Het atoom. banner. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres P.J. Dreef 07 february 2017 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave 1 - Opbouw van een atoom 2 - Lading 3 - Atoomnummer 4 - Massagetal 5 - Ion 6 - Isotoop 7 - Stabiel - instabiel Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 1 - Opbouw van een atoom Elke stof en elk materiaal bestaat uit héle kleine 'bouwsteentjes'. De 'bouwsteentjes van een stof" worden een atoom genoemd. Een atoom heeft nog alle eigenschappen en kenmerken van de stof: - kan een stof branden, dan kan 1 atoom van die stof óók branden. - kan een stof drijven, dan kan 1 atoom van die stof óók drijven. Een atoom bestaat uit: 1. de kern (midden in het atoom) 2. de banen om de kern heen Met behulp van een applet ga je bepaalde dingen over een atoom bestuderen. Klik op de afbeelding om de applet te openen. Atoom. Sleep in de applet 1 of meerder protonen, neutronen en elektronen naar het + teken midden in het atoom. Onderzoek waar de protonen, neutronen en elektronen zich in het atoom bevinden. Waar zitten de protonen? a. Protonen zitten in de kern. a. Protonen draaien in een baan óm de kern heen. Waar zitten de neutronen? a. Neutronen zitten in de kern. a. Neutronen draaien in een baan óm de kern heen. Waar zitten de elektronen? a. Elektronen zitten in de kern. a. Elektronen draaien in een baan óm de kern heen. Sleep alle elektronen naar het atoom. Pagina 2

4 Hoeveel elektronen zitten er maximaal in de eerste baan? Hoeveel elektronen zitten er maximaal in de tweede baan? Elektronen draaien in verschillende banen om de kern heen. Hierbij bewegen ze met zeer hoge snelheid. Je moet nu weten: - wat een atoom is - waar de kern en 'banen' zitten - waar de protonen, neutronen en elektronen zitten - het maximale aantal elektronen in de eerste en tweede baan. 2 - Lading Klik op de afbeelding om de applet te openen. Atoom. of (als de applet al is geopend) klik in de applet op: Sleep een proton binnen het atoom. Kijk onder:. Onderzoek welke lading een proton heeft. Welke lading heeft een proton? Pagina 3

5 a. Een proton heeft een + lading. a. Een proton heeft een 0 lading (geen lading). a. Een proton heeft een lading. Sleep een neutron binnen het atoom. Kijk onder:. Onderzoek welke lading een neutron heeft. Welke lading heeft een neutron? a. Een neutron heeft een + lading. a. Een neutron heeft een 0 lading (geen lading). a. Een neutron heeft een lading. Sleep een elektron binnen het atoom. Kijk onder:. Onderzoek welke lading een elektron heeft. Welke lading heeft een elektron? a. Een elektron heeft een + lading. a. Een elektron heeft een 0 lading (geen lading). a. Een elektron heeft een lading. Sleep de woorden naar de juiste zin. Een neutron heeft een lading. Een elektron heeft een lading. Een proton heeft een lading. Beschikbare keuzes: negatieve, positieve, neutrale Je moet nu weten: - welke lading een proton heeft - welke lading een neutron heeft Pagina 4

6 - welke lading een elektron heeft. 3 - Atoomnummer Een stof herken je aan het aantal protonen in de kern. Het aantal protonen in de kern geeft dus aan welke stof het is. Het aantal protonen in de kern wordt het atoomnummer genoemd. Klik op de afbeelding om de applet te openen. Atoom. of (als de applet al is geopend) klik in de applet op: Sleep 2 protonen in de kern. De naam van de stof met 2 protonen in de kern is: Sleep 5 protonen in de kern. De naam van de stof met 5 protonen in de kern is: Gebruik in je BINAS tabel 34. (Binas NaSk 1 en NaSk 2) In tabel 34 zie je een schema waarin iets meer dan 100 zuivere stoffen zijn gerangschikt. Alle stoffen die jij kent maar níet in dit schema staan, zijn geen zuivere stoffen maar bestaan uit een mengsel van verschillende stoffen bij elkaar. Sleep 1 proton in de kern. De stof met maar 1 proton in de kern is. Waterstof staat in de tabel helemaal links bovenaan. Deze stof wordt afgekort met de hoofddletter: Het aantal protonen in de kern bepaalt welke stof het is. Het aantal protonen in de kern wordt het atoomnummer genoemd. Pagina 5

7 Het aantal neutronen en elektronen is daarvoor niet belangrijk. Bekijk de afbeelding hiernaast. Welke stof is hier afgebeeld? Het aantal protonen in de kern is: Met welke letter wordt deze stof afgekort? Gebruik in je Binas tabel 34. Welke stof heeft atoomnummer 24? Met welke letters wordt deze stof afgekort? Gebruik in je Binas tabel 34. Zoek het hoogste atoonnummer op. Het hoogste atoomnummer is: Hoeveel protonen heeft deze stof in zijn kern? Je moet nu weten: - wat een atoomnummer is - dat het atoomnummer gelijk is aan het aantal protonen in de kern. 4 - Massagetal Klik op de afbeelding om de applet te openen. Atoom of (als de applet al is geopend) klik in de applet op: Eerder heb je al geleerd dat er in de kern van een atoom: protonen en neutronen zitten. De protonen + neutronen bij elkaar vormen het massagetal. Het massagetal geeft aan hoe zwaar een atoom is. Pagina 6

8 Dus: aantal protonen in de kern + aantal neutronen in de kern = MASSAGETAL Het massagetal geeft aan hoeveel deeltjes er totaal in de kern van het atoom zitten. Sleep 3 protonen en 2 neutronen in de kern. Hoe groot is het massagetal dat staat aangegeven in het weegschaaltje? Bekijk de afbeelding hiernaast. Vul in: aantal protonen = aantal neutronen = + massagetal = Gebruik in je Binas tabel 32 met als titel: Enkele isotopen. Daar zie je een kolom: massagetal, aantal protonen en aantal neutronen. Zoek op: Nikkel Welk symbool gebruikt men voor nikkel? Hoeveel protonen zitten er in de kern van nikkel? Hoeveel neutronen zitten er in de kern van nikkel? Hoeveel deeltjes zitten er totaal in de kern van nikkel? Welk getal staat er in tabel 32 bij nikkel in de kolom: massagetal? Gebruik in je Binas tabel 32. Welk symbool gebruikt men voor wolfraam? Hoeveel protonen zitten er in de kern van wolfraam? Hoeveel neutronen zitten er in de kern van wolfraam? Hoeveel deeltjes zitten er totaal in de kern van wolfraam? Welk getal staat er in tabel 32 bij wolfraam in de kolom: massagetal? Je moet nu weten: - wat het massagetal is - uit welke delen van het atoom het massagetal bestaat. 5 - Ion Klik op de afbeelding om de applet te openen. Pagina 7

9 Atoom of (als de applet al is geopend) klik in de applet op: Sleep een proton binnen het atoom. Kijk onder:. Sleep een elektron binnen het atoom. Kijk weer onder:. Welke lading heeft het hele atoom? Sleep totaal 3 protonen en 3 elektronen binnen het atoom. Kijk weer onder:. Welke lading heeft het hele atoom? Hiernaast zie je een deel van de applet afgebeeld. Sleep 3 protronen en 3 elektronen in het atoom. Op de plaats van de stipjes staat in de applet een woord. Vul dat woord hieronder in. atoom Normaal gesproken is een stof NEUTRAAL. Dat wil zeggen dat er net zoveel protonen zijn met een +(plus)lading als ook elektronen met een -(min)lading. Dus: een stof is neutraal (géén lading) als: het aantal protonen (+) gelijk is aan het aantal elektronen (-) Het aantal neutronen is niet belangrijk, want neutronen hebben géén lading. Pagina 8

10 Hiernaast zie je weer een deel van de applet afgebeeld. Sleep 1 elektron terug naar het blauwe bakje. Wat staat er in de applet op de plaats van de stipjes. Vul dat hieronder in. Hiernaast zie je weer een deel van de applet afgebeeld. Sleep nu 2 elektronen binnen het atoom. Wat staat er in de applet op de plaats van de stipjes. Vul dat hieronder in. Bekijk de afbeelding hiernaast. Hoeveel +lading zit er in dit atoom? Hoeveel -lading zit er in dit atoom? (Vul in: positief of negatief) In dit geval spreek je van een ion. Hoe groot is deze lading? Bekijk de afbeelding hiernaast. Hoeveel +lading zit er in dit atoom? Hoeveel -lading zit er in dit atoom? (Vul in: positief of negatief) In dit geval spreek je van een ion. Hoe groot is deze lading? Je hebt nu ontdekt dat als het aantal protonen en elektronen niet gelijk is, er géén neutraal atoom is. Ook ontdekte je dat als er: meer protonen (+) zijn dan elektronen (-) het atoom een + ion wordt genoemd. minder protonen (+) zijn dan elektronen (-) het atoom een - ion wordt genoemd. Pagina 9

11 Een + of - geladen atoom noem je een ION. Je moet nu weten: - wanneer een atoom neutraal is - dat een geladen atoom een ion wordt genoemd - wanneer een atoom negatief is geladen - wanneer een atoom positief is geladen. 6 - Isotoop Je ziet hieronder 3x een hond, maar tóch elke keer anders: staand, liggend, zittend. Drie keer dezelfde hond, maar 3x in een andere verschijningsvorm. Bij atomen komt het ook voor dat ze in een andere verschijningsvorm kunnen voorkomen. Hiernaast is het waterstof-atoom afgebeeld. Waterstof heeft maar 1 proton in de kern. Het aantal neutronen in de kern = 0 Er draait 1 elektron om de kern. Hiernaast is nogmaals een waterstof-atoom afgebeeld. Dit waterstof-atoom heeft nog steeds maar 1 proton in de kern. Maar nu is het aantal neutronen in de kern 1 Het is waterstof, maar nu in een andere 'verschijningsvorm'. Pagina 10

12 Hiernaast is een derde waterstof-atoom afgebeeld. Dit waterstof-atoom heeft nog steeds maar 1 proton in de kern. Maar nu is het aantal neutronen in de kern 2 Het is waterstof, maar nu wéér in een andere 'verschijningsvorm'. Hierboven zie je 3 afbeeldingen van een stof die op verschillende manieren kan voorkomen. Dit noem je: een isotoop. Isotopen zijn atomen van dezelfde stof die in verschillende vormen kan voorkomen. Het verschil zit in het wisselend aantal neutronen in de kern. Bij isotopen is het niet belangrijk hoeveel elektronen er om de kern heen draaien. Zoek in je BINAS tabal 32 op. Op de bovenste 3 regels staan de waterstof-isotopen aangegeven. Omdat het aantal neutronen anders is, zie je ook dat de atoommassa (massa-getal) anders is. Immers: het atoommassa = aantal protonen + neutronen samen. Je moet nu weten: - wat een isotoop is - waardoor een isotoop ontstaat. 7 - Stabiel - instabiel In de vorige paragraaf heb je geleerd wat isotopen zijn. Omdat stoffen in verschillende isotoop-vormen kunnen voorkomen zijn er twee situaties te onderscheiden die je in deze paragraaf gaat leren. Klik op de afbeelding om de applet te openen. Atoom of (als de applet al is geopend) klik in de applet op: Pagina 11

13 Klik in de applet het vinkje aan voor: Stabiel/Onstabiel Sleep 1 protoon naar de kern van het atoom. Onder de kern zie je nu staan: Stabiel. Sleep 1 neutron naar de kern van het atoom. Wat staat er nu onder de kern? Sleep een tweede neutron naar de kern van het atoom. Wat staat er nú onder de kern? Vaak wordt voor 'onstabiel' het woord: instabiel gebruikt. Als een atoom stabiel is, zendt hij géén radioactive straling uit. Als een atoom instabiel is, kan het atoom uit elkaar knallen en radioactieve straling gaan uitzenden. Je spreekt van een instabiel atoom als de kern te vol is (te veel deeltjes in de kern). Anders gezegd: als er in de kern te veel protonen en neutronen bij elkaar zitten lijkt de kern op een veel te hard opgeblazen ballon... hij blijft nog nét heel, maar als er maar iets gebeurt dan klapt de ballon uit elkaar. Sleep een tweede proton naar de kern van het atoom. heeft nu 2 protonen + 2 neutronen in de kern en is stabiel. Sleep een derde neutron naar de kern. Is het atoom nu stabiel of instabiel? Het instabiel zijn van een atoom kan ook een andere oorzaak hebben. Klik in de applet het vinkje aan voor: Stabiel/Onstabiel Sleep 2 protonen naar de kern van het atoom. is nu instabiel. Simpel uitgelegd: twee noordpolen of twee zuidpolen van een magneet stoten elkaar af. Protonen lijken op "magneten". Ze hebben een + lading. Pagina 12

14 Twee (of meerdere) protonen met gelijke lading hebben ook de neiging om elkaar af te stoten. Daardoor is de samenhang van de kern erg kwetsbaar geworden en zou de kern makkelijk uit elkaar kunnen knallen. Neutronen zijn als het ware de 'lijm tussen de protonen' (het bindmiddel) die er voor zorgen dat de protonen met elkaar in de kern kunnen blijven zitten. Sleep 1 neutron naar de kern van het atoom. Wat staat er nu onder het atoom? Je moet nu weten: - wanneer een atoom stabiel of instabiel is - op welke twee manieren een atoom instabiel kan zijn - wat er kan gebeuren met een instabiel atoom. Pagina 13

15 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur P.J. Dreef Laatst gewijzigd 07 february 2017 om 20:43 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; Leerinhoud en ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 1 uur en 45 minuten Trefwoorden atoom, atoomnummer, instabiel, ion, isotoop, massagetal, stabiel Pagina 14