CHIRURGISCHE BEHANDELING VAN ERNSTIG OVERGEWICHT FRANCISCUS GASTHUIS

Transcriptie

1 CHIRURGISCHE BEHANDELING VAN ERNSTIG OVERGEWICHT FRANCISCUS GASTHUIS

2 Inleiding Deze folder is bedoeld als aanvullende informatie voor patiënten met ernstig overgewicht (morbide obesitas), die daarvoor worden behandeld in Franciscus Gasthuis. In deze folder leest u meer over: wat is morbide obesitas?; de oorzaken en risico s van morbide obesitas; het behandelprogramma/protocol voor morbide obesitas in Franciscus Gasthuis; de inhoud van de preoperatieve, operatieve en postoperatieve fase; de resultaten van de behandeling. Omdat Franciscus Gasthuis de behandeling van morbide obesitas serieus neemt, is het traject van onderzoek, behandeling en nabehandeling grondig. Dit vergroot de kans op slagen. Bovendien geeft het u in alle fasen van de behandeling de gewenste medische en geestelijke ondersteuning. Wat is morbide obesitas? Men spreekt van morbide obesitas als de Body Mass Index (BMI) groter of gelijk is aan 40 of bij een BMI groter dan 35 met bijkomende medische problemen als gevolg van het overgewicht. Bij 40% van de Nederlanders is sprake van overgewicht. Bij 10% daarvan is sprake van morbide obesitas. De BMI wordt bepaald door uw gewicht in kilo s te delen door uw lengte in meters in het kwadraat. BMI = gewicht lengte² Voorbeeld: Iemand weegt 85 kilo bij een lengte van 1.75 meter. De BMI is dan 85: (1.75 x 1.75) = 27.8 BMI van 18,5 tot 25 = goed gewicht BMI van 25 tot 30 = overgewicht BMI van 30 tot 40 = obesitas BMI van 40 en hoger = morbide obesitas

3 Oorzaken van obesitas Net als in alle westerse landen neemt in Nederland het overgewicht toe. De belangrijkste oorzaken van obesitas zijn verkeerd of teveel eten en onvoldoende lichaamsbeweging. Daarnaast speelt een familiaire aanleg een rol. Slechts in enkele gevallen wordt het overgewicht veroorzaakt door een bepaalde aandoening, zoals een versterkte bijnierfunctie. Risico s van morbide obesitas De belangrijkste risico s van overgewicht zijn: hart- en vaatziekten; diabetes mellitus (suikerziekte); galsteenlijden; artrose (slijtage van gewrichten); problemen met het ademen; een verhoogde kans op kwaadaardige aandoeningen; lipidenstoornissen (afwijkingen van de vetspiegels in het bloed); Slaap apneu syndroom. Mensen met morbide obesitas hebben een grotere kans deze complicaties te krijgen en hieraan vroegtijdig te overlijden. Daarnaast geeft ernstig overgewicht vaak ook psychosociale problemen in de privé- en werksfeer. Behandelprotocol voor morbide obesitas Er zijn vele manieren om af te vallen. Denk maar aan geneesmiddelen, diëten en afslankclubs. Vaak is het gewichtsverlies hiermee onvoldoende en niet blijvend. Na verloop van tijd komen de meeste mensen weer op hun oude gewicht terug. De enige afdoende behandeling voor mensen met ernstig overgewicht, met een blijvend effect, is een operatieve ingreep aan de maag, bijvoorbeeld de sleeveresectie, de gastric bypass of de mini gastric bypass. In Franciscus Gasthuis houdt men zich vanaf 1976 intensief bezig met deze operaties. Op grond van deze ervaringen is er een onderzoeks- en behandelingsprotocol opgesteld door de diverse deelnemende specialisten: chirurgen;

4 internisten; longartsen; anesthesisten; physician assistant psychologen; diëtisten; fysiotherapeuten; obesitasverpleegkundigen. Dit team, de BAM-werkgroep, heeft een programma ontwikkeld welke voor en na de operatie doorlopen moet worden. BAM staat voor Begeleiding/behandeling van Adipeuze patiënten voor en na een Maagoperatie. Adipeuze patiënten zijn patiënten met obesitas. Het preoperatieve programma neemt ongeveer 16 weken in beslag. Na de operatie blijft u in principe vijf jaar onder controle. Om in aanmerking te komen voor de behandeling, wordt in de eerste fase gekeken of u voldoet aan de volgende voorwaarden: u valt in de leeftijdscategorie 18 tot en met 65 jaar; uw BMI moet groter of gelijk zijn aan 40 of uw BMI is groter of gelijk aan 35 met obesitas gerelateerde medische klachten; het overgewicht bestaat langer dan vijf jaar; u heeft meerdere serieuze pogingen gedaan om af te vallen; u bent bereid zich uitgebreid te laten onderzoeken door de internist en de psycholoog; u bent bereid uw eet- en beweegpatroon te veranderen onder begeleiding van een diëtist en eventueel een fysiotherapeut; u verplicht zich, na de operatie, tot vijf jaar controle bij de internist; u beheerst de Nederlandse of Engelse taal goed (NT2, niveau B1 vereist). Persoonlijke communicatie met u is namelijk van essentieel belang om de behandeling zo goed en veilig mogelijk uit te voeren.

5 Uitzonderingen Bij een gewicht groter dan 200 kilo of een BMI hoger dan 60, gelden andere regels dit om de risico s tijdens de operatie te beperken. U krijgt daarbij hulp van een diëtist. Preoperatieve fase Eerste contact U meldt zich aan bij één van onze obesitasverpleegkundigen of -assistenten. Dit kan tijdens het telefonisch spreekuur dat elke werkdag tussen 8.30 en uur plaatsvindt, via telefoonnummer De obesitasverpleegkundigen of -assistenten maakt dan een afspraak met u indien u voldoet aan de toelatingseisen en geeft u informatie over het behandeltraject. De obesitasverpleegkundige is tijdens het hele behandelprogramma, maar ook daarna uw aanspreekpunt voor afspraken bij diverse behandelaars en voor eventuele vragen. Eerste afspraak (intakedag) Tijdens de eerste afspraak staan meerdere afspraken gepland. Obesitasverpleegkundige Zij bekijkt of u in aanmerking komt voor het behandelprogramma en bespreekt met u de onderstaande onderwerpen: Berekening van uw Body Mass Index (BMI); uitleg over de onderzoeken voor de operatie; uitleg over Bariatrische Chirurgie en de risico s; uitleg over het traject; uitleg over wetenschappelijk onderzoek; u krijgt meerdere vragenlijsten die u moet invullen. Diëtist Vervolgens heeft u uw eerste gesprek met de diëtist. Zij geeft achtergrondinformatie over voeding en eetgewoonten. Een verandering van uw levensstijl is namelijk essentieel voor een goed resultaat.

6 Psycholoog U maakt kennis met een van de psychologen van de afdeling Medische Psychologie. De psycholoog stelt u een aantal vragen en neemt voorafgaand aan dit gesprek uw verwijzing van de huisarts en de 2 door u ingevulde vragenlijsten door. De 2 vragenlijsten, de verklaring over uw behandelvoorgeschiedenis en uw toestemmingsverklaring EPD (Elektronisch Patiënten Dossier) moeten uiterlijk 1 week voor uw afspraakdatum bij de psycholoog weer bij ons binnen zijn. Indien deze gegevens niet op tijd binnen zijn, zijn wij helaas genoodzaakt uw afspraak te verzetten. Bloedafname Tevens wordt op die dag bloed bij u afgenomen. Uiteraard kunt u vragen stellen. U krijgt uw vervolgafspraken (analysedag) bij de internist, medisch psycholoog en tweede gesprek diëtist thuisgestuurd. Tweede afspraak (analysedag) De obesitasverpleegkundige/assistente maakt voor u een afspraak voor onderstaande onderzoeken, die allemaal voor uw operatie plaatsvinden. Internist De internist bekijkt mede op grond van de uitslag van uw bloedonderzoek of er medische oorzaken (bijvoorbeeld een te traag werkende schildklier) zijn, die uw overgewicht veroorzaken. De internist verwijst u eventueel door naar de longarts. Psycholoog Op basis van de gegevens die op de eerste afspraak zijn verzameld, kan worden besloten tot een uitgebreider intakegesprek. Hierna krijgt u een advies op maat en volgt eventueel een aanvullende behandeling. Diëtist Vervolgens heeft u uw tweede gesprek met de diëtist. Hier wordt met u gekeken hoe uw aanpassingen van het dieet zijn

7 verlopen en krijgt u aanvullende adviezen voor de rest van het traject (bij voorbeeld over het crash dieet en dieetuitbreiding na de operatie). Besluit tot opereren De preoperatieve fase geeft u de gelegenheid om uw leefstijl te veranderen. Gezamenlijk bepalen de disciplines of u voor de ingreep in aanmerking komt. Blijkt u een geschikte kandidaat, dan wordt u doorverwezen naar de chirurg. Om deze operatie te ondergaan moet u gemotiveerd zijn en blijven. U moet zelf uw eet- en beweeggedrag blijvend veranderen om gewichtsverlies te verkrijgen en te behouden. De operatie is hierbij een belangrijk hulpmiddel. Derde afspraak (planningsdag) Tijdens de derde afspraak op de planningsdag heeft u drie verschillende afspraken. Chirurg Op de polikliniek Chirurgie neemt de chirurg met u het type operatie door: de sleeve resectie, mini gastric bypass of gastric bypass. De chirurg bespreekt met u de risico s en resultaten van deze ingrepen. De operatie wordt in principe via een kijkoperatie (laparoscopisch) uitgevoerd. Hierdoor is het herstel sneller en minder pijnlijk, de kans op complicaties kleiner en het cosmetisch resultaat fraaier. Er zijn echter verschillende redenen waarom tijdens de operatie kan worden overgegaan op de traditionele (open) manier van opereren, zoals verklevingen door eerdere operaties of technische problemen. Medicijnen Daarnaast krijgt u een recept voor een maagzuurremmer (Esomeprazol) voor de komende zes maanden. De dosering is: éénmaal daags één tablet van 40 milligram. Daarna kan deze medicatie meestal worden gestopt. Uw medicijnen haalt u op bij de Poli-Apotheek van Franciscus Gasthuis.

8 Anesthesist Naast uw gesprek met de chirurg heeft u een gesprek met de anesthesist over de narcose en wordt de operatie gepland. De operatie gebeurt onder algehele narcose. Intakeverpleegkundige Zij bespreekt en regelt uw opname. Gewicht verliezen Een maagverkleiningsoperatie is niet zonder risico s. Een grote lever en/of veel buikvet vergroten de kans op complicaties. Om complicaties zoveel mogelijk te voorkomen, bent u verplicht om tijdens het traject zoveel mogelijk gewicht te verliezen en de laatste veertien dagen voor de operatie een streng koolhydraatbeperkt dieet te volgen. Dit kan bijvoorbeeld met maaltijdvervangers, zoals Modifast en Weight Care, of door het gebruiken van alleen groente en rauwkost waaraan een eiwitcomponent is toegevoegd, zoals vlees, vis, kip, ei of kaas. Met het volgen van dit dieet wordt uw lever kleiner en heeft u minder buikvet. Er is zo meer ruimte in de buikholte en de operatierisico s nemen af. Weegspreekuur Kort voor de operatie wordt uw gewicht op de polikliniek gemeten. Tevens ontvangt u de laatste informatie. U ontvangt hiervoor een schriftelijke uitnodiging. Belangrijk Heeft u diabetes en slikt u medicijnen of spuit u insuline? Dan heeft u een grote kans op lage bloedsuikers (hypo s) door de maaltijdvervangers of het koolhydraatbeperkt dieet. Neem daarom voordat u start contact op met uw diabetesverpleegkundige of arts voor het aanpassen van de hoeveelheid medicijnen. Dit betekent dat wanneer u zwaarder bent geworden vanaf de intakedag op de polikliniek en de meting voor de operatie, besloten kan worden de operatie uit te stellen.

9 Type operatie Sleeve resectie Bij deze methode wordt een groot gedeelte van de maag chirurgisch verwijderd. Het deel dat wordt verwijderd, heet de grote curvatuur van de maag. Dat is het grote ronde gedeelte aan de linkerkant van de maag. De maag gaat qua afmeting en vorm van een rugbybal naar een banaan. Het gedeelte van de maag waar het voedsel naar de darm gaat, de pylorus (maagportier) blijft intact. Het volume van de maag wordt behoorlijk verkleind. Na deze operatie verliest u gemiddeld 60-70% van uw overgewicht. Voordeel van deze operatie is dat de operatie minder ingrijpend is dan de gastric bypass. Doordat de normale route van het spijsverteringskanaal behouden blijft, heeft u ook minder diarreeklachten, vitaminestoornissen en is een gastroscopie (maagonderzoek) nog wel mogelijk. Mini gastric bypass Bij de mini gastric bypass, ook wel Omegaloop bypass genoemd, wordt met behulp van nietjes een nieuwe kleine maag gemaakt, net zoals bij de gastric bypass, maar met een andere vorm en slechts 1 aanhechting aan de dunne darm. Ook hierbij komt uw eten direct in uw darm en krijgt u snel een vol gevoel. Daarnaast wordt het voedsel omgeleid (bypass), waardoor voedingsstoffen minder goed zouden kunnen worden opgenomen in uw darmen. Het gevolg hiervan is dat u afvalt, maar ook dat tekorten zouden kunnen optreden van bepaalde essentiële voedingsstoffen zoals eiwitten, vitaminen, mineralen of ijzer. Een aangepast voedingspatroon na de operatie is dus noodzakelijk. Voordelen ten opzichte van de gastric bypass zijn dat de ingreep iets korter duurt en dat het zo nodig makkelijker te reviseren is. Het nadeel is dat er een kleine kans is op terugvloed van gal naar de maag, maar dit is goed behandelbaar met medicijnen of een betrekkelijk eenvoudige operatie.

10 De mini bypass is een relatief nieuwe operatietechniek, die slechts in bepaalde gevallen als primaire ingreep kan worden toegepast. De chirurg bespreekt dit met u, als u hiervoor in aanmerking komt. De verwachting is dat uw overgewicht met circa 65 tot 70% vermindert. Gastric bypass Bij deze methode wordt een omleiding gemaakt (bypass), uw maag wordt dus niet verwijderd. De maag wordt in tweeën gedeeld, waardoor een reservoir ontstaat met een inhoud van ongeveer 20 milliliter. Deze wordt aan de dunne darm vastgehecht. Verderop wordt de rest van de maag in verbinding gebracht met deze dunne darm. Hierdoor wordt voedsel pas in een later stadium in contact gebracht met spijsverteringssappen, waardoor een deel van de voeding niet wordt opgenomen door de darmen. De gastric bypass wordt gebruikt bij patiënten die ook last hebben van veel refluxklachten van de maag en bij zoetekauwers (snoepers). Na deze operatie verliest u gemiddeld 60-70% van uw overgewicht. Na deze operatie heeft u meer kans op diarree en vitaminestoornissen. Daarom is het erg belangrijk dat u levenslang onder controle blijft. Ook behandelen wij patiënten die in het verleden een maagverkleining of een maagbandje (lap band) hebben gehad en nu met klachten komen of onvoldoende gewichtsverlies hebben bereikt. Bij deze patiënten verrichten wij een gastric bypass. Daar een lap band slechts een gewichtsverlies van veertig tot vijftig procent van het overgewicht geeft en bij twintig procent van de lap band patiënten technische problemen ontstaan, is de lap band naar onze mening een slechte procedure. Daarom plaatsen wij in Franciscus Gasthuis geen bandjes, maar verwijderen we ze wel.

11 Opnameduur U gaat in principe één dag na de operatie naar huis. Als de operatie niet via een kijkoperatie mogelijk is, kan het ziekenhuisverblijf langer zijn. Mogelijke complicaties De kans op complicaties na een maagoperatie is slechts een paar procent. De belangrijkste/gevaarlijkste complicaties zijn: Lekkage van de aansluiting of wel naadlekkage, dat voorkomt bij 1-2% van de patiënten. Trombosebeen en daardoor een longembolie, komt bij minder dan 1% van de patiënten voor. Mede hierdoor is kans op overlijden ten gevolge van de ingreep kleiner dan 0-0,5%. Studies hebben echter aangetoond dat de kans op overlijden veel groter is indien niet geopereerd wordt. Wel proberen we er natuurlijk alles aan te doen om complicaties bij u te voorkomen. U kunt hier aan bijdragen door na de operatie en na ontslag snel weer in beweging te komen en te blijven, waardoor de kans op trombose wordt verminderd. Hieraan wordt uiteraard veel aandacht besteed tijdens en na de operatie. Opdrachten van het behandelteam ten aanzien van voedselinname, inname van de antitrombose medicatie, inname van multivitaminen en mobilisatie na de behandeling zijn belangrijk en dienen dan ook te worden opgevolgd. Andere mogelijke complicaties zijn: longontsteking; nabloeding; wondinfectie. Bij een kijkoperatie zijn deze risico s minder dan bij traditionele operaties door het snellere herstel, de nauwkeuriger techniek en de kleinere wonden.

12 Postoperatieve fase De begeleiding en behandeling na de operatie is voor een succesvol resultaat even belangrijk als de voorgaande fasen. Alleen bij mensen die zich goed aan de voedings- en beweegadviezen houden, keert het overgewicht niet meer terug. Naast regelmatige medische controle, is er een nazorgprogramma dat bestaat uit twee groepsbijeenkomsten, waarin telkens een thema wordt behandeld. Deze worden begeleid door een psycholoog en een diëtist. De sessies zijn er op gericht een gezond eetpatroon te handhaven en terugval te voorkomen. U kunt zich voor deze bijeenkomsten vrijblijvend aanmelden via of via obesitas@franciscus.nl. Huidoverschot Als gevolg van het grote gewichtsverlies ontstaat nogal eens overtollige huid. Dit is afhankelijk van uw leeftijd en hoeveelheid overgewicht: de huid krimpt niet genoeg mee. Dit geldt in het bijzonder voor de buik en in mindere mate voor bovenarmen, bovenbenen en billen. Met behulp van plastische chirurgie kan deze overtollige huid worden gecorrigeerd. Deze correctie kan het beste een tot twee jaar na de maagverkleining plaatsvinden, omdat het gewichtsverlies dan maximaal is. Nadeel is wel dat de verzekeraar deze correctie meestal niet vergoedt. Indien u een correctie overweegt is het raadzaam om een afspraak te maken bij de plastisch chirurg. De plastisch chirurg heeft veel ervaring met deze correcties. Hij kan u voorlichten over de mogelijkheden en de resultaten. Tevens kan hij u van dienst zijn bij de aanvraag voor vergoeding bij de verzekeraar. U bent altijd vrij om alsnog af te zien van een correctie. Resultaten van behandeling Uit lange termijn onderzoek blijkt dat de behandelde patiënten in Franciscus Gasthuis na zestien tot twintig jaar nog de helft van het overgewicht kwijt waren. De belangrijkste problemen die patiënten ondervonden bestonden uit: braken; dumping; huidoverschot;

13 haaruitval; vitaminetekorten; het niet kunnen verdragen van bepaalde voedingsmiddelen, zoals vlees en vers brood. Desondanks was de overgrote meerderheid van de patiënten zeer tevreden over de operatie en het gewicht. Daarnaast waren de gezondheidsrisico s, zoals hoge bloeddruk, diabetes mellitus en een verhoogd cholesterol ten gevolge van het overgewicht, verdwenen dan wel afgenomen. Uw inzet De behandeling van ernstig overgewicht vraagt veel inzet van u. Zonder uw inzet krijgt u niet het gewenste resultaat en heeft de behandeling geen effect. Daarom hanteren wij de regel: als u tweemaal een afspraak mist, wordt de behandeling stopgezet. Dit geldt natuurlijk niet als u een afspraak vooraf afbelt en verzet. Kosten & vergoeding De maagverkleiningsoperaties in Franciscus Gasthuis worden, als u voldoet aan de criteria vergoed door de zorgverzekeraars. Voor de meeste zorg uit de basisverzekering betaalt u een eigen risico per kalenderjaar. Het eigen risico wordt door de zorgverzekeraar verrekend met de medische kosten die u maakt en is verplicht voor iedereen van 18 jaar en ouder. Hoe hoog uw eigen risico is, hangt af van uw verzekering. Voor 2018 is het minimale bedrag voor iedereen vanaf 18 jaar 385 euro per jaar. Mogelijk heeft u een verzekering afgesloten met een hoger eigen risico (zodat u een lagere premie betaalt). In dat geval betaalt u in 2018 als eigen risico zelf maximaal een bedrag tussen 385 en 885 euro. Het door u afgesloten bedrag aan eigen risico staat op uw verzekeringspolis. Voor sommige zorg uit het basispakket geldt een eigen bijdrage. De eigen bijdrage staat los van het eigen risico.

14 Folders Tijdens het behandeltraject rondom uw maagverkleining krijgt u deze folders: 1. Chirurgische behandeling van ernstig overgewicht 2. Maagverkleining: rondom de operatie 3. Voeding na een maagverkleiningsoperatie 4. Ontslag uit het ziekenhuis na een maagverkleiningsoperatie 5. Fysiotherapie na bariatrische chirurgie 6. Weegspreekuur Al deze folders krijgt u mee tijdens uw traject en vindt u zelf op de website Wetenschappelijk onderzoek Als bij u bloed wordt afgenomen voor onderzoek, dan kan het zijn dat dergelijk lichaamsmateriaal overblijft. Dit materiaal kan worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek. Hierdoor wordt inzicht verkregen in het ontstaan en de behandeling van ziekten. Onderzoek moet aan strenge voorwaarden voldoen, zoals het anoniem verwerken van uw lichaamsmateriaal. Alle belangrijke informatie over onderzoek van lichaamsmateriaal, vindt u via Heeft u er bezwaar tegen dat uw lichaamsmateriaal voor wetenschappelijk onderzoek wordt gebruikt? Dan leest u in de folder hoe u bezwaar kunt maken. Vragen Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft of een afspraak wilt maken, dan kunt u contact opnemen met één van de obesitasverpleegkundigen of -assistenten. Zij zijn tijdens het telefonisch spreekuur op werkdagen van 8.30 tot uur bereikbaar via telefoonnummer U kunt per e- mail vragen stellen, via obesitas@franciscus.nl. Meer informatie over het traject vindt u de website: Januari