Jongerenparticipatie en het Centrum voor Jeugd en Gezin Arnhem: een goede combinatie

Transcriptie

1 Jongerenparticipatie en het Centrum voor Jeugd en Gezin Arnhem: een goede combinatie Over de mogelijkheden naar jongerenparticipatie binnen het Centrum voor Jeugd en Gezin Arnhem Mei 2012 Geschreven door: Nadia Sluiter Hogeschool: Hogeschool Utrecht, opleiding Pedagogiek Studentnummer: Opdrachtgever: Zorgbelang Gelderland Afstudeerbegeleider: Jasmijn van de Pol Leerteamcoach: Maartje ter Horst van Delden

2 Verklarende begrippenlijst CJG GGZ HGM LVG NJI VWS Centrum voor Jeugd en Gezin Gezondheidszorg Hulpverlening Gelderland Midden Lichtverstandelijk gehandicapt Nederlands Jeugdinstituut Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 1

3 Voorwoord Voor u ligt een onderzoeksverslag dat ik geschreven heb als afstudeeropdracht voor de opleiding Pedagogiek aan de Hogeschool Utrecht. Het afgelopen half jaar heb ik mezelf in het diepe gegooid wat betreft het doen van onderzoek. Het was niet nieuw voor mij, maar ook niet zo bekend dat het een appeltje-eitje leek. Uiteindelijk is het onderzoeksverslag afgerond en daarvoor wil ik een aantal mensen bedanken die me hebben geholpen. Ik wil mijn begeleider bedanken. Mijn begeleider Jasmijn van de Pol van Zorgbelang Gelderland, die haar uiterste best heeft gedaan om mij te ondersteunen en begeleiden. En meer heeft gedaan dan dat je van een begeleider mag verwachten. Daarnaast wil ik mijn opdrachtgever bedanken waar ik de mogelijkheid heb gekregen om dit onderzoek uit te voeren en ook een werkplek tot mijn beschikking had. Met daarbij in het bijzonder Hellen Houterman die openstond voor mijn vragen. Mijn leerteamgenoten met wie ik in deze korte tijd een band heb opgebouwd. We zitten toch met z n allen in hetzelfde schuitje. En mijn leerteamcoach Maartje ter Horst van Delden voor haar feedback. Zij heeft ervoor gezorgd dat ik na elke leerteambijeenkomst weer met een gerust hart aan de slag kon gaan. Ook de jongeren die geheel belangeloos zich hebben ingezet, wil ik bedanken. En het Lorentz College met in het bijzonder Stefan van den Hoff, afdelingsleider bovenbouw Mavo, die het mogelijk heeft gemaakt dat ik daar mijn groepsinterview kon afnemen. Als laatste wil ik mijn moeder en een goede vriendin Nicole Bonouvrie bedanken voor het deels uitschrijven van interviews, maar vooral ook voor de morele steun die ik echt wel nodig heb gehad als ik het weer eens niet meer zag zitten. Ik ben blij dat het me is gelukt om dit onderzoek en de bijhorende uitwerking afgerond te hebben en wens u plezier met het lezen ervan. Nadia Sluiter, Huissen, mei

4 Samenvatting Dit onderzoek bestaat grofweg uit vier delen. De aanleiding met de daarbij behorende hoofdvraag en deelvragen, het theoretisch kader, de resultaten en de conclusie en aanbevelingen. De hoofdvraag van dit onderzoek luidt: In hoeverre maakt het CJG Arnhem gebruik van jongerenparticipatie en welke verbeteringen zijn hierbij nodig? Deze hoofdvraag is gesteld naar aanleiding van een vraag van mijn opdrachtgever Zorgbelang Gelderland. Er is een vraag ontstaan naar de werkwijze van het Centrum voor Jeugd en Gezin in Gelderland vanuit het perspectief van de burger. Aan de hand van oriënterende gesprekken ontstond een meer gerichte vraag naar jongerenparticipatie binnen het CJG Arnhem. De hoofdvraag is beantwoord door de resultaten te vergelijken uit de eerste drie deelvragen. In de eerste deelvraag is naar aanleiding van het theoretisch kader een antwoord gegeven op wat jongerenparticipatie inhoudt. Daar is een concept model van een participatieladder uitgekomen die ook in de conclusie en aanbevelingen wordt gebruikt. De tweede deelvraag is met deskresearch beantwoord. Hieruit kan geconcludeerd worden dat het CJG Arnhem geen jongerenparticipatie inzet, maar de gemeente Arnhem wel uitgangspunten voor jongerenparticipatie benoemd. Deze zijn uiteindelijk gebruikt om de tweede deelvraag te beantwoorden. De gemeente Arnhem stelt de volgende begrippen centraal: meepraten, meebeslissen en meedoen. Deze komen overeen met het concept model van de participatieladder. Deze bestaat echter uit vijf treden in plaats van drie, namelijk informeren, medeweten, meepraten, meebeslissen en meedoen. Uit de resultaten van de derde deelvraag wordt het perspectief van de jongere belicht. Het concept model van de participatieladder wordt getoetst door interviews af te nemen met jongeren. Samenvattend kan geconcludeerd worden dat het CJG Arnhem minimaal tot geen gebruik maakt van jongerenparticipatie met betrekking tot visie en beleid. Om aansluiting te vinden bij deze doelgroep is jongerenparticipatie nodig. De beste aansluiting en resultaten zullen worden verkregen door alle treden van de participatieladder te doorlopen, omdat dit het beste aansluit bij de literatuur, wat de jongeren vinden en wat het CJG Arnhem zou moeten doen. De aanbevelingen sluiten aan bij de treden van het concept model van de participatieladder. Of dit ook haalbaar is voor het CJG Arnhem is lastig te benoemen. Het is vooralsnog onduidelijk welke mogelijkheden er zijn om jongerenparticipatie toe te passen binnen het CJG Arnhem. 3

5 Inhoudsopgave Verklarende begrippenlijst... 1 Voorwoord... 2 Samenvatting... 3 Leeswijzer Inleiding De organisatie Afdeling jeugdzorg Aanleiding Transitie jeugdzorg Centrum voor jeugd en gezin Ecologische insteek Het CJG Doelstelling Relevantie De jongere Het CJG Arnhem Zorgbelang Gelderland Probleemstelling Hoofdvraag Deelvragen Theoretisch kader De transitie jeugdzorg Landelijk Gemeentelijk Centrum voor Jeugd en Gezin Aansluiten bij de doelgroep Jongerenparticipatie Definitie Participatieladders Jongerenparticipatie nader bekeken Universele rechten van het kind Jongerenparticipatie in Arnhem Definitie van jongerenparticipatie toegespitst op dit onderzoek

6 4 Onderzoeksmethode Onderzoeksmethode per deelvraag Validiteit Betrouwbaarheid Eenheden Analyse Categorieën Subcategorieën Voorbeeld van analyse Resultaten Deelvraag Deelvraag Deelvraag Kenmerken van de respondenten Resultaten per categorie Conclusie en aanbevelingen Maakt het CJG gebruik van jongerenparticipatie? Welke vormen van jongerenparticipatie sluiten aan bij het CJG Arnhem? Wat is de behoefte van de Arnhemse jongere? Informeren Medeweten Meepraten Meebeslissen Meedoen Werkwijze CJG Arnhem Concluderend Terugkoppeling hoofdvraag Tot besluit Aanbevelingen om jongerenparticipatie te verbeteren Discussie Inhoud Deskresearch Interviews Vervolgonderzoek

7 8.2 Proces Tot besluit Literatuurlijst Bijlagen Bijlage 1, interviewvragen Bijlage 2, uitgewerkt groepsinterview Uitgewerkt interview groep

8 Leeswijzer Dit document bestaat uit acht hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk is de inleiding op het onderzoek. In het tweede hoofdstuk is de probleemstelling beschreven met daarbij de hoofd- en deelvragen. Hoofdstuk drie is gewijd aan het theoretisch kader, waarin er een literatuurstudie wordt beschreven naar relevante onderwerpen voor dit onderzoek. In hoofdstuk vier wordt de onderzoeksmethode beschreven en in hoofdstuk vijf de analyse. De resultaten worden beschreven in hoofdstuk zes. En de laatste twee hoofdstukken, zeven en acht, zijn voor de conclusie en aanbevelingen en de discussie. Daarnaast zijn er nog twee bijlagen opgenomen in dit onderzoeksverslag. 7

9 1 Inleiding Voor u ligt een onderzoeksverslag over jongerenparticipatie en het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) Arnhem. In deze inleiding wordt duidelijk voor welke organisatie dit onderzoek is uitgevoerd, met de daarbij behorende aanleiding, relevantie en ecologische insteek. 1.1 De organisatie De opdrachtgever voor dit onderzoek is Zorgbelang Gelderland. Zij helpen Gelderse burgers met een zorgvraag, ondersteunen belangenbehartigers en zijn een partijdige adviseur voor gemeentelijke overheden en netwerkpartners in wonen, welzijn en zorg (Zorgbelang Gelderland, n.d.). Het perspectief van de burger staat bij Zorgbelang Gelderland voorop. Door middel van aanvullende diensten kan Zorgbelang Gelderland de kennis over dat perspectief aanbieden. Dit kan gaan om het realiseren van de beste vorm voor cliëntenparticipatie. Bijvoorbeeld het inzetten van methodieken om diensten beter te laten aansluiten bij de wensen van de klanten (burgers) of het ontwikkelen van een innovatief zorgaanbod (Zorgbelang Gelderland, n.d.). Zorgbelang Gelderland stelt samen met de bij haar aangesloten organisaties van zorgvragers vast welke belangen behartigd moeten worden. Binnen deze gemeenschappelijke vastgestelde speerpunten hebben zij aandacht voor specifieke wensen en behoeften van diverse doelgroepen. Een van deze speerpunten is het nadruk leggen op cliëntenparticipatie en ouder- participatie bij de ontwikkeling van centra voor jeugd en gezin (Zorgbelang Gelderland, n.d.) Afdeling jeugdzorg Zorgbelang Gelderland heeft meerdere afdelingen op het gebied van zorg. De afdeling jeugdzorg is daar één van. Voorgaande jaren is Zorgbelang Gelderland bezig geweest met het versterken van de positie van de cliënt in de Jeugdzorg. Daarvan is het versterken van cliëntenparticipatie een van de speerpunten in het beleid van de afdeling jeugdzorg. Het versterken van cliëntenparticipatie gaat een extra aandachtspunt vormen in 2012 ter voorbereiding op de transitie van Jeugdzorg naar gemeenten (Verkaar, 2012). Meer informatie over de transitie jeugdzorg vindt u in paragraaf Een van de activiteiten voor Zorgbelang Gelderland is ondersteuning voor ouder- en cliëntenparticipatie in Centra voor Jeugd en Gezin en ondersteuning bieden aan diverse jongerenraden (Zorgbelang Gelderland, n.d.). 1.2 Aanleiding Vanuit Zorgbelang Gelderland is een vraag ontstaan naar de werkwijze van het Centrum voor Jeugd en Gezin in Gelderland vanuit het perspectief van de burger. Aan de hand van oriënterende gesprekken ontstond een meer gerichte vraag naar jongerenparticipatie binnen het CJG Arnhem. Een goed beeld van jongerenparticipatie binnen het CJG Arnhem is hiervoor nodig. Er zal worden gevraagd naar wat er al voorhanden is met betrekking tot jongerenparticipatie. Tevens zal bekeken worden hoe het CJG Arnhem jongerenparticipatie kan uitbreiden of waarborgen. Om vanuit de uitkomsten van dit onderzoek concrete aanbevelingen te doen in de vorm van praktische tips. 8

10 1.2.1 Transitie jeugdzorg Door de commissie Mik (Gemengde Interdepartementale Werkgroep Jeugdwelzijnsbeleid) werd er vanaf 1974 in jeugdzorgland gesproken over het op elkaar afstemmen van de verschillende jeugdzorg instanties en het preventief werken (Gerritsen, 2011). Vanaf 2011 is er een plan opgesteld waar deze uitgangspunten nog eens naar voren komen. Waar eerst nog de verantwoordelijkheid op provinciaal niveau lag, wordt met het nieuwe bestuursakkoord de verantwoordelijkheid over de gehele jeugdzorg bij de gemeentes gelegd. Dit betekent dat de volgende taken van jeugdzorg onder verantwoordelijkheid gesteld wordt van de gemeente (Gerritsen, 2011): Provinciale jeugdzorg Jeugdbescherming Jeugdreclassering Jeugd- GGZ Zorg aan LVG jeugdigen En de gesloten jeugdzorg Deze overgang gaat in fases en uiteindelijk zal de transitie in 2016 voltooid moeten zijn (Gerritsen, 2011). Er wordt in het theoretisch kader dieper ingegaan op de transitie Centrum voor jeugd en gezin Het CJG is in het leven geroepen door onder andere oud Minister Rouvoet die onder het kabinet Balkenende Minister van Jeugd en Gezin was ( ). Dit ministerie heeft in die tijd veel documenten gepubliceerd over het CJG. Een aantal van deze documenten worden ook als bron gebruikt voor dit onderzoeksverslag. In het huidige kabinet Rutte zijn de Centra voor Jeugd en Gezin ondergebracht bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). De algemene doelen, beschreven door het Ministerie van Jeugd en Gezin (2010), van het Centrum voor Jeugd en Gezin zijn als volgt: Bevorderen van de algemene gezondheid, een optimale opvoeding en brede ontwikkeling van alle jeugdigen Voorkomen van problemen bij gezondheid, ontwikkeling, opgroeien en opvoeden Vroegtijdig inzetten of mobiliseren van effectieve steun of hulp bij (beginnende) problemen die een belemmerende of negatieve invloed (kunnen) hebben op de domeinen van gezondheid, ontwikkeling, opgroeien en opvoeden De vier kerntaken van het Centrum voor Jeugd en Gezin zijn (Ministerie van Jeugd en Gezin, 2010): 1. Signaleren, analyseren en indien nodig toeleiden naar (gespecialiseerde) hulp. 2. Ondersteuning en dienstverlening: voorlichting, advies, informatie en hulp. 3. Integrale zorg organiseren. 4. Monitoren, screenen en vaccineren. Vereiste competenties, zoals beschreven in Professionals in het Centrum voor Jeugd en Gezin (2010), zijn: 9

11 Vraaggericht werken Klantversterkend werken Omgevingsgericht werken Samenwerkingsgericht werken Werken in een netwerkorganisatie Voor dit onderzoeksverslag zijn de algemene doelen allemaal van belang. Door jongerenparticipatie te optimaliseren werkt het CJG aan de algemene drie doelen die door het ministerie zijn beschreven. Uit de vereiste competenties blijkt dat het CJG aandacht besteed aan de behoeften van de burger. In dit onderzoek is het van belang, omdat daarbij de uitgangspunten overeenkomen, de behoefte van de burger. 1.3 Ecologische insteek De opleiding Pedagogiek van de Hoge School Utrecht heeft een achterliggende ecologische visie. Deze wordt toegepast op dit onderzoek. In de volgende paragrafen wordt uitgelegd wat deze ecologische visie inhoudt en hoe deze toegepast kan worden op dit onderzoek. Het model van Bronfenbrenner (1977) is een bekend model binnen de ecologische pedagogiek. Hij beweert als je de ontwikkeling van de mens wilt begrijpen, je verder moet kijken dan het zichtbare en meetbare gedrag van een persoon. Er moet verder gekeken worden naar de aspecten van de omgeving, voorbij de situatie waar de persoon op dat moment in zit (Muus, 2006).Daarbij onderscheidt Bronfenbrenner (1977) drie gebieden: het microsysteem, het mesosysteem en het macrosysteem. Het microsysteem is de nabije omgeving van een persoon. Het mesosysteem is de onderlinge reacties tussen de verschillende microsystemen (Van der Ploeg, 2005). Het verst verwijderde niveau is het macrosysteem, dat bestaat uit gebeurtenissen en ontwikkelingen die zich op nationaal niveau en internationaal niveau voltrekken (Van der Ploeg, 2005). In de volgende alinea s wordt het model gekoppeld aan dit onderzoek. In dit onderzoek kun je ook het ecologisch model toepassen, omdat het onderzoek verschillende perspectieven belicht. Vanuit het perspectief van de jongeren wordt bekeken wat zij vinden van jongerenparticipatie binnen het CJG. De visie van het CJG Arnhem wordt ook belicht door na te gaan in hoeverre er door het CJG aan jongerenparticipatie wordt gedaan en welke ideeën zij daarover hebben. Door middel van literatuuronderzoek wordt onderzocht wat er is geschreven in binnen- en buitenland over jongerenparticipatie. Als je deze drie perspectieven in het model van Bronfenbrenner zet staan de jongeren in het microsysteem, het CJG Arnhem in het mesosysteem en de gemeente Arnhem en de overheid in het macrosysteem. Zoals hierboven al genoemd worden er drie perspectieven in dit onderzoek belicht. Dit onderzoek is toegespitst op een bepaalde regio, namelijk het CJG in de gemeente Arnhem. Echter wordt in het onderzoek het landelijk en internationaal perspectief ook meegenomen. Jongerenparticipatie is een breed begrip en is toepasbaar op meerdere gebieden. Hierbij kan worden gedacht aan betrekken van jongeren bij het meedenken over projecten binnen een gemeente of binnen een zorginstelling. Afhankelijk van de uitkomsten van dit onderzoek zouden de aanbevelingen ook over een breder perspectief kunnen trekken. Daarbij kan worden gedacht aan gemeentes en CJG s in het land. 10

12 Microsysteem: de jongeren Dit onderzoek is in de eerste plaats in het belang van de jongeren, omdat zij baat hebben bij het verbeteren en waarborgen van jongerenparticipatie binnen het CJG. Zij zijn ook de experts op dit gebied, omdat zij het beste kunnen vertellen waar zij behoefte aan hebben. Mesosysteem: het CJG. Het CJG in het algemeen en het CJG Arnhem in specifieke zin heeft ook haar eigen visie, expertise en werkwijze op het gebied van jeugdzorg. Daarnaast kan het CJG invloed uitoefenen op de jongeren door ze meer te betrekken. Macrosysteem: de overheid De overheid heeft weer invloed op de werkwijze van het CJG, omdat deze centra opgericht zijnnaar een idee van het kabinet Balkenende. Zo staan deze drie systemen met elkaar in verbinding en voeren ze ook invloed op elkaar uit. De jongeren beïnvloeden het CJG en omgekeerd en de overheid speelt een rol in de werkwijze en visie van het CJG. Zie ook onderstaande figuur. Macrosysteem: De overheid/gemeente Mesosysteem: Het CJG Arnhem Microsysteem: de jongere Figuur 1. Ecologisch model Het CJG Net als dit onderzoek, zou je het CJG ook kunnen zien als ecologisch systeem. Hier komen ouders, kinderen/jeugdigen en professionals samen. Het CJG is een samenwerkingsverband van verschillende organisaties waarbij belangen zoals gezondheid, ontwikkeling en opgroeien centraal staan. Je zou kunnen zeggen dat het gezin centraal staat en het CJG aansluit op de behoefte van ouders, kinderen en/of jongeren. Zelf zegt het CJG Regio Arnhem (2010): CJG Regio Arnhem is hét netwerk waarin professionals van verschillende organisaties samenwerken rondom ondersteuning en hulpverlening aan jongeren en hun gezinnen. Het CJG zou tevens de ideale plek kunnen zijn voor de ecologische pedagoog. 11

13 1.4 Doelstelling De doelstelling van dit onderzoek is als volgt: Het adviseren van het CJG Arnhem over de verbeteringen van jongerenparticipatie binnen het CJG Arnhem door het geven van praktische tips en concrete aanbevelingen daar waar nodig. Door eerst te onderzoeken welke vormen van jongerenparticipatie binnen het CJG Arnhem passen en na te gaan wat het CJG Arnhem al doet aan (jongeren)participatie, wordt er een beter beeld gevormd over wat er bij het CJG past. Daarnaast door een koppeling te maken met de behoefte van de jongeren uit Arnhem, wordt ook aansluiting met de jongere gevonden. 1.5 Relevantie De relevantie van dit onderzoek is drieledig: voor mijn opdrachtgever Zorgbelang Gelderland, het CJG Arnhem en niet in de laatste plaats de Arnhemse jongere De jongere De vraag die opkomt is: waarom is jongerenparticipatie belangrijk? Ten eerste weten jongeren zelf wat zij belangrijk vinden en hebben ze daarmee een stem voor andere jongeren in Arnhem. Deze stem zorgt voor betere aansluiting vanuit de hulpverlening en ontvangen daardoor betere hulp op maat. In dit geval van het CJG Arnhem. Ten tweede beschrijven Muller, Pieper, Rutjes & Clarijs (n.d.) dat participatie zorgt voor empowerment van de doelgroep. Jongeren vervullen een maatschappelijke rol en zijn daardoor sterker gemotiveerd om regie over hun eigen leven te voeren Het CJG Arnhem Zelf zegt het CJG Arnhem dat differentiëren naar doelgroep en problematiek één van de aspecten van opvoedingsondersteuning is (Centrum voor Jeugd en Gezin regio Arnhem, n.d.). Door een betere aansluiting te vinden met de jongeren in Arnhem kan het CJG Arnhem deze differentiatie verder ontwikkelen voor deze specifieke doelgroep. Als je kijkt naar de kerntaken van het CJG in het algemeen is een van die kerntaken ondersteuning en dienstverlening bieden met betrekking tot voorlichting, informatie, hulp en advies (Jeugd en Gezin, 2010). Als het CJG weet waar de behoeften van de doelgroep liggen, in dit geval de jongere, kan het CJG daar beter op aansluiten Zorgbelang Gelderland Eén van de werkzaamheden van Zorgbelang Gelderland is advies geven aan gemeenten en organisatie in de zorg. Zorgbelang Gelderland is gebaat bij concrete aanbevelingen die ze aan het CJG Arnhem kunnen geven, om een goed advies te kunnen geven en te zorgen voor een goede werkwijze voor het CJG Arnhem, dat gericht is op het burger(jongeren)perspectief. 12

14 2 Probleemstelling De probleemstelling bestaat uit een hoofdvraag met daarbij vijf deelvragen. Deze zijn in de volgende paragrafen benoemd. 2.1 Hoofdvraag De hoofdvraag luidt: In hoeverre maakt het CJG Arnhem gebruik van jongerenparticipatie en welke verbeteringen zijn hierbij nodig?* * Deze hoofdvraag is tweeledig. Eerst wordt in dit onderzoek uitgezocht of het CJG Arnhem gebruik maakt van jongerenparticipatie. Aan de hand van deze informatie kunnen daar verbetersuggesties voor worden opgesteld Deelvragen Om de hoofdvraag te beantwoorden is deze onderverdeeld in vijf deelvragen: 1. Wat is jongerenparticipatie? 2. Hoe zet het CJG Arnhem jongerenparticipatie in? 3. Wat is de behoefte van de Arnhemse jongere* als het gaat om jongerenparticipatie binnen het CJG Arnhem? * De Arnhemse jongeren zijn jongeren tussen de 12 en 23 jaar die in de gemeente Arnhem wonen, werken en/of naar school gaan. 4. Welke vormen van jongerenparticipatie sluiten aan bij het CJG Arnhem? 5. Hoe kunnen deze resultaten worden vertaald in praktische tips om jongerenparticipatie binnen het CJG Arnhem waar nodig te verbeteren 13

15 3 Theoretisch kader In dit theoretisch kader komen verschillende onderwerpen aan bod. Eerst wordt de transitie jeugdzorg besproken. Deze is van belang voor de gemeente Arnhem die de verantwoordelijkheid krijgt over het CJG Arnhem. Het CJG wordt nader bekeken en er wordt ingegaan op het begrip jongerenparticipatie. 3.1 De transitie jeugdzorg De jeugdsector moet gaan verbouwen (Van Yperen & Van Woudenberg, 2011). Het kabinet Rutte heeft aangekondigd dat alle taken op het gebied van jeugdzorg bij gemeenten worden gelegd (Nederlands Jeugdinstituut, n.d.) Landelijk In de zogenaamde Bestuurlijke afspraken wordt de transitie naar een nieuw jeugdstelsel benoemd (Veldhuizen van Zanten-Hyllner & Teeven, 2011). De staatssecretaris van Veiligheid en Justitie en de staatsecretaris van VWS (2011) hebben in een beleidsbrief naar de tweede kamer beschreven wat dit voor gemeenten gaat betekenen. De verantwoordelijkheid van onder andere de gebieden rondom jeugdzorg liggen nu nog voor een groot gedeelte bij de provincies. Aan het einde van 2015 worden deze gebieden de verantwoordelijkheid van gemeenten. Volgens Veldhuizen van Zanten-Hyllner & Teeven ( 2011) zijn deze gebieden met betrekking tot jeugdzorg verantwoordelijkheid voor: een positief opvoed- en opgroeiklimaat, preventie, vroegsignalering, tot en met de gespecialiseerde zorg Veldhuizen van Zanten-Hyllner en Teeven (2011) beweren door de verantwoordelijkheid naar gemeenten te verschuiven, er makkelijker verbindingen kunnen worden gelegd tussen zorg, onderwijs, werk en inkomen, sport en veiligheid. Zelf krijgen gemeenten de vrijheid om deze veranderingen te regelen. Hierdoor kunnen gemeenten hun lokale beleid goed afstemmen op de behoeften van de burgers (Veldhuizen van Zanten-Hyllner & Teeven, 2011). Hiermee wordt ook gewerkt aan het wegnemen van onnodige bureaucratie (Nederlands Jeugdinstituut, n.d.). Deze transitie zorgt er ook voor dat Centra voor Jeugd en Gezin onder verantwoording vallen van gemeenten en zullen gaan dienen als een toegang voor alle jeugdzorg (Nederlands Jeugdinstituut, n.d.). Veldhuizen van Zanten-Hyllner en Teeven (2011) spreken namens het kabinet met de boodschap dat ouders en jeugdigen meer betrokken moeten worden bij hun eigen ondersteuningsproces en er moet worden uitgegaan van eigen kracht. Het wordt belangrijk gevonden dat er niet meer over maar meer met ouders en jeugdigen wordt gesproken (Veldhuizen van Zanten-Hyllner & Teeven, 2011). Samen met andere speerpunten van het CJG, die later in dit hoofdstuk nog aan bod komen, is het bovengenoemde niet onbelangrijk om mee te nemen in de visie van het CJG. Een voordeel van deze transitie is dat gemeenten beschikken over verschillende kenmerken van hun inwoners. Namelijk over onder andere de lokale en sociale infrastructuur (Veldhuizen van Zanten- 14

16 Hyllner & Teeven, 2011). Gemeenten zijn zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van de jeugdzorg in hun gemeente. Het is daarom belangrijk dat het opvangen van geluiden en signalen gebruikt wordt om de zorg steeds te verbeteren en bij te sturen. Dit kunnen gemeenten doen door gebruik te maken van keurmerken, klachtenregistratie en onderzoeken naar klanttevredenheid. Het is daarbij zaak deze kenmerken om de kwaliteit te waarborgen op te nemen in het beleid en de visie op jeugdzorg. Dit zorgt ervoor dat het beleid wordt afgestemd op de burger (Veldhuizen van Zanten-Hyllner& Teeven, 2011) Gemeentelijk De gemeente Arnhem heeft een beleidsdocument geschreven over de transitie jeugdzorg. Hierin wordt beschreven welke werkzaamheden voor de gemeente Arnhem belangrijk zijn met betrekking tot de transitie. Deze werkzaamheden zijn (Gemeente Arnhem, 2011): het bieden van goede basisvoorzieningen, meer preventieve en lichte zorg, vroegsignalering, en het versterken van de jeugdzorgketen. De rol en functie van het CJG wordt hierbij belangrijk, zoals al eerder is genoemd, wordt het CJG uiteindelijk de toegang naar alle jeugdzorg in de gemeente (Veldhuizen van Zanten-Hyllner& Teeven, 2011). Om dit te bereiken stelt de gemeente Arnhem (2011) verschillende uitgangspunten waaronder: 1. Empowerment: focus op de zelfredzaamheid en gebruik van het sociale netwerk 2. Ondersteuningsbehoefte van het gezin is leidend voor de inzet van hulp ( loslaten van medisch model als leidend principe) 3. Hulp zoveel mogelijk in directe omgeving van jeugdigen en gezinnen. Deze uitgangspunten komen overeen met de eerder genoemde bestuurlijke afspraken. Het meer betrekken van het gezin bij de hulpverlening en het inzetten van eigen kracht (Veldhuizen van Zanten-Hyllner& Teeven, 2011). In het beleidsdocument van de gemeente Arnhem wordt ook benoemd dat ze onder andere willen bereiken dat jongeren en hun ouders betrokken moeten worden als partij bij deze transitie (Gemeente Arnhem, 2011). Duidelijke methoden die geschikt zijn om ouders en jongeren te betrekken bij het proces moeten nog worden onderzocht (Gemeente Arnhem, 2011). Toch heeft de gemeente Arnhem wel een visie over jongerenparticipatie. Deze visie komt later terug in dit theoretisch kader in paragraaf Centrum voor Jeugd en Gezin In de aanleiding van dit onderzoeksverslag wordt kort genoemd wat het CJG inhoudt. In dit theoretisch kader wordt er dieper ingegaan op de verbinding tussen de transitie jeugdzorg en het CJG. Zoals er al eerder vernoemd speelt het CJG een grote rol in deze transitie. De transitie is voor het CJG vooral bedoeld om meer ondersteuning te bieden en de jeugdzorg te vereenvoudigen (Van Woudenberg, 2009). De gemeenten moeten ervoor zorgen dat het CJG een herkenbaar en fysiek inlooppunt heeft waar ouders en jeugdigen terecht kunnen met hun vragen over opgroeien en opvoeden. De lokale jeugdzorg (ketenpartners) moeten ervoor zorgen dat zij hun werkzaamheden zo 15

17 goed mogelijk aanbieden en hierin samenwerken door afspraken te maken. Het CJG zal het aanbod moeten afstemmen op de vraag in hun eigen gemeente (Van Woudenberg, 2009). Het realiseren van een CJG zal in stappen moeten gaan. Van Woudenberg (2009) noemt vijf stappen in het tot stand komen van een CJG. diagnose Het opzetten van een CJG begint bij het inventariseren van de inwoners in de gemeente. Onder andere door inventarisatie van de staat van de jeugd in de eigen gemeente en een inventarisatie van de gebruikers van het CJG (ouders, kinderen en jeugdigen). dromen met draagvlak Het is hierbij onder andere belangrijk om veel aandacht te besteden aan het formuleren van de gezamelijke missie en visie. denken Het maken van een plan van aanpak. Onder andere het bekijken van mogelijkheden, kansen en knelpunten door een interne analyse te maken. doen Het uitvoeren van het plan van aanpak. Onder andere het regelen van een goede huisvesting en vormgeving. Ook de bedrijfsvoering, communicatie en de PR naar burgers toe is erg belangrijk. doorzetten Implementatie door het aanstellen van een coördinator die de samenwerking in de gaten houdt en stimuleert. Figuur 2. De vijf stappen naar het realiseren van een CJG, gebaseerd op de bevindingen van Van Woudenberg (2009). Alle stappen zijn van belang als het CJG jongeren mee wilt laten participeren in het maken van beleid. Het CJG zou moeten weten welke jongeren in Arnhem wonen/werken/naar school gaan (diagnose) om daar haar beleid op af te stemmen (dromen met draagvlak). Maar ook bij het maken van een plan van aanpak (denken en doen) zijn er manieren om jongeren te betrekken, door jongeren een stem te geven in beslissingen die worden gemaakt. Daarnaast als alles loopt (doorzetten), zou het CJG kunnen checken of het beleid nog steeds op één lijn ligt met de behoeften van de doelgroep (jongeren). Een uitgebreide uitleg over de middelen om jongeren te betrekken wordt in het overige gedeelte van dit verslag duidelijk Aansluiten bij de doelgroep Om aansluiting te vinden bij de doelgroep is goede communicatie een vereiste. Van Woudenberg (2009) noemt de grootste valkuil bij het starten van een CJG het onderschatten van een goede communicatie naar de doelgroep toe. Het slagen of mislukken, hangt hier zelfs vanaf. Van 16

18 Woudenberg (2009) gaat hierin nog een stap verder. Ze vindt dat iedereen die bij het CJG betrokken is, de communicatie met de doelgroep moet blijven onderhouden, zodat het CJG elke keer weer met de doelgroep kan afstemmen. Om aan te sluiten bij deze doelgroep is het van belang om in de huid te kruipen van Dit kun je op verschillende manieren doen. Bijvoorbeeld door interviews af te nemen, te luisteren en je onder de doelgroep te begeven (Van Woudenberg, 2009). 3.3 Jongerenparticipatie Als er wordt gekeken naar de vijf stappen voor het realiseren van het CJG (figuur 2), kan er worden gesteld dat het betrekken van de doelgroep erg belangrijk is. Een van de doelgroepen van het CJG zijn de jongeren. Jongerenparticipatie is een veel gebruikt begrip in de literatuur. In deze paragraaf worden verschillende aspecten van jongerenparticipatie belicht. Namelijk de definitie van jongerenparticipatie, begrippen die in relatie staan tot jongerenparticipatie en verschillende participatieladders worden met elkaar vergeleken Definitie Naast jongerenparticipatie wordt ook het begrip jeugdparticipatie genoemd. In de literatuur komen de definities overeen. In dit onderzoek zal het begrip jongerenparticipatie worden gebruikt. Volgens Vandenbroucke en collega s (2010, p.5) is de definitie van jongerenparticipatie de invloed die een jongere heeft op zijn of haar leefomgeving De gemeente Arnhem heeft ook een definitie gevormd van het begrip jongerenparticipatie. Jeugdparticipatie is de mogelijkheid tot actieve betrokkenheid van jongeren bij hun eigen leefomgeving (Gemeente Arnhem, 2007, p. 4). Meerdere bronnen geven begrippen weer met betrekking tot jongerenparticipatie. Het NJI (n.d.) heeft een aantal begrippen op een rij gezet die vaak worden gebruikt in relatie tot jongerenparticipatie: talentontwikkeling en empowerment, maatschappelijke oriëntatie en participatie, actief burgerschap en sociale integratie, democratisch burgerschap. Vandenbroucke en collega s, (2010) gebruiken de begrippen: inspraak, invloed en initiatief in relatie tot jongerenparticipatie. Ook meedoen, meedenken en meebeslissen (Gemeente Arnhem, 2007) zijn begrippen die in de literatuur terug te vinden zijn Participatieladders Er zijn verschillende manieren om participatie te meten. Eén van de veel gebruikte meetinstrumenten zijn de participatieladders. Deze participatieladders zijn er in vele uitvoeringen, maar de ladder van Arnstein (1969) wordt in de literatuur als één van de eerste gezien. De participatieladders van Roger Hart (1992, aangehaald door Vandenbroucke en collega s), Van Diepen en collega s (1997, aangehaald door Van Hees, Bombeeck, Terpstra & Velema, 2002) en de participatieladder van Edelenbos (2001, aangehaald door Edelenbos, Domingo, Klok & Van Tatenhove, 2006) worden toegepast in dit theoretisch kader in het belang van dit onderzoek. De participatieladders van Hart (1992) en Van Diepen en collega s (1997) zijn speciaal toegepast op jongerenparticipatie. 17

19 Hart (1992) maakt onderscheid tussen acht niveaus van participeren, onderstaande figuur geeft deze participatieladder weer. 8. Initiatief en uitvoering door jongeren en volwassenen samen 7. Initiatief en leiding bij jongeren 6. Initiatief bij volwassenen, jongeren beslissen mee 5. Geconsulteerd en geïnformeerd 4. in opdracht, met informatie 3. afkopen 2. decoratie 1. manipulatie Figuur 3. Participatieladder van Hart (1992, aangehaald door Vandenbroucke en collega s, 2010). Vanaf de vierde trede in de participatieladder van Hart (1992, aangehaald door Vandenbroucke en collega s, 2010) wordt er pas gesproken over participatie (Van Hees en collega s, 2002), daarom onderscheiden Van Diepen en collega s (1997, aangehaald door Van Hees en collega s, 2002) vier niveaus van jongerenparticipatie. 18

20 autonomie is meedoen medezeggenschap is meebeslissen raadplegen is meepraten informatie van jongeren is medeweten Figuur 5. Vier vormen van jongerenparticipatie. (Van Diepen en collega s, 1997, aangehaald door Van Hees en collega s, 2002) Edelenbos en collega s (2006) leggen de link tussen participatie en interactieve beleidsvoering. In onderstaand figuur worden de participatieladder van Edelenbos (2001) en de bestuursstijlen van Pröpper en Steenbeek (1999, aangehaald door Edelenbos en collega s, 2006) naast elkaar gelegd. Hierdoor worden vormen van interactieve beleidsvorming zichtbaar (Edelenbos en collega s, 2006). Participatieladder Edelenbos (2000) Bestuursstijlen Pröpper en Steenbeek (1999) Participant wordt niet betrokken 1 gesloten autoritaire stijl 1. Informeren 2 open autoritaire stijl 2. Raadplegen 3 consultatieve stijl 3. Adviseren 4 participatieve stijl 4. Coproduceren 5 delegerende stijl Rol van de burger Geen Doelgroep van onderzoek/voorlichting, levert geen input Geconsulteerde gesprekspartner Adviseur medebeslisser: binnen randvoorwaarden Rol van het bestuur Voert zelfstandig beleid en verschaft geen informatie Voert zelfstandig beleid en verschaft hierover informatie Bepaalt beleid en geeft de mogelijkheid tot commentaar, maar hoeft daaraan geen consequenties te verbinden Bepaalt beleid, maar staat open voor andere ideeën en oplossingen bestuur besluit over het beleid met inachtneming van de voorafgestelde randvoorwaarden 6 samenwerkende stijl samenwerkingspartner op basis van gelijkwaardigheid 19 bestuur werkt en besluit op basis van gelijkwaardigheid met participant samen 5. Meebeslissen 7 faciliterende stijl Initiatiefnemer Biedt ondersteuning en laat beleidsvorming aan participanten over Figuur 6. Mate van participatie en stijlen van bestuur (Edelenbos en collega s, 2006)

21 In de voorafgaande figuur wordt de rol van bestuur genoemd. Voor dit onderzoek zou deze kunnen worden vertaald in de rol van het CJG Arnhem. De rol van bestuur, zoals Edelenbos en collega s (2006) de interactieve beleidsvormen benoemd, zou ook van toepassing kunnen zijn op dit onderzoek. Het laat namelijk niet alleen zien hoe de participant betrokken wordt, maar het laat ook zien hoe je als beleidsmakers je stijl van besturen hierop kunt aanpassen Jongerenparticipatie nader bekeken Micha de Winter (hoogleraar aan de Universiteit Utrecht) is in Nederland één van de grootste kenners wat jongerenparticipatie betreft. In 1995 wordt er door De Winter een definitie gegeven van jongerenparticipatie, namelijk de mogelijkheden tot actieve betrokkenheid van kinderen en jeugdigen bij besluitvorming ten aanzien van hun eigen leeromgeving (p. 42). Deze definitie heeft veel gelijkenissen met de definitie van de gemeente Arnhem (2007) waar alleen De Winter (1995) de nuance maakt over de besluitvorming met betrekking tot jongerenparticipatie. Hij vindt namelijk dat jongerenparticipatie te maken heeft met medeverantwoordelijkheid en actieve betrokkenheid (De Winter, 1995). Voor kinderen en jongeren geeft het wel degelijk een bijdrage aan de ontwikkeling. De Winter (1995) geeft aan dat een actieve betrokkenheid van kinderen bij hun sociale omgeving een belangrijke stimulerende voorwaarde kan zijn voor de ontwikkeling en het sociaal welzijn van kinderen. Participatie is niet alleen goed ter bevordering van de ontwikkeling van het individuele kind, maar ook in het beleidsmatig kader zijn er positieve kanten van participatie te benoemen. Het is van belang om vanaf het allereerste begin zo veel mogelijk partijen deelgenoot te maken van de plannen die er liggen (Prakken & Ligtermoet, 2003). Met de inbreng van kinderen en jongeren kan het beleid beter aansluiten bij hun behoeften en wensen (De Winter, 2003). Het beleidsmatig handelen van in dit geval de gemeente en het CJG zal hierop moeten aansluiten en jongeren als een gelijkwaardige gesprekspartner gaan zien (Hazekamp, 2003) Universele rechten van het kind In 1990 is het VN-verdrag voor de Rechten van het Kind opgesteld (De Winter, 1995). Artikel 12, 13 en 14 hebben te maken met de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst (De Winter, 1995). Een aantal begrippen uit de participatieladder van Van Diepen en collega s (1997, aangehaald door Van Hees en collega s, 2002) worden onderbouwd met de Universele Rechten van Het Kind. Om als kind een mening (meepraten) te vormen zal een kind eerst kennis moeten hebben (informeren) van de onderwerpen die hem/haar aangaan. Deze twee begrippen zijn van belang voor jongerenparticipatie in het algemeen Jongerenparticipatie in Arnhem De definitie volgens de gemeente Arnhem (2007, p.4) over jongerenparticipatie wordt al eerder benoemd: Jeugdparticipatie is de mogelijkheid tot actieve betrokkenheid van jongeren bij hun eigen leefomgeving. De gemeente Arnhem heeft in de Nota Opgroeien in Arnhem (2007) jongerenparticipatie opgenomen als speerpunt in het jeugdzorgbeleid. Als hoofddoel: jeugdparticipatie vanzelfsprekend maken in reguliere activiteiten en projecten (Gemeente Arnhem, 2008). Daarbij wordt de gemeente Arnhem zelf genoemd als aanjager en stimulator. De gemeente Arnhem loopt hierbij zelf voorop door ontwikkeling van activiteiten te bevorderen gericht op jongerenparticipatie (Gemeente Arnhem, 2008). 20

22 Het hoofddoel voor de gemeente Arnhem is het inbedden van jongerenparticipatie in projecten en activiteiten, zodat het niet alleen maar op incidentiele basis wordt toegepast (Gemeente Arnhem, 2007). Daarnaast zijn er ook inhoudelijke doelen met betrekking tot jongerenparticipatie, zoals beschreven in Uitvoeringsnotitie jeugdparticipatie (2007): Kansen bieden, waarmee jongeren kunnen opgroeien tot mondige, zelfstandige en verantwoordelijke burgers, die een actieve en sociale bijdrage aan de samenleving leveren. Grenzen stellen, waarmee jongeren weten en ervaren waar hun gedrag de leefbaarheid van de omgeving of de veiligheid van medeburgers aantast. Steun bieden aan jongeren, die problemen hebben op fysiek, emotioneel, sociaal, cognitief en moreel gebied alsmede aan gezinnen bij de opvoeding. Communicatie speelt een belangrijke rol in het slagen van participatie (Gemeente Arnhem, 2007). Daarom heeft de gemeente Arnhem ook onder andere de volgende communicatiedoelstellingen opgesteld: Informeren van jongeren over de participatiemogelijkheden in Arnhem. Creëren van draagvlak bij jongeren voor jeugdparticipatie. Daarnaast stelt de gemeente Arnhem (2007) een aantal randvoorwaarden waardoor jongerenparticipatie tot een succes kan worden gemaakt, namelijk: 1. Er moet sprake zijn van concrete onderwerpen die voor jongeren daadwerkelijk van belang zijn en direct raken (in ieder geval in hun beleving). Meestal gaat het dan om zaken uit hun directe leefomgeving. 2. Voor realisatie moet (geheel of gedeelte) budget beschikbaar zijn waardoor teleurstelling over het niet kunnen doorgaan van geleverde ideeën zoveel mogelijk voorkomen. 3. De termijn waarop realisatie van plannen mogelijk is moet overzichtelijk zijn en niet langer dan 1 jaar duren. 4. Tijdens het inspraakproces moeten concrete en herkenbare vorderingen kunnen worden gemaakt. 5. Jongeren moeten beloond worden voor hun inspanningen. Er zijn verschillende projecten en bijeenkomsten georganiseerd om de burgers in Arnhem te betrekken bij het lokaal jeugdbeleid. Zo heeft er op 8 januari 2008 een rondetafelgesprek plaatsgevonden (Gemeente Arnhem, 2008) met jongeren en ouders die ervaring hadden met jeugdzorg. Uit dit gesprek werd onder andere de nadruk gelegd op preventie en jongeren wezen op het belang van onder andere jongerencentra (Nota opgroeien in Arnhem, 2008). Ook werden er in het kader van het opzetten van het CJG in Arnhem thema-avonden gehouden voor belanghebbende ouders over welke ondersteuning zij het meeste baat hebben (Nota opgroeien in Arnhem, 2008) Definitie van jongerenparticipatie toegespitst op dit onderzoek Een participatieladder is een goed houvast voor het inzetten van jongerenparticipatie. De participatieladder voor dit onderzoek is gebaseerd op de participatieladder van Van Diepen en collega s (1997, aangehaald door Van Hees en collega s, 2002) en variaties op andere participatieladders die vaak een gelijksoortige betekenis hebben, maar een andere benaming hebben 21

23 voor bepaalde treden van de ladder. Zoals Edelenbos (2001) raadplegen gebruikt als trap 2, waar Van Diepen en collega s (1997, aangehaald door Van Hees en collega s, 2002) meepraten gebruiken. De participatieladder van Van Diepen en collega s (1997, aangehaald door Van Hees en collega s, 2002) komt overeen met de definitie van jongerenparticipatie van de gemeente Arnhem. Zij geven namelijk de begrippen: meedenken, meebeslissen en meedoen. In het beleidsdocument van het CJG regio Arnhem (2010) waar onder andere het CJG in de gemeente Arnhem onder valt, wordt aangegeven dat voorlichting in het algemeen één van de punten is, naast andere doelen die het CJG stelt. Het doel voorlichting spreekt waarschijnlijk voor zich, daarnaast wil het CJG Arnhem hiermee met onder andere scholen, ketenpartners en wijkcentra een goede samenwerking te creëren (CJG regio Arnhem, 2010). De gemeente Arnhem heeft als doel het informeren van jongeren en het creëren van draagvlak met betrekking tot jongerenparticipatie gesteld. Oprechte participatie is gebaseerd op gegeven informatie, voor jongeren moet deze informatie ook voor handen zijn om actief te participeren in beleid (Franklin & Sloper, 2005). Dit wordt ook belangrijk gevonden door Van Woudenberg (2009) die meent dat communicatie naar buiten toe van belang is om het opzetten en waarborgen van een CJG te realiseren. Om aan te sluiten bij het beleid van het CJG Arnhem, is het van belang om een traptrede toe te voegen aan deze op maat gemaakte participatieladder. Deze twee doelen zijn samengevoegd in de eerste trede van de participatieladder met het begrip informeren. Uiteindelijke participatieladder voor het CJG Arnhem/ voor dit onderzoek: meedoen meebeslissen meepraten medeweten informeren Figuur 5. Concept model participatieladder 22

24 4 Onderzoeksmethode Het onderzoek bestaat uit verschillende onderdelen: literatuuronderzoek, deskresearch en semigestructureerde interviews, waarvan één groepsinterview en 5 individuele interviews. Deze methodes worden per deelvraag nader uitgelicht. Aan de vraagstelling van de hoofdvraag van dit onderzoek is op te maken dat het om kwalitatief onderzoek gaat. Bij een kwalitatief onderzoek gaat het om het krijgen van meer inzichten (Baarda, 2009). Daar gaat dit onderzoek ook vanuit. Door verschillende meetinstrumenten te gebruiken wordt de hoofdvraag bekeken vanuit meerdere perspectieven. 4.1 Onderzoeksmethode per deelvraag Deelvraag Onderzoeksmethode 1. Wat is jongerenparticipatie? Literatuuronderzoek 2. Hoe zet het CJG jongerenparticipatie in? Deskresearch 3. Wat is de behoefte van de Arnhemse jongere? Interviews 4. Welke vormen van jongerenparticipatie sluiten aan bij het CJG Arnhem? 5. Hoe kunnen deze resultaten worden vertaald in praktische tips om jongerenparticipatie binnen het CJG Arnhem waar nodig te verbeteren? Een vergelijking van literatuuronderzoek, deskresearch en interviews (conclusie) Het vertalen van de vergelijking van de drie bovenstaande onderzoeksmethoden naar praktische tips (aanbevelingen) 1. Wat is jongerenparticipatie? Zoals in het theoretisch kader is beschreven, wordt er door literatuuronderzoek een definitie gegeven aan jongerenparticipatie. Door verschillende theorieën naast elkaar te vergelijken wordt er een duidelijk beeld geschept welke definities en begrippen van toepassing zijn op dit onderzoek. 2. Hoe zet het CJG Arnhem jongerenparticipatie in? Deskresearch of bureauresearch, zoals het door Verhoeven (2007) wordt genoemd, is een vorm van kwalitatief bureauonderzoek waarin documenten intensief worden geanalyseerd op de betekenis van een relatie tussen de gebruikte woorden (Verhoeven, 2007, p. 129). Deze kunnen zo diep en uitgebreid worden als jezelf wilt (Verhoeven, 2007). In dit onderzoek is er gekeken in hoeverre jongerenparticipatie is meegenomen in het visiedocument van het CJG Arnhem. Door middel van het raadplegen van de aanwezige documenten wordt onderzocht wat het CJG Arnhem al heeft gedaan aan jongerenparticipatie. Waar mogelijk is er contact geweest met de coördinator van het CJG Arnhem en verschillende malen met het backoffice van het CJG regio Arnhem. Daarnaast is er telefonisch en contact geweest met een medewerker van de gemeente Arnhem. Zij is verantwoordelijk over de beleidsvoering van het CJG. 23

25 Dit heeft echter niet de gehoopte informatie opgeleverd. Deze verandering in het vooropgezette plan wordt opgenomen in hoofdstuk 8 Discussie. 3. Wat is de behoefte van de Arnhemse jongere?* * De Arnhemse jongeren zijn jongeren tussen de 12 en 23 jaar die in de gemeente Arnhem wonen, werken en/of naar school gaan. Om deze deelvraag te beantwoorden zijn er semi-gestructureerde interviews gehouden. Waarbij er één face to face gesprek is gehouden, vier telefonische interviews en een groepsinterview met 6 respondenten. De interviewvragen zijn in zes categorieën verdeeld die overeen komen met het bovenstaande literatuur- en deskresearchonderzoek. In de analyse zal dieper in worden gegaan op de categorieën die zijn gebruikt en de daarbij horende deelcategorieën. 4. Welke vormen van jongerenparticipatie sluiten aan bij het CJG Arnhem? Door middel van het analyseren van de bovenste drie deelvragen wordt een antwoord gezocht op deze deelvraag. Zodat er samenhang ontstaat tussen deze deelvragen en er een conclusie kan worden getrokken uit de gegevens van de bovenste deelvragen. 5. Hoe kunnen deze resultaten worden vertaald in praktische tips om jongerenparticipatie binnen het CJG Arnhem waar nodig te verbeteren? De resultaten uit de vorige deelvraag worden omgezet in concrete aanbevelingen voor het CJG Arnhem. Deze worden gevormd tot praktische tips. 4.2 Validiteit In de beantwoording van de derde deelvraag is gekozen voor een groepsinterview en individuele interviews. Er is gekozen voor een groepsinterview, omdat de opzet van het interview een opiniërend karakter heeft. Dit betekent dat er veel om de mening van de respondenten wordt gevraagd. Een voordeel van een groepsinterview is dat de respondenten op elkaar in kunnen spelen en door anderen op ideeën kunnen komen. Een nadeel van groepsinterview is dat er allerlei groepsprocessen kunnen spelen. Dit kan positief uitpakken, namelijk dat personen uit de groep geïnspireerd worden door andere leden uit de groep. Maar aan de andere kant kan het negatief uitpakken, omdat er een negatieve groepsdruk kan ontstaan. Bijvoorbeeld dat iemand niet goed voor zijn eigen mening kan uitkomen, omdat dominante groepsleden het gesprek domineren (Baarda, 2009). Door een goede introductie en een openingsvraag te stellen kan de kwaliteit van het groepsinterview verbeteren (Baarda, 2009). De opzet van de interviews is terug te vinden in de bijlage. Voor dit onderzoek zijn er elf respondenten benaderd. Dit kan van invloed zijn op de validiteit van het onderzoek, omdat de groep respondenten niet representatief genoeg is voor de jongeren in Arnhem. Er is wel gestreefd naar een zo representatief mogelijke groep respondenten door verschillende leeftijden te benaderen en door respondenten met verschillende achtergronden te bevragen. 24

26 4.3 Betrouwbaarheid Meestal wordt betrouwbaarheid afgemeten aan precisie van de methoden van dataverzameling of de meetinstrumenten. Doordat dit onderzoek wordt belicht vanuit de verschillende invalshoeken (literatuuronderzoek, deskresearch, semi-gestructureerde interviews) wordt de betrouwbaarheid vergroot (triangulatie) (Verhoeven, 2007). Het ontbreken van informatie uit de deskresearch heeft invloed op de betrouwbaarheid van de uitkomsten van dit onderzoek. De documenten die wel voorhanden zijn, hebben daardoor meer waarde gekregen. 4.4 Eenheden In dit onderzoek worden de eenheden vertaald in de onderzoeksgroep en de gebruikt documenten. De eenheden van dit onderzoeksvoorstel zijn als volgt: Literatuuronderzoek: naar jongerenparticipatie. (deelvraag 1) Visiedocumenten van het CJG Arnhem. (deelvraag 2) Medewerker van de gemeente Arnhem. (deelvraag 2) 11 respondenten waarvan 5 met jeugdzorgervaring en 6 zonder jeugdzorgervaring. (deelvraag 3) Een deel van de documenten die voor het beantwoorden van deelvraag 2 geraadpleegd, zijn: Over het Centrum voor Jeugd en Gezin..., (2010). Opvoedvisie CJG regio Arnhem, (n.d.). Nota opgroeien in Arnhem met kansen, grenzen en steun, (2008). Startnotitie decentralisatie jeugdzorg, (2011). Uitvoeringsnotitie jeugdparticipatie, (2007). Jeugd binnen bereik. Rekenkameronderzoek naar het Centrum voor jeugd en Gezin in Arnhem, (2012). 25