergie zorgt eveneens voor stabiliteit van de energieprijs. Dit is belangrijk om de koopkracht van de bevolking op peil te houden en om de concurrentiepositie van onze bedrijven niet verder te belasten. Generatoren van een nieuwere generatie bieden heel wat voordelen ten opzichte van de huidige generatie generatoren (generatie II). Afhankelijk van de gebruikte technologie zijn volgende voordelen onder andere mogelijk: Een kleinere hoeveelheid radioactief afval dat geproduceerd wordt. Een kortere vervaltijd van het geproduceerde radioactief afval. Het verbruiken van (oud) radioactief afval Het produceren van nucleaire brandstof Een kleinere hoeveelheid benodigde nucleaire brandstof Grotere efficiëntie inzake opgewekte energie Passieve generatoren: Generatoren die jaren kunnen opereren zonder het bijvullen van nucleaire brandstof. Passieve veiligheid: Ingebouwde veiligheid die voorziet dat er, zo nodig, door de centrale zelf ingegrepen wordt, zonder tussenkomst van menselijke operator. Bij problemen wordt de kernreactie automatisch stilgelegd. Standpunten 3.6. De kernuitstap houdt in dat er een verbod geldt op de bouw van nieuwe kerncentrales. De kernuitstap wordt volledig teruggedraaid. Dit houdt in dat het huidige verbod op de bouw van nieuwe kerncentrales opgeheven moet worden De productie van kernenergie is CO 2 -neutraal. We qualificeren deze energie daarom verder als groene energie Een kerncentrale vereist een hoge investeringskost. Energieproducenten kunnen enkel investeren in nieuwe centrales als het er een stabiel investeringsklimaat gecreëerd en onderhouden wordt. Dit veronderstelt dat de wetgeving inzake energiebeleid tenminste verschillende legislaturen stabiel blijft. De wetgever moet zich hiertoe engageren. Ons vooropgestelde wetgevende traject inzake nucleaire energie is de volgende: 2015: mogelijkheid bouw nieuwe centrales met minimale veiligheidnorm van maximum 70 incidenten per 100 miljoenreactorjaren (~ generatie III) 2025: uiterste sluiting huidige centrales (Doel, Thihange) 2040: evaluatie veiligheidnormen voor de bouw van niewe centrales, ter voorbereiding van verstrenging in : verstrenging veiligheidheidsnormen. Een daling van het maximum incidenten per 100 miljoenreactorjaren. Doel is om de nieuwbouw te beperken tot generatoren generatie IV. 2110: Uiterste sluiting van de centrale gebouwd voor Een nulrisico kan voor geen enkele industriële activiteit gegarandeerd worden. De veiligheid voor volksgezondheid en leefmilieu moet echter wel maximaal nagestreefd worden De huidige kerncentrales (Doel en Thihange) zijn van het type generatie II. Dit vertegenwoordigt niet meer de norm van veiligheid die voorzien kan worden met nieuwere centrales. De centrales komen ook aan het einde van hun levensduur. We handhaven daarom de uiterste sluitingsdatum van Het FANC kan in alle onafhankelijkheid aanbevelen de centrales vroegtijdig te sluiten De minimale veiligheidsnorm voor nieuwe centrales wordt vastgelegd op maximaal 70 incidenten per 100 miljoen reactorjaren. Dit ligt in lijn van de huidige beschikbare technologie, namelijk generatoren van generatie III. Deze generatoren kunnen gebouwd worden tot minstens De overheid staat garant dat de nieuwe centrales, behoudens ingrijpen naar aanleiding van incidenten die de veiligheid bedreigen, minstens 60 jaar gebruikt kunnen blijven worden Er wordt verwacht tegen 2050 generatoren van type IV gebouwd kunnen worden. Er dient vanaf 2040 onderzocht te worden welke veiligheidsnorm (maximaal aantal incidenten per 100 miljoen reactorjaren) in gebruik genomen zal worden voor de reactoren die gebouwd worden na het jaar Momenteel zijn er weinig duurzame oplossingen om op redelijke termijn om te gaan met radioactief afval. Veilige opslag is op dit moment de beste oplossing. Deze externe kosten moeten geinternaliseerd worden in de prijs. Dit maakt de prijsvorming transparant, vlakt oneerlijke concurrentiële nadelen van alternatieve energiebronnen uit en heeft een sturend effect. 41

3 Bruinkool en steenkool Steenkool en bruinkool zijn momenteel aantrekkelijk brandstoffen voor energieproductie omdat ze goedkoop zijn. De marginale kostprijs ligt lager dan voor alternatieven, zoals aardgas. Bruinkool en steenkool zijn echter de meest vervuilende brandstoffen voor energieproductie. De hele keten vormt een ernstige bedreiging voor zowel volksgezondheid als leefmilieu, van ontginning over verbranding tot afval. Standpunten Het bij wet verbieden van energieproductie op basis van bruin- en steenkool zou te marktverstorend zijn. Het uitbaten van dergelijke centrales moet ontmoedigd worden door het internaliseren van de externe kosten. Het fors duurder maken van elektriciteit, opgewekt met behulp van bruin- en/of steenkool, moet die centrales uit de markt prijzen. Concreet moeten volgende externaliteiten in de prijs verrekend worden: Waterverbruik: Het verbruik van koelwater bij steenkoolcentrales is grootte-ordes hoger dan alternatieven. Zo verbruikt een steenkoolcentrale 52 liter/kwh, in vergelijking met 0.9 liter/kwh bij kerncentrales. Uitstoot broeikasgassen: Bij de verbranding van steenkool komt meer dan dubbel zoveel CO2 vrij als bij verbranding van aardgas. Luchtverontreiniging: Bij de verbranding van steenkool komen schadelijke stoffen vrij, onder andere stikstofoxiden (NOx), koolstofmonoxide (CO), zwaveloxiden (SOx) en kwik (Hg). Fijn stof: Bij de verbranding van steenkool komt een grote hoeveelheid fijn stof vrij. Dit zorgt voor gezondheidsproblemen, vooral in de vorm van longaandoeningen. Gevaarlijk afval: Het afval dat vrijkomt bij de verbranding van steenkool moet opgeslagen worden. Dit afval is giftig en bevat lood, arsenicum en cadmium wat kan leiden tot vergiftiging, nierfalen en kanker. De hoeveelheid gevaarlijk afval bij steenkoolverbranding is 1000 maal groter dan nucleair afval. Aardgas De energieproductie op basis van aardgas is aantrekkelijker dan de verbranding van steenkool. Het is energetisch efficiënter en veroorzaakt minder verontreiniging. Een groot deel van de huidige gascentrales zijn niet meer in gebruik omdat de marginale kost hoger ligt dan voor steenkool. Dit maakt dat de flexibele centrales, op momenten van energieschaarste, niet ingezet worden. Een belangrijk nadeel blijft wel de uitstoot van CO 2. Standpunten De uitstoot van CO 2, door energieproductie op basis van aardgas, moet in de elektriciteitsfactuur verrekend worden. Hernieuwbare energie Duurzame energiebronnen vormen een structureel deel van de aanpak van de energieproblematiek. Energie kan lokaal opgewekt worden. Hiermee worden transformatieverliezen en transportverliezen geminimaliseerd. Het verlaagt ook de afhankelijkheid van het distributienetwerk. Productie-installaties kunnen op korte termijn gebouwd worden, en snel in gebruik genomen worden De overheid moet een proactieve rol opnemen in het stimuleren van investeringen in hernieuwbare energie. Prosument, een verhoogde onafhankelijkheid Duurzame ondersteuning van de energie-consument spitst zich toe op 3 pijlers: Energiebezuiniging: De overheid zet in op het maatregelen die het energieverbruik van consumenten helpt verlagen. De goedkoopste energie is de niet-verbruikte energie. Zelfstandige energievoorziening: Zelfstandig opwekken van energie verlaagt het aandeel energie dat betaald moet worden. Niet zelf geconsumeerde overschotten kunnen verkocht worden, en vormen een aanvulling op de koopkracht. Eigen kring: Zelfstandig opgewekte energie die niet op het elektriciteitsnet wordt geplaatst is voordelig voor zowel consument als netbeheerder. De consument betaalt geen kosten om de energie op het net te plaatsen. Daarnaast wordt het elektriciteitsnet niet extra belast met mogelijke onbalansen tot gevolg 42

4 Energiefactuur Energie en elektriciteit zijn niet gratis. Een consument moet een correcte prijs betalen. De totstandkoming van deze prijs moet echter transparanter. Er moet een volledige en duidelijke uitrafeling van de energiefactuur komen. De energieprijs moet minstens uitgesplitst worden in volgende 4 componenten: Kostprijs energie (commodity-kost) Kostprijs transmissie en distributie (non-commoditykost) Belasting op vervuiling Consumptiebelasting Op dezelfde manier moet de consument een transparante prognose krijgen van de toekomstige energiebijdragen. Dit geeft de consument de mogelijkheid om verschillende formules te vergelijken. Dit zal gedragssturing in de hand werken. Taak van de overheid Investeren vs. subsidiëren De overheid staakt elke vorm van subsidiëring van energieproductie. Publieke, of publiek-private, investeringen zijn een mogelijk alternatief. De overheid kan zich namelijk engageren tot een langere terugbetalingstermijn dan private ondernemingen. Publieke-private investeringen kunnen enkel op basis van een realistisch, apolitiek en voor de overheid gunstig businessplan, waarbij er geen overbodige risico s worden genomen op kap van de belastingbetaler. Reguleren van de energieprijs (en energiemarkt) Commodity-prijs: De overheid treedt niet meer op als regulator van commodity-prijzen (de eigenlijke echte prijs van energie). De prijs van de energie is niet onderhevig aan minimum- of maximumprijzen. Dit betekent het einde van elke vorm van subsidiëring van energieproductie. Ook een maximumprijs wordt niet meer opgelegd aan de energieproducent. Sociale maatregelen kunnen genomen worden om voor doelgroepen de toegang tot elektriciteit te garanderen Non-commodity-prijs: De non-commodity kosten worden geminimaliseerd. Dit wordt nagestreefd door het benchmarken van de tarieven van DSO (Distribution System Operators) en TSO (Transmission System Operators) met het buitenland. Een doorlichting en rationalisering bij de energie-intercommunales is noodzakelijk. Verder zal ook het beëindigen van de subsidies aan hernieuwbare energie een positieve invloed hebben op de non-commodity tarieven De netkosten worden geïndividualiseerd, volgens het principe De verbruiker betaalt. De netkosten worden niet meer gesolidariseerd over alle gebruikers. Belasting op vervuiling De energieprijs wordt aangevuld met een belasting op vervuiling. De externaliteiten van bepaalde energieproducties wordt geïnternaliseerd in de prijs. Dit dekt enerzijds de maatschappelijke kost van de externe effecten en laat eveneens de overheid toe het gedrag van de consument te sturen. De concrete parameters van deze belastingen volgen de hogergenoemde artikels. Stabiliteit De overheid bevordert de stabiliteit van de energieprijs door een regulatoire stabiliteit. De overheid moet zich aan lange-termijnengagementen houden, over legislaturen heen. In een stabiele energiemarkt is de energieprijs niet enkel stabiel, maar zal er minder opwaartse druk op de prijs zijn. 43

5 Investeren Interconnectiviteit Een grotere interconnectiviteit verhoogt de bevoorradingszekerheid. Dat zal verder een positief effect hebben op de prijsvorming. Verminderde afhankelijkheid van landen als Rusland en Saoedi-Arabië heeft belangrijke geopolitieke voordelen De overheid moet sterk inzetten op het bevorderen van de interconnectiviteit met buurlanden en offshore energieproductieparken. We nemen initiatieven tot een eenmaking van de energiemarkt, zo mogelijk op Europese schaal, of anders op kleinere schaal met buurlanden. Elektriciteitsnet De overheid moet investeringen in een dynamisch elektriciteitsnet, een zogenaamd smart grid, garanderen door investeringen te stimuleren, ondersteunen en eventueel zelf aan te gaan. Een modernisering van het elektriciteitsnet zal de hoge baseloadcapaciteitsvereisten kunnen versoepelen. Ons elektriciteitsnet moet voorzien zijn op gedistribueerde energieproductie en moet kunnen beantwoorden aan een heterogene vraag. Energieopslag De overheid moet investeringen in energieopslag stimuleren en ondersteunen. Zowel voor commerciële energieproducenten (zoals de energie-atol) als de prosumenten (zoals de Tesla PowerPack). Innovatie R&D Vlaanderen heeft een zeer uitgebouwde, wereldwijd geapprecieerde, expertise inzake nucleaire technologie. De exploitatie en verdere ontwikkeling van deze expertise moeten we blijven ondersteunen. Dit omvat onderzoek naar verbeteringen in kernfissie (kernsplijting) alsook de ontwikkeling van commerciële toepassing van kernfusie. Innovatie inzake hernieuwbare energieproductie moet een prioriteit blijven. Wetgevende initiatieven Administratieve snelle-stroken Het realiseren van een energieproductie-project (bv in windturbines) blijkt in de praktijk zelden vlot te verlopen. Dit is het gevolg van de veelvuldige mogelijkheden voor burgers om bezwaar aan te tekenen tegen een project. De overheid kan dit proces stroomlijnen door op zoek te gaan naar zones waar windturbines gebouwd kunnen worden. De overheid onderzoekt die zones naar milieueffecten en andere bezwaren. Indien de zones geschikt blijken, kleurt de overheid de zone als desbetreffend in, in de Ruimtelijke Uitvoeringsplannen. Op die manier kan een investeerder op minimale tijd de nodige procedures doorlopen om een project tot uitvoering te brengen. Zones die in aanmerking zouden komen zijn onder andere zandbanken in de Noordzee, stroken langs autosnelwegen, spoorwegen en waterwegen. Moderne wetgeving De overheid moet een wettelijk kader voorzien om innovatieve integratie van energieproductie en wonen mogelijk te maken. Zo moet het mogelijk gemaakt worden om kleine tot middelgrote windmolens op gebouwen te plaatsen, rekeninghoudend met de goede ruimtelijke ordening en de leefbaarheid. 44

6 II Voorsprong in Klimaatbeleid De klimaatveranderingen die we de laatste 50 jaar waarnemen zijn met heel grote waarschijnlijkheid mede toe te schrijven aan menselijke activiteiten die de concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer verhogen. Onder broeikasgassen verstaan we CO 2, CH 4, N 2 O, SF 6, HFK S, PFK S. Het belangrijkste oorzaken van broeikasgassen kan in Vlaanderen per aandeel opgesplitst worden als volgt: Industrie: 26 % Landbouw: 12% Mobiliteit: 18% Energieproductie: 25% Huishoudens: 14% Industrie De uitstoot van broeikasgassen door de industrie wordt aangepakt aan de hand van handel in emissierechten, met name het European Emission Trading System (ETS). Dit is een efficiënt systeem om via de vrije markt de bedrijven te sturen De nodige hervormingen, zoals vastgesteld door de Europese Commissie, dienen versneld doorgevoerd te worden. De overtollige emissierechten moeten versneld afgebouwd worden. Dit moet het evenwicht tussen vraag en aanbod herstellen. Het huidige overaanbod houdt de prijs van de emissierechten artificieel laag Het systeem van gratis uitstootrechten voor bepaalde sectoren en bedrijven is aan herevaluatie toe. Dit systeem is een marktverstorende overheidsingrijpen en kan als dusdanig enkel in zeer beperkte uitzonderingen toegepast worden. De allocatie van de gratis uitstootrechten moet herbekeken worden. Enkel bedrijven en sectoren die op overtuigende manier kunnen aantonen dat ze na een overgangsperiode zich stabiel kunnen handhaven in een broeikasgasarme markt, komen in aanmerking, ter compensatie van tijdelijk competitiviteitsverlies Carbon capture and storage (CCS) is het actief onttrekken van broeikasgassen uit de atmosfeer om het op te slaan. Sinds 2013 (start fase 3) is CCS expliciet geïntegreerd in het ETS systeem. De overheid moet investeringen in CCS-technologie stimuleren. Energie De energieprijs moet een component consumptiebelasting op vervuiling bevatten, die de consument stuurt richting minder vervuilende en CO 2 -arme energiebronnen. Mobiliteit Vernieuwde verkeersbelasting De uitstoot veroorzaakt door transport kent 2 belangrijke oorzaken: Het verbranden van fossiele brandstof Congestie We vervangen een belasting op bezit van een gemotoriseerd, door een belasting op het gebruik van ervan, en dus eveneens op de veroorzaakte vervuiling. Dergelijke consumptiebelasting houdt minstens rekening met volgende componenten. Componenten die vervuiling belasten: Type voertuig (gewicht, aantal assen, ) Type brandstof Vervuiling van de gebruikte motor Verbruik brandstof Componenten die rekening houden met gebruik van het wegennet en de bijdrage tot verkeerscongestie: Type weg Plaats Moment van de dag 45

7 Ketenmobiliteit Niet voor elke verplaatsing is elk vervoersmiddel even gepast. Ketenmobiliteit is het mogelijk maken van diverse vervoersmiddelen tijdens een verplaatsing. Investeren in ketenmobiliteit motiveert mensen om indien mogelijk de wagen aan de kant te laten Infrastructuurinvesteringen in de vorm van voldoende parkeergelegenheid is noodzakelijk om te verbinding tussen individueel vervoer (een wagen) en collectief vervoer te faciliteren Het afstemmen van verschillende vormen van collectief vervoer moet het ongemak voor reizigers en een artificieel hoge reistijd verminderen. Huishoudens Het aandeel van de huishoudens in de totale Vlaamse broeikasgasemissie is voornamelijk het gevolg van de verbranding van brandstoffen voor gebouwenverwarming en warm water. De overheid moet investeringen in energiezuinige woningen blijven stimuleren. Landbouw Landbouw valt momenteel buiten het ETS systeem. Hoewel dit een begrijpelijke beslissing was bij de introductie van de emissiemarkt, is de vrijstelling onhoudbaar geworden. Een inspanningsverbintenis volstaat niet langer. Industrie Producten waarvan de prijs en/of belasting afhankelijk is van vervuiling moeten genormeerd worden aan de hand van testen door onafhankelijke instellingen. Zelfregulering van de markt volstaat niet langer. Dieselmotoren zijn een voor de hand liggend voorbeeld hiervan Sommige producten zijn niet voorzien op installatie of directe ingebruikname van consumenten. Om een eventueel voordelig tarief van consumptiebelasting te genieten, op basis van een vastgesteld verbruiks- of vervuilingsniveau, moet de consument beroep doen op gecertificeerde vakspecialisten voor de aankoop en plaatsing ervan. Zonder attest zal de consument belast worden volgens het hoogste belastingtarief. III Voorsprong in Natuur, milieu en biodiversiteit Natuurdoelstellingen De Natura2000 doelstellingen moeten compromisloos nagestreefd worden. Natuurbescherming is een kerntaak van de overheid en niet ondergeschikt aan andere overheidstaken Een aanpassing van het beleid inzake ruimtelijke ordening moet de exploitatie van biolandbouw rond (beschermd) natuurgebied mogelijk maken. 46

8 Landbouw Naleving wetgeving De Vlaamse landbouwpraktijk veroorzaakt een belangrijke belasting op het milieu. Huidige wetgeving is een adequate stap naar remediëring. De naleving van de wetgeving vormt echter een belangrijke uitdaging. De overheid behandelt de landbouwsector niet even streng als andere sectoren. Deze discriminerende houding is niet langer houdbaar. Strikte toepassing van de regelgeving is noodzakelijk. Europese subsidies Het is onverantwoord om ongeveer 40% van het Europese budget uit te geven in de vorm van landbouwsubsidies. Deze subsidies zijn ondoeltreffend en marktverstorend. Gerichte investeringen en stimulansen ter bevordering van efficiëntiewinsten in de Oost-Europese landbouwsector kunnen de yield gap verkleinen. Dit laat toe voedselbevoorrading op peil te houden met een kleinere belasting voor het milieu. Biolandbouw Biolandbouw heeft belangrijke voordelen ten opzichte van conventionele landbouw wat betreft milieuvervuiling. Het heeft echter een verwaarloosbaar voordeel wat betreft bescherming van natuur en biodiversiteit. In dat opzicht is het stimuleren van uit de overheid ondoeltreffend. In Vlaanderen blijft voornamelijk intensieve landbouw de beste tradeoff. De overheid staakt het specifiek stimuleren van biolandbouw op basis van natuur en biodiversiteit. GGO GGO s kunnen voordelen bieden voor zowel milieu als de landbouwers. De teelt is toegelaten voor de door het Europees Agentschap voor Voedselveiligheid (EFSA) goedgekeurde GGO s. Dit goedkeuringsproces is echter onderhevig aan mogelijk sterk uiteenlopende meningen van verschillende lidstaten. Een herevaluatie van de procedure is aangewezen. Er moet onderzocht worden of het proces flexibeler kan, zonder daarmee fundamenteel te raken aan het voorzichtigheidsprincipe. Eerlijke prijs voor kwaliteitsvolle producten Landbouwers worden al jarenlang geconfronteerd met te lage prijzen. Ze krijgen te weinig geld voor de arbeidsintensieve producten die ze elke dag leveren. Dit is een onhoudbare situatie. De overheid moet de landbouwsector ondersteunen op twee pijlers: Korte keten: De consument en producent korter bij elkaar brengen verhoogt het aandeel van de prijs dat de landbouwer toekomt. Ketenoverleg: Een structurele dialoog tussen toelevering, landbouw, voedingsindustrie, handel en distributie garandeert een stabiele en duurzame agrovoedingsketen 47