Wet. & Regelgeving. Amelie Veenstra BIPV kennisdag TKI Urban Energy 8 juni 2018

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Wet. & Regelgeving. Amelie Veenstra BIPV kennisdag TKI Urban Energy 8 juni 2018"

Transcriptie

1 Wet & Regelgeving Amelie Veenstra BIPV kennisdag TKI Urban Energy 8 juni

2 Rol Holland Solar In project BIPV op Zuid Onderzoek en identificatie van knelpunten in beleid, wet- en regelgeving mbt BIPV producten en diensten op de Nederlandse markt Identificeren van lobby agenda Uitvoeren van lobby agenda

3 De branchevereniging de leden

4 De branchevereniging- de leden

5 De branchevereniging- de leden

6 De branchevereniging- de leden Zonnestroom Zonnewarmte 140 leden in keten Groothandels Turnkey installateurs Advies & opleidingen Onderzoek & ontwikkeling Productie Toeleveranciers Projectontwikkelaars

7 De branchevereniging- activiteiten Belangenvertegenwoordiging en lobby Ministeries EZK, Fin en BZK Tweede kamerleden Partners: NVDE, UnetoVNI, LTO, e.a. Promotie en beeldvorming Reageren op actuele onderwerpen in media Deelname aan campagnes

8 De branchevereniging- activiteiten Kennis- en netwerkpartner Leden up-to-date houden Factsheets voor journalisten, onderzoekers en beleidsmakers Bijdragen aan branchebrede innovatie Bijdragen congressen en beurzen Ontmoeting faciliteren Kwaliteit en veiligheid Normen en keurmerken Recycling, gedrag, e.a.

9 BIPV gebouwde omgeving potentie Huidig zon-pv oppervlak: 12 km2 Toepassing km2 % km2 Woonterrein % 495 Grondgebonden woningen (daken) % 280 Grondgebonden woningen (gevels) % 70 Gestapelde bouw (daken) % 70 Gestapelde bouw (gevels) % 75 Overig woonterrein % 0 Bedrijfsterrein % 475 Commercieel vastgoed (daken) % 175 Commercieel vastgoed (gevels) % 300 Overig bedrijfsterrein 650 0% 0

10 Analyse BIPV knelpunten 1. Prijs & complexe business case Geïntegreerd product, nog geen standaard Ketenorganisatie niet standaard Prijs veel hoger dan lelijker alternatief Weinig maakindustrie in NL 2. Bekendheid bij vraagzijde ( pull ) 3. Kleine partijen ecosysteem, samenwerking en lobby 4. Kunde en kennis in alle fasen (arbeidsmarkt) 5. Definitie BIPV nodig Wetgeving, subsidiemogelijkheden Fiscale behandeling Garantiestellingen Programma? Met Aanbieders Vraagzijde Bouwers R&D

11 Beleid Zon PV i.r.t. BIPV Salderen wordt terugleversubsidie + terugleverprijs in 2020/2021 Sectorvoorstel Holland Solar/ NVDE/ NetbeheerNL/ EnergieNL overgenomen Obv 7 jaar terugverdientijd Generiek model Adequaat budget Aandacht voor BIPV toepassingen? We wachten.en wachten.op de brief van Wiebes

12 Beleid Zon PV i.r.t. BIPV SDE+ en Zon PV Elk half jaar lager basisbedrag Correctiebedrag eigen verbruik SDE++ : op CO2 gestuurd vanaf 2020? Inzet Holland Solar Basisbedragen obv reëel en volledige kostenposten SDE tot iig 2025 Aparte categorie voor BIPV zoals in Frankrijk Langjarige duidelijkheid over ontwikkeling basisbedragen Naar 20 jaar ipv 15 jaar Lease mogelijk obv kwh

13 Beleid Zon PV i.r.t. BIPV Huidig energieakkoord 186 PJ versnellingstafel Grote daken plan Gedragscode Inpassingscriteria omgevingvisie gemeenten en provincies Energieprestatie eisen, w.o BENG nieuwbouw 2023 Label C kantoren

14 Beleid Zon PV i.r.t. BIPV - Omgevingswet

15 Beleid Zon PV i.r.t. BIPV - Omgevingswet Inzet Holland Solar Zonneladder Voorstellen criteria ruimtelijke inpassing Voorstellen criteria Zon PV esthetisch in gebouwde omgeving Voorstellen criteria bij gronduitgifte Regionale Energie Strategie (via klimaattafel) Voorstellen coalitieakkoorden gemeente Green Deal participatie en draagvlak energietransitie Voorstellen in wording voor omgevingsvisie en bovenwettelijke eisen Voorstel in wording bouw-aanbestedingen en lokaal bedrijfsleven

16 Inzet Holland Solar lobby - Klimaatakkoord Scenario toepassingsgebieden zon PV ,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 Agrarisch terrein Buitenwater Binnenwater Verkeersterrein Overig bebouwd terrein Bedrijfsterrein 0, Woonterrein

17 Klimaatakkoord Zon PV

18 Tafel gebouwde omgeving Bijdrage aan warmteoplossingen Invoeden warmte en stroom Stimulans energiemanagement Peer2peer handel mogelijk Gebouwinpassing eisen Eis zon bij nieuwbouw Lagere werkgeverslasten Hogere CO2 lasten Leasecontracten op kwh

19 Tafel Elektriciteit Volumes 58 GWp in :1 dak/grond PBL zegt 20 GWp Systeeminpassing Potentie energiemanagement G.O. Kennisinbreng EU landen Ruimtelijke inpassing Inpassing grondgebonden Inpassing dak/gevel Rol gemeente/ regio / burger SDE+ tot 2025 BIPV categorie

20 Op naar een zonovergoten toekomst

Het huidig PV-landschap, stand van zaken en perspectief

Het huidig PV-landschap, stand van zaken en perspectief Het huidig PV-landschap, stand van zaken en perspectief Vakbeurs Energie, oktober 2018 Jaap Baarsma, voorzitter Holland Solar E Arthur van Schendelstraat 550 3511 MH Utrecht +31 (0)30 232 8008 www.hollandsolar.nl

Nadere informatie

De rol van drijvende zonneparken in de Nederlandse energietransitie Wiep Folkerts. 14 juni 2018 Wiep Folkerts

De rol van drijvende zonneparken in de Nederlandse energietransitie Wiep Folkerts. 14 juni 2018 Wiep Folkerts De rol van drijvende zonneparken in de Nederlandse energietransitie Wiep Folkerts Studie dec 2017 (RVO, TKI, SEAC) 2050 is het richtjaar voor de energietransitie (near zero carbon economy). PV kan dan

Nadere informatie

Grote daken vangen veel zon Uw dak als energiebron

Grote daken vangen veel zon Uw dak als energiebron Grote daken vangen veel zon Uw dak als energiebron Jaap Baarsma, voorzitter Holland Solar Holland Solar, sinds 1983 dé branchevereniging van de Nederlandse zonne-energiesector Arthur van Schendelstraat

Nadere informatie

Zonne-energie ontwikkelingen in Nederland

Zonne-energie ontwikkelingen in Nederland Zonne-energie ontwikkelingen in Nederland Wijnand van Hooff Programmadirecteur zonne-energie TKI Urban Energy TKI Urban Energy, onderdeel van de Topsector Energie Topsector Energie is één van de negen

Nadere informatie

Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid

Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid SundayNL 2014-19 november 2014 - Arnhem Wijnand van Hooff Programmadirecteur TKI Solar Energy Inhoud Het Nederlandse Energiebeleid en

Nadere informatie

RVO.NL-regelingen voor zon-pv en zonthermisch:

RVO.NL-regelingen voor zon-pv en zonthermisch: RVO.NL-regelingen voor zon-pv en zonthermisch: SDE+, TKI en experimenten E-wet 15 april 2015 16 april 2015 Wido van Heemstra Karin Keijzer Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Wat doen wij: (RVO.nl)

Nadere informatie

Aanbevelingen voor een effectief klimaatakkoord. Leren van wind op zee: Naar een programmatische aanpak. Ron Wit, Den Haag, 19 januari

Aanbevelingen voor een effectief klimaatakkoord. Leren van wind op zee: Naar een programmatische aanpak. Ron Wit, Den Haag, 19 januari Aanbevelingen voor een effectief klimaatakkoord Leren van wind op zee: Naar een programmatische aanpak Ron Wit, Den Haag, 19 januari 2018 1 Inzet klimaatakkoord volgens minister EZK Een doelstelling van

Nadere informatie

Zonne-energie natuurlijk De visie van Holland Solar op. Duits Nederlands zonne-energie forum KvK Midden Nederland, Utrecht 16-03-2010

Zonne-energie natuurlijk De visie van Holland Solar op. Duits Nederlands zonne-energie forum KvK Midden Nederland, Utrecht 16-03-2010 Zonne-energie natuurlijk De visie van Holland Solar op zonnestroom Duits Nederlands zonne-energie forum KvK Midden Nederland, Utrecht 16-03-2010 Inhoud Over Holland Solar 25 jaar zonnestroom Huidige stand

Nadere informatie

Van Energie naar Klimaat Energietransitie in Nederland Timme Lucassen Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

Van Energie naar Klimaat Energietransitie in Nederland Timme Lucassen Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Van Energie naar Klimaat Energietransitie in Nederland Timme Lucassen Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Inhoud Van energie naar klimaat Introductie RVO De opgave De uitvoering - Wetgeving - Instrumenten

Nadere informatie

NeVER/VMR 18 juni Klimaatakkoord en omgevingsrecht vanuit energierechtelijk perspectief

NeVER/VMR 18 juni Klimaatakkoord en omgevingsrecht vanuit energierechtelijk perspectief NeVER/VMR 18 juni 2019 Klimaatakkoord en omgevingsrecht vanuit energierechtelijk perspectief Waar energie- en omgevingsrecht elkaar ontmoeten Ollongren ziet ruimte voor gemeenten om stoppen met aardgas

Nadere informatie

Stimulering lokale hernieuwbare energie productie vanaf 2020

Stimulering lokale hernieuwbare energie productie vanaf 2020 Stimulering lokale hernieuwbare energie productie vanaf 2020 Jon Eikelenstam Programmadirectie Energieuitdagingen 2020 Ministerie van Economische Zaken Agenda 1. Bevindingen uit evaluatie van salderingsregeling

Nadere informatie

Alternatief voor saldering

Alternatief voor saldering Alternatief voor saldering Jaap Baarsma Merijn de Priester Holland Solar Utrecht, 12 oktober 2016 Bezwaren saldering Overstimulering nu prijzen zon-pv sterk zijn gedaald Geen begrenzing in looptijd saldering,

Nadere informatie

Van klimaatakkoord naar de transitievisie warmte voor de gemeente Heemstede Vind de juiste reispartner

Van klimaatakkoord naar de transitievisie warmte voor de gemeente Heemstede Vind de juiste reispartner Van klimaatakkoord naar de transitievisie warmte voor de gemeente Heemstede Vind de juiste reispartner De eerste transitie naar aardgas Klimaattop dec 2018 en rapport IPCC oktober 2018 Zuid Korea Intergovernmental

Nadere informatie

Impressie van stakeholdersbijeenkomst Toekomst van salderen vanaf 2020 Maandag 13 februari 2017

Impressie van stakeholdersbijeenkomst Toekomst van salderen vanaf 2020 Maandag 13 februari 2017 Impressie van stakeholdersbijeenkomst Toekomst van salderen vanaf 2020 Maandag 13 februari 2017 Algemene impressie De stakeholdersbijeenkomst Toekomst van salderen vanaf 2020 op maandag 13 februari 2017

Nadere informatie

Freek Welling en Joep Koene

Freek Welling en Joep Koene Financiering van de energietransitie The next step: gebouwde omgeving Freek Welling en Joep Koene 29 november 2018 Ontwikkelingsmaatschappij van Oost-Nederland Topfonds Gelderland 2017 Portfolio IEG duurzame

Nadere informatie

Transformatie van het Energiesysteem. Atelier Flevo-perspectieven

Transformatie van het Energiesysteem. Atelier Flevo-perspectieven Transformatie van het Energiesysteem Atelier Flevo-perspectieven NVDE NVDE Bundeling van partijen die transitie willen versnellen Hoofdpunten uit agenda Volledig duurzame energievoorziening in 2050 en

Nadere informatie

Van malle molens naar tonnenjacht NWEA. Nederlandse WindEnergie Associatie Hans Timmers R-meeting

Van malle molens naar tonnenjacht NWEA. Nederlandse WindEnergie Associatie Hans Timmers R-meeting Van malle molens naar tonnenjacht NWEA Nederlandse WindEnergie Associatie Hans Timmers R-meeting 11-04-2018 Regeerakkoord De tonnenjacht van Wiebes Coalitie Akkoord -49% CO 2 (Ambitie Europees -/- 55%)

Nadere informatie

Innoveren in en met zonnestroom

Innoveren in en met zonnestroom Innoveren in en met zonnestroom Wim Sinke ECN Solar Energy en TKI Urban Energy Universiteit van Amsterdam en FOM-Instituut AMOLF InnoTeP 2016 Nijmegen 30 09 2016 www.ecn.nl De uitdaging én de kans COP,

Nadere informatie

FACTCHECKER OVER MORGEN

FACTCHECKER OVER MORGEN FACTCHECKER OVER MORGEN De druk op onze leefomgeving neemt toe. Met dezelfde ruimte willen we steeds meer doen. De hoogste tijd om in beweging te komen. Werk te maken van de leefbare stad, van elektrisch

Nadere informatie

CORPORATIES: ZONNESTROOM EN

CORPORATIES: ZONNESTROOM EN CORPORATIES: ZONNESTROOM EN -- FINANCIERING Solar Solutions International, 22 maart 2017 Bart Jansen Atrivé WIE IS ATRIVÉ? Adviesbureau op het gebied van Wonen Woningcorporaties & gemeente/overheid Duurzaamheid:

Nadere informatie

MJA3 ICT-sector. Jeroen van der Tang. Manager Duurzaamheid & Milieu Nederland ICT

MJA3 ICT-sector. Jeroen van der Tang. Manager Duurzaamheid & Milieu Nederland ICT MJA3 ICT-sector Jeroen van der Tang Manager Duurzaamheid & Milieu Nederland ICT Duurzaamheid @ Nederland ICT Resultaten en initiatieven Nederland ICT op energiebesparing & milieu» MJA3 energie-efficiëntie

Nadere informatie

Zon op Infra. Een overzicht van de mogelijkheden Hans de Neve Mattijs Erberveld. Partner in solar energy solutions

Zon op Infra. Een overzicht van de mogelijkheden Hans de Neve Mattijs Erberveld. Partner in solar energy solutions Zon op Infra Een overzicht van de mogelijkheden Hans de Neve Mattijs Erberveld Klimaatakkoord Reductie CO2 emissies met 49% tegen 2030 Elektriciteit sector: 21 GWp PV op land (75 Pjoule 20 TWh per jaar)

Nadere informatie

Energietransitie vergt strategie. Voorjaarscongres VJK 23 mei 2019

Energietransitie vergt strategie. Voorjaarscongres VJK 23 mei 2019 Voorjaarscongres VJK 23 mei 2019 Ons kantoor Ons kantoor Gespecialiseerd nichekantoor: Focus op: bouw en vastgoed, energie, industrie en overheid Expertise in zowel publieke, als private sector Korte lijnen

Nadere informatie

Financiering Duurzaamheid en Monumenten. Maarten Maresch (IBPM)

Financiering Duurzaamheid en Monumenten. Maarten Maresch (IBPM) Financiering Duurzaamheid en Monumenten Maarten Maresch (IBPM) Opbouw presentatie Europese subsidiemogelijkheden energie Nederlandse subsidie mogelijkheden energie Fiscale ondersteuning Financieringsondersteuning

Nadere informatie

Subsidieregelingen voor energieinnovaties. infra. Nationaal consortium Zon op Infra 14 maart 2019 Bert Janson

Subsidieregelingen voor energieinnovaties. infra. Nationaal consortium Zon op Infra 14 maart 2019 Bert Janson Subsidieregelingen voor energieinnovaties Zon op infra Nationaal consortium Zon op Infra 14 maart 2019 Bert Janson inhoud Doel beschikbare subsidie regelingen Urban Energy regeling HER-regeling DEI+ Demonstratie

Nadere informatie

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in

Nadere informatie

Doel. Aanpak. Versnelling duurzame energie met pyrolyse-olie in Overijssel Nathalie van den Berg BSc 1 april

Doel. Aanpak. Versnelling duurzame energie met pyrolyse-olie in Overijssel Nathalie van den Berg BSc 1 april Versnelling duurzame energie met pyrolyse-olie in Overijssel Nathalie van den Berg BSc 1 april 2019 1 Doel Versnellen van pyrolyse activiteiten in Overijssel Aanpak Bekendheid geven aan publiek Overzicht

Nadere informatie

Wido van Heemstra. Adviseur Agentschap NL. Saldering, de stand van zaken

Wido van Heemstra. Adviseur Agentschap NL. Saldering, de stand van zaken Wido van Heemstra Adviseur Agentschap NL Saldering, de stand van zaken Saldering: de stand van zaken Wido van Heemstra Agentschap NL Nationaal Zonne-energiedebat Universiteit Utrecht 13 mei 2013 Overzicht

Nadere informatie

Raymond Roeffel Directeur Trineco. Regelgeving, Organisatie en beheermodellen rondom Zonne

Raymond Roeffel Directeur Trineco. Regelgeving, Organisatie en beheermodellen rondom Zonne Raymond Roeffel Directeur Trineco Regelgeving, Organisatie en beheermodellen rondom Zonne Agenda Waarom zonnestroom? Wet en regelgeving rondom zonnesystemen Salderingstarieven De meest voorkomende situaties

Nadere informatie

De rol van geothermie in de verduurzaming van het vastgoed. 8 mei 2019 Saskia Hagedoorn

De rol van geothermie in de verduurzaming van het vastgoed. 8 mei 2019 Saskia Hagedoorn De rol van geothermie in de verduurzaming van het vastgoed 8 mei 2019 Saskia Hagedoorn Profiel Hydreco Geomec Lange termijn betrokken operator Financiële deelname in projecten Geothermie is corebusiness

Nadere informatie

Training Energietransitie voor ambtenaren

Training Energietransitie voor ambtenaren Training Energietransitie voor ambtenaren Ambtenaren Fysieke leefomgeving 20 Deelnemers 3 Aantal dagen 995.00 Investering Locatie Voor wie? Ambtenaren De komende jaren gaat de transitie in de gebouwde

Nadere informatie

Concessie Duurzame Energievoorziening Nieuw Reijerwaard. Rotterdam, 12 september 2017 tel

Concessie Duurzame Energievoorziening Nieuw Reijerwaard. Rotterdam, 12 september 2017 tel Concessie Duurzame Energievoorziening Nieuw Reijerwaard Rotterdam, 12 september 2017 peter.wolbert@engie.com, tel. 06-52368101 Integratie van twee bedrijven (mei 2016) ENGIE: een bedrijf in transitie

Nadere informatie

Een slim, duurzaam gebouw hoe maak je dat?

Een slim, duurzaam gebouw hoe maak je dat? Een slim, duurzaam gebouw hoe maak je dat? Donderdag 10 november Jan Kadijk, Hoofd DGBC Academy 2 3 4 6 7 8 9 DGBC: Onze rollen Stimuleren Communiceren Verbinden Inspireren Opleiden Certificeren BREEAM:

Nadere informatie

Zonne-energie; rendabel voor u? Zelhem, 7 februari 2013

Zonne-energie; rendabel voor u? Zelhem, 7 februari 2013 Zonne-energie; rendabel voor u? Zelhem, 7 februari 2013 Programma 20.00 uur Opening bijeenkomst 20.05 uur Toelichting op het Programma (Auke Jan Veenstra) 20.10 uur (On)mogelijkheden van zonnestroom (Auke

Nadere informatie

Lessen en ervaringen ontwikkelingen zonneparken 4 oktober 2018

Lessen en ervaringen ontwikkelingen zonneparken 4 oktober 2018 Lessen en ervaringen ontwikkelingen zonneparken 4 oktober 2018 Wie wij zijn Adviesbureau met ruim 70 adviseurs Opgericht in 2001 Gemiddelde leeftijd is 34 jaar OVER MORGEN Onze klanten Gemeenten Provincies

Nadere informatie

Raadsstuk. Onderwerp Raadsstuk Startdocumenten DeelRES IJmond & Zuid-Kennemerland en RES Noord Holland Zuid

Raadsstuk. Onderwerp Raadsstuk Startdocumenten DeelRES IJmond & Zuid-Kennemerland en RES Noord Holland Zuid Raadsstuk Onderwerp Raadsstuk Startdocumenten DeelRES IJmond & Zuid-Kennemerland en RES Noord Holland Zuid Nummer 2019/434911 Portefeuillehouder Berkhout, R.A.H. Programma/beleidsveld 4.1 Duurzame stedelijke

Nadere informatie

Hans Timmers, voorzitter Bestuur NWEA

Hans Timmers, voorzitter Bestuur NWEA Hans Timmers, voorzitter Bestuur NWEA Wie we zijn: De branchevereniging voor Windenergie op Land en Windenergie op Zee. Behartiger van allerlei bedrijven in de keten, primair belang windenergie in Nederland.

Nadere informatie

Gijs de Man 12 oktober 2010

Gijs de Man 12 oktober 2010 Gijs de Man 12 oktober 2010 We werken aan een beter klimaat Doel Stichting Warmtenetwerk: Bevorderen van gebruik van duurzame warmte en koude en hergebruik van restwarmte t via collectieve netten. Aanpak:

Nadere informatie

Duurzaam warmtapwater met zonneboiler. Gerard van Amerongen Holland Solar,

Duurzaam warmtapwater met zonneboiler. Gerard van Amerongen Holland Solar, Duurzaam warmtapwater met zonneboiler Gerard van Amerongen Holland Solar, 07.02.2018 Adviseur Holland Solar M.n. zonnewarmte Even voorstellen Voorzitter werkgroep Gebouw Gebonden duurzame warmte (NVDE)

Nadere informatie

Alles over salderen en subsidies

Alles over salderen en subsidies Alles over salderen en subsidies Wido van Heemstra Agentschap NL Congres Solar Solutions Expo Haarlemmermeer 17 april 2013 Overzicht te behandelen onderwerpen 1. Salderen: -wat houdt het in, welke tariefcomponenten

Nadere informatie

Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking

Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking Erik van der Steen HYS legal 1 HYS Legal Inleiding Triodos Bank: Waarom we graag duurzaam vastgoed financieren Jones

Nadere informatie

Workshop Duurzaamheid

Workshop Duurzaamheid Workshop Duurzaamheid Wat staat ons te wachten? Freddie H.D. Ong Woensdag 5 juni, 15:15 16:30 INHOUD 1. Introductie 2. Green Deal voor de Zorg 3. Klimaatakkoord 4. Wettelijke kaders 5. Sectorale- en instelling

Nadere informatie

COB: Flexival kabels en leidingen

COB: Flexival kabels en leidingen COB: Flexival kabels en leidingen Rol Netbeheerder binnen de Regionale Energie Strategie (RES) Jos Lemmens 12-4-2019 (Newsroom 15:00-15:45) Inhoud Introductie ENEXIS groep Veranderend Energielandschap

Nadere informatie

Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden. Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden

Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden. Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden - Woerden: duurzaamheid tot in de haarvaten van de samenleving - Het klimaatakkoord

Nadere informatie

DUURZAME ENERGIETRANSITIE WATERSCHAPPEN

DUURZAME ENERGIETRANSITIE WATERSCHAPPEN DUURZAME ENERGIETRANSITIE WATERSCHAPPEN Energie afspraken, laatste ontwikkelingen, kansen en uitdagingen Rafaël Lazaroms Coördinator Team Energie Unie van Waterschappen KLIMAATTOP PARIJS 2015 MONDIAAL

Nadere informatie

Haalt Vlaanderen de doelstellingen? Stefan Dewallef PV-platform ODE-Vlaanderen December 2016

Haalt Vlaanderen de doelstellingen? Stefan Dewallef PV-platform ODE-Vlaanderen December 2016 PV Haalt Vlaanderen de doelstellingen? Stefan Dewallef PV-platform ODE-Vlaanderen December 2016 Technische stand van zaken Kostprijzen Marktevoluties Volumes - Vlaanderen Content Soltech 2 Technische stand

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres

Nadere informatie

Ontwikkelingen Zonne-energie

Ontwikkelingen Zonne-energie Ontwikkelingen Zonne-energie : Energieke Samenleving onderweg naar morgen Bert Bakker NIEUW: Bezuidenhoutseweg 50 2594 AW Den Haag 070 3040114 De oorsprong van (duurzame) energie De zon als energieleverancier

Nadere informatie

Zonnestroomprojecten Gemeente Amsterdam. ProjectManagement Bureau Joost de Valk

Zonnestroomprojecten Gemeente Amsterdam. ProjectManagement Bureau Joost de Valk Zonnestroomprojecten Gemeente Amsterdam ProjectManagement Bureau Joost de Valk Noodzaak en ambitie Klimaatbeleid Amsterdam: forse CO 2 reductie 40% in 2025 en klimaatneutraal bouwen en gemeentegebouwen

Nadere informatie

Een comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd

Een comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd Een comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd Ministerie van Financiën, Den Haag Manesco helpt gebouweigenaren met comfortverbetering, energiebesparing én, tegen lagere exploitatiekosten. Manesco is

Nadere informatie

Zon op Infra. Bijeenkomst 14 maart 2019 Planetarium Amsterdam. Wijnand van Hooff

Zon op Infra. Bijeenkomst 14 maart 2019 Planetarium Amsterdam. Wijnand van Hooff Zon op Infra Bijeenkomst 14 maart 2019 Planetarium Amsterdam Wijnand van Hooff Welkom en programma van vandaag 13.30 uur Opzet en aanpak NC Zon op Infra Wijnand van Hooff, TKI Urban Energy 13.45 uur Overzicht

Nadere informatie

Themaochtend zonne-energie

Themaochtend zonne-energie Themaochtend zonne-energie UNETO-VNI streeft naar een vitale marktpositie en een optimaal economisch en financieel handelsklimaat voor de leden: ondernemers in de installatiebranche en in de elektrotechnische

Nadere informatie

Data & monitoring. Ter ondersteuning van de RES-en en Warmte-transitie-plannen. Kennisdeeldag 8 februari 2019, sessie DATA

Data & monitoring. Ter ondersteuning van de RES-en en Warmte-transitie-plannen. Kennisdeeldag 8 februari 2019, sessie DATA Data & monitoring Ter ondersteuning van de RES-en en Warmte-transitie-plannen Kennisdeeldag 8 februari 2019, sessie DATA Warming-ups Gevoel voor cijfers en eenheden 1) Hoeveel PJ is 1 TWh? 3,6 PJ 2) Hoeveel

Nadere informatie

Betekenis Windsector voor Nederlandse Economie. Hans Timmers, voorzitter Bestuur NWEA

Betekenis Windsector voor Nederlandse Economie. Hans Timmers, voorzitter Bestuur NWEA Betekenis Windsector voor Nederlandse Economie Hans Timmers, voorzitter Bestuur NWEA Wie we zijn: De branchevereniging voor Windenergie op Land en Windenergie op Zee. Behartiger van allerlei bedrijven

Nadere informatie

De route naar een zonnige toekomst! De eerste stappen naar de realisatie van een pv-zonnecentrale op uw eigen locatie

De route naar een zonnige toekomst! De eerste stappen naar de realisatie van een pv-zonnecentrale op uw eigen locatie De route naar een zonnige toekomst! De eerste stappen naar de realisatie van een pv-zonnecentrale op uw eigen locatie Rooftop Energy Zonnepanelen zonder investering Workshop 25 minuten: 15 minuten inhoud

Nadere informatie

Programma. start eind 1 18:00 18:05 2 18:05 19:00

Programma. start eind 1 18:00 18:05 2 18:05 19:00 Programma start eind 1 18:00 18:05 2 18:05 19:00 3 19:00 19:20 4 19:20 19:40 5 19:40 20:00 6 20:00 20:55 7 20:55 21:00 Welkom,:mededelingen,:toelichting:programma Stand:van:zaken:initiatieven:/:projecten

Nadere informatie

Mogelijke maatregelen voor hernieuwbare energie die bijdragen aan CO2-doel 2020

Mogelijke maatregelen voor hernieuwbare energie die bijdragen aan CO2-doel 2020 Mogelijke maatregelen voor hernieuwbare energie die bijdragen aan CO2-doel 2020 11 juni 2019 Aanleiding Naar aanleiding van de zitting van de Hoge Raad in de Urgenda-zaak op vrijdag 24 mei, is er weer

Nadere informatie

Platform Biodiversiteit, Ecosystemen en Economie

Platform Biodiversiteit, Ecosystemen en Economie Een initiatief IUCN-Nederland en VNO-NCW met deelname van: Bedrijfsleven Shell, FrieslandCampina, DSM Recron, IDH Initiatief Duurzame Handel LTO Nederland Natuur- en milieuorganisaties Natuurmonumenten,

Nadere informatie

Opslag van energie een verantwoordelijkheid of kans voor de zorg? Joris Ijzermans Business Unit Manager Energy Solutions Center

Opslag van energie een verantwoordelijkheid of kans voor de zorg? Joris Ijzermans Business Unit Manager Energy Solutions Center Opslag van energie een verantwoordelijkheid of kans voor de zorg? Joris Ijzermans Business Unit Manager Energy Solutions Center Energy Solutions Center Joris IJzermans Achtergrond: Energievoorziening Business

Nadere informatie

Regionale uitvoeringagenda.duurzame energie Achterhoek 2016

Regionale uitvoeringagenda.duurzame energie Achterhoek 2016 Regionale uitvoeringagenda.duurzame energie Achterhoek 2016 Energieneutraal; waar hebben we het over? Wat wel, wat niet? Hoe gaan we het aanvliegen? Want energieneutraliteit kan op vele manieren worden

Nadere informatie

Michiel Steerneman Provincie Z-Holland 12 september 2017 POWERS SUSTAINABILITY

Michiel Steerneman Provincie Z-Holland 12 september 2017 POWERS SUSTAINABILITY Michiel Steerneman Provincie Z-Holland 12 september 2017 POWERS SUSTAINABILITY MV O Industrial Energy Experts Diensten Energietechniek Elektrotechniek: MS, LS Power Quality Besturingstechniek Decentrale

Nadere informatie

De toekomst van zonnewarmte

De toekomst van zonnewarmte De toekomst van zonnewarmte Bouwen met Duurzame Energie Huib Visser Zonnewarmte (ook thermische zonne-energie genoemd) Inhoud presentatie - Groeimarkt - Wat is het? - Toepassingen - Toekomst 2 Veranderende

Nadere informatie

Aan de slag met verduurzaming van gebouwen

Aan de slag met verduurzaming van gebouwen Aan de slag met verduurzaming van gebouwen Seminar Finance Ideas, 11 oktober 2018 Philip Blaauw directeur-oprichter Winst op drie gebieden PEOPLE PLANET PROFIT Ontzorging Energiebesparing Voldoen aan regelgeving

Nadere informatie

Welkom. Stefan Korthout. Stichting Waalwijk CO2 Vrij 29/11/2016

Welkom. Stefan Korthout. Stichting Waalwijk CO2 Vrij 29/11/2016 Welkom Stefan Korthout Opening Aad van Lopik Voorzitter Stichting Waalwijk CO2 vrij Doelstellingen Voorloper Bewustwording Samenwerking Kennis bundelen Klimaatdoelstellingen van de gemeente Waalwijk Jan

Nadere informatie

Sector Zon PV luidt noodklok over wijzigingen SDE

Sector Zon PV luidt noodklok over wijzigingen SDE 12-01-2018 Utrecht Sector Zon PV luidt noodklok over wijzigingen SDE + 2018 Geacht Kamerlid, Op 18 januari bespreekt u de SDE+ 2018 in het AO Energie. Holland Solar, de branchevereniging van de zonne-

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 3 januari 2017 Betreft Evaluatie salderingsregeling

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 3 januari 2017 Betreft Evaluatie salderingsregeling > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres

Nadere informatie

Samenwerken met agrariërs geeft kansen voor groene energie. Ton van Korven Projectleider Bio-economie Ton.van.Korven@zlto.nl

Samenwerken met agrariërs geeft kansen voor groene energie. Ton van Korven Projectleider Bio-economie Ton.van.Korven@zlto.nl Samenwerken met agrariërs geeft kansen voor groene energie Ton van Korven Projectleider Bio-economie Ton.van.Korven@zlto.nl LTO inzet duurzame energie 1. Verbetering inkomenspositie door (decentrale)energieproductie

Nadere informatie

Business case voor grootschalig grondgebonden project: Grote Zonneparken in Nederland

Business case voor grootschalig grondgebonden project: Grote Zonneparken in Nederland Business case voor grootschalig grondgebonden project: Grote Zonneparken in Nederland Cecil Penso Marc van Velzen Focus & Visie SolarEnergyWorks ontwikkelt grote grondgebonden Solarparken in Nederland

Nadere informatie

Verduurzamen van de gebouwde omgeving. Actuele ontwikkelingen op het gebied van verduurzamen gebouwde omgeving

Verduurzamen van de gebouwde omgeving. Actuele ontwikkelingen op het gebied van verduurzamen gebouwde omgeving Verduurzamen van de gebouwde omgeving Actuele ontwikkelingen op het gebied van verduurzamen gebouwde omgeving Voorstellen: Ir. Esther Gerritsen Adviseur duurzame gebouwinstallaties team coördinator energie

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 538 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer

Nadere informatie

Ontwikkelingen in de zonnestroom markt Nederland inclusief boom jaar 2018

Ontwikkelingen in de zonnestroom markt Nederland inclusief boom jaar 2018 Ontwikkelingen in de zonnestroom markt Nederland inclusief boom jaar 2018 2018 Peter J. Segaar - Polder PV, Leiden (ZH) www.polderpv.nl info@polderpv.nl https://twitter.com/polder_pv Nederlandse PV markt:

Nadere informatie

Stroom van andermans dak. Voorlichtingsbijeenkomst 24 oktober 2018 Auditorium Rabobank te Sittard Gert Kempen

Stroom van andermans dak. Voorlichtingsbijeenkomst 24 oktober 2018 Auditorium Rabobank te Sittard Gert Kempen Stroom van andermans dak Voorlichtingsbijeenkomst 24 oktober 2018 Auditorium Rabobank te Sittard Gert Kempen Welke regelingen voor PV panelen zijn er? 1. Salderingsregeling Kleinverbruikers Eigen verbruik

Nadere informatie

Slimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander

Slimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Slimme Netten Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Netbeheer Nederland (1) Netbeheer Nederland brancheorganisatie van alle elektriciteit-

Nadere informatie

Nationaal programma Regionale Energie Strategieën (NP RES) Samen aan de slag voor het klimaat

Nationaal programma Regionale Energie Strategieën (NP RES) Samen aan de slag voor het klimaat Nationaal programma Regionale Energie Strategieën (NP RES) Samen aan de slag voor het klimaat Opwek- & isolatiemaatregelen Regionale samenwerkingen op o.a. energie Windenergie op land Ervaringen op doen

Nadere informatie

MJA Workshop Wet & Regelgeving. Duurzaamheid, gebouwen en energiebesparing

MJA Workshop Wet & Regelgeving. Duurzaamheid, gebouwen en energiebesparing MJA Workshop Wet & Regelgeving Duurzaamheid, gebouwen en energiebesparing Marco van de Esschert Ministerie van BZK Energieakkoord, Bouwbesluit, Energielabel en BENG MJA Workshop 2014 Marco van de Esschert

Nadere informatie

Zon-PV op maatschappelijk vastgoed

Zon-PV op maatschappelijk vastgoed Zon-PV op maatschappelijk vastgoed Financiering en subsidie (SDE+) 9 juni 2016 Sander Huitink Agenda Over Greenspread Financiering zon-pv-projecten Salderen Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie

Nadere informatie

Sectortafel Elektriciteit. Berend de Vries

Sectortafel Elektriciteit. Berend de Vries Sectortafel Elektriciteit Berend de Vries Het Tijdspad Klimaatakkoord tot nu toe Voorjaar 18 10 juli 18 Zomer 18 Najaar 18 21 december 18 Ophalen input leden voor startgesprekken sectortafels Start gesprekken

Nadere informatie

Zonnevelden in Nederland (Toekoms(ge) mogelijkheden

Zonnevelden in Nederland (Toekoms(ge) mogelijkheden Zonnevelden in Nederland (Toekoms(ge) mogelijkheden Den Bosch, 26 september 2013 TAB in Gelderland Tijdelijk Anders Bestemmen Grootste provincie van Nederland 56 gemeenten 4.975 km2 Gemeente in Gelderland

Nadere informatie

Energietransitie bij renovatie De nieuwe rol van energiebedrijven Ir D.G. Kalverkamp

Energietransitie bij renovatie De nieuwe rol van energiebedrijven Ir D.G. Kalverkamp Energietransitie bij renovatie De nieuwe rol van energiebedrijven Ir D.G. Kalverkamp JBR Organisatie-adviseurs bv Energiebedrijven kunnen vóór 2020 in 4 mln. woningen 30% energie besparen Energiebedrijven

Nadere informatie

Grootschalige PV, stimulansen voor, en vanuit het bedrijfsleven. Marc Kok, directeur Energie Service Noord West

Grootschalige PV, stimulansen voor, en vanuit het bedrijfsleven. Marc Kok, directeur Energie Service Noord West Grootschalige PV, stimulansen voor, en vanuit het bedrijfsleven Marc Kok, directeur Energie Service Noord West Trends:: Stijgende prijzen? foto: epa Duitse zon drukt dagprijs Nederlandse stroom 31-01-2012

Nadere informatie

Flevolands. het Klimaatakkoord. energiebeleid en. Inwerkavond Provinciale Staten 13 juni 2019

Flevolands. het Klimaatakkoord. energiebeleid en. Inwerkavond Provinciale Staten 13 juni 2019 Flevolands energiebeleid en het Klimaatakkoord Inwerkavond Provinciale Staten 13 juni 2019 Programma inwerkavond 1. Inleiding: het Flevolandse Energiebeleid 18.45 2. Het Klimaatakkoord en de RES 19.00

Nadere informatie

Energielandschappen Soest

Energielandschappen Soest Energielandschappen Soest Meedenkbijeenkomst 6 maart 2017 LET OP: Presentatie zonder plaatjes!!! Aanleiding Duurzaamheidsplan 2016-2020 Ambitie 2030: klimaat neutrale gemeente > duurzame energie voor (ten

Nadere informatie

Uitwerking categorie: Overig Hernieuwbaar (of wel de 186 PJ)

Uitwerking categorie: Overig Hernieuwbaar (of wel de 186 PJ) Uitwerking categorie: Overig Hernieuwbaar (of wel de 186 PJ) (tussenstand 1 mei 2015) Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel Achtergrond 186 PJ opgave ENERGIEAKKOORD VOOR DUURZAME GROEI Concrete afspraken

Nadere informatie

Zonnige en zuinige toekomst? Roodeschool, 20 maart 2013

Zonnige en zuinige toekomst? Roodeschool, 20 maart 2013 Zonnige en zuinige toekomst? Roodeschool, 20 maart 2013 Programma 20.00 uur Opening bijeenkomst 20.05 uur Toelichting op het Programma (Gerard van Drooge) 20.10 uur Energiebesparing (Johannes Zijlstra)

Nadere informatie

Workshop: Zonne-energie op Middelbare Schooldaken. 29 maart 2018

Workshop: Zonne-energie op Middelbare Schooldaken. 29 maart 2018 Workshop: Zonne-energie op Middelbare Schooldaken 29 maart 2018 Agenda Over ons Mythes Van A tot Zonnepanelen Waarom niet? (Plenair) Hoe wel? (Plenair) De Schooldakrevolutie heeft een ambitieuze missie!

Nadere informatie

Basisbedrag zon-pv najaar 2017 (SDE+)

Basisbedrag zon-pv najaar 2017 (SDE+) Basisbedrag zon-pv najaar 2017 (SDE+) Sander Lensink Jasper Lemmens (DNV GL) Luuk Beurskens Amsterdam 29 juni 2017 ECN-L--17-018 www.ecn.nl Samenvatting advies Onderscheid maken tussen kleine projecten

Nadere informatie

ENERGIEMONITORING. Meer dan ooit noodzakelijk. Wettelijke verplichting! DNWG.nl

ENERGIEMONITORING. Meer dan ooit noodzakelijk. Wettelijke verplichting! DNWG.nl ENERGIEMONITORING Meer dan ooit noodzakelijk versie d.d. 20190419 Wettelijke verplichting! Het kan niemand zijn ontgaan, we zitten in een energietransitie. Het nieuws staat er vol mee: We nemen afscheid

Nadere informatie

Energieakkoord, gevolgen voor lokale energie. Inspiratiebijeenkomst Netwerk Duurzame Dorpen

Energieakkoord, gevolgen voor lokale energie. Inspiratiebijeenkomst Netwerk Duurzame Dorpen Energieakkoord, gevolgen voor lokale energie Inspiratiebijeenkomst Netwerk Duurzame Dorpen Hoofdlijnen Besparing finale energieverbruik van 1,5% per jaar 100 Petajoule* aan energiebesparing in het finale

Nadere informatie

NIEUWE ONTWIKKELINGEN IN HET NEDERLANDSE BELEID VOOR ENERGIE-EFFICIËNTIE IN DE INDUSTRIE

NIEUWE ONTWIKKELINGEN IN HET NEDERLANDSE BELEID VOOR ENERGIE-EFFICIËNTIE IN DE INDUSTRIE NIEUWE ONTWIKKELINGEN IN HET NEDERLANDSE BELEID VOOR ENERGIE-EFFICIËNTIE IN DE INDUSTRIE Studiedag Energie-efficiëntie, Brussel, 20 september 2019 Dr. W. Wetzels TNO UNITS INHOUD Nieuwe ontwikkelingen

Nadere informatie

echt Nul op de meter HRsolar : Robbert van Diemen Techneco : Niels van Alphen

echt Nul op de meter HRsolar : Robbert van Diemen Techneco : Niels van Alphen echt Nul op de meter HRsolar : Robbert van Diemen Techneco : Niels van Alphen Agenda Wie is HRsolar Zonnewarmte V1.0 De markt Zonnewarmte V2.0 Zonnewarmte NOM Wie is HRsolar Nederlandse fabrikant van complete

Nadere informatie

TECHNO-FINANCIELE ANALYSE VAN PV GELUIDSSCHERMEN. H. de Neve

TECHNO-FINANCIELE ANALYSE VAN PV GELUIDSSCHERMEN. H. de Neve TECHNO-FINANCIELE ANALYSE VAN PV GELUIDSSCHERMEN H. de Neve RUIMTELIJKE INTEGRATIE IS BELANGRIJK Klimaatakkoord Reductie CO2 emissies met 49% tegen 2030 Elektriciteit sector: 21 GWp PV op land (75 Pjoule

Nadere informatie

Haalbaarheidsstudie toepassing PV-systeem Oorlogsmuseum Overloon

Haalbaarheidsstudie toepassing PV-systeem Oorlogsmuseum Overloon Haalbaarheidsstudie toepassing PV-systeem Oorlogsmuseum Overloon Vraagstelling/doel. Doel is om het energieverbruik (elektra) middels toepassing van PV (Photo Voltaische energie) te reduceren, met als

Nadere informatie

Derk Alssema. Stuurgroep RES Zeeland

Derk Alssema. Stuurgroep RES Zeeland Derk Alssema Stuurgroep RES Zeeland https://youtu.be/e-f9fyk54pc Ed Nijpels Voorzitter Borginscommissie Energieakkoord Ronald Hemel Nationaal Programma Regionale Energiestrategieën Nationaal Programma

Nadere informatie

Adviesrapport zonnestroominstallatie Groothandel de Vries

Adviesrapport zonnestroominstallatie Groothandel de Vries Groothandel de Vries T.a.v. Piet de Vries Pollemaplein 14 2277 GG Zwolle Harderwijk, 18-01-18 Zonnestroom Nederland B.V. Ceintuurbaan 2-110b 3847 LG Harderwijk T 085 06 55 480 E info@zonnestroomnederland.nl

Nadere informatie

Welkom. Accenture, 13 oktober 2011

Welkom. Accenture, 13 oktober 2011 Welkom Zuidas Energie Accenture, 13 oktober 2011 Vandaag Introductie Constructies Zuidas Energie Vraag Zuidas 1.000.000 m2 kantoren 100.000 vervoersmiddelen 10.000 woningen Vraag Zuidas Elektriciteit Warmte

Nadere informatie

Geothermie in de gebouwde omgeving

Geothermie in de gebouwde omgeving Geothermie in de gebouwde omgeving Ans van den Bosch Plv. Directeur Warmte en Ondergrond Programma manager Duurzame Warmte Onderwerpen 1. Klimaatakkoord 2. Geothermie in de gebouwde omgeving 3. Beleid

Nadere informatie

Aquathermie. Warmte en koude uit water. KNW Najaarscongres 2018

Aquathermie. Warmte en koude uit water. KNW Najaarscongres 2018 Aquathermie Warmte en koude uit water KNW Najaarscongres 2018 Wie zitten er in de zaal? Programma - Introductie aquathermie en stand van zaken - Door: Barry Scholten - IF Technology - Handreiking aquathermie

Nadere informatie

Regionale Energiestrategie NHZ

Regionale Energiestrategie NHZ Regionale Energiestrategie NHZ Het Klimaatakkoord in wording 49% minder CO2 in 2030 t.o.v. 1990 Zomer 2018 doorrekening Najaar 2018 uitwerking Voorjaar 2019 Ondertekening = start RES Wat staat er in een

Nadere informatie

Stichting Duurzaam Lopikerwaard

Stichting Duurzaam Lopikerwaard Stichting Duurzaam Lopikerwaard in samenwerking met Presentatie d.d. 16 januari 2019 te Cabauw Welkom en mededelingen 1) Graag de telefoons op stil of uit. 2) Consumpties zijn na twee keer koffie en thee

Nadere informatie