HETTY VAN DE RIJT & FRANS X. PLOOIJ WEETJES EN MIJLPALEN ALLES OVER BABY S SLAAP, ETEN, HUILEN EN MEER

Transcriptie

1 HETTY VAN DE RIJT & FRANS X. PLOOIJ WEETJES EN MIJLPALEN ALLES OVER BABY S SLAAP, ETEN, HUILEN EN MEER

2 Dit boek draag ik op aan mijn dochter Xaviera, zonder wie het niet tot stand was gekomen. En natuurlijk aan mijn schoonzoon Marco en mijn kleinkinderen Thomas, Victoria en Sarah, van wie ik veel geleerd heb.

3 HETTY VAN DE RIJT & FRANS X. PLOOIJ WEETJES EN MIJLPALEN ALLES OVER BABY S SLAAP, ETEN, HUILEN EN MEER KOSMOS UITGEVERS, UTRECHT/ANTWERPEN

4 Op drie pagina s in deze uitgave vind je een Layarsymbooltje. Download de gratis Layarapp, scan het symbool en je kunt de schema s downloaden. 5e druk, 2015 Herziene editie van Oei, ik groei! Spreekuur op de bank 2015 Kiddy World Promotions B.V., Arnhem Nederlandse uitgave: 2015 Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen Alle rechten voorbehouden Vormgeving omslag en binnenwerk: Oranje Vormgevers Illustraties omslag en binnenwerk: Kiddy World Publishing ISBN NUR 847 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission of the publisher. Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Noch de maker, noch de uitgever stelt zich echter aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van eventuele onjuistheden en/of onvolledigheden in deze uitgave. Oei, ik groei! is door Kiddy World Promotions B.V. gedeponeerd als beschermde merknaam.

5 INHOUD Voorwoord 12 Jargon MENTALE ONTWIKKELING 15 - Waarom is de mentale ontwikkeling zo belangrijk? 16 - Wat is nu precies een sprongetje? 16 - Hoe verandert de wereld als mijn baby een sprongetje maakt? 17 - Hoe gaat een baby om met het maken van een sprongetje? 17 - Welke gevolgen heeft het voor een baby om een nieuw waarnemingsvermogen te krijgen? 17 - Beheerst een baby alles na het nemen van een sprong? 18 - Waar moet je op letten bij de uitwerking van een sprong? 18 - Hoe gaat je baby om met het mislukken van een poging? 18 - Welke nieuwe vaardigheden vindt hij het interessantst? 20 - Hoe ontdek je de persoonlijkheid? 20 - Welke fase komt er na de uitwerking van een sprong? 20 - Als een baby een vaardigheid onder de knie heeft, verandert die dan nooit meer? 21 - Wanneer maakt een baby een sprongetje? 21 - Hoe komt het dat alle baby s op dezelfde tijden een sprongetje maken? - Alle baby s zijn toch anders? 23 - Moet ik rekening houden met de sprongetjes bij het plannen van mijn agenda? 23 - Hoe komt het dat je bij de ene baby duidelijk kunt zien dat hij een sprongetje maakt en bij een andere baby niet? 24 - Wordt een baby vaker ziek tijdens een sprongetje? 24 - Hoe komt het dat een baby bij het ene sprongetje meer last heeft dan bij het andere? 24 - Hoe help je je baby door een sprongetje heen? 25 - Doet een slim kind meteen alles wat hij zou kunnen na een sprongetje? 25 - Maakt een baby ook sprongetjes in de buik en na de tiende sprong? LICHAMELIJKE ONTWIKKELING 27 - Klopt het dat kinderen ook lichamelijke groeispurts maken? 28 - Verdwijnen de reflexen waarmee je baby geboren is tijdens de sprongetjes? 28 - Komen de tandjes door als je baby een sprongetje maakt? 28 - Verandert de hoofdomvang ook bij de sprongetjes? 29 - Welke vormen van lichamelijke ontwikkeling zijn er en wat zegt dat over je baby? 29

6 - Wat is belangrijker: fijne motoriek of grove motoriek? 31 - Is het belangrijk de grove motorische ontwikkeling in de gaten te houden? 31 - Moet ik me zorgen maken als mijn baby niet alles uit Oei, ik groei! zo snel qua grove motoriek doet? 34 - Waarom is de ene baby wel en de andere niet geïnteresseerd in de grove motoriek? 34 - Wat doe je als je baby wel iets grofmotorisch wil doen, maar zijn lichaam het nog niet kan? 35 - Kun je een baby helpen om lichamelijke dingen onder de knie te krijgen? 35 - Waarom is het belangrijk dat je baby af en toe in zijn blootje speelt? 36 - Hoe zie je wanneer de gymspelletjes te veel zijn voor je baby? 36 - Waarom is het zo belangrijk goed te kijken naar de nek van de baby? 36 - Zijn er ook baby s die te veel van zichzelf eisen met het oefenen van de grove motoriek? 37 - Hoe komt het dat mijn baby s lijfje slapper is als hij een sprongetje maakt? 38 - Als een baby zijn beentje optilt bij het verschonen, wil dat dan zeggen dat hij snapt wat helpen is? 38 - Wanneer begin je met optrekspelletjes? 38 - Wat doe je als een kind weigert stil te liggen in de kinderwagen en de buitenwereld wil zien? 39 - Wat doe je als je baby alles wil zien in een zittende positie, maar het zitten hem te veel is? 39 - Hoe komt het dat een baby eerst naar achteren schuift voor hij het kruipen doorheeft? 39 - Is het goed voor je baby om te kruipen? Mist hij iets als hij dit niet lang of nooit doet? 40 - Moet je een dreumes schoenen aantrekken als hij gaat lopen? 40 - Is er een verband tussen IQ en de fijne motoriek? 40 - Hoe verloopt de fijnmotorische ontwikkeling van het pakken? 41 - Als een baby zijn handjes ontdekt, leert hij ze dan ook te gebruiken? 42 - Waarom schopt of slaat een baby tegen een speeltje? 42 - Hoe kun je je baby helpen het pakken onder de knie te krijgen? 42 - Waarom haalt hij alles uit elkaar en gooit hij alles op de grond? 42 - Welk speelgoed is geschikt om de fijne motoriek mee te oefenen? SLAPEN 46 - Is het belangrijk voor de mentale ontwikkeling dat je baby genoeg slaap krijgt? 48 - Hoe weet ik of mijn baby voldoende slaap krijgt? 48 - Heeft een goed matrasje invloed op het slapen van een baby? 48 - Hoe komt het dat een baby tijdens een sprongetje minder slaapt? 48 - Kan ik mijn baby helpen beter te slapen tijdens een sprongetje? 49 - Hoe kan ik voorkomen dat ik zo moe word van het niet slapen dat ik geen leuke ouder meer ben in die dagen van een sprongetje? 49 - Als een baby zelfstandig op zijn zij kan rollen en zich vanaf buikligging op kan drukken,

7 is het gevaar van stikken in bed dan voorbij? 49 - Waarom slaapt mijn baby altijd als er bezoek komt of wij op visite zijn? 50 - Mijn baby valt soms tijdens het spel even in slaap, heel kort. Is dat normaal? 50 - Is er een verschil in slapen tussen jongens en meisjes? 50 - Moet je stil zijn als je pasgeboren baby in de box in slaap valt? 50 - Droomt een baby? 51 - Kan een baby nachtmerries hebben? 52 - Moet ik mijn baby wakker maken als hij een nachtmerrie heeft? 52 - Wanneer ontwikkelt een baby een slaapritme? 52 - Bij welke sprong ontwikkelt een kind een dag- en nachtritme? 53 - Hoe komt het dat de uren die een baby slaapt steeds een beetje later worden? 53 - Wanneer slaapt een baby de nacht door? 54 - Vanaf wanneer kunnen slaapproblemen vastgesteld worden? 55 - Mijn baby is zo actief dat hij zichzelf de rust niet gunt om te slapen, vooral net na een sprong. Hoe kan ik hem helpen de slaap te vatten? 55 - Zijn er richtlijnen voor slaaprituelen? 55 - Is het verstandig een knuffel mee te geven in bed? 55 - Groeien baby s tijdens hun slaap fysiek en mentaal? 56 - Hoe komt het dat een kind ineens bang is als je de kamer uitgaat, terwijl hij dat eerst niet was? HUILEN 57 - Waarom huilt een baby? 58 - Hoe weet je waarom je baby huilt? 58 - Wanneer is je baby een huilbaby? 60 - Wat is een huiluurtje? 63 - Is een baby verdrietig als hij een huiluurtje heeft? 63 - Wanneer komt een huiluurtje het meest voor? 63 - Hoe kun je het best je baby troosten? 64 - Kan een baby onrustig worden van mijn reactie op zijn huilen? 64 - Wanneer moet ik hulp zoeken als mijn baby veel huilt? 65 - Hoe komt het dat een baby van sommige muziek rustig wordt? 65 - Waarom is lichaamscontact zo belangrijk bij het troosten? 66 - Komt een pasgeboren baby beter tot rust als hij fysiek bij je is? 66 - Is het normaal dat mijn baby rustig wordt als hij mijn naakte lichaam voelt? 66 - Is babymassage een goed troostmiddel? 68 - Vanaf wanneer kan ik beginnen met babymassage? 68 - Op welke leeftijd krijgt een baby tranen als hij huilt? 68

8 5. ETEN EN DRINKEN 69 - Moet ik iedere dag bijhouden hoeveel mijn baby binnenkrijgt? 70 - Is het verontrustend als mijn baby opeens niet meer zoveel drinkt of eet? 71 - Mijn baby wil continu aan de borst als hij in een sprongetje zit. Heeft hij nu extra drinken nodig? 71 - Hebben pijnlijke tepels altijd te maken met het te veel zuigen voor troost? 71 - Is vis eten tijdens de zwangerschap en de periode van borstvoeding goed voor de mentale ontwikkeling? 72 - Heeft het geven van flesvoeding invloed op de mentale ontwikkeling van je baby? 73 - Bij welk sprongetje kan ik beginnen met bijvoeding geven? 73 - Heeft een gezond eetpatroon invloed op de sprongetjes? 73 - Heeft het drinken van sap of water uit een fles invloed op de mentale ontwikkeling? 74 - Als een baby van vijf maanden ineens meer dingen in zijn mond stopt, is dat dan een teken dat hij toe is aan bijvoeding? 75 - Op welke leeftijd gaat een baby echt aangeven dat hij honger heeft of juist vol zit? 75 - Wanneer ontwikkelt een baby voorkeuren in eten? 75 - Wat moet je doen als je kind eten weigert? 76 - Vanaf wanneer kan een baby zelfstandig eten? 76 - Is het belangrijk je kind zelf te laten eten? 77 - Vanaf wanneer moet je extra goed op gezonde voeding gaan letten? 78 - Moet je nog op andere dingen letten dan alleen na voedingsstoffen? EMOTIONELE ONTWIKKELING 80 - Wanneer begint de emotionele ontwikkeling van een kind? 82 - Ervaart een pasgeboren baby al geluk, verdriet en pret? 82 - Wat is veilige hechting? 83 - Hoe ontwikkel je veilige hechting? 83 - Hoe laat je je baby in zijn waarde? 83 - Hoe vervul je op een liefdevolle manier zijn behoeftes? 84 - Wat zijn de primaire emotionele behoeftes van iedere baby? 84 - Hoe breng je de behoeftes van je baby met die van jou in balans? 84 - Hoe ga je om met nare dingen die op je baby s pad komen? 84 - Is er een verband tussen veilige hechting en het maken van een sprongetje in de mentale ontwikkeling? 86 - Wat doe je als je baby zo lastig is of jij zo moe bent dat die onvoorwaardelijke liefde even heel erg moeilijk is? 87

9 - Wat zijn eenkennigheid en scheidingsangst? 87 - Wat kun je doen tegen scheidingsangst? 87 - Hoe help je je baby door de eenkennigheidsfase heen? 88 - Kun je een kind naar het kinderdagverblijf brengen als hij eenkennig is? 88 - Wat moet je doen als je baby eenkennig is, alleen maar bij mama wil zijn, maar je echt even weg moet? 89 - Kun je een baby al zelfvertrouwen bijbrengen? 89 - Waarom is zelfvertrouwen zo belangrijk? En waarom moet je daar bij baby s al mee beginnen? 90 - Hoe kan een baby in een stressperiode zitten? STRESS 91 - Is het normaal dat ik af en toe echt gevoelens van wanhoop heb? 92 - Hoe reduceer ik de stress die ik voel tijdens een sprongetje? 92 - Wat moet ik doen als het me echt te veel dreigt te worden? 93 - Hoe voorkom je een echte dip? 94 - Is het slecht als mijn baby mij ziet huilen? 94 - Hoe komt het dat je elkaar weer opnieuw leert kennen na de geboorte? 94 - Hoe ga je om met onenigheden over de verzorging in de eerste maanden? 95 - Is het normaal dat er meer ruzies zijn tussen partners als een baby een sprongetje maakt? 95 - Wat moet je doen als je partner en jij allebei anders willen omgaan met een lastige periode waar je baby doorheen gaat? 96 - Hoe kom je naast de drukte van een baby ook nog aan elkaar toe? 96 - Vanaf wanneer kun je een oppas vragen bij je baby te zijn? 98 - Heeft ieder sprongetje een groot effect op het hele gezin? 98 - Kun je je andere kinderen voorbereiden op een sprongetje van je baby? 99 - Hoe voorkom je dat je baby te veel tijd opeist, wat ten koste gaat van je andere kinderen? 99 - Hoe leg je aan je kinderen uit dat de baby iets wel mag en zij niet? Hoe ga ik om met de andere ideeën van mijn (schoon)ouders over de opvoeding? Mijn moeder past op, maar doet de dingen zoals ik dat echt niet wil. Hoe moet ik haar dat zeggen? INTELLIGENTIE Wat is intelligentie? Heeft een baby alle vormen van intelligentie? Is het belangrijk op de interesses van een baby te letten? Hoe ontdek je welke interesses en talenten jouw baby heeft? 106

10 - Hoe weet je wat je baby al aankan, wat hij snapt en wat nog te veel is voor hem? Hoe kun je zien of je baby later een hoog IQ krijgt? Kunnen jonge baby s al veeleisend zijn? Hoe ga je verveling tegen? Hoe kun je weten wat je baby stimuleert? Hoe zoek je het juiste niveau van uitdaging? Hoe komt het dat een baby opeens lijkt te schrikken, of bang wordt van iets wat hem juist boeit? Is het normaal dat een baby ontzettend geboeid is door dingen en daardoor niet aan zijn rust toekomt? Is het normaal dat een baby urenlang met iets onbenulligs bezig is? Stimuleer je de hersenen als je veel tegen je baby praat? Als je je baby met veel nieuwe ervaringen in contact brengt, stimuleer je dan zijn hersenen? Heeft de manier van omgang met een baby invloed op het later te meten IQ? Heeft een crèche invloed op het IQ? Wanneer gaat een baby bewust denken? OPVOEDING Vanaf wanneer moet je grenzen stellen? Kan je baby vóór 15 maanden helemaal nog geen regels leren? Hoe voorkom je dat je dreumes gaat drammen? Soms komt zo n drambui echt niet uit. Wat moet je dan doen? Als iedere dreumes dramt, waarom moet je dat dan zo inperken? Kun je een baby al zo opvoeden dat hij als dreumes niet veel gaat drammen? Hoe komt het dat een dreumes altijd precies weet wanneer hij het best kan gaan drammen? Moet je als ouders en oppas precies dezelfde regels stellen? Wanneer kun je flexibeler worden met regels? Wat zijn de langetermijneffecten van consequent zijn? Mag je een baby straffen? Hoe maak je je dreumes duidelijk dat iets niet mag? Ik moet soms gewoon zo hard lachen als hij iets stouts doet Kan een dreumes agressief zijn? Heb je als ouder invloed op agressief gedrag? Mijn kind dramt nooit, maar is juist extreem lief als hij iets wil bereiken. Hoe kan ik nu nee zeggen tegen lieve dingen? Register 124

11 VOORWOORD Gefeliciteerd! Je bent (weer) de trotse ouder van een lieve baby. Maanden heb je toegeleefd naar het moment waarop je eindelijk je baby in je armen kon houden, hem knuffelen, tegen hem praten, zijn kleine voetjes bewonderen... Er bestaat niets mooiers dan het ouderschap. Vanaf nu zijn jullie een team, een prachtige eenheid. Je wilt er het beste van maken en dat gaat ongetwijfeld gepaard met een heleboel zorgen en vragen. Die vragen en twijfels zijn heel normaal. Ze zijn zelfs goed. Ze halen het beste in jou naar voren en daar vaart je baby wel bij. De afgelopen jaren heb ik veel goede vragen van ouders gekregen, over allerlei onderwerpen. Vragen waarmee niet alleen die ouders zitten, maar die interessant zijn voor iedereen. Ik hoop dat ik met dit boek ook jouw vragen kan beantwoorden en ik wens jullie heel veel Oei, ik groei!-plezier toe. Frans Plooij INLEIDING 11

12 JARGON GROEISCHOK Een groeischok is het plotseling groter worden of veranderen van het lichaam of een onderdeel ervan. Soms groeien kinderen ineens vele millimeters per nacht en staan dan langere tijd weer stil. Een oude volkswijsheid zegt: Kinderen groeien van de ene op de andere dag uit hun kleren. En zo is het ook. Ook de hoofdomvang groeit schoksgewijs. De eerste drie groeischokken in de hoofdomvang na de geboorte vallen samen met de eerste drie sprongetjes in de mentale ontwikkeling van de baby. Andere groeischokken vallen echter zelden samen met sprongetjes omdat ze veel vaker voorkomen dan sprongetjes. Ook tanden komen door op andere leeftijden dan die waarop een baby een sprongetje maakt. SPRONG Een sprong is een plotselinge verandering in de mentale ontwikkeling van een baby. Die gaat gepaard met de drie H s: Huilerigheid, Hangerigheid en Humeurigheid. Die kondigen een vooruitgang aan. Ze komen bij alle gezonde kinderen in de eerste twintig maanden tien keer voor, op ongeveer dezelfde leeftijd. Bij de een heviger dan bij de ander. Elke sprong gaat gepaard met een hersenverandering die een nieuw waarnemingsvermogen meebrengt. VAARDIGHEDEN Als een kind een nieuw waarnemingsvermogen krijgt, kan hij een heel cluster nieuwe vaardigheden leren. Vaardigheden die hij tot dan toe niet heeft kunnen leren omdat de hersenen er nog niet rijp voor waren. Een vaardigheid is de vrucht van noeste arbeid. Je baby krijgt een vaardig heid nooit cadeau. Hij moet er hard voor werken. Elke vaardigheid kost oefening en oefening kost tijd. Je baby begint aan een vaardigheid als het hem uitkomt. Hij maakt een keuze en kan niet aan alle vaardigheden tegelijk beginnen. Elke vaardigheid komt dan ook voor ieder kind op een andere leeftijd. 12 INLEIDING

13 WAARNEMINGSVERMOGEN Bij elke sprong krijgt je baby een nieuw waarnemingsvermogen. Hij krijgt het cadeau en hoeft er niets voor te doen. In zijn eerste twintig maanden krijgt je baby er tien. Elk nieuw waarnemingsvermogen is het gevolg van een plotselinge verandering in de hersenen. Alle baby s krijgen het op ongeveer dezelfde leeftijd. Elk nieuw waarnemingsvermogen biedt de baby een gloednieuwe leermogelijkheid. Dat betekent dat je baby ervoor openstaat een heleboel nieuwe vaardigheden te leren. Vaardigheden die allemaal voortvloeien uit dat nieuwe waarnemingsvermogen en die hij onmogelijk had kunnen leren vóór de komst ervan. De nieuwe vermogens die de baby achtereenvolgens ter beschikking krijgt in de eerste twintig maanden, hebben te maken met sensaties, patronen, vloeiende overgangen, gebeurtenissen, relaties, categorieën, opeenvolgingen, programma s, principes en systemen. Deze worden uitgebreid beschreven in het boek Oei, ik groei! WINKEL Een winkel is een uitstalling van een grote hoeveelheid vaardigheden die voortvloeien uit hetzelfde waarnemingsvermogen. Pas als je baby dat waarnemingsvermogen ter beschikking krijgt, kan hij in die winkel gaan winkelen. En winkelen betekent dat hij moet gaan kiezen. Om te beginnen kiest hij slechts een of enkele vaardigheden. Hij kiest díe vaardigheden die hem het best liggen, want alle begin is moeilijk! De voor hem oninteressante vaardigheden kan hij maanden laten liggen. Iedere baby is uniek in zijn keuze. INLEIDING 13

14

15 1 HOOFDSTUK MENTALE ONTWIKKELING SPRONGETJES, HERSENWERK, DE DRIE H S

16 Als ouder wil je niets liever dan precies weten wat er in het hoofdje van je baby omgaat. Wat maakt hij 1 mee? Hoe voelt hij zich? Wat snapt hij, wat niet? Waarom vindt hij iets zo lachwekkend? Omdat je het hem nog niet kunt vragen, zul je het aan zijn gedrag en lichaamstaal moeten aflezen. Als je weet hoe zijn mentale ontwikkeling verloopt, is het heel wat gemakkelijker je baby te begrijpen. WAAROM IS DE MENTALE ONTWIKKELING ZO BELANGRIJK? Mensen zijn geneigd heel snel naar het zichtbare eindresultaat te kijken. Loopt de baby al? Kan hij al praten? Natuurlijk is het leuk om al die eerste mijlpalen mee te maken, maar eigenlijk is het proces dat zich in je baby vóór die mijlpaal afspeelt, veel belangrijker en interessanter. Om iets te kunnen doen, wat het ook is, moeten je hersens je lichaam iets kunnen vertellen. De hersens moeten in staat zijn signalen van de buitenwereld op te pikken, deze om te zetten en vervolgens het lichaam aan te sturen tot het doen van iets. Als de hersens nog niet in staat zijn signalen van de buitenwereld op te pikken, kunnen ze dus ook niets omzetten en aansturen. Als volwassenen weten wij bijvoorbeeld dat je je voet op moet tillen als er een drempel is, omdat we weten dat de drempel hoger is. Een jonge baby snapt de consequenties van hoogteverschillen nog niet. Hij ziet de drempel dus wel, maar snapt de gevolgen van een drempel niet. Tot hij de sprong maakt waarin dat vermogen van de hersens ontwikkeld wordt. Als hij de sprong eenmaal gedaan heeft, zie je aan de baby dat hij opeens veel beter omgaat met hoogteverschillen. Als ouder zie je dan het eindresultaat en daar ben je trots op. Je baby kan weer meer dan voorheen. Het is alleen erg belangrijk je te realiseren dat de echte mijlpaal al in de hersens, in de mentale ontwikkeling heeft plaatsgevonden. Alles wat wij doen en kunnen wordt bepaald door onze mentale ontwikkeling. WAT IS NU PRECIES EEN SPRONGETJE? Een sprongetje in de mentale ontwikkeling van je baby betekent dat er ineens veel verandert in zijn hoofdje. Opeens zijn de hersentjes in staat om dingen waar te nemen die ze hiervoor niet konden waarnemen. Die verandering is zo groot dat zijn hele wereldje er ineens anders uitziet. Hoe verandert de wereld als mijn baby een sprongetje maakt? Bij elk sprongetje dat je baby maakt, krijgt hij er een nieuw waarnemingsvermogen bij. Door dat ene vermogen is hij in staat nieuwe dingen waar te nemen, te zien, horen, proeven, ruiken en voelen. Alle nieuwe dingen 16 MENTALE ONTWIKKELING

17 die hij waarneemt, waren allang in zijn omgeving voor de sprong. Hij merkte ze alleen niet op, omdat zijn hersens het nog niet begrepen. Vanaf het maken van de sprong merkt hij al die voor hem nieuwe dingen opeens wél op. Het is voor ons volwassenen moeilijk voor te stellen, maar zijn hele wereld verandert hierdoor. HOE GAAT EEN BABY OM MET HET MAKEN VAN EEN SPRONGETJE? Je baby s wereld staat even op zijn kop als hij een sprongetje maakt. Het best kun je het nog vergelijken met het wakker worden in een andere wereld. Je doet je ogen open en alles is anders... Wat zou jij doen? Je klampt je angstvallig vast aan wat je wel kent en waarmee je vertrouwd bent. Langzaam begin je de nieuwe wereld te ontdekken. Dat doet je baby ook. Hij klampt zich vast aan jou, hij wordt hangerig. Maar je merkt niet alleen de gevolgen van een sprongetje omdat je baby hangerig is. Je zult ook opmerken dat hij meer huilt en humeurig is. Je baby heeft gedurende het maken van een sprongetje dus last van de drie H s: Hangerigheid, Huilerigheid en Humeurigheid. WELKE GEVOLGEN HEEFT HET VOOR EEN BABY OM EEN NIEUW WAARNEMINGSVERMOGEN TE KRIJGEN? Dat ene waarnemingsvermogen, dat je baby erbij krijgt als hij een sprongetje maakt, geeft hem de mogelijkheid een heleboel nieuwe vaardigheden te gaan ontwikkelen. Al die vaardigheden zijn te verdelen in groepen, waarin ze iets gemeen hebben. Vergelijk het met een winkel met verschillende afdelingen waarbinnen de individuele producten een onderlinge samenhang vertonen. Je baby kan voor de eerste keer een bepaalde afdeling in gaan. Daar moet hij een product gaan kiezen. Hij kan niet ineens de hele afdeling leegkopen. Wat hij kiest en hoe, dat maakt je baby uniek. TIP Duizelen de termen en begrippen je? Kijk dan op p. 12 en 13 bij het jargon. 1. Vanwege de leesbaarheid wordt de baby met hij aangeduid, terwijl dat iedere keer zij/hij zou moeten zijn. MENTALE ONTWIKKELING 17

18 BEHEERST EEN BABY ALLES NA HET NEMEN VAN EEN SPRONG? Als je baby de sprong heeft gedaan, betekent dit dat hij zijn nieuwe waarnemingsvermogen een plekje heeft gegeven. Hij is niet meer Huilerig, Hangerig of Humeurig. Maar het betekent niet dat hij al alles kan en beheerst van de mogelijke vaardigheden die dat ene nieuwe waar nemingsvermogen hem heeft gegeven. Zijn hersentjes kunnen nu in principe een heleboel nieuwe vaardigheden aan, maar die komen niet zonder oefening uit de lucht vallen. Je baby gaat ze leren door ervaring op te doen. Leren door fouten te maken, door vallen en opstaan. Dat oefenen kost veel tijd. Sommige vaardigheden beheerst je baby snel na de sprong en voor andere heeft hij veel langer de tijd nodig. En welke vaardigheden snel na de sprong komen is voor iedere baby anders. WAAR MOET JE OP LETTEN BIJ DE UITWERKING VAN EEN SPRONG? De uitwerking van een sprong is de periode na het maken ervan. De periode waarin hij de nieuwe mogelijkheden onder de knie probeert te krijgen. In deze fase kun je als ouder veel over zijn persoonlijkheid te weten komen. Dit doe je door op het volgende te letten: Hoe gaat je baby om met het mislukken van een poging? Welke nieuwe dingen, vaardigheden, vindt hij het interessantst en leert hij het snelst? HOE GAAT JE BABY OM MET HET MISLUKKEN VAN EEN POGING? Na het doen van de sprong gaat je baby allerlei dingen uitproberen die bij het nieuwe waarnemingsvermogen horen en hij kan dat niet allemaal tegelijk. Daar zitten soms maanden tussen. Natuurlijk lukken al zijn pogingen om een vaardigheid onder de knie te krijgen niet in één keer. Oefening baart kunst, ook bij baby s. De ene baby probeert het geduldig nogmaals, en nogmaals, en nogmaals, net zolang tot het lukt. De andere baby wordt gefrustreerd en boos als iets niet lukt en probeert het niet nog een keer. Nog een andere baby wordt gefrustreerd als iets niet lukt, maar gaat met vuur in zijn ogen door, net zolang tot het lukt. Zo zijn er nog tientallen andere manieren waarop je baby hiermee om kan gaan. Als je op dit probeerproces let, zie je al een stukje van zijn persoonlijkheid doorschemeren. Je ziet hoe je baby omgaat met mislukkingen en het bereiken van doelen. Juist omdat je baby nog niet heeft geleerd hoe hij 18 MENTALE ONTWIKKELING

19 Houd tijdens de uitwerking van een sprong eens bij hoe je baby reageert op het oefenen van vaardigheden. Aan de ene kant van de balk zie je staan dat je baby rustig, zonder gefrustreerd te raken, dingen blijft proberen. De andere kant van de balk staat voor een heel hoge mate van frustratie. Kleur bij de uitwerking van elke sprong dat gedeelte van de balk in dat jij van toepassing acht op je baby. Doe dit zonder vooroordeel. Rustig ergens mee omgaan heeft voordelen, maar gefrustreerd raken ook. Het ene is dus niet beter dan het andere. Veel vaardigheden komen vaak pas maanden later! Sprong 1 5 weken rustig gefrustreerd Sprong 2 8 weken rustig gefrustreerd Sprong 3 12 weken rustig gefrustreerd Sprong 4 19 weken rustig gefrustreerd Sprong 5 26 weken rustig gefrustreerd Sprong 6 37 weken rustig gefrustreerd Sprong 7 46 weken rustig gefrustreerd Sprong 8 55 weken rustig gefrustreerd Sprong 9 64 weken rustig gefrustreerd Sprong weken rustig gefrustreerd Dit schema is ook te downloaden via de gratis Layarapp

20 zich netjes moet gedragen, vertelt dit gedrag je veel. Hij houdt zich nog niet in, kropt zijn frustraties nog niet op. Hij reageert heel puur. WELKE NIEUWE VAARDIGHEDEN VINDT HIJ HET INTERESSANTST? Als je baby een sprong maakt, krijgt hij er een heel scala aan nieuwe mogelijkheden bij. Hij kan een heleboel nieuwe dingen gaan doen en snappen. Dit zijn zoveel dingen dat hij wel genoodzaakt is te kiezen. Alle vaardigheden tegelijkertijd oefenen en doorkrijgen is gewoonweg onmogelijk. In Oei, ik groei! staat wat je baby bij elke sprong kan leren. Je kunt dit vergelijken met een winkel. Er liggen honderden producten. Maar welke stop je in je winkelmandje? Je pakt de producten die jou aanspreken, lekker lijken. Dat doet je baby ook bij het uitwerken van een sprongetje. Hij kiest uit alle dingen die hij kan gaan doen, de dingen die hem aanspreken. In het woord aanspreken zit al verborgen dat dit iets zegt over zijn voorkeuren. En die voorkeuren zeggen weer iets over zijn persoonlijkheid. HOE ONTDEK JE DE PERSOONLIJKHEID? Door je open te stellen voor je baby en alles wat hij je vertelt met zijn lichaamstaal, krijg je al een heel goed beeld van de persoonlijkheid van je baby. Door bij te houden wat je baby uit de winkel van Oei, ik groei! kiest, krijg je een nog duidelijker beeld. Sommige ouders zijn geneigd zo veel mogelijk kruisjes te zetten bij alle dingen die een baby mogelijkerwijs kan gaan doen. Jammer, want dan lijkt het er meer op dat de winkelwagen koste wat kost volgepropt moet worden. Het is niet de bedoeling om zo veel mogelijk nieuwe vaardigheden aan te kruisen, maar om te zien waar de voorkeur van je baby naar uitgaat. (Zie ook hoofdstuk 8, Intelligentie, p. 102.) WELKE FASE KOMT ER NA DE UITWERKING VAN EEN SPRONG? Net als je baby de vorige sprong zo n beetje verwerkt heeft en al een aantal nieuwe vaardigheden onder de knie heeft, komt de volgende sprong er alweer aan! Het leven van je baby verandert wederom drastisch. Dat gebeurt erg vaak gedurende de eerste twee jaren. En al helemaal in de eerste drie maanden, doordat de sprongen dan nog sneller achter elkaar komen dan daarna. 20 MENTALE ONTWIKKELING

21 Je kunt je voorstellen dat je baby nog lang niet alle vaardigheden die hij na de vorige sprong kon gaan doen, onder de knie heeft als het volgende sprongetje zich alweer aankondigt. Dat maakt niets uit, want hij gaat hier gewoon mee door, ongeacht de nieuwe sprong die hij maakt. De totale uitwerking van alle mogelijke vaardigheden van een sprong overlapt dus een aantal sprongen. ALS EEN BABY EEN VAARDIGHEID ONDER DE KNIE HEEFT, VERANDERT DIE DAN NOOIT MEER? Een nieuw waarnemingsvermogen bij een volgende sprong stelt je baby in staat een oude vaardigheid op een hoger niveau te tillen of om er meer mee te doen. Je kunt het vergelijken met het bouwen van een huis. Eerst leg je de fundamenten, dan bouw je de muren, daarna het dak, vervolgens deel je het huis in en richt je het in. Een dak op een huis zetten dat geen muren heeft, gaat niet. Je baby bouwt aan de basis van zijn mentale ontwikkeling. Bij elke sprong bouwt hij een laag erbovenop. Je baby leert per sprong niet alleen meer, hij leert ook dat de dingen die hij al kon, de vaardigheden die hij al bezat, tevens op een andere manier gebruikt kunnen worden. Hij leert per sprong creatiever te zijn met de vaardigheden die hij al bezat. Neem het voorbeeld van het pakken. De eerste keer dat je baby in staat was iets te pakken, ging het heel moeilijk en had hij weinig controle over zijn hand. Zijn bewegingen waren een beetje robotachtig. Dus hield je het speeltje goed voor hem en zorgde ervoor dat zijn handje in de buurt van het speeltje kwam. Een paar sprongen verder pakt hij iets wat ergens achter ligt en verplaatst het ergens anders naar toe. Je ziet, het pakken heeft een functie gekregen. Het pakken is niet meer het einddoel, maar een middel om iets anders te bereiken. Het einddoel is op een hoger niveau gekomen. Zijn handje maakt soepele bewegingen en hij weet zijn hand goed te besturen. De vaardigheden die hij heeft verworven bij het uitwerken van een sprong zijn verfijnder. (Zie ook hoofdstuk 2, Lichamelijke ontwikkeling, p. 27.) WANNEER MAAKT EEN BABY EEN SPRONGETJE? Alle baby s maken op dezelfde leeftijd sprongetjes. Ga altijd uit van de uitgerekende datum. Het gaat immers om de hersengroei, en of je baby nu een paar weken eerder of later geboren wordt, het tempo van de ontwikkeling in de hersenen gaat gewoon door. Het volgende schema laat zien wanneer je baby een sprongetje maakt. MENTALE ONTWIKKELING 21

22 ALLES OVER BABY S SLAAP, ETEN, HUILEN EN MEER Dr. Frans Plooij geeft antwoord op alle vragen die te maken hebben met de lichamelijke, mentale en emotionele ontwikkeling van de baby; met onderwerpen als huilen, slapen, de veranderingen in het gezin, stress en nog veel meer. Een compleet vraag- en antwoordboek gebaseerd op de must have Oei, ik groei! Praktische ontwikkelingsoverzichten Invulschema s Unieke inzichten in de ontwikkeling Praktisch en to the point NUR 847 Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen