HETTY VAN DE RIJT & FRANS X. PLOOIJ WEETJES EN MIJLPALEN ALLES OVER BABY S SLAAP, ETEN, HUILEN EN MEER
|
|
- Carla de Graaf
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 HETTY VAN DE RIJT & FRANS X. PLOOIJ WEETJES EN MIJLPALEN ALLES OVER BABY S SLAAP, ETEN, HUILEN EN MEER
2 Dit boek draag ik op aan mijn dochter Xaviera, zonder wie het niet tot stand was gekomen. En natuurlijk aan mijn schoonzoon Marco en mijn kleinkinderen Thomas, Victoria en Sarah, van wie ik veel geleerd heb.
3 HETTY VAN DE RIJT & FRANS X. PLOOIJ WEETJES EN MIJLPALEN ALLES OVER BABY S SLAAP, ETEN, HUILEN EN MEER KOSMOS UITGEVERS, UTRECHT/ANTWERPEN
4 Op drie pagina s in deze uitgave vind je een Layarsymbooltje. Download de gratis Layarapp, scan het symbool en je kunt de schema s downloaden. 5e druk, 2015 Herziene editie van Oei, ik groei! Spreekuur op de bank 2015 Kiddy World Promotions B.V., Arnhem Nederlandse uitgave: 2015 Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen Alle rechten voorbehouden Vormgeving omslag en binnenwerk: Oranje Vormgevers Illustraties omslag en binnenwerk: Kiddy World Publishing ISBN NUR 847 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission of the publisher. Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Noch de maker, noch de uitgever stelt zich echter aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van eventuele onjuistheden en/of onvolledigheden in deze uitgave. Oei, ik groei! is door Kiddy World Promotions B.V. gedeponeerd als beschermde merknaam.
5 INHOUD Voorwoord 12 Jargon MENTALE ONTWIKKELING 15 - Waarom is de mentale ontwikkeling zo belangrijk? 16 - Wat is nu precies een sprongetje? 16 - Hoe verandert de wereld als mijn baby een sprongetje maakt? 17 - Hoe gaat een baby om met het maken van een sprongetje? 17 - Welke gevolgen heeft het voor een baby om een nieuw waarnemingsvermogen te krijgen? 17 - Beheerst een baby alles na het nemen van een sprong? 18 - Waar moet je op letten bij de uitwerking van een sprong? 18 - Hoe gaat je baby om met het mislukken van een poging? 18 - Welke nieuwe vaardigheden vindt hij het interessantst? 20 - Hoe ontdek je de persoonlijkheid? 20 - Welke fase komt er na de uitwerking van een sprong? 20 - Als een baby een vaardigheid onder de knie heeft, verandert die dan nooit meer? 21 - Wanneer maakt een baby een sprongetje? 21 - Hoe komt het dat alle baby s op dezelfde tijden een sprongetje maken? - Alle baby s zijn toch anders? 23 - Moet ik rekening houden met de sprongetjes bij het plannen van mijn agenda? 23 - Hoe komt het dat je bij de ene baby duidelijk kunt zien dat hij een sprongetje maakt en bij een andere baby niet? 24 - Wordt een baby vaker ziek tijdens een sprongetje? 24 - Hoe komt het dat een baby bij het ene sprongetje meer last heeft dan bij het andere? 24 - Hoe help je je baby door een sprongetje heen? 25 - Doet een slim kind meteen alles wat hij zou kunnen na een sprongetje? 25 - Maakt een baby ook sprongetjes in de buik en na de tiende sprong? LICHAMELIJKE ONTWIKKELING 27 - Klopt het dat kinderen ook lichamelijke groeispurts maken? 28 - Verdwijnen de reflexen waarmee je baby geboren is tijdens de sprongetjes? 28 - Komen de tandjes door als je baby een sprongetje maakt? 28 - Verandert de hoofdomvang ook bij de sprongetjes? 29 - Welke vormen van lichamelijke ontwikkeling zijn er en wat zegt dat over je baby? 29
6 - Wat is belangrijker: fijne motoriek of grove motoriek? 31 - Is het belangrijk de grove motorische ontwikkeling in de gaten te houden? 31 - Moet ik me zorgen maken als mijn baby niet alles uit Oei, ik groei! zo snel qua grove motoriek doet? 34 - Waarom is de ene baby wel en de andere niet geïnteresseerd in de grove motoriek? 34 - Wat doe je als je baby wel iets grofmotorisch wil doen, maar zijn lichaam het nog niet kan? 35 - Kun je een baby helpen om lichamelijke dingen onder de knie te krijgen? 35 - Waarom is het belangrijk dat je baby af en toe in zijn blootje speelt? 36 - Hoe zie je wanneer de gymspelletjes te veel zijn voor je baby? 36 - Waarom is het zo belangrijk goed te kijken naar de nek van de baby? 36 - Zijn er ook baby s die te veel van zichzelf eisen met het oefenen van de grove motoriek? 37 - Hoe komt het dat mijn baby s lijfje slapper is als hij een sprongetje maakt? 38 - Als een baby zijn beentje optilt bij het verschonen, wil dat dan zeggen dat hij snapt wat helpen is? 38 - Wanneer begin je met optrekspelletjes? 38 - Wat doe je als een kind weigert stil te liggen in de kinderwagen en de buitenwereld wil zien? 39 - Wat doe je als je baby alles wil zien in een zittende positie, maar het zitten hem te veel is? 39 - Hoe komt het dat een baby eerst naar achteren schuift voor hij het kruipen doorheeft? 39 - Is het goed voor je baby om te kruipen? Mist hij iets als hij dit niet lang of nooit doet? 40 - Moet je een dreumes schoenen aantrekken als hij gaat lopen? 40 - Is er een verband tussen IQ en de fijne motoriek? 40 - Hoe verloopt de fijnmotorische ontwikkeling van het pakken? 41 - Als een baby zijn handjes ontdekt, leert hij ze dan ook te gebruiken? 42 - Waarom schopt of slaat een baby tegen een speeltje? 42 - Hoe kun je je baby helpen het pakken onder de knie te krijgen? 42 - Waarom haalt hij alles uit elkaar en gooit hij alles op de grond? 42 - Welk speelgoed is geschikt om de fijne motoriek mee te oefenen? SLAPEN 46 - Is het belangrijk voor de mentale ontwikkeling dat je baby genoeg slaap krijgt? 48 - Hoe weet ik of mijn baby voldoende slaap krijgt? 48 - Heeft een goed matrasje invloed op het slapen van een baby? 48 - Hoe komt het dat een baby tijdens een sprongetje minder slaapt? 48 - Kan ik mijn baby helpen beter te slapen tijdens een sprongetje? 49 - Hoe kan ik voorkomen dat ik zo moe word van het niet slapen dat ik geen leuke ouder meer ben in die dagen van een sprongetje? 49 - Als een baby zelfstandig op zijn zij kan rollen en zich vanaf buikligging op kan drukken,
7 is het gevaar van stikken in bed dan voorbij? 49 - Waarom slaapt mijn baby altijd als er bezoek komt of wij op visite zijn? 50 - Mijn baby valt soms tijdens het spel even in slaap, heel kort. Is dat normaal? 50 - Is er een verschil in slapen tussen jongens en meisjes? 50 - Moet je stil zijn als je pasgeboren baby in de box in slaap valt? 50 - Droomt een baby? 51 - Kan een baby nachtmerries hebben? 52 - Moet ik mijn baby wakker maken als hij een nachtmerrie heeft? 52 - Wanneer ontwikkelt een baby een slaapritme? 52 - Bij welke sprong ontwikkelt een kind een dag- en nachtritme? 53 - Hoe komt het dat de uren die een baby slaapt steeds een beetje later worden? 53 - Wanneer slaapt een baby de nacht door? 54 - Vanaf wanneer kunnen slaapproblemen vastgesteld worden? 55 - Mijn baby is zo actief dat hij zichzelf de rust niet gunt om te slapen, vooral net na een sprong. Hoe kan ik hem helpen de slaap te vatten? 55 - Zijn er richtlijnen voor slaaprituelen? 55 - Is het verstandig een knuffel mee te geven in bed? 55 - Groeien baby s tijdens hun slaap fysiek en mentaal? 56 - Hoe komt het dat een kind ineens bang is als je de kamer uitgaat, terwijl hij dat eerst niet was? HUILEN 57 - Waarom huilt een baby? 58 - Hoe weet je waarom je baby huilt? 58 - Wanneer is je baby een huilbaby? 60 - Wat is een huiluurtje? 63 - Is een baby verdrietig als hij een huiluurtje heeft? 63 - Wanneer komt een huiluurtje het meest voor? 63 - Hoe kun je het best je baby troosten? 64 - Kan een baby onrustig worden van mijn reactie op zijn huilen? 64 - Wanneer moet ik hulp zoeken als mijn baby veel huilt? 65 - Hoe komt het dat een baby van sommige muziek rustig wordt? 65 - Waarom is lichaamscontact zo belangrijk bij het troosten? 66 - Komt een pasgeboren baby beter tot rust als hij fysiek bij je is? 66 - Is het normaal dat mijn baby rustig wordt als hij mijn naakte lichaam voelt? 66 - Is babymassage een goed troostmiddel? 68 - Vanaf wanneer kan ik beginnen met babymassage? 68 - Op welke leeftijd krijgt een baby tranen als hij huilt? 68
8 5. ETEN EN DRINKEN 69 - Moet ik iedere dag bijhouden hoeveel mijn baby binnenkrijgt? 70 - Is het verontrustend als mijn baby opeens niet meer zoveel drinkt of eet? 71 - Mijn baby wil continu aan de borst als hij in een sprongetje zit. Heeft hij nu extra drinken nodig? 71 - Hebben pijnlijke tepels altijd te maken met het te veel zuigen voor troost? 71 - Is vis eten tijdens de zwangerschap en de periode van borstvoeding goed voor de mentale ontwikkeling? 72 - Heeft het geven van flesvoeding invloed op de mentale ontwikkeling van je baby? 73 - Bij welk sprongetje kan ik beginnen met bijvoeding geven? 73 - Heeft een gezond eetpatroon invloed op de sprongetjes? 73 - Heeft het drinken van sap of water uit een fles invloed op de mentale ontwikkeling? 74 - Als een baby van vijf maanden ineens meer dingen in zijn mond stopt, is dat dan een teken dat hij toe is aan bijvoeding? 75 - Op welke leeftijd gaat een baby echt aangeven dat hij honger heeft of juist vol zit? 75 - Wanneer ontwikkelt een baby voorkeuren in eten? 75 - Wat moet je doen als je kind eten weigert? 76 - Vanaf wanneer kan een baby zelfstandig eten? 76 - Is het belangrijk je kind zelf te laten eten? 77 - Vanaf wanneer moet je extra goed op gezonde voeding gaan letten? 78 - Moet je nog op andere dingen letten dan alleen na voedingsstoffen? EMOTIONELE ONTWIKKELING 80 - Wanneer begint de emotionele ontwikkeling van een kind? 82 - Ervaart een pasgeboren baby al geluk, verdriet en pret? 82 - Wat is veilige hechting? 83 - Hoe ontwikkel je veilige hechting? 83 - Hoe laat je je baby in zijn waarde? 83 - Hoe vervul je op een liefdevolle manier zijn behoeftes? 84 - Wat zijn de primaire emotionele behoeftes van iedere baby? 84 - Hoe breng je de behoeftes van je baby met die van jou in balans? 84 - Hoe ga je om met nare dingen die op je baby s pad komen? 84 - Is er een verband tussen veilige hechting en het maken van een sprongetje in de mentale ontwikkeling? 86 - Wat doe je als je baby zo lastig is of jij zo moe bent dat die onvoorwaardelijke liefde even heel erg moeilijk is? 87
9 - Wat zijn eenkennigheid en scheidingsangst? 87 - Wat kun je doen tegen scheidingsangst? 87 - Hoe help je je baby door de eenkennigheidsfase heen? 88 - Kun je een kind naar het kinderdagverblijf brengen als hij eenkennig is? 88 - Wat moet je doen als je baby eenkennig is, alleen maar bij mama wil zijn, maar je echt even weg moet? 89 - Kun je een baby al zelfvertrouwen bijbrengen? 89 - Waarom is zelfvertrouwen zo belangrijk? En waarom moet je daar bij baby s al mee beginnen? 90 - Hoe kan een baby in een stressperiode zitten? STRESS 91 - Is het normaal dat ik af en toe echt gevoelens van wanhoop heb? 92 - Hoe reduceer ik de stress die ik voel tijdens een sprongetje? 92 - Wat moet ik doen als het me echt te veel dreigt te worden? 93 - Hoe voorkom je een echte dip? 94 - Is het slecht als mijn baby mij ziet huilen? 94 - Hoe komt het dat je elkaar weer opnieuw leert kennen na de geboorte? 94 - Hoe ga je om met onenigheden over de verzorging in de eerste maanden? 95 - Is het normaal dat er meer ruzies zijn tussen partners als een baby een sprongetje maakt? 95 - Wat moet je doen als je partner en jij allebei anders willen omgaan met een lastige periode waar je baby doorheen gaat? 96 - Hoe kom je naast de drukte van een baby ook nog aan elkaar toe? 96 - Vanaf wanneer kun je een oppas vragen bij je baby te zijn? 98 - Heeft ieder sprongetje een groot effect op het hele gezin? 98 - Kun je je andere kinderen voorbereiden op een sprongetje van je baby? 99 - Hoe voorkom je dat je baby te veel tijd opeist, wat ten koste gaat van je andere kinderen? 99 - Hoe leg je aan je kinderen uit dat de baby iets wel mag en zij niet? Hoe ga ik om met de andere ideeën van mijn (schoon)ouders over de opvoeding? Mijn moeder past op, maar doet de dingen zoals ik dat echt niet wil. Hoe moet ik haar dat zeggen? INTELLIGENTIE Wat is intelligentie? Heeft een baby alle vormen van intelligentie? Is het belangrijk op de interesses van een baby te letten? Hoe ontdek je welke interesses en talenten jouw baby heeft? 106
10 - Hoe weet je wat je baby al aankan, wat hij snapt en wat nog te veel is voor hem? Hoe kun je zien of je baby later een hoog IQ krijgt? Kunnen jonge baby s al veeleisend zijn? Hoe ga je verveling tegen? Hoe kun je weten wat je baby stimuleert? Hoe zoek je het juiste niveau van uitdaging? Hoe komt het dat een baby opeens lijkt te schrikken, of bang wordt van iets wat hem juist boeit? Is het normaal dat een baby ontzettend geboeid is door dingen en daardoor niet aan zijn rust toekomt? Is het normaal dat een baby urenlang met iets onbenulligs bezig is? Stimuleer je de hersenen als je veel tegen je baby praat? Als je je baby met veel nieuwe ervaringen in contact brengt, stimuleer je dan zijn hersenen? Heeft de manier van omgang met een baby invloed op het later te meten IQ? Heeft een crèche invloed op het IQ? Wanneer gaat een baby bewust denken? OPVOEDING Vanaf wanneer moet je grenzen stellen? Kan je baby vóór 15 maanden helemaal nog geen regels leren? Hoe voorkom je dat je dreumes gaat drammen? Soms komt zo n drambui echt niet uit. Wat moet je dan doen? Als iedere dreumes dramt, waarom moet je dat dan zo inperken? Kun je een baby al zo opvoeden dat hij als dreumes niet veel gaat drammen? Hoe komt het dat een dreumes altijd precies weet wanneer hij het best kan gaan drammen? Moet je als ouders en oppas precies dezelfde regels stellen? Wanneer kun je flexibeler worden met regels? Wat zijn de langetermijneffecten van consequent zijn? Mag je een baby straffen? Hoe maak je je dreumes duidelijk dat iets niet mag? Ik moet soms gewoon zo hard lachen als hij iets stouts doet Kan een dreumes agressief zijn? Heb je als ouder invloed op agressief gedrag? Mijn kind dramt nooit, maar is juist extreem lief als hij iets wil bereiken. Hoe kan ik nu nee zeggen tegen lieve dingen? Register 124
11 VOORWOORD Gefeliciteerd! Je bent (weer) de trotse ouder van een lieve baby. Maanden heb je toegeleefd naar het moment waarop je eindelijk je baby in je armen kon houden, hem knuffelen, tegen hem praten, zijn kleine voetjes bewonderen... Er bestaat niets mooiers dan het ouderschap. Vanaf nu zijn jullie een team, een prachtige eenheid. Je wilt er het beste van maken en dat gaat ongetwijfeld gepaard met een heleboel zorgen en vragen. Die vragen en twijfels zijn heel normaal. Ze zijn zelfs goed. Ze halen het beste in jou naar voren en daar vaart je baby wel bij. De afgelopen jaren heb ik veel goede vragen van ouders gekregen, over allerlei onderwerpen. Vragen waarmee niet alleen die ouders zitten, maar die interessant zijn voor iedereen. Ik hoop dat ik met dit boek ook jouw vragen kan beantwoorden en ik wens jullie heel veel Oei, ik groei!-plezier toe. Frans Plooij INLEIDING 11
12 JARGON GROEISCHOK Een groeischok is het plotseling groter worden of veranderen van het lichaam of een onderdeel ervan. Soms groeien kinderen ineens vele millimeters per nacht en staan dan langere tijd weer stil. Een oude volkswijsheid zegt: Kinderen groeien van de ene op de andere dag uit hun kleren. En zo is het ook. Ook de hoofdomvang groeit schoksgewijs. De eerste drie groeischokken in de hoofdomvang na de geboorte vallen samen met de eerste drie sprongetjes in de mentale ontwikkeling van de baby. Andere groeischokken vallen echter zelden samen met sprongetjes omdat ze veel vaker voorkomen dan sprongetjes. Ook tanden komen door op andere leeftijden dan die waarop een baby een sprongetje maakt. SPRONG Een sprong is een plotselinge verandering in de mentale ontwikkeling van een baby. Die gaat gepaard met de drie H s: Huilerigheid, Hangerigheid en Humeurigheid. Die kondigen een vooruitgang aan. Ze komen bij alle gezonde kinderen in de eerste twintig maanden tien keer voor, op ongeveer dezelfde leeftijd. Bij de een heviger dan bij de ander. Elke sprong gaat gepaard met een hersenverandering die een nieuw waarnemingsvermogen meebrengt. VAARDIGHEDEN Als een kind een nieuw waarnemingsvermogen krijgt, kan hij een heel cluster nieuwe vaardigheden leren. Vaardigheden die hij tot dan toe niet heeft kunnen leren omdat de hersenen er nog niet rijp voor waren. Een vaardigheid is de vrucht van noeste arbeid. Je baby krijgt een vaardig heid nooit cadeau. Hij moet er hard voor werken. Elke vaardigheid kost oefening en oefening kost tijd. Je baby begint aan een vaardigheid als het hem uitkomt. Hij maakt een keuze en kan niet aan alle vaardigheden tegelijk beginnen. Elke vaardigheid komt dan ook voor ieder kind op een andere leeftijd. 12 INLEIDING
13 WAARNEMINGSVERMOGEN Bij elke sprong krijgt je baby een nieuw waarnemingsvermogen. Hij krijgt het cadeau en hoeft er niets voor te doen. In zijn eerste twintig maanden krijgt je baby er tien. Elk nieuw waarnemingsvermogen is het gevolg van een plotselinge verandering in de hersenen. Alle baby s krijgen het op ongeveer dezelfde leeftijd. Elk nieuw waarnemingsvermogen biedt de baby een gloednieuwe leermogelijkheid. Dat betekent dat je baby ervoor openstaat een heleboel nieuwe vaardigheden te leren. Vaardigheden die allemaal voortvloeien uit dat nieuwe waarnemingsvermogen en die hij onmogelijk had kunnen leren vóór de komst ervan. De nieuwe vermogens die de baby achtereenvolgens ter beschikking krijgt in de eerste twintig maanden, hebben te maken met sensaties, patronen, vloeiende overgangen, gebeurtenissen, relaties, categorieën, opeenvolgingen, programma s, principes en systemen. Deze worden uitgebreid beschreven in het boek Oei, ik groei! WINKEL Een winkel is een uitstalling van een grote hoeveelheid vaardigheden die voortvloeien uit hetzelfde waarnemingsvermogen. Pas als je baby dat waarnemingsvermogen ter beschikking krijgt, kan hij in die winkel gaan winkelen. En winkelen betekent dat hij moet gaan kiezen. Om te beginnen kiest hij slechts een of enkele vaardigheden. Hij kiest díe vaardigheden die hem het best liggen, want alle begin is moeilijk! De voor hem oninteressante vaardigheden kan hij maanden laten liggen. Iedere baby is uniek in zijn keuze. INLEIDING 13
14
15 1 HOOFDSTUK MENTALE ONTWIKKELING SPRONGETJES, HERSENWERK, DE DRIE H S
16 Als ouder wil je niets liever dan precies weten wat er in het hoofdje van je baby omgaat. Wat maakt hij 1 mee? Hoe voelt hij zich? Wat snapt hij, wat niet? Waarom vindt hij iets zo lachwekkend? Omdat je het hem nog niet kunt vragen, zul je het aan zijn gedrag en lichaamstaal moeten aflezen. Als je weet hoe zijn mentale ontwikkeling verloopt, is het heel wat gemakkelijker je baby te begrijpen. WAAROM IS DE MENTALE ONTWIKKELING ZO BELANGRIJK? Mensen zijn geneigd heel snel naar het zichtbare eindresultaat te kijken. Loopt de baby al? Kan hij al praten? Natuurlijk is het leuk om al die eerste mijlpalen mee te maken, maar eigenlijk is het proces dat zich in je baby vóór die mijlpaal afspeelt, veel belangrijker en interessanter. Om iets te kunnen doen, wat het ook is, moeten je hersens je lichaam iets kunnen vertellen. De hersens moeten in staat zijn signalen van de buitenwereld op te pikken, deze om te zetten en vervolgens het lichaam aan te sturen tot het doen van iets. Als de hersens nog niet in staat zijn signalen van de buitenwereld op te pikken, kunnen ze dus ook niets omzetten en aansturen. Als volwassenen weten wij bijvoorbeeld dat je je voet op moet tillen als er een drempel is, omdat we weten dat de drempel hoger is. Een jonge baby snapt de consequenties van hoogteverschillen nog niet. Hij ziet de drempel dus wel, maar snapt de gevolgen van een drempel niet. Tot hij de sprong maakt waarin dat vermogen van de hersens ontwikkeld wordt. Als hij de sprong eenmaal gedaan heeft, zie je aan de baby dat hij opeens veel beter omgaat met hoogteverschillen. Als ouder zie je dan het eindresultaat en daar ben je trots op. Je baby kan weer meer dan voorheen. Het is alleen erg belangrijk je te realiseren dat de echte mijlpaal al in de hersens, in de mentale ontwikkeling heeft plaatsgevonden. Alles wat wij doen en kunnen wordt bepaald door onze mentale ontwikkeling. WAT IS NU PRECIES EEN SPRONGETJE? Een sprongetje in de mentale ontwikkeling van je baby betekent dat er ineens veel verandert in zijn hoofdje. Opeens zijn de hersentjes in staat om dingen waar te nemen die ze hiervoor niet konden waarnemen. Die verandering is zo groot dat zijn hele wereldje er ineens anders uitziet. Hoe verandert de wereld als mijn baby een sprongetje maakt? Bij elk sprongetje dat je baby maakt, krijgt hij er een nieuw waarnemingsvermogen bij. Door dat ene vermogen is hij in staat nieuwe dingen waar te nemen, te zien, horen, proeven, ruiken en voelen. Alle nieuwe dingen 16 MENTALE ONTWIKKELING
17 die hij waarneemt, waren allang in zijn omgeving voor de sprong. Hij merkte ze alleen niet op, omdat zijn hersens het nog niet begrepen. Vanaf het maken van de sprong merkt hij al die voor hem nieuwe dingen opeens wél op. Het is voor ons volwassenen moeilijk voor te stellen, maar zijn hele wereld verandert hierdoor. HOE GAAT EEN BABY OM MET HET MAKEN VAN EEN SPRONGETJE? Je baby s wereld staat even op zijn kop als hij een sprongetje maakt. Het best kun je het nog vergelijken met het wakker worden in een andere wereld. Je doet je ogen open en alles is anders... Wat zou jij doen? Je klampt je angstvallig vast aan wat je wel kent en waarmee je vertrouwd bent. Langzaam begin je de nieuwe wereld te ontdekken. Dat doet je baby ook. Hij klampt zich vast aan jou, hij wordt hangerig. Maar je merkt niet alleen de gevolgen van een sprongetje omdat je baby hangerig is. Je zult ook opmerken dat hij meer huilt en humeurig is. Je baby heeft gedurende het maken van een sprongetje dus last van de drie H s: Hangerigheid, Huilerigheid en Humeurigheid. WELKE GEVOLGEN HEEFT HET VOOR EEN BABY OM EEN NIEUW WAARNEMINGSVERMOGEN TE KRIJGEN? Dat ene waarnemingsvermogen, dat je baby erbij krijgt als hij een sprongetje maakt, geeft hem de mogelijkheid een heleboel nieuwe vaardigheden te gaan ontwikkelen. Al die vaardigheden zijn te verdelen in groepen, waarin ze iets gemeen hebben. Vergelijk het met een winkel met verschillende afdelingen waarbinnen de individuele producten een onderlinge samenhang vertonen. Je baby kan voor de eerste keer een bepaalde afdeling in gaan. Daar moet hij een product gaan kiezen. Hij kan niet ineens de hele afdeling leegkopen. Wat hij kiest en hoe, dat maakt je baby uniek. TIP Duizelen de termen en begrippen je? Kijk dan op p. 12 en 13 bij het jargon. 1. Vanwege de leesbaarheid wordt de baby met hij aangeduid, terwijl dat iedere keer zij/hij zou moeten zijn. MENTALE ONTWIKKELING 17
18 BEHEERST EEN BABY ALLES NA HET NEMEN VAN EEN SPRONG? Als je baby de sprong heeft gedaan, betekent dit dat hij zijn nieuwe waarnemingsvermogen een plekje heeft gegeven. Hij is niet meer Huilerig, Hangerig of Humeurig. Maar het betekent niet dat hij al alles kan en beheerst van de mogelijke vaardigheden die dat ene nieuwe waar nemingsvermogen hem heeft gegeven. Zijn hersentjes kunnen nu in principe een heleboel nieuwe vaardigheden aan, maar die komen niet zonder oefening uit de lucht vallen. Je baby gaat ze leren door ervaring op te doen. Leren door fouten te maken, door vallen en opstaan. Dat oefenen kost veel tijd. Sommige vaardigheden beheerst je baby snel na de sprong en voor andere heeft hij veel langer de tijd nodig. En welke vaardigheden snel na de sprong komen is voor iedere baby anders. WAAR MOET JE OP LETTEN BIJ DE UITWERKING VAN EEN SPRONG? De uitwerking van een sprong is de periode na het maken ervan. De periode waarin hij de nieuwe mogelijkheden onder de knie probeert te krijgen. In deze fase kun je als ouder veel over zijn persoonlijkheid te weten komen. Dit doe je door op het volgende te letten: Hoe gaat je baby om met het mislukken van een poging? Welke nieuwe dingen, vaardigheden, vindt hij het interessantst en leert hij het snelst? HOE GAAT JE BABY OM MET HET MISLUKKEN VAN EEN POGING? Na het doen van de sprong gaat je baby allerlei dingen uitproberen die bij het nieuwe waarnemingsvermogen horen en hij kan dat niet allemaal tegelijk. Daar zitten soms maanden tussen. Natuurlijk lukken al zijn pogingen om een vaardigheid onder de knie te krijgen niet in één keer. Oefening baart kunst, ook bij baby s. De ene baby probeert het geduldig nogmaals, en nogmaals, en nogmaals, net zolang tot het lukt. De andere baby wordt gefrustreerd en boos als iets niet lukt en probeert het niet nog een keer. Nog een andere baby wordt gefrustreerd als iets niet lukt, maar gaat met vuur in zijn ogen door, net zolang tot het lukt. Zo zijn er nog tientallen andere manieren waarop je baby hiermee om kan gaan. Als je op dit probeerproces let, zie je al een stukje van zijn persoonlijkheid doorschemeren. Je ziet hoe je baby omgaat met mislukkingen en het bereiken van doelen. Juist omdat je baby nog niet heeft geleerd hoe hij 18 MENTALE ONTWIKKELING
19 Houd tijdens de uitwerking van een sprong eens bij hoe je baby reageert op het oefenen van vaardigheden. Aan de ene kant van de balk zie je staan dat je baby rustig, zonder gefrustreerd te raken, dingen blijft proberen. De andere kant van de balk staat voor een heel hoge mate van frustratie. Kleur bij de uitwerking van elke sprong dat gedeelte van de balk in dat jij van toepassing acht op je baby. Doe dit zonder vooroordeel. Rustig ergens mee omgaan heeft voordelen, maar gefrustreerd raken ook. Het ene is dus niet beter dan het andere. Veel vaardigheden komen vaak pas maanden later! Sprong 1 5 weken rustig gefrustreerd Sprong 2 8 weken rustig gefrustreerd Sprong 3 12 weken rustig gefrustreerd Sprong 4 19 weken rustig gefrustreerd Sprong 5 26 weken rustig gefrustreerd Sprong 6 37 weken rustig gefrustreerd Sprong 7 46 weken rustig gefrustreerd Sprong 8 55 weken rustig gefrustreerd Sprong 9 64 weken rustig gefrustreerd Sprong weken rustig gefrustreerd Dit schema is ook te downloaden via de gratis Layarapp
20 zich netjes moet gedragen, vertelt dit gedrag je veel. Hij houdt zich nog niet in, kropt zijn frustraties nog niet op. Hij reageert heel puur. WELKE NIEUWE VAARDIGHEDEN VINDT HIJ HET INTERESSANTST? Als je baby een sprong maakt, krijgt hij er een heel scala aan nieuwe mogelijkheden bij. Hij kan een heleboel nieuwe dingen gaan doen en snappen. Dit zijn zoveel dingen dat hij wel genoodzaakt is te kiezen. Alle vaardigheden tegelijkertijd oefenen en doorkrijgen is gewoonweg onmogelijk. In Oei, ik groei! staat wat je baby bij elke sprong kan leren. Je kunt dit vergelijken met een winkel. Er liggen honderden producten. Maar welke stop je in je winkelmandje? Je pakt de producten die jou aanspreken, lekker lijken. Dat doet je baby ook bij het uitwerken van een sprongetje. Hij kiest uit alle dingen die hij kan gaan doen, de dingen die hem aanspreken. In het woord aanspreken zit al verborgen dat dit iets zegt over zijn voorkeuren. En die voorkeuren zeggen weer iets over zijn persoonlijkheid. HOE ONTDEK JE DE PERSOONLIJKHEID? Door je open te stellen voor je baby en alles wat hij je vertelt met zijn lichaamstaal, krijg je al een heel goed beeld van de persoonlijkheid van je baby. Door bij te houden wat je baby uit de winkel van Oei, ik groei! kiest, krijg je een nog duidelijker beeld. Sommige ouders zijn geneigd zo veel mogelijk kruisjes te zetten bij alle dingen die een baby mogelijkerwijs kan gaan doen. Jammer, want dan lijkt het er meer op dat de winkelwagen koste wat kost volgepropt moet worden. Het is niet de bedoeling om zo veel mogelijk nieuwe vaardigheden aan te kruisen, maar om te zien waar de voorkeur van je baby naar uitgaat. (Zie ook hoofdstuk 8, Intelligentie, p. 102.) WELKE FASE KOMT ER NA DE UITWERKING VAN EEN SPRONG? Net als je baby de vorige sprong zo n beetje verwerkt heeft en al een aantal nieuwe vaardigheden onder de knie heeft, komt de volgende sprong er alweer aan! Het leven van je baby verandert wederom drastisch. Dat gebeurt erg vaak gedurende de eerste twee jaren. En al helemaal in de eerste drie maanden, doordat de sprongen dan nog sneller achter elkaar komen dan daarna. 20 MENTALE ONTWIKKELING
21 Je kunt je voorstellen dat je baby nog lang niet alle vaardigheden die hij na de vorige sprong kon gaan doen, onder de knie heeft als het volgende sprongetje zich alweer aankondigt. Dat maakt niets uit, want hij gaat hier gewoon mee door, ongeacht de nieuwe sprong die hij maakt. De totale uitwerking van alle mogelijke vaardigheden van een sprong overlapt dus een aantal sprongen. ALS EEN BABY EEN VAARDIGHEID ONDER DE KNIE HEEFT, VERANDERT DIE DAN NOOIT MEER? Een nieuw waarnemingsvermogen bij een volgende sprong stelt je baby in staat een oude vaardigheid op een hoger niveau te tillen of om er meer mee te doen. Je kunt het vergelijken met het bouwen van een huis. Eerst leg je de fundamenten, dan bouw je de muren, daarna het dak, vervolgens deel je het huis in en richt je het in. Een dak op een huis zetten dat geen muren heeft, gaat niet. Je baby bouwt aan de basis van zijn mentale ontwikkeling. Bij elke sprong bouwt hij een laag erbovenop. Je baby leert per sprong niet alleen meer, hij leert ook dat de dingen die hij al kon, de vaardigheden die hij al bezat, tevens op een andere manier gebruikt kunnen worden. Hij leert per sprong creatiever te zijn met de vaardigheden die hij al bezat. Neem het voorbeeld van het pakken. De eerste keer dat je baby in staat was iets te pakken, ging het heel moeilijk en had hij weinig controle over zijn hand. Zijn bewegingen waren een beetje robotachtig. Dus hield je het speeltje goed voor hem en zorgde ervoor dat zijn handje in de buurt van het speeltje kwam. Een paar sprongen verder pakt hij iets wat ergens achter ligt en verplaatst het ergens anders naar toe. Je ziet, het pakken heeft een functie gekregen. Het pakken is niet meer het einddoel, maar een middel om iets anders te bereiken. Het einddoel is op een hoger niveau gekomen. Zijn handje maakt soepele bewegingen en hij weet zijn hand goed te besturen. De vaardigheden die hij heeft verworven bij het uitwerken van een sprong zijn verfijnder. (Zie ook hoofdstuk 2, Lichamelijke ontwikkeling, p. 27.) WANNEER MAAKT EEN BABY EEN SPRONGETJE? Alle baby s maken op dezelfde leeftijd sprongetjes. Ga altijd uit van de uitgerekende datum. Het gaat immers om de hersengroei, en of je baby nu een paar weken eerder of later geboren wordt, het tempo van de ontwikkeling in de hersenen gaat gewoon door. Het volgende schema laat zien wanneer je baby een sprongetje maakt. MENTALE ONTWIKKELING 21
22 ALLES OVER BABY S SLAAP, ETEN, HUILEN EN MEER Dr. Frans Plooij geeft antwoord op alle vragen die te maken hebben met de lichamelijke, mentale en emotionele ontwikkeling van de baby; met onderwerpen als huilen, slapen, de veranderingen in het gezin, stress en nog veel meer. Een compleet vraag- en antwoordboek gebaseerd op de must have Oei, ik groei! Praktische ontwikkelingsoverzichten Invulschema s Unieke inzichten in de ontwikkeling Praktisch en to the point NUR 847 Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen
www.kosmosuitgevers.nl kosmos.uitgevers kosmosuitgevers
www.kosmosuitgevers.nl kosmos.uitgevers kosmosuitgevers 2016 Kiddy World Promotions B.V., Amsterdam Exploitatierecht Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, onderdeel van VBK media concept Oei, ik groei!
Nadere informatieSPEEL- EN DOEBOEK ONTDEK DE PERSOONLIJKHEID VAN JE BABY ONTDEK DE PERSOONLIJKHEID VAN JE BABY HETTY VAN DE RIJT & FRANS X.
HETTY VAN DE RIJT & FRANS X. PLOOIJ ONTDEK DE PERSOONLIJKHEID VAN JE BABY Dr. Frans Plooij geeft je de beste tips om al heel vroeg de unieke persoonlijkheid van je baby te ontdekken! Deze spelletjes en
Nadere informatieExploitatierecht Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen,
www.kosmosuitgevers.nl kosmos.uitgevers kosmosuitgevers 2017 Kiddy World Promotions B.V., Amsterdam Exploitatierecht Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, onderdeel van VBK media concept Oei, ik groei!
Nadere informatieVoor mijn lieve kinderen Thomas, Victoria en Sarah. Jullie zijn mijn alles en meer.
www.kosmosuitgevers.nl www.oeiikgroei.nl Voor mijn lieve kinderen Thomas, Victoria en Sarah. Jullie zijn mijn alles en meer. Tweede druk, februari 2016 2016 Kiddy World Promotions B.V., Amsterdam Exploitatierecht
Nadere informatiedr. John Richer, Pediatrische Psychologie, Oxford University NHS Hospitals Trust Oxford
Van de Rijt en Plooij s werk op het gebied van de ontwikkeling van het kind heeft enorme waarde, voor zowel klinisch gebruik als voor wetenschappelijke toepassing. Niet alleen hebben ze de periodes in
Nadere informatieVoor mijn lieve kinderen Thomas, Victoria en Sarah. Jullie zijn mijn alles en meer.
www.kosmosuitgevers.nl www.oeiikgroei.nl Voor mijn lieve kinderen Thomas, Victoria en Sarah. Jullie zijn mijn alles en meer. 4e druk, 2017 2017 Kiddy World Promotions B.V., Amsterdam Exploitatierecht Kosmos
Nadere informatieAchtergrondinformatie opdracht 1, module 1, les 1
Achtergrondinformatie opdracht 1, module 1, les 1 Er zijn leuke en fijne momenten in de opvoeding, maar ook moeilijke en zware momenten. Deze moeilijke momenten hebben soms te maken met een bepaalde fase
Nadere informatieDE 10 SPRONGEN IN DE MENTALE ONTWIKKELING VAN JE BABY
HETTY VAN DE RIJT & FRANS X. PLOOIJ DE 10 SPRONGEN IN DE MENTALE ONTWIKKELING VAN JE BABY HET BEST VERKOCHTE BABYBOEK VAN DE BENELUX ZIE HET GEBEUREN GRATIS APP HETTY VAN DE RIJT & FRANS X. PLOOIJ DE 10
Nadere informatieBE HAPPY. 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma
BE HAPPY 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma Alle rechten voorbehouden. Geen deel van dit boek mag worden gereproduceerd op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.
Nadere informatieGefeliciteerd. De allerbelangrijkste regel als we het hebben over kinderen en honden is:
Gefeliciteerd. Je bent zwanger en je hebt één of meerdere honden. Het wordt jullie eerste kind. Je bent net bij de verloskundige geweest, het gaat goed met je kindje, en je hebt deze folder meegekregen.
Nadere informatieKennismaken met uw baby De fysiologische blauwdruk van uw baby
Kennismaken met uw baby De fysiologische blauwdruk van uw baby Patiënteninformatie Kennismaken met uw baby Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Fysiologische blauwdruk van uw baby 3 De eerste ontmoeting 4 De eerste
Nadere informatieALLES DUBBEL. Survivalgids. voor startende tweelingmama s. Denise Hilhorst
Voorproefje ALLES DUBBEL Survivalgids voor startende tweelingmama s Denise Hilhorst Inhoud Dubbel van start 7 Dubbel ervaren 8 Dubbel zwanger 10 Dubbel voorbereiden 19 Dubbel bevallen 25 Dubbel voeden
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieOPVOEDTIPS VOOR JONGE OUDERS. 10 handige tips voor ouders van baby s en peuters
OPVOEDTIPS VOOR JONGE OUDERS 10 handige tips voor ouders van baby s en peuters Leuk dat je ons e-book hebt gedownload! In dit e-book vertellen we je graag meer over opvoeden. Want het opvoeden van je kind(eren)
Nadere informatieSabine Wisman. Uitgeverij Ploegsma Amsterdam
Sabine Wisman Uitgeverij Ploegsma Amsterdam 8, 10, 13 8, 9, 10, 11, 12, 13 10 11 21 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25 25 18, 19, 21, 23 30, 31, 32, 36, 39, 41 30, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 40, 41 30, 31,
Nadere informatieZindelijk worden. De hele dag droog blijven. Positief opvoeden Drenthe
Zindelijk worden De hele dag droog blijven Positief opvoeden Drenthe Zindelijk worden De hele dag droog blijven Elke ouder is blij als er geen luiers meer op het boodschappenlijstje staan. Het betekent
Nadere informatieVragen bij het prentenboek 'De tovenaar die vergat te toveren'
De tovenaar tovert De verhalenvertelster vertelt Wat zou een tovenaar allemaal kunnen toveren? Hoe zouden de kinderen zich voelen? Waar zie je dat aan? Is de tovenaar blij/ boos/ verdrietig of bang? Hoe
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieBen jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!
Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw
Nadere informatieWAT VERWACHT UW BABY FRANCISCUS GASTHUIS & VLIETLAND
WAT VERWACHT UW BABY FRANCISCUS GASTHUIS & VLIETLAND Inleiding Deze folder is bedoeld voor aanstaande ouders. Er is een baby op komst, misschien wel meer dan één? Ouder worden is een prachtige ervaring
Nadere informatieSlaap. lekker. Zo leer je je baby snel een goed slaapritme aan ARNA SKULA KOSMOS UITGEVERS, UTRECHT/ANTWERPEN
Slaap lekker 12158 VBK Media - Slaap lekker 001-007 Prelims_NL.indd 1 25-10-12 11:15 Slaap lekker Zo leer je je baby snel een goed slaapritme aan ARNA SKULA KOSMOS UITGEVERS, UTRECHT/ANTWERPEN 12158 VBK
Nadere informatieColofon. ISBN: e druk , Astrid Waernes Praktijk Waernes
De Magische pas Colofon ISBN: 978 94 6365 131 8 1e druk 2019 2019, Astrid Waernes Praktijk Waernes www.praktijk-waernes.nl Exemplaren zijn te bestellen via de boekhandel of rechtstreeks bij de uitgeverij:
Nadere informatieWat kun je doen als je baby huilt? Kijk mee hoe de vader en moeder van Sam dat doen...
Wat kun je doen als je baby huilt? Kijk mee hoe de vader en moeder van Sam dat doen... Gefeliciteerd met jullie baby! Gefeliciteerd! Jullie hebben net een baby gekregen. Jim en Nora hebben ook een baby
Nadere informatieJouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders
- Dit basis Kindplan kan als onderdeel worden ingevoegd in het ouderschapsplan of los worden gebruikt door ouders al dan niet met hulp van een professional - Ouders ga na de eerste afspraak met een professional
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieOver slapen, (teveel) huilen en regelmaat
VERZORGING Over slapen, (teveel) huilen en regelmaat voor ouders met een baby tot 3 maanden 2 Waarom huilt een baby? Alle baby s huilen en dat is een gezonde zaak. Het is normaal. Huilen hoort bij de ontwikkeling
Nadere informatieMANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN
Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe
Nadere informatieSoms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram,
Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, mijn kleine broer Dat is niet van mij mama Dan zegt ze
Nadere informatieWat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.
Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me
Nadere informatie0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1
Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht
Nadere informatieInfo. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde
Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over
Nadere informatieWennen op het kinderdagverblijf
Wennen op het kinderdagverblijf Voor baby s betekent het kinderdagverblijf een overgang naar een andere omgeving. Een nieuwe omgeving, met andere geluiden, andere volwassenen en andere kinderen. Dat kan
Nadere informatieAdam en Eva eten van de boom
Adam en Eva eten van de boom God maakt een prachtig paradijs. Hij zegt: Het is heel goed. Maar God heeft ook een vijand, En weet jij wel wat hij doet? Het mooie wat God heeft gemaakt, maakt hij juist graag
Nadere informatieSKW Special. Beter ziek zijn. Mira Vis locatiehoofd SKW t Hummeltje
SKW Special Beter ziek zijn Mira Vis locatiehoofd SKW t Hummeltje SKW Van Polanenpark 243 2241 SL Wassenaar tel. 070-511 31 47 info@kinderdagverblijven-wassenaar.nl www.kinderdagverblijven-wassenaar.nl
Nadere informatieWat is Keuzeloos Gewaarzijn ofwel Meditatie?
Wat is Keuzeloos Gewaarzijn ofwel Meditatie? door Nathan Wennegers Trefwoord: zelfkennis / meditatie 2015 Non2.nl Zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever mag niets uit deze uitgave
Nadere informatieHandleiding Kind in Beeld Kinderopvang
Handleiding Kind in Beeld Kinderopvang Waarom is kinderopvang goed voor mijn kindje. Foto Je bent zwanger. Het is goed om dan al na te denken over kinderopvang van je kindje.. Foto In de kinderopvang zorgt
Nadere informatieInhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197
Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,
Nadere informatieBOBBI EDEN HAKEN IEDEREEN KAN. Stap voor stap en met humor leert Bobbi ook jou grappige en schattige UKKEPUKKI S haken!
BOBBI EDEN IEDEREEN KAN HAKEN Stap voor stap en met humor leert Bobbi ook jou grappige en schattige UKKEPUKKI S haken! BOBBI EDEN IEDEREEN KAN HAKEN 2 COLOFON Dit boek is gepubliceerd door Kosmos Uitgevers
Nadere informatiehart Ouderschap vanuit je Lida van Ruijven-Bank Een natuurlijke visie op ouderschap dragen van je kind
Ouderschap vanuit je hart ouderschap dragen van je kind Een natuurlijke visie op slapen borst(op)voeding voedselallergie en vele andere onderwerpen Lida van Ruijven-Bank Uitgeverij Akasha Inhoud Voorwoord
Nadere informatieIk help je wel. illustraties Karlijn Scholten verhaal Isabelle de Ridder
Ik help je wel illustraties Karlijn Scholten verhaal Isabelle de Ridder Deze uitgave is een cadeau van ViaViela aan al onze opvangkinderen en (gast)ouders. Veel voorleesplezier! Juul doet de deur open.
Nadere informatieFOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.
PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een
Nadere informatieMoeilijke eters 800398 / augustus 2012 Ikazia Ziekenhuis
1 Eetproblemen bij kinderen Sommige kinderen zijn zeer moeilijke eters. Voor ouders en kind kan dit heel lastig zijn. Ouders proberen van alles. Ouders zijn angstig dat hun kind niet genoeg binnen krijgt
Nadere informatieCaroline Penninga-de Lange Je kind in balans
Je kind in balans Caroline Penninga-de Lange Je kind in balans Op weg naar emotionele stabiliteit UITGEVERIJ BOEKENCENTRUM ZOETERMEER Van Caroline Penninga-de Lange verschenen eerder bij Uitgeverij Boekencentrum:
Nadere informatie1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving
Pedagogisch Beleidsplan 1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving Een veilige en vertrouwde omgeving is de basis van waaruit een kind zich kan gaan ontwikkelen. Het is dus belangrijk dat
Nadere informatieHetty ten Holt. Of weet je alles al. Kleine gedichten voor wie een dierbare verloren heeft
Hetty ten Holt Of weet je alles al Kleine gedichten voor wie een dierbare verloren heeft Voorwoord Na het plotselinge overlijden van mijn moeder in december 2016, ben ik gedichten en tekeningen gaan maken
Nadere informatieHANDIG ALS EEN HOND DREIGT
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT
Nadere informatieTaal op niveau Spreken Op weg naar niveau
Taal op niveau Spreken Op weg naar niveau 1F Naam: Groep: Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Elma Draaisma Redactie: Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: Wim Zuijdendorp Vormgeving: Edu
Nadere informatieBasisvaardigheden Nederlands Deel 1 van 2
Basisvaardigheden Nederlands Deel 1 van 2 Colofon Auteur: Hanneke Molenaar Inhoudelijke redactie: Ina Berlet Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Crius Group Illustraties: Edu Actief b.v. Titel: Basisvaardigheden
Nadere informatieLeven voelen bij zwangerschap
00 Leven voelen bij zwangerschap Leven voelen is zeer verschillend per persoon, per zwangerschap en per baby. Vanaf 18-20 weken zwangerschap kun je jouw baby meestal al voelen bewegen. De bewegingen zijn
Nadere informatieMijn baby heeft een. voorkeurshouding... Wat nu? Adviezen voor de hantering van uw baby
Mijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu? Adviezen voor de hantering van uw baby Als uw baby in de eerste levensmaanden een voorkeurshouding heeft, kan hij een afgeplat hoofd krijgen. Deze folder
Nadere informatieKoningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande
Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie
Nadere informatieLodewijk het lieve beestje
Lodewijk het lieve beestje Uitgeverij, training en diensten Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Redactie: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Vormgeving: Force digitale producties Illustraties:
Nadere informatieGroep 1, 2 Thema 1 De groep? Dat zijn wij! 1. Hallo, hier ben ik! Samen plezier maken en elkaar beter leren kennen.
Groep 1, 2 1. Hallo, hier ben ik! 2. Prettig kennis te maken Kinderen leren elkaar beter kennen en ontdekken verschillen en overeenkomsten. 3. Samen in de klas Over elkaar helpen, geholpen worden en afspraken
Nadere informatieBaby s die regelmatig huilen
Baby s die regelmatig huilen Kinderafdeling Beter voor elkaar Huilen Baby s huilen, dat is normaal. Huilen is voor een baby een vorm van communiceren, om te laten merken dat hij/zij u nodig heeft. Door
Nadere informatieMet het hele gezin gezond het nieuwe jaar in
Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in LINDA AMMERLAAN KINDERVOEDINGSCOACH Inleiding Wie ben ik? Als moeder van 2 kinderen weet ik hoe lastig het is om in deze tijd je kinderen gezond te laten opgroeien.
Nadere informatieAls opvoeden even lastig is
Als opvoeden even lastig is Hoe pak je dat dan aan? Soms weet ik niet meer wat ik moet doen om hem stil te krijgen. Schattig? Je moest eens weten. Hoezo roze wolk? Mijn dochter kan af en toe het bloed
Nadere informatieMijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu?
Mijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu? Adviezen voor de hantering van uw baby Als uw baby in de eerste levensmaanden altijd met z n hoofd op dezelfde kant ligt, kan hij een afgeplat hoofd krijgen.
Nadere informatieLoopbaanoriëntatie -begeleiding
Ik, leren en werken Loopbaanoriëntatie en -begeleiding Loopbaanlogboek voor fase 2 Voorbereiding Colofon Auteur: Edu Actief b.v. Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Edu Actief b.v. Illustraties: Edu
Nadere informatieMindfulness voor je kids. oefeningen
Mindfulness voor je kids oefeningen David Dewulf Mindfulness voor je kids oefeningen Wil je meer weten over Mindfulness voor je kids? Ontvang de nieuwsbrief van I AM met maandelijks nieuwe tips. Mail
Nadere informatiePapa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet.
Bezoek op kantoor Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Ton en Toya hebben wat problemen thuis.
Nadere informatieAls je het niet meer ziet zitten...
Infobrochure Als je het niet meer ziet zitten... Omgaan met een huilende baby mensen zorgen voor mensen Inhoud Als je het niet meer ziet zitten...4 Huilen...5 Als huilen een probleem is...6 Voeden...6
Nadere informatieMoeder worden, moeder zijn
Moeder worden, moeder zijn Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208 1001 EE Amsterdam Telefoon: (020) 520 60 70 Fax: (020) 520 60 61 E-mail: info@eenvoudigcommuniceren.nl Website: www.eenvoudigcommuniceren.nl
Nadere informatieOPVOEDEN ZO!!! De cursus is bedoeld voor ouders van kinderen van 3 tot 12 jaar
OPVOEDEN ZO!!! Algemeen Het opvoeden van kinderen is leuk maar kan soms ook heel zwaar zijn. Bij het opvoeden van je kind komt heel wat kijken. Jij bent tenslotte diegene, die hem het goede voorbeeld moet
Nadere informatieKIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING
LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING 1. DE HERSENEN 1.1 HOE ZIEN HERSENEN ERUIT? VRAAG WIE KAN VERTELLEN WAT HERSENEN ZIJN? VRAAG HEBBEN KINDEREN KLEINERE HERSENEN DAN GROTE MENSEN? 1.2 WANNEER GEBRUIK JE ZE?
Nadere informatieBabylichaamstaal. Van te vroeg geboren baby s
Babylichaamstaal Van te vroeg geboren baby s Inleiding Voor een pasgeboren baby is lichaamstaal de eerste en enige manier om te vertellen wat hij wel of niet prettig vindt. Omdat hij nog niet kan praten,
Nadere informatieOnrustige baby. Moeder en Kind Centrum. Beter voor elkaar
Onrustige baby Moeder en Kind Centrum Beter voor elkaar Inleiding Baby s huilen. Dit is normaal voor een baby. Maar úw kind blijft huilen en niets lijkt daarbij te helpen om uw baby te troosten. Klinkt
Nadere informatieDie nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.
Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard
Nadere informatieOntdek je kracht voor de leerkracht
Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te
Nadere informatieTaal op niveau Luisteren Op weg naar niveau
Taal op niveau Luisteren Op weg naar niveau 1F Naam: Groep: Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Annemieke Struijk Redactie: Edu Actief b.v. Meppel Vormgeving: Edu Actief b.v. Meppel Illustraties:
Nadere informatieBehandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners
Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners Afdeling revalidatie mca.nl Inhoudsopgave Wat is chronische pijn en vermoeidheid? 3 Chronische pijn en vermoeidheid bij tieners 4 Rustig aan of toch
Nadere informatieslaap veilig slaap lekker
slaap veilig slaap lekker waarom deze folder? Soms overlijden kinderen tussen de 0 en 2 jaar onverwacht in hun slaap. Die kinderen leken gezond. Dat heet wiegendood. Er is veel onderzoek gedaan naar de
Nadere informatieOp weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon
Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn
Nadere informatieSeksuele vorming Ik Sova. Ik.indd 1 29/09/14 07:58
Seksuele vorming Colofon Auteur: Mandy Rooker, werkzaam bij On(der)wijs Goed! Eindredactie: Daphne Ariaens Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Crius group Illustraties: Edu Actief b.v. Titel: Seksuele
Nadere informatiePUPPYREN.nl. Puppyrennen, accessoires en info
Inhoudsopgave 1. Hoe zorg ik ervoor dat mijn hond gaat luisteren?... 3 2. Puppycursus... 4 2.1 Wat leer je tijdens een puppycursus?... 4 2.2 Wat leer jij zelf tijdens de cursus?... 4 2.3 Wat leert een
Nadere informatieHeilig Jaar van Barmhartigheid
Heilig Jaar van Barmhartigheid van 8 december 2015 tot 20 november 2016 Paus Franciscus heeft alle mensen van de hele wereld uitgenodigd voor een heilig Jaar van Barmhartigheid. Dit hele jaar is er extra
Nadere informatieWanneer zijn de kinderen klaar voor een zindelijkheidstraining? Kinderen zijn mogelijk klaar voor een zindelijkheidstraining wanneer ze:
Zindelijkheidstraining Net als de meeste ouders kijkt u misschien uit naar de dag dat uw kind geen luiers meer nodig heeft. Uw kind zindelijk maken kan een enorme opgave lijken, vooral wanneer familie,
Nadere informatieWelke voorkeur heb jij?
Pedagogische vaardigheden: Welke voorkeur heb jij? Als pedagogisch medewerker maak je in de omgang met de kinderen in jouw groep gebruik van verschillende pedagogische vaardigheden. Wat zijn jouw voorkeursvaardigheden
Nadere informatieLoopbaanoriëntatie -begeleiding
Ik, leren en werken Loopbaanoriëntatie en -begeleiding Loopbaanlogboek voor fase 1 Oriëntatie Colofon Auteur: Edu Actief b.v. Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Edu Actief b.v. Illustraties: Edu Actief
Nadere informatieKINDEREN LEKKER IN HUN VEL
KINDEREN LEKKER IN HUN VEL 1. Welkom wij zijn Karin Hallegraeff en Noelle van Delden van Praktijk IKKE Karin stelt zich voor en er komt een foto van Karin in beeld. Noelle stelt zich voor en er komt een
Nadere informatieen waar is de gebruiksaanwijzing?? Over de eerste spannende dagen met je
en waar is de gebruiksaanwijzing?? Over de eerste spannende dagen met je baby Verwachtingen Wordt dit jullie eerste, tweede, volgende kindje? Weet je al hoe je je baby gaat voeden? Als je al een kind hebt:
Nadere informatieKIJK IN JE BREIN LESMODULE VMBO LEERLING
LESMODULE VMBO LEERLING 1. DE HERSENEN 1.1 WAT ZIJN HERSENEN? VRAAG WAT ZIJN HERSENEN PRECIES? 1.2 WANNEER GEBRUIK JE ZE? DENKOEFENING WAAR- VOOR GEBRUIK JE OP DÍT MOMENT JE HERSENEN? DENKOEFENING KUN
Nadere informatieGeweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben
Nadere informatieTe vroeg geboren Wat langer geduld
Te vroeg geboren Wat langer geduld Deze folder gaat over het eerste half jaar van het leven van couveusekinderen. Anders? In de eerste zes maanden kunnen couveusekinderen echt anders reageren dan kinderen
Nadere informatieZevende, herziene druk, derde oplage Illustraties Richard Flohr. C.E. Zegwaart-Braam
verzorging/biologie 1 Zevende, herziene druk, derde oplage 2010 Illustraties Richard Flohr C.E. Zegwaart-Braam ISBN 978-90-76612-84-3 Spondi, Didam, The Netherlands Alle rechten voorbehouden. Niets uit
Nadere informatieEric Schneider LEZINGEN TER BEWUSTWORDING. Denken en intuïtie
Denken en intuïtie Eric Schneider LEZINGEN TER BEWUSTWORDING Denken en intuïtie Den Haag, 2015 Eerste druk, november 2015 Vormgeving: Ron Goos Omslagontwerp: Ron Goos Eindredactie: Frank Janse Copyright
Nadere informatieADHD: je kunt t niet zien
➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding. Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent. Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent
Kind-In-Zicht Inhoudsopgave Inleiding Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent Als je een tiener en tussen 9 en 12 jaar bent Als je een puber en tussen
Nadere informatieOver slapen, (teveel) huilen en regelmaat
VERZORGING Over slapen, (teveel) huilen en regelmaat voor ouders met een baby tot 3 maanden Waarom huilt een baby? Alle baby s huilen en dat is een gezonde zaak. Het is normaal. Huilen hoort bij de ontwikkeling
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, jongens en meisjes,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, jongens en meisjes, Hé Joyce, ga je mee? Emma rent achter Joyce aan als ze van het schoolplein lopen. Joyce, wij gaan vanmiddag op bezoek bij mijn oom,
Nadere informatieNieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal,
Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Veel te laat krijgen jullie deze nieuwsbrief. Ik had hem al veel eerder willen maken/versturen, maar ik
Nadere informatieTijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen.
Bijlage 11 Voorbeeld informatie VHT: Bouwstenen voor geslaagd contact Informatie Video - hometraining Belangrijke begrippen initiatieven herkennen volgen ontvangstbevestiging beurt verdelen leidinggeven
Nadere informatieEN ALS HIJ KAN LEZEN, STUUR IK M NAAR DE CHINESE LES.
3 1 2 EN ALS HIJ KAN LEZEN, STUUR IK M NAAR DE CHINESE LES. Realistisch kijken naar wat kinderen wel en niet kunnen. WAT KAN JE KIND (AL)? Natuurlijk verwacht je veel van je kind. Dat het snel nieuwe dingen
Nadere informatieTeksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.
Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl
Nadere informatieHelp, mijn papa en mama gaan scheiden!
Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Joep ligt in bed. Hij houdt zijn handen tegen zijn oren. Beneden hoort hij harde boze stemmen. Papa en mama hebben ruzie. Papa en mama hebben vaak ruzie. Ze denken
Nadere informatieOptimaleGezondheid.com Training: Mini stress cursus 101, deel 1! Mini Cursus Anti-stress 101: Deel 1. Door Jack Boekhorst
Mini Cursus Anti-stress 101: Deel 1 Door Jack Boekhorst klantenservice@optimalegezondheid.com Pagina 1 Inleiding Zoals ik reeds in het artikel heb verteld, komen we er niet onderuit. Een stukje theorie
Nadere informatieVerhaal: Jozef en Maria
Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele
Nadere informatie