Bouquet, Zwijndrecht Gemeente Zwijndrecht. Colofon. IDDS Archeologie rapport Projectnummer drs. H.E. Bouter. Versie 1.1.

Transcriptie

1 Inventariserend Veldonderzoek, verkennende fase Bouquet, Zwijndrecht Gemeente Zwijndrecht IDDS Archeologie rapport 1781 Colofon Projectnummer In opdracht van Wissing B.V. Auteur drs. H.E. Bouter Redactie dr. A.W.E. Wilbers Versie 1.1 Status concept Autorisatie A.W.E. Wilbers Senior Prospector Goedkeuring J. Hoevenberg Gemeente Zwijndrecht IDDS Archeologie Noordwijk, juli 2015 ISSN Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

2 SAMENVATTING: In opdracht van Wissing B.V. heeft IDDS Archeologie in juni 2015 een inventariserend veldonderzoek (IVO) in de vorm van een verkennend booronderzoek uitgevoerd aan het Bouquet in Zwijndrecht, gemeente Zwijndrecht. De aanleiding voor dit onderzoek is de geplande herontwikkeling van het terrein. Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA) versie 3.3. Op basis van eerder uitgevoerd bureauonderzoek werd in het plangebied op circa 3,5 m mv een afzetting van een oude getijgeul verwacht, waar aan de oevers bewoning kan hebben plaatsgevonden in het Laat Neolithicum en de Vroege Bronstijd. Over deze afzettingen is een pakket veen gevormd, waar in de top resten vanaf de IJzertijd tot en met de Middeleeuwen aangetroffen kunnen worden. Eventueel aanwezige archeologische resten kunnen worden verstoord door de voorgenomen ontwikkeling. Om de archeologische verwachting te toetsen is een verkennend booronderzoek uitgevoerd. In het plangebied is een opbouw gevonden van klei (Formatie van Echteld) op Hollandveen (Formatie van Nieuwkoop) op klei (Formatie van Echteld). De bovenste rivierafzettingen zijn in twee fasen onder te verdelen. Het bovenste zandige pakket is vermoedelijk gevormd na 800 na Chr., vermoedelijk rond 1300 toen in dit gebied zware overstromingen hebben plaatsgevonden (Afzettingen van Tiel III). De onderliggende komklei is vermoedelijk gevormd voor het begin van de jaartelling ( v. Chr) of daarna (Afzettingen van Tiel I). Het onderliggende veen (Formatie van Nieuwkoop) is geleidelijk bedekt geraakt door komkleiafzettingen. Het veen, gelegen op ca. 170 cm mv, is niet of weinig geërodeerd, echter duidelijke veraarde veenlagen zijn niet aangetroffen. Het duidt op een moerassig milieu dat geleidelijk onder toenemende invloed van de rivieren en getijden is gekomen. Een dergelijk milieu is vermoedelijk weinig aantrekkelijk geweest voor bewoning. Voor dit niveau geldt daarom een lage archeologische verwachting. Onder het veen zijn op ca. 450 cm mv afzettingen gevonden van een kleine getijgeul, die ook bij eerder onderzoek ten noorden van het plangebied is aangetroffen in de Volgerlanden. De geulafzetting ligt hier weliswaar circa 50 cm dieper en in het westelijk deel van het plangebied is de geul niet aangetroffen. Aangezien er sprake is van sterk humeuze venige klei, betreft het geen voormalige oever van een kreek. Voor dit niveau geldt daarom ook een lage archeologische verwachting. Op basis van de uitkomsten van het booronderzoek is de kans klein dat archeologische waarden worden bedreigd in het plangebied. IDDS Archeologie adviseert daarom om het plangebied vrij te geven voor de voorgenomen ontwikkeling. Wij wijzen u erop dat de bevoegde overheid op basis van dit rapport een selectiebesluit. De mogelijkheid bestaat dat dit selectiebesluit afwijkt van het door ons opgestelde advies. Voor zones die worden vrijgegeven, is het niet volledig uit te sluiten dat binnen het onderzochte gebied toch nog archeologische resten voorkomen. Het verdient daarbij de aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht archeologische vondsten te melden bij de bevoegde overheid, zoals aangegeven in artikel 53 van de Monumentenwet.

3 INHOUDSOPGAVE: ADMINISTRATIEVE GEGEVENS VAN HET PLANGEBIED INLEIDING Aanleiding Doel- en vraagstelling van het onderzoek Ligging van het plan- en onderzoeksgebied VELDONDERZOEK Onderzoekshypothese en onderzoeksopzet Werkwijze Resultaten Interpretatie CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN Aanbevelingen GERAADPLEEGDE BRONNEN LIJST VAN AFKORTINGEN EN BEGRIPPEN BIJLAGEN 1. Boorlocaties 2. Boorbeschrijvingen 3. Periodentabel 3

4 Administratieve gegevens van het plangebied Onderzoeksmeldingsnummer Toponiem Plaats Gemeente Bouquet Zwijndrecht Zwijndrecht Kadastrale aanduiding Zwijndrecht A 4002 Provincie Kaartblad Coördinaten Centrum Hoekpunten Zuid-Holland 32A Oppervlakte 5750 m 2 Onderzoekskader Uitvoerder Bevoegde overheid Adviseur namens de bevoegde overheid beheer en plaats van documentatie / / (no) / (zo) / (zw) / (nw) Bestemmingsplanwijziging IDDS Archeologie Postbus AC Noordwijk (ZH) Tel: Gemeente Zwijndrecht Afdeling Beleid Contactpersoon: dhr. A. Groenewegen Postbus AA Zwijndrecht Tel: agroenewegen@zwijndrecht.nl Gemeente Dordrecht Sector Stadsontwikkeling Afdeling Ruimtelijke Realisatie Archeologie Contactpersoon: Mw. drs. J. Hoevenberg Postbus AA Dordrecht Uitvoeringsdatum veldwerk 8 juli 2015 Tel: j.hoevenberg@dordrecht.nl Provinciaal Archeologisch Depot van de Provincie Zuid-Holland 4

5 1. Inleiding 1.1. Aanleiding In opdracht van Wissing B.V. heeft IDDS Archeologie in maart 2015 een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd voor het Bouquet in Zwijndrecht, gemeente Zwijndrecht. De aanleiding voor dit onderzoek is de geplande herontwikkeling van het terrein. Daarbij wordt de huidige bebouwing gesloopt en vervangen door nieuwbouw (Figuur 1). De diepte van de bodemverstoring die hierdoor optreedt, is onbekend. De kans bestaat dat eventueel aanwezige archeologische waarden hierdoor verstoord dan wel vernietigd zullen worden. Het gemeentelijk beleid schrijft voor dat archeologisch onderzoek nodig is bij ingrepen die groter zijn dan 2500 m 2 en dieper reiken dan 50 m mv. Het doel van het onderzoek is vast te stellen of archeologische resten in het plangebied aanwezig (kunnen) zijn. Figuur 1: Impressie van de toekomstige situatie Figuur 2: Het plangebied (rood omlijnd) op een luchtfoto in vogelvlucht uit 2010 (bron: Bing maps) 5

6 1.2. Doel- en vraagstelling van het onderzoek De doelstelling van het bureauonderzoek is het opstellen van een gespecificeerde archeologische verwachting voor het plangebied. Dit gebeurt aan de hand van bestaande bronnen over bekende en verwachte archeologische waarden binnen het plangebied. Het doel van het inventariserend veldonderzoek is het toetsen en zo nodig aanvullen van de gespecificeerde verwachting. Daarnaast wordt inzicht verkregen in de vormeenheden van het landschap in het plangebied, voor zover deze vormeenheden van invloed kunnen zijn geweest op de bruikbaarheid van de locatie door de mens in het verleden. Op basis van de resultaten van het onderzoek kunnen kansarme zones van het plangebied worden uitgesloten en kansrijke zones worden geselecteerd voor behoud of voor vervolgonderzoek. Om deze doelstelling te kunnen realiseren, wordt op de volgende vragen een antwoord gegeven: Wat is de fysiek-landschappelijke ligging van de locatie? Hoe is de bodemopbouw in het plangebied en in welke mate is deze nog als intact te beschouwen? Bevinden zich archeologisch relevante afzettingen in het plangebied? Zo ja, op welke diepte ten opzichte van het maaiveld en het NAP? Wat is de specifieke archeologische verwachting van het plangebied en wordt deze bij het veldonderzoek bevestigd? Hoewel niet het doel van een verkennend booronderzoek, kunnen er toch archeologische indicatoren worden aangetroffen. Indien deze worden aangetroffen, dan gelden tevens de volgende vragen: wat is de verticale en horizontale ligging van de aangetroffen indicatoren, wat is de datering en wat is de invloed van deze vondsten op de archeologische verwachting van het plangebied? In hoeverre worden eventueel aanwezige archeologische waarden bedreigd door de voorgenomen bodemverstorende werkzaamheden? Het archeologisch bureauonderzoek en het inventariserend veldonderzoek zijn uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie Voor zover bekend heeft de gemeente Goeree-Overflakkee geen aanvullende richtlijnen voor archeologisch onderzoek. Voor de in dit rapport gebruikte geologische en archeologische tijdsaanduidingen wordt verwezen naar Bijlage 3. Afkortingen en enkele vaktermen worden achterin dit rapport uitgelegd (zie lijst van afkortingen en begrippen) Ligging van het plan- en onderzoeksgebied De ligging van het (her) in te richten gebied, ofwel het plangebied, is weergegeven in Bijlage 1. Het plangebied ligt ten zuiden van de straat Bouquet en ten noorden van de straat Hoofdland. De straten ten oosten en westen van het plangebied heten tevens Bouquet. Het plangebied heeft een oppervlakte van 5750 m 2 en een gemiddelde maaiveldhoogte van -0,8 m NAP. De exacte ligging en contouren van het plangebied zijn nader weergegeven in Bijlage 1 en Figuur 1. 1 Centraal College van Deskundigen

7 2. Veldonderzoek 2.1. Onderzoekshypothese en onderzoeksopzet Het doel van het Inventariserend Veldonderzoek, verkennende fase, is om de in het bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde archeologische verwachting te toetsen en waar nodig aan te passen. Tijdens het veldonderzoek wordt vastgesteld waar de oorspronkelijke bodemopbouw intact is gebleven en waar niet. Daarnaast wordt inzicht verkregen in de vormeenheden van het landschap, voor zover deze van invloed zijn op de locatiekeuze in het verleden. Kansarme zones worden uitgesloten en kansrijke zones worden geselecteerd voor de volgende fasen. Het veldonderzoek bestond uitsluitend uit een booronderzoek. Een veldkartering was niet mogelijk vanwege de bebouwing en begroeiing in het gebied Werkwijze Op 7 juli 2015 werd een Plan van Aanpak 2 opgesteld, waarin de werkwijze van het onderzoek werd vastgelegd. In het plangebied zijn in totaal zes boringen gezet. De boringen zijn evenredig verdeeld over het plangebied. Deze zijn geplaatst in tuinen en groenstroken rond de bestaande bebouwing. De boringen zijn gezet tot minimaal 400 cm mv, conform het Plan van Aanpak. Drie boringen zijn dieper gezet, tot 500 cm mv (boring 1, 5 en 6) teneinde de onderkant van het veenpakket en onderliggende lagen te bepalen. Er is gebruik gemaakt van een Edelmanboor met een diameter van 7 cm en een guts met een diameter van 3 cm. Het veldonderzoek is uitgevoerd door fysisch geograaf en KNA-prospector H.E. Bouter. De boringen zijn beschreven volgens de Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode (ASB; SIKB 2008). De locaties van de boringen (x- en y-waarden) zijn ingemeten vanuit de topografie en bebouwing. De hoogtes van de boringen (z-waarden) zijn bepaald aan de hand van het Actueel Hoogtebestand van Nederland (AHN2; De opgeboorde monsters zijn door middel van verbrokkelen in het veld onderzocht op de aanwezigheid van archeologische indicatoren zoals aardewerk, baksteen, vuursteen, huttenleem en bot Resultaten Lithologie en bodemopbouw De locatie van de boringen is weergeven in Bijlage 1. De boorgegevens worden gepresenteerd in Bijlage 2. In Figuur 3 wordt een profiel weergegeven van de sedimentopbouw in het plangebied. Vanaf het maaiveld tot gemiddeld 70 cm mv komt bruingrijze humeuze, zandige klei of kleiig zand voor met een spoor grind. Deze rommelige laag is de bouwvoor. Vanaf 70 tot 150 cm mv komt grijze zandige kalkrijke klei voor met een spoor schelpenresten. Dit wordt geïnterpreteerd als rivierafzettingen, gevormd onder invloed van getijden, behorende tot de Formatie van Echteld. Vanaf 150 cm tot gemiddeld 170 cm mv komt grijsbruine sterk siltige, venig klei voor dat naar onderen humeuzer wordt en geleidelijk overgaat in veen. Het betreft slappe, kalkloze klei. Deze laag wordt geïnterpreteerd als komkleiafzetting. Vanaf 170 tot zeker 400 cm mv komt bosveen voor, overwegend zwak kleiig. In boring 4 is het veen bovenin licht veraard, in de overige boringen is sprake van onveraard veen. In diepe boring 5 en 6 is onder het veen op een diepte van 460 cm mv venige sterk siltige klei aangetroffen. Dit betreft een getijgeulafzetting die eveneens behoort tot de Formatie van Echteld. In boring 1 werd binnen 500 cm mv echter geen geulafzetting aangetroffen. De bodem kan worden getypeerd als een kalkrijke poldervaaggrond. 2 Bouter

8 Archeologische indicatoren In boring 6 is in de rivierafzettingen op een diepte van 100 cm mv een houtskoolspikkel aangetroffen. Het is goed mogelijk dat het verspoeld materiaal is in plaats van dat het wijst op voormalige bewoning Interpretatie In het plangebied zijn rivierafzettingen van de Formatie van Echteld aangetroffen die in twee fasen zijn onder te verdelen. Het bovenste zandige pakket is vermoedelijk gevormd na 800 na Chr. en de onderste zwaardere klei is vermoedelijk gevormd voor het begin van de jaartelling ( voor Chr), hoewel de klei ook kan zijn gevormd tijdens latere overstromingen van het gebied door de Waal. De kleiafzettingen kunnen worden gerekend tot de Afzettingen van Tiel I en III (respectievelijk de onderste en bovenste kleilaag). Het onderliggende veen is geleidelijk bedekt geraakt door komkleiafzettingen. Het veen is niet of weinig geërodeerd, maar duidelijke veraarde veenlagen zijn niet aangetroffen. Het duidt op een moerassig milieu dat geleidelijk onder toenemende invloed van de rivieren en getijden is komen te liggen. Een dergelijk milieu is vermoedelijk weinig aantrekkelijk geweest voor bewoning. Onder het veen op grote diepte, op circa 450 cm mv, zijn aanwijzingen gevonden voor een kleine getijgeul, welke ook bij eerder onderzoek ten noorden van het plangebied is aangetroffen in de Volgerlanden. De geulafzetting ligt hier weliswaar ca. 50 cm dieper en in het westelijk deel is deze niet aangetroffen. Aangezien er sprake is van sterk humeuze venige klei, betreft het geen voormalige oever van een kreek. Voor dit niveau geldt daarom ook een lage kans op aantreffen van bewoningssporen. Figuur 3: Lithologische opbouw profiel van west naar oost (boring 1-6). 8

9 3. Conclusie en aanbevelingen In opdracht van Wissing B.V. heeft IDDS Archeologie in juli 2015 een archeologisch bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek (IVO) in de vorm van een verkennend booronderzoek uitgevoerd in verband met de geplande herontwikkeling van het plangebied. Ten behoeve van het onderzoek is een aantal vragen gesteld die als volgt beantwoord kunnen worden: Wat is de fysiek-landschappelijke ligging van de locatie? Het plangebied ligt in de Zwijndrechtse Waard die onder invloed is geweest van rivier- en getijdeninvloed evenals veenvorming. Hoe is de bodemopbouw in het plangebied en in welke mate is deze nog als intact te beschouwen? In het plangebied is een opbouw gevonden van klei (Formatie van Echteld) op Hollandveen (Formatie van Nieuwkoop) op klei (Formatie van Echteld). De afzettingen boven het veen bestaan uit een laag venige komklei met daarboven zandige kalkrijke klei. De komklei is vermoedelijk gevormd voor het begin van de jaartelling ( voor Chr.) of daarna (Afzettingen van Tiel I) en het bovenliggende zandige pakket tijdens zware overstromingen in dit gebied na 800 na Chr. Het onderliggende veen (Formatie van Nieuwkoop) is geleidelijk bedekt geraakt door komkleiafzettingen. Het veen is niet of weinig geërodeerd maar duidelijke veraarde veenlagen zijn niet aangetroffen. Onder het veen op grote diepte, op circa 450 cm mv, zijn aanwijzingen gevonden voor een kleine getijgeul, welke ook bij eerder onderzoek ten noorden van het plangebied is aangetroffen in de Volgerlanden. De geulafzetting ligt hier weliswaar ca. 50 cm dieper en in het westelijk deel is deze niet aangetroffen. Aangezien er sprake is van sterk humeuze venige klei, betreft het geen voormalige oever van een kreek. Bevinden zich archeologisch relevante afzettingen of lagen in het plangebied? En zo ja, op welke diepte ten opzichte van het maaiveld en het NAP? De top van de getijgeulafzetting onder het veen, gelegen op ca. 450 cm mv (ca. 5,3 m NAP) is het eerste archeologische niveau. De bovenkant van het veen, gelegen op gemiddeld 170 cm mv (ca. 2,5 m NAP) is het tweede archeologische niveau. Voor beide niveaus geldt een lage archeologische verwachting. Wat is de specifieke archeologische verwachting van het plangebied en wordt deze bij het veldonderzoek bevestigd? Op basis van het bureauonderzoek werden Afzettingen van Tiel op Hollandveen op Afzettingen van Gorkum verwacht met mogelijk twee archeologische niveaus. Het veldonderzoek bevestigt deze opbouw. Echter de kenmerken van deze niveaus duiden op een lage trefkans op archeologische waarden. De getijgeulafzetting onder het veen (450 cm mv) betreft geen oeverafzetting van een kreek en heeft daarom een lage archeologische verwachting. Het veen (bovenkant op 170 cm mv) is in het plangebied niet veraard en heeft daarom ook een lage archeologische verwachting. Hoewel niet het doel van een verkennend booronderzoek, kunnen er toch archeologische indicatoren worden aangetroffen. Indien deze worden aangetroffen, dan gelden tevens de volgende vragen: wat is de verticale en horizontale ligging van de aangetroffen indicatoren, wat is de datering en wat is de invloed van deze vondsten op de archeologische verwachting van het plangebied? In boring 6 is in de Afzetting van Tiel op een diepte van 100 cm mv een houtskoolspikkel aangetroffen. Het is goed mogelijk dat het verspoeld materiaal is in plaats van dat het wijst op voormalige bewoning. Het heeft daarom geen invloed op de archeologische verwachting. In hoeverre worden eventueel aanwezige archeologische waarden bedreigd door de voorgenomen bodemverstorende werkzaamheden? Op basis van het feit dat de potentiële archeologische niveaus tamelijk diep liggen, namelijk op ca. 170 cm mv en 450 cm mv (2,5 en 5,3 m NAP), en voor deze niveaus een lage verwachting geldt, is de kans klein dat archeologische waarden worden bedreigd door de voorgenomen ontwikkeling. 9

10 3.1. Aanbevelingen Aangezien in het plangebied op basis van de uitkomsten van het booronderzoek een lage trefkans geldt voor archeologische waarden, wordt geadviseerd om het plangebied vrij te geven voor de voorgenomen ontwikkeling. Voor zones die worden vrijgegeven, is het niet volledig uit te sluiten dat binnen het onderzochte gebied toch nog archeologische resten voorkomen. Het uitgevoerde onderzoek is op zorgvuldige wijze verricht volgens de algemeen gebruikelijke inzichten en methoden. Het archeologisch onderzoek is erop gericht om de kans op het onverwacht aantreffen dan wel het ongezien vernietigen van archeologische waarden bij bouwwerkzaamheden in het plangebied te verkleinen. Aangezien het onderzoek is uitgevoerd door middel van een steekproef kan echter, op basis van de onderzoeksresultaten, de aan- of afwezigheid van eventuele archeologische waarden niet gegarandeerd worden. Wij wijzen u er graag op dat indien archeologische waarden worden aangetroffen deze conform de Monumentenwet 1988, artikel 53, bij de minister voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap gemeld dienen te worden. Dit kan door het invullen van het vondstmeldingsformulier op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ( of door contact op te nemen met de InfoDesk (info@cultureelerfgoed.nl). Wij wijzen u erop dat de bevoegde overheid op basis van dit rapport een selectiebesluit neemt. De mogelijkheid bestaat dat dit selectiebesluit afwijkt van het door ons opgestelde advies. 10

11 Geraadpleegde bronnen Berendsen, H.J.A., (1997): Landschappelijk Nederland. De fysisch-geografische regio s, Assen. Bouter, H.E., 2015: Plan van aanpak. Bouquet, Zwijndrecht, gemeente Zwijndrecht: Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek. IDDS Archeologie. Centraal College van Deskundigen, 2013: Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie, versie 3.3, Gouda. Koekkelkoren, 2015: Archeologisch bureauonderzoek Bouquet, Zwijndrecht. Gemeente Zwijndrecht. IDDS Archeologie rapport Mulder, E.F.J. de/ M.C. Geluk/ I.L. Ritsema/ W.E. Westerhoff/ T.E. Wong, 2003: De ondergrond van Nederland, Groningen/Houten. SIKB, 2008: Archeologische standaard boorbeschrijving, Archeologie Leidraad, Gouda. 11

12 Lijst van afkortingen en begrippen Afkortingen Archis Archeologisch Informatie Systeem AMK Archeologische Monumenten Kaart BP Before Present (Present = 1950) CHW Cultuurhistorische Waardenkaart CHS Cultuurhistorische Hoofdstructuur GPS Global Positioning System IKAW Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden KNA Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie mv maaiveld (het landoppervlak) NAP Normaal Amsterdams Peil PvA Plan van Aanpak PvE Programma van Eisen RCE Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Verklarende woordenlijst antropogeen door menselijke activiteit veroorzaakt of gemaakt Edelmanboor een handboor voor bodemonderzoek horizont kenmerkende laag binnen de bodemvorming humeus organische stoffen bevattend; bestaande uit resten van planten en dieren in de bodem 12

13 Bijlage 1: Boorlocatiekaart 13

14 Bijlage 2: Boorbeschrijvingen Bouquet, Zwijndrecht Boorpunt projectnaam datum beschrijver boormethode 1 Bouquet, Zw ijndrecht H.E. Bouter edelman guts coördinaten hoogte (m ± NAP) geologie opmerkingen x z y bovengrens (cm -mv) ondergrens (cm -mv) grondsoort bijmenging zandmediaan bijmenging grind humusgehalte kalkgehalte plantenresten kleur vlekken grondwater horizont roestvlekken ijzerconcreties fosfaat houtskool bot baksteen aardewerk natuursteen vuursteen metaal puin stratigrafie bijzonderheden 0 80 Zs1 matig grof h2 bruingeel Ap 1 rommelig, spoor bk Kz2 h1 bruingrijs Ap Kz2 h1 kalkrijk bruingrijs C spoor schelpen Ks3 h2 kalkloos bruingrijs C Vk1 roodbruin C matig slap, veniger naar onderen niet veraard, matig amorf, bosveen Vk3 roodbruin C veel houtresten Boorpunt projectnaam datum beschrijver boormethode 2 Bouquet, Zw ijndrecht H.E. Bouter edelman guts coördinaten hoogte (m ± NAP) geologie opmerkingen x z y bovengrens (cm -mv) ondergrens (cm -mv) grondsoort bijmenging zandmediaan bijmenging grind humusgehalte kalkgehalte plantenresten kleur vlekken grondwater horizont roestvlekken ijzerconcreties fosfaat houtskool bot baksteen aardewerk natuursteen vuursteen metaal puin stratigrafie bijzonderheden 0 40 Zk1 matig grof h2 bruingeel Ap 1 spoor grind, baksteen Zk1 matig grof h1 bruingrijs Ap Kz2 bruingrijs Ap Kz2 kalkrijk bruingrijs C spoor schelpen Vk2 bruin C rietveen Vk1 bruin C bosveen

15 Bijlage 2: Boorbeschrijvingen Bouquet, Zwijndrecht Boorpunt projectnaam datum beschrijver boormethode 3 Bouquet, Zw ijndrecht H.E. Bouter edelman guts coördinaten hoogte (m ± NAP) geologie opmerkingen x z Formatie van Boxtel y bovengrens (cm -mv) ondergrens (cm -mv) grondsoort bijmenging zandmediaan bijmenging grind humusgehalte kalkgehalte plantenresten kleur vlekken grondwater horizont roestvlekken ijzerconcreties fosfaat houtskool bot baksteen aardewerk natuursteen vuursteen metaal puin stratigrafie bijzonderheden 0 70 Zkx matig grof h1 lichtbruin veel Ap 3 spoor grind, veel bakstee Kz1 grijs C spoor schelpen Vk3 bruin C Vk1 kalkrijk bruin C bosveen, niet veraard Vk1 bruin C bosveen Boorpunt projectnaam datum beschrijver boormethode 4 Bouquet, Zw ijndrecht H.E. Bouter edelman coördinaten hoogte (m ± NAP) geologie opmerkingen x z y bovengrens (cm -mv) ondergrens (cm -mv) grondsoort bijmenging zandmediaan bijmenging grind humusgehalte kalkgehalte plantenresten kleur vlekken grondwater horizont roestvlekken ijzerconcreties fosfaat houtskool bot baksteen aardewerk natuursteen vuursteen metaal puin stratigrafie bijzonderheden 0 30 Zkx matig grof h2 bruin Ap Ks3 h1 grijs veel Ap Kz3 h1 bruingeel veel Ap Zk1 kalkrijk donkergrijs C spoor schelpen Kz3 beige C Ks3 kalkloos grijs C matig slap Vkm bruin C licht veraard bosveen Vk1 roodbruin C matig amorf, bosveen Vk1 roodbruin C

16 Bijlage 2: Boorbeschrijvingen Bouquet, Zwijndrecht boormethode 5 Bouquet, Zw ijndrecht H.E. Bouter edelman guts coördinaten hoogte (m ± NAP) geologie opmerkingen x z y bovengrens (cm -mv) ondergrens (cm -mv) grondsoort bijmenging zandmediaan bijmenging grind humusgehalte kalkgehalte plantenresten kleur vlekken grondwater horizont roestvlekken ijzerconcreties fosfaat houtskool bot baksteen aardewerk natuursteen vuursteen metaal puin stratigrafie bijzonderheden 0 90 Zs1 matig grof h2 lichtbruin Ap spoor grind Kz2 h1 bruingrijs AC Kz2 kalkrijk grijs C spoor schelpen Kz3 grijs C Kz2 grijs C Ks3 kalkloos grijs C Vk1 roodbruin C matig amorf, veel hout Vk2 roodbruin C Ks3 h3 bruingrijs C venig Boorpunt projectnaam datum beschrijver boormethode 6 Bouquet, Zw ijndrecht H.E. Bouter edelman guts coördinaten hoogte (m ± NAP) geologie opmerkingen x z y bovengrens (cm -mv) ondergrens (cm -mv) grondsoort bijmenging zandmediaan bijmenging grind humusgehalte kalkgehalte plantenresten kleur vlekken grondwater horizont roestvlekken ijzerconcreties fosfaat houtskool bot baksteen aardewerk natuursteen vuursteen metaal puin stratigrafie bijzonderheden 0 30 Kz3 h2 bruin Ap Zk1 matig grof h1 geelbruin veel Ap 1 1 spoor hk, puin Kz3 h1 bruingeel Ap Kz2 h1 kalkrijk donkergrijs C spoor schelpen, hk Kz2 beige C Kz1 kalkloos grijs C hk spikkel Ks3 grijsbruin C Vk3 bruin C niet veraard, matig amorf, bosveen Vk1 bruin C Vk3 bruin C Ks3 h1 grijsbruin C Vk3 lichtbruin C Ks3 h3 grijsbruin C venig, w einig houtresten

17 Bijlage 3: Periodentabel 15