DEPRESSIE, ANGST en MUCOVISCIDOSE

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "DEPRESSIE, ANGST en MUCOVISCIDOSE"

Vera Adriana Abbink
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 KLINISCHE VERHOOGDE WAARDEN KLINISCHE VERHOOGDE WAARDEN DEPRESSIE, ANGST en MUCOVISCIDOSE GIDS VOOR MUCO HULPVERLENERS CLINICI INTERNATIONALE RICHTLIJNEN VOOR DEPRESSIE EN ANGST BIJ CYSTIC FIBROSIS De Europese Cystic Fibrosis Society heeft, in samenwerking met de Amerikaanse Cystic Fibrosis Foundation, richtlijnen ontwikkeld voor het screenen en behandelen van depressie en angst. 1 Deze richtlijnen omvatten aanbevelingen voor preventie, screening, klinische beoordeling en psychologische en/of farmacologische interventies (Figuur 1). BEOORDELING EN BEHANDELING VAN DEPRESSIE EN ANGST JaarlijksScreening Symptomen Depressie/Angst Normale range PHQ-9 en GAD-7 Milde range 9) Ondersteunende Interventies volgende consult Depressie/Angst Verhoogde rangeg tot Ernstig (10+) Achteruitgang Voorkeuren van patiënt Veiligheid Evidence-Based Psychologische en/of Interventies FIGUUR 1. Strategie voor Screening en Behandeling van Depressie en Angst WAAROM IS SCREENING EN BEHANDELING VAN DEPRESSIE EN ANGST BIJ MUCOVISCIDOSE BELANGRIJK? Een studie in negen landen (de TIDES studie) heeft meer dan patiënten met mucoviscidose in de leeftijd vanaf 12 jaar en meer dan ouders. De resultaten tonen aan dat depressie en vooral angst verhoogd is bij patiënten met muco en bij ouders van kinderen met muco. Verhogingen waren twee tot drie keer de gerapporteerde waarden vergeleken met de bevolking. PREVALENTIE VAN DEPRESSIE PREVALENTIE VAN ANGST 2 3 KEER PREVALENTIE BIJ DE BEVOLKING 2 3 KEER PREVALENTIE BIJ DE BEVOLKING 50% 40% 50% 40% 48% 30% 30% 20% 20% 10% 10% ADOLESCENTEN VOLWASSENEN VADERS MOEDERS PATIËNTEN ZORGVERLENERS FIGUUR 2. Prevalentie van Depressie bij patiënten en ouders/verzorgers. ADOLESCENTEN VOLWASSENEN VADERS MOEDERS PATIËNTEN ZORGVERLENERS FIGUUR 3. Prevalentie van Angst bij patiënten en ouders/verzorgers.

2 SCREENING EN BEHANDELING PAGINA 2 VAN 4 IMPLEMENTEREN VAN EEN ZORGTRAJECT: Zorg- en doorverwijzingspaden worden vastgelegd vóór de aanvang van screening. Deze paden richten zich op de volgende onderdelen: 1. Identificeer hulpverleners in het team met expertise van mentale gezondheidszorg. 2. Ontwikkel en/of gebruik educatiemateriaal. 3. Ontwikkel en beheer een lijst met verwijzingen binnen het ziekenhuis en daarbuiten. 4. Ontwikkel een protocol om suïcidale gedachten bij patiënten of zorgverleners op te volgen. Dit plan is gericht op degenen die positief screenen op het risico tot zelfdoding (vraag 9 op de PHQ-9). De aangewezen expert in mentale gezondheid van het team is verantwoordelijk voor de inschatting van de ernst van de screening. AANBEVELINGEN BIJ SCREENING: Mucoviscidoseteams stellen een expert in het team aan die verantwoordelijk is voor de screening, de coördinatie van de zorg en de effecten van de behandeling. Alle patiënten met mucoviscidose die 12 jaar zijn of ouder worden jaarlijks gescreend voor depressie en angst met de volgende vragenlijsten: de Patiënt Health Questionnaire- 9 (PHQ-9) voor depressie en de Generalized Anxiety disorder (GAD-7) voor angst. Aan minstens één primaire ouder/voogd van een kind met mucoviscidose (leeftijd 0-17 jaar) wordt jaarlijks screening aangeboden, door gebruik te maken van de PHQ-9, PHQ-8 of PHQ-2, en GAD-7 or GAD-2. WAAROM DE PHQ EN GAD? De PHQ-9 voor screening van depressie en de GAD-7 voor screening van angst zijn korte, gratis vragenlijsten die betrouwbaar en valide zijn bevonden. Ze bevatten betrouwbare cut off waarden om psychologische symptomen op te sporen. Ze zijn beschikbaar in verschillende Europese talen. Download handleidingen en screeningslijsten via ECFS Mental Health AANBEVELINGEN BIJ BEHANDELING: Identificeer een lid van het CF-team die verantwoordelijk is voor de screening, de coördinatie en de evaluatie van de behandeling. De behandeling moet gebaseerd zijn op een klinische diagnose door geschoolde en gediplomeerde zorgverleners. Een stapsgewijs zorgmodel van klinische interventies (Figuur 4) moet worden ontwikkeld en geïmplementeerd in nauwe samenwerking met de patiënten, zorgverstrekkers, het multidisciplinaire team en andere behandelaars en consulenten. Modellen van zorgverlening en beschikbaarheid van hulpbronnen verschillen per land, maar het teamlid dat de mentale gezondheidsproblemen beoordeelt en opvolgt, moet gekwalificeerd en getraind zijn, zoals bijv. psycholoog, psychiater of arts met aanvullende opleiding binnen de geestelijke gezondheidszorg. Een patiënt of ouder/voogd met een positieve screening moet klinisch onderzocht worden voordat een behandeling of verwijzing voor behandeling wordt gestart. Een positieve beoordeling omvat: identificatie, aanwezigheid, duur en ernst van symptomen, de voorgeschiedenis en aanwezigheid van risicofactoren voor depressie en/of angst.

3 STAPSGEWIJS ZORGMODEL VOOR MENSEN MET MUCOVISCIDOSE PAGINA 3 VAN 4 STAPSGEWIJS ZORGMODEL VOOR INTERVENTIES BIJ DEPRESSIE EN ANGST BIJ PATIENTEN MET MUCOVISCIDOSE: Met behulp van de vragenlijsten PHQ-9 en GAD-7 wordt de aanwezigheid en de ernst van depressie en angst onderzocht. Aanbevolen behandelingen zijn gebaseerd op de ernst van de symptomen (Figuur 4). Milde Depressie en/of Angst (scores 5 9) Educatie over depressie en/of angst, preventie en ondersteunende interventies, en opnieuw screenen bij volgende bezoek/consult Matige Depressie en/of Angst (scores 10 14) Aanbod van behandeling of verwijzing voor psychologische behandeling, inclusief cognitieve gedragstherapie (CGT) en interpersoonlijke therapie (IPT). Indien er geen psychologische interventies beschikbaar zijn, geweigerd worden of niet volledig doeltreffend zijn, kan een behandeling met farmacotherapie overwogen worden. Ernstige Depressie (PHQ-9: 15+) Psychologische interventie in combinatie met farmacotherapie. Ernstige Angst (GAD-7: 15+) cognitieve gedragstherapie (CGT) en interpersoonlijke therapie (IPT). Indien er geen CGT en/of IPT beschikbaar is, geweigerd wordt of niet volledig doeltreffend is, kan farmacotherapie overwogen worden. FARMACOTHERAPIE: Geschikte eerstelijns selectieve serotine heropname inhibitor (SSRI) antidepressiva, te bespreken met een liaison psychiater. Nauwkeurige opvolging van therapeutische effecten, bijwerkingen, geneesmiddeleninteracties (bv. ivacaftor, ivacaftor/lumacaftor) en medische complicaties wordt aanbevolen. Indien farmacotherapie wordt voorgeschreven moet de apotheek geraadpleegd worden over geneesmiddelen interacties.

4 STAPSGEWIJS ZORGMODEL VOOR MENSEN MET MUCOVISCIDOSE PAGINA 3 VAN 4 FLEXIBEL, STAPSGEWIJS ZORGMODEL VOOR MENSEN MET MUCOVISCIDOSE Afname PHQ-9 en GAD-7 Milde Geen symptomen (1 4) Depressie/Angst Depressie/Angst (5 9) (10 14) Ernstige Angst (GAD-7 15+) Ernstige Depressie volgend jaar Ondersteunende interventies volgende raadpleging Interventie, CGT or IPT, of verwijzing Gecomineerde Evidence-Based Psychologische Interventies en SSRI Indien er geen psychologische interventie beschikbaar is, geweigerd wordt of niet volledig doeltreffend zijn, overweeg farmacotherapie (SSRI) SSRI Richtlijnen FIGUUR 4. Flexibel stapsgewijs zorgmodel voor screening en behandleing van patienten met mucoviscidose

5 STAPSGEWIJS ZORGMODEL VOOR FAMILIE ZORGVERLENERS PAGINA 4 VAN 4 STAPSGEWIJS ZORGMODEL VOOR INTERVENTIES BIJ DEPRESSIE EN ANGST BIJ OUDERS/ZORGVERLENERS: Aanbevolen interventies voor ouders/voogden zijn ook gebaseerd op de ernst van de symptomen (Figuur 5). Centra kunnen opteren om vraag 9 over de beoordeling van zelfdoding van de PHQ-9 weg te laten indien zij niet de middelen hebben om suïcidaliteit vast te stellen EN DE ZIEKTEVERZEKERING? Ieder Europees land heeft een eigen gezondheidszorgsysteem met een verschillende verzekeringsdekking. Het is belangrijk dat de coördinator voor mentale gezondheid van elk team hierover geïnformeerd is, vooral wanneer ouders of patiënten doorverwezen worden. FLEXIBEL, STAPSGEWIJS ZORGMODEL VOOR FAMILIE ZORGVERLENERS Afname van PHQ-9 en GAD-7 Normale range (1 4) Milde range (5 9) Verhoogde range Matig Ernstig (10+) Bezorgdheid bij team over Kind Preventie of ondersteunende interventie Doorverwijzing naar expert geestelijke gezondheidszorg Observaties kind (Leeftijd 7 11) Evidence-Based Psychologische Interventie, Inclusief CBT of IPT, of Doorverwijzing naar specialist Doorverwijzing indien aangewezen FIGUUR 5. Stapsgewijs Zorg Stroom voor ouders/voogd en patiënten met Mucoviscidose Deze infobrochure werd vertaald en aangepast voor de ECFS met toestemming van de CFF Referentie: 1. Quittner AL, Abbott J, Georgiopoulos AM, Goldbeck L, Smith B, Hempstead SE, Marshall BM, Sabadosa KA, Elborn S, and the International Committee on Mental Health. International Committee on Mental Health in Cystic Fibrosis: Cystic Fibrosis Foundation and European Cystic Fibrosis Society consensus statements for screening and treating depression and anxiety. Thorax thoraxjnl Published Online First: 9 October 2015 doi: /thoraxjnl Quittner AL, Goldbeck L, Abbott J, Duff A, Lambrecht P, Solé A, Tiboshc MM, Brucefors AB, Yüksel H, Catastini P, Blackwell L, Barker D. Prevalence of depression and anxiety in patients with cystic fibrosis and parent caregivers: results of The International Depression Epidemiological Study across nine countries. Thorax. 2014;69: doi: /thoraxjnl

Vergelijkbare documenten

5-12-2012 WELKOM. Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes. De komende 45 minuten

5-12-2012 WELKOM. Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes. De komende 45 minuten WELKOM 5 december 2012 Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes Caroline Lubach: senior verpleegkundig consulent diabetes VUmc Anita Faber: research coördinator Diabetes Research Centrum, Hoogeveen