Hersentumoren: Klachten, verschijnselen en oorzaken

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hersentumoren: Klachten, verschijnselen en oorzaken"

Transcriptie

1 Hersentumoren: Klachten, verschijnselen en oorzaken Zaterdag 17 maart 2018 De Landgoederij, Bunnik Naam Functie Maaike Vos Neuroloog Haaglanden Medisch Centrum

2 Opbouw Inleiding Klachten en verschijnselen Oorzaken

3 Inleiding Klachten en verschijnselen Oorzaken

4 Inleiding Hersentumoren Primair: ontstaan in de hersenen of hersenvliezen Goedaardig (benigne) of kwaadaardig (maligne) Goedaardig: bv meningeoom Kwaadaardig: bv glioom

5 Inleiding Hersentumoren Primair: ontstaan in de hersenen of hersenvliezen Goedaardig (benigne) of kwaadaardig (maligne) Secundair: uitzaaiingen tumoren elders (metastasen) Hersenen Ruggenmerg

6 Inleiding Gliomen Meest voorkomende primaire hersentumor Ca 1000 nieuwe patiënten per jaar in Nederland Ontstaan uit het steunweefsel van de hersenen (gliacellen) Doorgaans niet te genezen (op termijn komt tumor terug) Geen uitzaaiingen naar andere organen

7 Inleiding Gliomen Classificatie: Histologie (weefseldiagnose) Graad I-II (laaggradig), graad III-IV (hooggradig) Astrocytoom, oligodendroglioom, mengglioom

8 Inleiding Gliomen Classificatie: Histologie (weefseldiagnose) Graad I-II (laaggradig), graad III-IV (hooggradig) Astrocytoom, oligodendroglioom, mengglioom Moleculaire bepalingen (genetica) MGMT: prognose glioblastomen DNA-hersteleiwit, vermindert gevoeligheid voor chemotherapie; MGMT-methylatie: gunstig Mutaties IDH-gen: prognose verschillende gliomen Codeletie (verlies) 1p-19q: mn bij oligodendrogliomen en mengliomen gunstige prognose, gevoeliger voor chemotherapie

9 Inleiding Gliomen: Classificatie Behandeling: Radiotherapie + PCV chemotherapie Radiotherapie + Temozolomide chemotherapie

10 Inleiding Klachten en verschijnselen Oorzaken

11 Klachten en verschijnselen Hersentumoren Neurologische uitvalsverschijnselen krachtsverlies gevoelsstoornissen problemen met zien taalstoornissen Epileptische aanvallen Cognitieve problemen / gedragsveranderingen Hoofdpijn, misselijkheid, braken, bewustzijnsveranderingen Vermoeidheid, slaapstoornissen Vaak combinatie van verschillende symptomen

12 Klachten en verschijnselen Oorzaak van ernstige symptomen Zeer divers, vaak een combinatie van oorzaken Lokale druk door de tumor Verplaatsing van de hersenen Gestoorde afvloed van hersenvocht Epileptische aanvallen

13 Klachten en verschijnselen Lokale druk door de tumor Gevolgen: focale uitval, zoals krachts-/gevoelsverlies, spraak-/zichtstoornissen

14 Klachten en verschijnselen Verplaatsing van hersenen en gestoorde afvloed van hersenvocht Verplaatsing: in horizontale richting, verticale richting

15 Klachten en verschijnselen Verplaatsing van hersenen en gestoorde afvloed van hersenvocht Verplaatsing: in horizontale richting, verticale richting Hydrocephalus ( waterhoofd ) Gevolgen: hoofdpijn, misselijkheid, braken, sufheid/slaperigheid, bewustzijnsverlies, coma, overlijden

16 Klachten en verschijnselen Epileptische aanvallen Komen veel voor bij patiënten met hersentumoren Laaggradig glioom (LGG): 60-90%, 80% 1 insult tijdens ziekte Hooggradig glioom (HGG): 40-60% Eerste presentatie insult: 70-90% LGG, 30-60% HGG Hersenmetastasen: 20-35%

17 Inleiding Klachten en verschijnselen Oorzaken

18 Oorzaken Gliomen Meeste gevallen niet erfelijk, oorzaken onbekend Ioniserende straling (röntgenstraling): kan kanker veroorzaken, ook gliomen, meestal pas jaar na bestraling, risico klein Straling mobiele telefoon / hoogspanningskabels: geen verhoogd risico aangetoond

19 Oorzaken Gliomen Erfelijke tumorsyndromen Gendefect tumorsuppressorgen: gen dat onbeperkte deling van de cel voorkomt Verhoogd risico op kanker, oa glioom Neurofibromatose type 1 (ziekte van Von Recklinghausen) - type 2, Li-Fraumeni-syndroom, tubereuze sclerose, Turcot-syndroom, Gorlinsyndroom, melanoom-astrocytoomsyndroom Op indicatie genetisch onderzoek, screening klinisch-genetisch centrum

20 Oorzaken Meningeomen Ioniserende straling (röntgenstraling) op kinderleeftijd geeft verhoogd risico op meningeoom Straling mobiele telefoon: geen verhoogd risico op meningeoom aangetoond Relatie geslachtshormonen (bv anticonceptiepil) en risico op meningeoom onduidelijk Groeisnelheid van een bestaand meningeoom kan tijdens zwangerschap toenemen

21 Oorzaken Hersenmetastasen Meest voorkomende neurologische complicatie van solide tumoren Kunnen ook voorkomen als complicatie van hematologische maligniteiten (leukemie, lymfoom) Bij long- en borstkanker treden hersenmetastasen relatief vaak op Meestal laat in het ziektebeloop Ongeveer 10-30% van de patiënten met uitgezaaide solide tumoren ontwikkelt hersenmetastasen

22 Vragen?? Vragen

Diagnose en therapie. Prof dr Martin J van den Bent Neuroloog

Diagnose en therapie. Prof dr Martin J van den Bent Neuroloog Diagnose en therapie Prof dr Martin J van den Bent Neuroloog Hersentumoren: soorten en maten Verschillende tumoren, sterk verschillende uitkomsten - Meningeomen: doorgaans goedaardige hersentumoren, uitgaande

Nadere informatie

Nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van gliomen. Dr J Bromberg, prof M.J. van den Bent Neurologen Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam

Nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van gliomen. Dr J Bromberg, prof M.J. van den Bent Neurologen Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam Nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van gliomen Dr J Bromberg, prof M.J. van den Bent Neurologen Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam Nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van gliomen Twee uitersten

Nadere informatie

Tumoren van centrale zenuwstelsel. Asia Ropela, internist-oncoloog St.Jansdal ziekenhuis 22 maart 2014

Tumoren van centrale zenuwstelsel. Asia Ropela, internist-oncoloog St.Jansdal ziekenhuis 22 maart 2014 Tumoren van centrale zenuwstelsel Asia Ropela, internist-oncoloog St.Jansdal ziekenhuis 22 maart 2014 Indeling Metastasen van tumoren van elders In de parenchym van de hersenen In hersenvliezen: leptomeningeale

Nadere informatie

Hersentumoren;de basis

Hersentumoren;de basis Hersentumoren;de basis Zaterdag 16 maart 2019 De Landgoederij, Bunnik Anja Gijtenbeek Neuroloog Radboudumc Nijmegen De basis Inhoud Casus Opbouw hersenen Locatie van functies Ontstaan en beloop klachten

Nadere informatie

Aan de minister van Infrastructuur en Milieu. Geachte minister,

Aan de minister van Infrastructuur en Milieu. Geachte minister, Aan de minister van Infrastructuur en Milieu Datum: 21 augustus 2017 Uw kenmerk: IENM/BSK-2016/48892 E-mail: s.kunst@gr.nl Bijlagen: 1 Ons kenmerk: 1196614/SK/msj/006-X Telefoon: 070 340 71 70 Onderwerp:

Nadere informatie

Ontstaan en voorkomen Soorten gliomen Graad 1 Graad 2 Graad 3

Ontstaan en voorkomen Soorten gliomen Graad 1 Graad 2 Graad 3 Gliomen In het hoofd kunnen verschillende soorten tumoren voorkomen. In deze folder e vindt u alleen informatie over tumoren die ontstaan van het hersenweefsel zelf. Over andere soorten van tumoren, bijvoorbeeld

Nadere informatie

Wat is de oorzaak van het ontstaan van een meningeoom? Niet bekend Het is niet goed bekend waarom bij een kind een meningeoom ontstaat.

Wat is de oorzaak van het ontstaan van een meningeoom? Niet bekend Het is niet goed bekend waarom bij een kind een meningeoom ontstaat. Meningeoom Wat is een meningeoom? Een meningeoom is een bepaald type hersentumor die ontstaat vanuit de vliezen die rondom de hersenen en het ruggenmerg zitten. Hoe wordt een meningeoom ook wel genoemd?

Nadere informatie

Hersentumoren (gliomen) Tien minuten

Hersentumoren (gliomen) Tien minuten Hersentumoren (gliomen) Tien minuten 1. Slecht bericht - Horen dat u een kwaadaardige hersentumor (glioom) hebt is een slecht bericht. - Een glioom is een ernstige vorm van kanker. - Er gaat waarschijnlijk

Nadere informatie

Hersenmetastasen. Jeroen van Eijk Neuroloog JBZ 2 oktober 2014 Symposium Palliatieve Zorg

Hersenmetastasen. Jeroen van Eijk Neuroloog JBZ 2 oktober 2014 Symposium Palliatieve Zorg Hersenmetastasen Jeroen van Eijk Neuroloog JBZ 2 oktober 2014 Symposium Palliatieve Zorg Hersenmetastasen (HM) + Introductie + Enkele cijfers. + Wanneer denken we aan HM? + Behandeling van HM (Landelijke

Nadere informatie

Ontstaan en voorkomen Soorten van hersentumoren Graad 1 Graad 2 Graad 3

Ontstaan en voorkomen Soorten van hersentumoren Graad 1 Graad 2 Graad 3 Hersentumoren In het hoofd kunnen verschillende soorten gezwellen (tumoren) voorkomen. In dit stuk gaat het alleen over tumoren die ontstaan van het hersenweefsel zelf. Andere soorten van tumoren zijn

Nadere informatie

Hersentumoren INLEIDING ONTSTAAN EN VOORKOMEN SOORTEN VAN TUMOREN. Neurochirurgie polikliniek 020 5125114

Hersentumoren INLEIDING ONTSTAAN EN VOORKOMEN SOORTEN VAN TUMOREN. Neurochirurgie polikliniek 020 5125114 Hersentumoren INLEIDING In het hoofd kunnen allerlei soorten gezwellen (= tumoren) voorkomen. In dit stuk gaat het alleen over tumoren die uitgaan van het hersenweefsel zelf. Andere soorten van tumoren

Nadere informatie

Metastasen (uitzaaiingen)

Metastasen (uitzaaiingen) Metastasen (uitzaaiingen) Inleiding Metastasen zijn uitzaaiingen van kwaadaardige gezwellen (tumoren) elders in het lichaam (de z.g. primaire tumor). Uitzaaiingen van primaire tumoren kunnen overal in

Nadere informatie

Hersentumoren Algemeen. Epilepsie en hersentumoren. Medische achtergrond gliomen (1) Incidentie primaire hersentumoren

Hersentumoren Algemeen. Epilepsie en hersentumoren. Medische achtergrond gliomen (1) Incidentie primaire hersentumoren Hersentumoren Algemeen Epilepsie en hersentumoren Pathologie, prognose en verloop Hanneke Zwinkels Nurse practitioner Neuro-oncologie oncologie MCH, Den Haag Primaire benigne (meningeoom, hypofyseadenoom)

Nadere informatie

hersentumoren Soorten van tumoren Ontstaan en voorkomen

hersentumoren Soorten van tumoren Ontstaan en voorkomen hersentumoren kunnen ook veel eerder of later optreden. Wat dat betreft is er een grote spreiding. Mannen en vrouwen lopen min of meer in gelijke mate het risico een hersentumor te krijgen. Hersentumoren

Nadere informatie

Klachten en Symptomen. Dr. Jacoline Bromberg Neuroloog / neuro-oncoloog Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam

Klachten en Symptomen. Dr. Jacoline Bromberg Neuroloog / neuro-oncoloog Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam Klachten en Symptomen Dr. Jacoline Bromberg Neuroloog / neuro-oncoloog Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam Voorbeeld 1 Een voorheen gezonde man van 48 jaar krijgt plots een epileptische aanval. Deze

Nadere informatie

Wat is een neurocytoom? Een neurocytoom is een hersentumor die ontstaat uit tumorcellen die heel veel lijken op normale zenuwcellen.

Wat is een neurocytoom? Een neurocytoom is een hersentumor die ontstaat uit tumorcellen die heel veel lijken op normale zenuwcellen. Neurocytoom Wat is een neurocytoom? Een neurocytoom is een hersentumor die ontstaat uit tumorcellen die heel veel lijken op normale zenuwcellen. Hoe wordt een neurocytoom ook wel genoemd? Er bestaat geen

Nadere informatie

Hersenoperatie. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl

Hersenoperatie. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl Hersenoperatie Informatie voor patiënten F0647-3415 december 2011 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44

Nadere informatie

Tumor eruit, patiënt beter? Sieger Leenstra Neurochirurg

Tumor eruit, patiënt beter? Sieger Leenstra Neurochirurg Tumor eruit, patiënt beter? Sieger Leenstra Neurochirurg Tumor eruit Ruime resectie in de neurochirurgie veelal niet mogelijk Dus: wanneer kunnen we spreken van geheel verwijderd Is dit altijd van belang?

Nadere informatie

Hersenmetastasen. Jeroen van Eijk Neuroloog JBZ 4e Voorjaars Symposium V&VN Landelijk Netwerk Verpleegkundig Specialisten Oncologie 24 maart 2016

Hersenmetastasen. Jeroen van Eijk Neuroloog JBZ 4e Voorjaars Symposium V&VN Landelijk Netwerk Verpleegkundig Specialisten Oncologie 24 maart 2016 Hersenmetastasen Jeroen van Eijk Neuroloog JBZ 4e Voorjaars Symposium V&VN Landelijk Netwerk Verpleegkundig Specialisten Oncologie 24 maart 2016 Disclosures (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst

Nadere informatie

Hersentumoren. C. Lafosse Revalidatieziekenhuis RevArte

Hersentumoren. C. Lafosse Revalidatieziekenhuis RevArte Hersentumoren Hersentumoren C. Lafosse Revalidatieziekenhuis RevArte Fouten in de celdeling Goedaardige en kwaadaardige tumoren Uitzaaiingen Verschillende soorten hersentumoren Beschrijving van een veelvoorkomend

Nadere informatie

Het bi-allelisch Lynch syndroom

Het bi-allelisch Lynch syndroom Het bi-allelisch Lynch syndroom Wat is het bi-allelisch Lynch syndroom? Het biallelisch Lynch syndroom is een erfelijke ziekte veroorzaakt door twee foutjes in het erfelijk materiaal waardoor kinderen

Nadere informatie

Een hersentumor Symptomen Doel van de operatie

Een hersentumor Symptomen Doel van de operatie Hersenoperatie Uw neuroloog heeft een tumor in uw hersenen geconstateerd. Hiervoor moet u binnenkort een operatie ondergaan (craniotomie genoemd). De ingreep wordt uitgevoerd door de neurochirurg. In deze

Nadere informatie

Immuuntherapie en persoonsgerichte behandeling

Immuuntherapie en persoonsgerichte behandeling Immuuntherapie en persoonsgerichte behandeling Zaterdag 16 maart 2019 De Landgoederij, Bunnik M J van den Bent Neuroloog Kanker: een ziekte van het DNA? Eiwitten dragen de functies van cellen DNA zorgt

Nadere informatie

Tumor eruit, patiënt beter? Sieger Leenstra Neurochirurg

Tumor eruit, patiënt beter? Sieger Leenstra Neurochirurg Tumor eruit, patiënt beter? Sieger Leenstra Neurochirurg Tumor eruit Ruime resectie in de neurochirurgie veelal niet mogelijk Dus: wanneer kunnen we spreken van geheel verwijderd Is dit altijd van belang?

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Hersenkanker/tumor

Werkstuk Biologie Hersenkanker/tumor Werkstuk Biologie Hersenkanker/tumor Werkstuk door een scholier 1349 woorden 19 oktober 2003 6 70 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding: Mijn werkstuk gaat over hersentumoren. Ik heb het gekozen omdat

Nadere informatie

7,4. Werkstuk door een scholier 2610 woorden 15 maart keer beoordeeld

7,4. Werkstuk door een scholier 2610 woorden 15 maart keer beoordeeld Werkstuk door een scholier 2610 woorden 15 maart 2011 7,4 79 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoud: Voorwoord 2 H 1. Wat is Kanker 3 H 2. Soorten Kanker 5 H 2.1 Leukemie 6 H 2.2 Hersentumor 8 H 2.3 Lymfeklierkanker

Nadere informatie

Beentumoren (=bottumoren)

Beentumoren (=bottumoren) Beentumoren (=bottumoren) Inleiding Gezwellen in beenderen worden beentumoren genoemd. Er zijn verschillende typen beentumoren te onderscheiden. Zo zijn er vormen waarbij de tumor of het gezwel direct

Nadere informatie

Chemotherapie en nieuwe geneesmiddelen presentatie

Chemotherapie en nieuwe geneesmiddelen presentatie Chemotherapie en nieuwe geneesmiddelen presentatie Naam: prof dr M.J. van den Bent Functie: hoofd neuro-oncologie unit Daniel den Hoed Oncologisch Centrum Rotterdam Wat is chemotherapie? De behandeling

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Hooggradig glioom.

Kinderneurologie.eu. Hooggradig glioom. Hooggradig glioom Wat is een hooggradig glioom? Een hooggradig glioom is een kwaadaardige hersentumor die ontstaat uit ondersteunde cellen (gliacellen) in de hersenen. Hoe wordt een hooggradig glioom ook

Nadere informatie

Wat is een laaggradig glioom? Een laaggradig glioom is een hersentumor die ontstaat uit ondersteunde cellen (gliacellen) in de hersenen.

Wat is een laaggradig glioom? Een laaggradig glioom is een hersentumor die ontstaat uit ondersteunde cellen (gliacellen) in de hersenen. Laaggradig glioom Wat is een laaggradig glioom? Een laaggradig glioom is een hersentumor die ontstaat uit ondersteunde cellen (gliacellen) in de hersenen. Hoe wordt een laaggradig glioom ook wel genoemd?

Nadere informatie

Radiotherapie bij de behandeling van uitzaaiingen in de hersenen

Radiotherapie bij de behandeling van uitzaaiingen in de hersenen Radiotherapie bij de behandeling van uitzaaiingen in de hersenen In deze folder leest u meer over bestraling van de gehele hersenen (radiotherapie) bij de behandeling van uitzaaiingen in de hersenen (hersenmetastasen).

Nadere informatie

Onderstaand beelden van verschillende gliomen zoals ze er na kleuring onder de microscoop uit zien.

Onderstaand beelden van verschillende gliomen zoals ze er na kleuring onder de microscoop uit zien. Hersentumoren In het hoofd kunnen allerlei soorten gezwellen (= tumoren) voorkomen. In dit stuk gaat het alleen over tumoren die uitgaan van het hersenweefsel zelf. Andere soorten van tumoren zijn b.v.

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Het Li-Fraumeni syndroom.

Kinderneurologie.eu. Het Li-Fraumeni syndroom. Het Li-Fraumeni syndroom Wat is het Li-Fraumeni syndroom? Het Li-Fraumeni syndroom is een erfelijke aangeboren aandoening waardoor kinderen en volwassen een verhoogde kans hebben om verschillende vormen

Nadere informatie

Hoe vaak komt een ependymoom voor? Een ependymoom komt bij een op de kinderen voor.

Hoe vaak komt een ependymoom voor? Een ependymoom komt bij een op de kinderen voor. Ependymoom Wat is een ependymoom? Een ependymoom is een kwaadaardige hersentumor die ontstaat uit de bekleding van de hersenholtes in de hersenen. De bekleding van de hersenholtes wordt ependym genoemd.

Nadere informatie

Borstkanker. Borstcentrum Máxima locatie Eindhoven

Borstkanker. Borstcentrum Máxima locatie Eindhoven Borstkanker Borstcentrum Máxima locatie Eindhoven Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Vóór het dertigste jaar is borstkanker zeldzaam, maar met het stijgen van de leeftijd

Nadere informatie

Borstkanker. Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven

Borstkanker. Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Borstkanker Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Vóór het dertigste jaar is borstkanker zeldzaam, maar met het stijgen

Nadere informatie

Groningen Cancer Center Workshop tumorwerkgroep neurooncologie

Groningen Cancer Center Workshop tumorwerkgroep neurooncologie Groningen Cancer Center Workshop tumorwerkgroep neurooncologie 16 sep 2011 Michiel Wagemakers, neurochirurg Mart Heesters, radiotherapeut Annemiek Walenkamp, internist-oncoloog Roelien Enting, neuroloog

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Ganglioglioom.

Kinderneurologie.eu. Ganglioglioom. Ganglioglioom Wat is een ganglioglioom? Een ganglioglioom is een relatief goedaardige hersentumor die ontstaan is uit zenuwcellen en uit ondersteunende cellen in de hersenen. Hoe wordt een ganglioglioom

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Hemangioblastoom.

Kinderneurologie.eu. Hemangioblastoom. Hemangioblastoom Wat is een hemangioblastoom? Een hemangioblastoom is een tumor in de hersenen of in het ruggenmerg waarbij in de tumor heel veel kleine haarvaatjes als een kluwentje bij elkaar liggen.

Nadere informatie

Samenvatting van dr. J.J. Koornstra (maag-darm-leverarts) en prof. dr. R.M.W.Hofstra

Samenvatting van dr. J.J. Koornstra (maag-darm-leverarts) en prof. dr. R.M.W.Hofstra Medische Publieksacademie UMCG Thema: Dikkedarmkanker Samenvatting van dr. J.J. Koornstra (maag-darm-leverarts) en prof. dr. R.M.W.Hofstra (moleculair geneticus). Dikkedarmkanker is één van de meest voorkomende

Nadere informatie

Hersentumoren. Ontstaan en voorkomen. Soorten van tumoren

Hersentumoren. Ontstaan en voorkomen. Soorten van tumoren Hersentumoren In het hoofd kunnen allerlei soorten gezwellen (= tumoren) voorkomen. In dit stuk gaat het alleen over tumoren die uitgaan van het hersenweefsel zelf. Andere soorten van tumoren die in het

Nadere informatie

Symptomatische behandeling hersenmetastasen. Jeroen van Eijk, neuroloog JBZ 3 e Regionale Symposium Palliatieve Zorg 07-11-2013

Symptomatische behandeling hersenmetastasen. Jeroen van Eijk, neuroloog JBZ 3 e Regionale Symposium Palliatieve Zorg 07-11-2013 Symptomatische behandeling hersenmetastasen Jeroen van Eijk, neuroloog JBZ 3 e Regionale Symposium Palliatieve Zorg 07-11-2013 Zo maar een paar vragen: -Moeten patiënten met HM standaard met dexamethason

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING ACHTERGROND Klinische aspecten van dikke darmkanker Dikke darmkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker in de westerse wereld. Als we kijken naar aan kanker gerelateerde

Nadere informatie

Voor wie is deze brochure?

Voor wie is deze brochure? Hersentumoren Inhoud Voor wie is deze brochure? 3 Hersentumoren 4 Symptomen 7 Onderzoek voor de diagnose 11 Onderzoek na de diagnose 13 Behandeling 16 Behandeling van hersentumoren 19 Overleving en gevolgen

Nadere informatie

Wat is glioom? We leggen het u graag uit.

Wat is glioom? We leggen het u graag uit. Glioom Wat is glioom? We leggen het u graag uit. www.antikankerfonds.org www.esmo.org ESMO/AKF Patient Guide Series Gebaseerd op de medische praktijk aanbevelingen van ESMO GLIOOM: EEN GIDS VOOR PATIËNTEN

Nadere informatie

1 ziekte waarbij cellen zich ongeremd delen en zich door het lichaam verspreiden 2 voortwoekerend kwaad 3 ziekte bij dieren, planten of bomen

1 ziekte waarbij cellen zich ongeremd delen en zich door het lichaam verspreiden 2 voortwoekerend kwaad 3 ziekte bij dieren, planten of bomen Spreekbeurt door een scholier 1244 woorden 14 september 2007 6,9 13 keer beoordeeld Vak Biologie 1 Definitie 1.1 Definitie Van Daele 1 ziekte waarbij cellen zich ongeremd delen en zich door het lichaam

Nadere informatie

Behandelingen bij longkanker. inclusief klinische studie immuuntherapie

Behandelingen bij longkanker. inclusief klinische studie immuuntherapie Behandelingen bij longkanker inclusief klinische studie immuuntherapie 1 Longkanker Longkanker is niet één ziekte: er bestaan meerdere vormen van longkanker. In deze brochure bespreken we de twee meest

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord. Over de auteurs. 1 Inleiding 1

Inhoud. Voorwoord. Over de auteurs. 1 Inleiding 1 Voorwoord Over de auteurs V XIII 1 Inleiding 1 2 Anamnese 3 2.1 Inleiding 3 2.2 Specifieke anamnese 3 2.3 Algemene anamnese 3 2.4 Ontwikkelingsanamnese 4 2.5 Voorgeschiedenis 4 2.6 Familieanamnese 5 3

Nadere informatie

Het is een ziekte die jarenlang door verschillende factoren zich ontwikkeld. Sommige factoren kun je zelf voorkomen, een paar niet.

Het is een ziekte die jarenlang door verschillende factoren zich ontwikkeld. Sommige factoren kun je zelf voorkomen, een paar niet. Werkstuk door een scholier 1583 woorden 23 april 2011 4,9 12 keer beoordeeld Vak Zorg en welzijn KANKER: Ik ga vandaag mijn spreekbeurt houden over kanker om twee redenen. De eerste is dat iedereen kanker

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING (Mede voor de lezer zonder medische achtergrond kennis)

NEDERLANDSE SAMENVATTING (Mede voor de lezer zonder medische achtergrond kennis) NEDERLANDSE SAMENVATTING (Mede voor de lezer zonder medische achtergrond kennis) INLEIDING Dit proefschrift handelt over een zeldzaam, goedaardig, vooral bij kinderen voorkomend hersengezwel, genaamd het

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting GENETISCHE EN RADIOLOGISCHE MARKERS VOOR DE PROGNOSE EN DIAGNOSE VAN MULTIPLE SCLEROSE Multiple Sclerose (MS) is een aandoening van het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg)

Nadere informatie

Radiotherapie ter preventie van uitzaaiingen in de hersenen

Radiotherapie ter preventie van uitzaaiingen in de hersenen Radiotherapie ter preventie van uitzaaiingen in de hersenen In deze folder leest u meer over bestraling van de gehele hersenen (radiotherapie) ter voorkoming van uitzaaiingen in de hersenen (hersenmetastasen).

Nadere informatie

Voor wie is deze brochure?

Voor wie is deze brochure? Hersentumor Inhoud Voor wie is deze brochure? 3 Hersentumoren 4 Symptomen 7 Onderzoek voor de diagnose 11 Onderzoek na de diagnose 13 Behandeling 15 Operatie 20 Bestraling 23 Chemotherapie 26 Overleving

Nadere informatie

Nieuwe strategieën voor de behandeling van chondrosarcomen. Nederlandse samenvatting

Nieuwe strategieën voor de behandeling van chondrosarcomen. Nederlandse samenvatting Nieuwe strategieën voor de behandeling van chondrosarcomen Nederlandse samenvatting Inhoud Chondrosarcomen: entiteit, gradering, behandeling en prognose Benigne versus maligne kraakbeenvormende tumoren

Nadere informatie

7,3. Werkstuk door een scholier 1419 woorden 9 december keer beoordeeld. Botkanker (oftewel: beentumoren)

7,3. Werkstuk door een scholier 1419 woorden 9 december keer beoordeeld. Botkanker (oftewel: beentumoren) Werkstuk door een scholier 1419 woorden 9 december 2002 7,3 166 keer beoordeeld Vak Biologie Botkanker (oftewel: beentumoren) Inleiding Een kwaadaardige (of maligne) primaire beentumor (=botkanker) is

Nadere informatie

Bestraling van de hersenen: verlies van hersenfuncties. Willem Boogerd, neuroloog

Bestraling van de hersenen: verlies van hersenfuncties. Willem Boogerd, neuroloog Bestraling van de hersenen: verlies van hersenfuncties Willem Boogerd, neuroloog Mw. E, 58 jaar COPD, roken Maart 2008 epileptisch insult MRI hersenen: 4 laesies verdacht voor metastasen CT-thorax/buik:

Nadere informatie

Kanker. Inleiding. Wat is kanker. Hoe ontstaat kanker

Kanker. Inleiding. Wat is kanker. Hoe ontstaat kanker Kanker Inleiding Ik heb dit onderwerp gekozen omdat veel mensen niet weten wat kanker precies inhoud en ik zelf er ook meer van wil weten omdat mijn oma er in de zomervakantie aan gestorven is. Dat je

Nadere informatie

von Hippel-Lindau ziekte Evelynn Vergauwen Assistent neurochirurgie

von Hippel-Lindau ziekte Evelynn Vergauwen Assistent neurochirurgie von Hippel-Lindau ziekte Evelynn Vergauwen Assistent neurochirurgie INHOUD Geschiedenis ontstaan Spectrum Screening Vermoeden en diagnose Aandachtspunten huisarts INHOUD Geschiedenis ontstaan Spectrum

Nadere informatie

Diagnose en behandeling van hersentumoren

Diagnose en behandeling van hersentumoren Algemeen medisch L.J.A. Stalpers, E.M.T. Dieleman, B.R.H. van Westing, T.J. Postma, W.R. van Furth Diagnose en behandeling van hersentumoren Primaire hersentumoren zijn zeldzaam, in tegenstelling tot hersenmetastasen

Nadere informatie

BOTTUMOREN. 1. Normaal botweefsel

BOTTUMOREN. 1. Normaal botweefsel BOTTUMOREN Om beter te kunnen begrijpen wat een bottumor juist is, wordt er in deze brochure meer uitleg gegeven over de normale structuur van het bot. Op die manier krijgt u een beter zicht op wat abnormaal

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Oligodendroglioom

Kinderneurologie.eu.  Oligodendroglioom Oligodendroglioom Wat is een oligodendroglioom? Een oligodendroglioom is een hersentumor die ontstaan is uit hersencellen die normaal zorgen dat er een geleidingslaagje rondom de zenuwvezels in de hersenen

Nadere informatie

Wat is neurofibromatose? Neurofibromatose is een ziekte met afwijkingen aan de hersenen en de zenuwen in combinatie met typische huidafwijkingen.

Wat is neurofibromatose? Neurofibromatose is een ziekte met afwijkingen aan de hersenen en de zenuwen in combinatie met typische huidafwijkingen. Neurofibromatose type I Wat is neurofibromatose? Neurofibromatose is een ziekte met afwijkingen aan de hersenen en de zenuwen in combinatie met typische huidafwijkingen. Hoe wordt neurofibromatose ook

Nadere informatie

Docentenhandleiding. Niveau: expert. Lees de taal van de tumor Organisatieniveaus

Docentenhandleiding. Niveau: expert. Lees de taal van de tumor Organisatieniveaus Docentenhandleiding Niveau: expert Lees de taal van de tumor Organisatieniveaus Ontwikkeld door het Cancer Genomics Centre in samenwerking met het Freudenthal Instituut voor Didactiek van Wiskunde en Natuurwetenschappen

Nadere informatie

Tumor van het centraal zenuwstelsel (CZS)

Tumor van het centraal zenuwstelsel (CZS) Sophia Kinderziekenhuis Bij uw kind is de diagnose Centraal Zenuw Stelsel (CZS) tumor gesteld. Dit is de verzamelnaam voor een tumor in de hersenen of het ruggenmerg. U zult willen weten wat dit betekent

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Neurofibromatose type II

Kinderneurologie.eu.  Neurofibromatose type II Neurofibromatose type II Wat is neurofibromatose type II? Neurofibromatose type II is een erfelijke aandoening waarbij er een aanleg is voor het ontstaan van tumoren in de hersenen en in het ruggenmerg.

Nadere informatie

Behandeling van dikke

Behandeling van dikke Behandeling van dikke Item 1 Item 2 Item 3 darmkanker Annelies Holvoet Donderdag 24/05/2018 > DD/MM/JJJJ Titel van d Dikke darmkanker Ontstaan Behandeling Preventie Dikkedarmkanker in Vlaanderen Jaarlijks

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING De overleving van kinderkanker is de laatste decennia sterk gestegen. Hierdoor is er een groeiende groep overlevenden van kinderkanker die nog een lang leven voor zich heeft. De sterk verbeterde overleving

Nadere informatie

glioomzorg in Nederland

glioomzorg in Nederland glioomzorg in Nederland Dutch Brain Tumour Registry 2014-2017 LANDELIJKE WERKGROEP NEURO-ONCOLOGIE inhoudsopgave voorwoord voorwoord 3 methoden 4 cijfers 5 - epidemiologie 6 - diagnostiek 10 - neurochirurgie

Nadere informatie

Wachtdienstregeling Bel 148 GEZONDHEIDS TIP : EET BEWUSTER. Verbouwing APOTHEEK SOMA

Wachtdienstregeling Bel 148 GEZONDHEIDS TIP : EET BEWUSTER. Verbouwing APOTHEEK SOMA GEZONDHEIDS TIP : EET BEWUSTER Gedachtenloos eten voor tv of computer kan leiden tot dwangmatig te veel voedselinname. Hoe eet je bewuster? Voordat je begint met eten, adem je enkele keren diep in en uit.

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Glioblastoom multiforme.

Kinderneurologie.eu. Glioblastoom multiforme. Glioblastoom multiforme Wat is glioblastoom multiforme? Glioblastoom multiforme is een zeer kwaadaardige hersentumor. Hoe wordt glioblastoom multiforme ook wel genoemd? De term glio geeft aan dat deze

Nadere informatie

Centraal zenuwstelsel betrokkenheid in cutaan T-cel lymfoom. MDO-praatje

Centraal zenuwstelsel betrokkenheid in cutaan T-cel lymfoom. MDO-praatje Centraal zenuwstelsel betrokkenheid in cutaan T-cel lymfoom MDO-praatje Casus Patient CutaanT-cel lymfoom, type mycosis fungoides met aanwijzingen voor lymfeklierbetrokkenheid (niet PA-bewezen). Buikproblemen

Nadere informatie

Protonenbestraling: altijd beter? Ruud Wiggenraad Radiotherapeut Haaglanden MC, Leidschendam, Holland PTC (Particle Therapy Center), Delft

Protonenbestraling: altijd beter? Ruud Wiggenraad Radiotherapeut Haaglanden MC, Leidschendam, Holland PTC (Particle Therapy Center), Delft Protonenbestraling: altijd beter? Ruud Wiggenraad Radiotherapeut Haaglanden MC, Leidschendam, Holland PTC (Particle Therapy Center), Delft Inleiding: wat is protonenbestraling? Voordeel van protonenbestraling

Nadere informatie

Hoe vaak komt een craniofaryngeoom voor? Een craniofaryngeoom komt bij een op de 300.000 kinderen voor.

Hoe vaak komt een craniofaryngeoom voor? Een craniofaryngeoom komt bij een op de 300.000 kinderen voor. Craniofaryngeoom Wat is een craniofaryngeoom? Een craniofaryngeoom is een relatief goedaardige hersentumor die ontstaat op een bepaald gebied in de hersenen uit speciaal weefsel wat het zakje van Ratke

Nadere informatie

EWINGSARCOOM KANKERCENTRUM

EWINGSARCOOM KANKERCENTRUM EWINGSARCOOM KANKERCENTRUM WAT VINDT U IN DEZE BROCHURE 01 Inleiding 3 02 Wat is een Ewingsarcoom? 3 03 Wat zijn de mogelijke klachten bij een Ewingsarcoom? 4 04 Komt een Ewingsarcoom vaak voor? 5 05 Wat

Nadere informatie

Desmoïd-type fibromatose

Desmoïd-type fibromatose Desmoïd-type fibromatose 25-05-2019 Patiëntendag Platform Sarcomen Milea J.M. Timbergen, arts onderzoeker Kees Verhoef (chirurg) Dirk Grünhagen (chirurg) Stefan Sleijfer (oncoloog) Erik Wiemer (bioloog)

Nadere informatie

Cognitieve veranderingen bij patiënten met hersenmetastasen en primaire hersentumoren V&VN Oncologiedagen november

Cognitieve veranderingen bij patiënten met hersenmetastasen en primaire hersentumoren V&VN Oncologiedagen november Cognitieve veranderingen bij patiënten met hersenmetastasen en primaire hersentumoren V&VN Oncologiedagen 2014 19 november Dr. Filip de Vos Ginette Hesselmann MSc internist-oncoloog consulent palliatieteam

Nadere informatie

Inhoud. KWF Geverslijn: 0900 202 00 41 ( 0,01/pm) Giro 26000. KWF Kanker Infolijn 0800 022 66 22 (gratis) www.kwfkankerbestrijding.

Inhoud. KWF Geverslijn: 0900 202 00 41 ( 0,01/pm) Giro 26000. KWF Kanker Infolijn 0800 022 66 22 (gratis) www.kwfkankerbestrijding. Hersentumoren Inhoud Voor wie is deze brochure? 3 Wat is kanker? 4 De hersenen 6 Hersentumoren 10 Klachten 12 Onderzoek 16 Verder onderzoek 19 Behandeling 22 Behandeling van bijkomende klachten 27 Verloop

Nadere informatie

Hoe vaak komt een ependymoblastoom voor? Een ependymoblastoom is een zeldzame hersentumor bij kinderen.

Hoe vaak komt een ependymoblastoom voor? Een ependymoblastoom is een zeldzame hersentumor bij kinderen. Ependymoblastoom Wat is een ependymoblastoom? Een ependymoblastoom is een kwaadaardige tumor die ontstaat uit voorloperzenuwcellen die normaal bij een nog ongeboren baby aanwezig zijn. Deze cellen zouden

Nadere informatie

Sessie 2: Wat moet geregistreerd worden?

Sessie 2: Wat moet geregistreerd worden? Sessie 2: Wat moet geregistreerd worden? E-cancerregistration 23/10/2018 Inhoud 1. Inclusiecriteria 2. MOC vs. niet-moc 3. Samenwerking tussen ziekenhuizen 1 1. Inclusiecriteria Te registreren door zorgprogramma

Nadere informatie

Erfelijke spastische paraparese

Erfelijke spastische paraparese Erfelijke spastische paraparese He althy Ageing: moving to the next generation WAT IS EEN ERFELIJKE SPASTISCHE PARAPARESE? Erfelijke spastische paraparese is feitelijk een groep aandoeningen. Deze aandoeningen

Nadere informatie

7.2. Boekverslag door I woorden 28 december keer beoordeeld. Nederlands. Inleiding

7.2. Boekverslag door I woorden 28 december keer beoordeeld. Nederlands. Inleiding Boekverslag door I. 1330 woorden 28 december 2004 7.2 104 keer beoordeeld Vak Nederlands Inleiding Wij houden onze spreekbeurt over kanker omdat we zelf mensen konden die kanker hebben gehad of hebben.

Nadere informatie

Een hersentumor. En nu?

Een hersentumor. En nu? Een hersentumor. En nu? Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Aanvullend onderzoek en waarschijnlijke diagnose... 2 3 Wachttijd tot opname UMCG... 3 4 Klachten, die meteen behandeld (moeten) worden... 3 5 Tot

Nadere informatie

Non-Hodgkin lymfoom. Jessa Ziekenhuis vzw. Dienst kwaliteit. versie maart 2016 (Object-ID )

Non-Hodgkin lymfoom. Jessa Ziekenhuis vzw.  Dienst kwaliteit. versie maart 2016 (Object-ID ) Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Non-Hodgkin lymfoom Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke

Nadere informatie

EWINGSARCOOM Wat betekent het?

EWINGSARCOOM Wat betekent het? EWINGSARCOOM Wat betekent het? Oncologie/0138 Deze informatiebrochure is bestemd voor personen met een Ewingsarcoom en alle anderen die hier heel dichtbij betrokken zijn: familie, vrienden, We geven u

Nadere informatie

Uitzaaiingen in de wervelkolom

Uitzaaiingen in de wervelkolom Oncologie Uitzaaiingen in de wervelkolom Inleiding Kwaadaardige gezwellen (tumoren) kunnen soms uitzaaien naar andere delen van het lichaam. We spreken dan van uitzaaiingen of metastasen. Uitzaaiingen

Nadere informatie

Hersentumorcentrum Amsterdam

Hersentumorcentrum Amsterdam Cancer Center Amsterdam Locatie VUmc Hersentumorcentrum Amsterdam De polikliniek 2 Amsterdam UMC Cancer Center Amsterdam Inleiding Neuro-oncologie is het specialisme dat zich concentreert op ziekten van

Nadere informatie

Casusbespreking Sinustrombose of Trombosehoofd

Casusbespreking Sinustrombose of Trombosehoofd Casusbespreking Sinustrombose of Trombosehoofd Lotte Sondag, AIOIS neurologie Ewoud van Dijk, neuroloog Inhoud Casusbeschrijving Cerebraal veneuze sinustrombose Anatomie Pathofysiologie Epidemiologie en

Nadere informatie

7.7.1. Neurologische oncologie

7.7.1. Neurologische oncologie 771 Neurologische oncologie Low-grade infiltratief supratentorieel astrocytoom/oligodendroglioma (uitgezonderd fibrocystisch astrocytoom) Intracranieel ependynoma Anaplastisch astrocytoom/anaplastisch

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Leptomeningeale melanocytose.

Kinderneurologie.eu. Leptomeningeale melanocytose. Leptomeningeale melanocytose Wat is een leptomeningeale melanocytose? Een leptomeningeale melanocytose is een aandoening waarbij pigmentcellen die normaal in de huid voorkomen ook aanwezig zijn in de vliezen

Nadere informatie

INFO VOOR PATIËNTEN NEUROFIBROMATOSIS TYPE 1

INFO VOOR PATIËNTEN NEUROFIBROMATOSIS TYPE 1 INFO VOOR PATIËNTEN NEUROFIBROMATOSIS TYPE 1 INHOUD 01 Wat is Neurofibromatosis type 1 (NF1)? 4 02 Hoe vaak komt NF1 voor? 4 03 Erfelijkheid 4 04 Erfelijkheidsonderzoek 5 05 Diagnose 5 06 Kenmerken en

Nadere informatie

Kinderen met hoofdpijn

Kinderen met hoofdpijn Kinderen met hoofdpijn 01-12-2016 M. Flohil, kinderneuroloog Inleiding Hoofdpijn bij kinderen is gek Prevalentie 53% Classificatie conform ICHD-3 (2013) Primair versus secundair Angst voor hersentumor

Nadere informatie

Patiënten Informatie Dossier. Hersentumor

Patiënten Informatie Dossier. Hersentumor Patiënten Informatie Dossier Hersentumor Dit Patiënten Informatie Dossier (PID) is eigendom van: Naam:... Adres:... Postcode en woonplaats:... Geboortedatum:... Telefoonnummer:..............................

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Meningeoom

Patiënteninformatie. Meningeoom Patiënteninformatie Meningeoom Inhoud Inleiding... 3 Informatie over het ziektebeeld... 3 Definitie... 3 Symptomen... 5 Diagnose... 5 Behandeling... 6 Tot slot... 6 Persoonlijke notities / vragen... 7

Nadere informatie

Is chemotherapie bij hersentumoren altijd nodig?

Is chemotherapie bij hersentumoren altijd nodig? Is chemotherapie bij hersentumoren altijd nodig? Dr. Annemiek Walenkamp Medische Oncologie Universitair Medisch Centrum Groningen Korte versie: JA Lange versie: ook JA Uitleg hoe chemotherapie werkt Bewijs

Nadere informatie

9. Constitutionele Mismatch Repair Deficiëntie (CMMRD)

9. Constitutionele Mismatch Repair Deficiëntie (CMMRD) 9. Constitutionele Mismatch Repair Deficiëntie (CMMRD) Expert opinion Diagnostische criteria Vaststelling van bi-allelische mutaties in één van de MMR-genen Verdenking op CMMRD: bij een score >3 punten

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Plexustumor.

Kinderneurologie.eu. Plexustumor. Plexustumor Wat is plexustumor? Plexustumor is een hersentumor die ontstaat uit cellen die in de wand van de hersenholtes liggen. Hoe wordt plexustumor ook wel genoemd? Plexus choroideus is een groepjes

Nadere informatie

Hersentumoren als uitdaging. Jan J.Heimans

Hersentumoren als uitdaging. Jan J.Heimans Hersentumoren als uitdaging Jan J.Heimans 1969 Glioblastoma multiforme Preoperatieve technieken fmri MEG DTI Neuronavigatie structurele MRI MEG motor fmri motorfmri taal DTI CST DTI SLF Electrostimulation

Nadere informatie

Geneeskundige methodiek longcarcinoom met hersenmetastasen

Geneeskundige methodiek longcarcinoom met hersenmetastasen Geneeskundige methodiek longcarcinoom met hersenmetastasen Inleiding Longcarcinoom is een ander woord voor longkanker. Carcinoom is een kanker die zich ontwikkeld vanuit epitheelcellen, cellen die dienen

Nadere informatie

A.L.S. EN HERSENTUMOR HENRIETTE BIENFAIT, NEUROLOOG KG ASTRID KODDE, KADERHUISARTS PALLIATIEVE ZORG

A.L.S. EN HERSENTUMOR HENRIETTE BIENFAIT, NEUROLOOG KG ASTRID KODDE, KADERHUISARTS PALLIATIEVE ZORG 26/09/2014 3 A.L.S. EN HERSENTUMOR HENRIETTE BIENFAIT, NEUROLOOG KG ASTRID KODDE, KADERHUISARTS PALLIATIEVE ZORG ERVARINGEN MET ZORG AAN A.L.S. PATIËNTEN? CASUS De partner van dhr. S., 58 jr, belt de HAP.

Nadere informatie

UMC St Radboud Patiënteninformatie. Hersentumor. Keten Neuro-oncologie

UMC St Radboud Patiënteninformatie. Hersentumor. Keten Neuro-oncologie UMC St Radboud Patiënteninformatie Hersentumor Keten Neuro-oncologie 09-2010-6831 Persoonlijke gegevens Deze Patiënten Informatie Map is eigendom van: Naam: Adres: Postcode: Plaats: Telefoon: Bij verlies

Nadere informatie