Human physical load - Guideline for the application of relevant national and international standards oktober 2001 ICS ; 13.

Transcriptie

1 Nederlandse Ontwerp praktijkrichtlijn NPR 2740 Menselijke fysieke belasting - Richtlijn voor de toepassing van relevante nationale en internationale normen Publicatie uitsluitend voor commentaar Human physical load - Guideline for the application of relevant national and international standards oktober 2001 ICS ; Commentaar voor Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. Normcommissie "Fysieke belasting" Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Netherlands Standardization Institute. The Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Netherlands Standardization Institute. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven Nederlands Normalisatie-instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) , Fax (015)

2 Inhoud 1 Onderwerp en toepassingsgebied Criteria voor de indeling van normen fysieke belasting Specifieke indelingscriteria Termen, definities en ontwerpprincipes Meetmethoden Beoordeling van specifieke activiteiten Overzichten normen fysieke belasting Beschrijvingen normen fysieke belasting Inleiding Normbeschrijvingen

3 Voorwoord Fysieke belasting van de mens door het verrichten van arbeid wordt veelal onderverdeeld in mechanische belasting (belasting van het houdings- en bewegingsapparaat) en energetische belasting (belasting van voornamelijk het stelsel van de bloedsomloop, de ademhaling en de stofwisseling). Fysieke belasting wordt ook functioneel omschreven met activiteiten als tillen, duwen, trekken, dragen, lopen, staan en hurken. Een derde manier om fysieke belasting te omschrijven is het koppelen van de belasting aan een lichaamsregio zoals rugbelasting, schouderbelasting en armbelasting. De Nederlandse praktijkrichtlijn NPR 2740 richt zich vooral op het meten en beoordelen van fysieke belasting tijdens fysiek belastende activiteiten. Fysieke belasting van de mens speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van gezondheidsproblemen, vooral bij klachten en aandoeningen van het bewegingsapparaat. In de zorg voor goede arbeidsomstandigheden verdient het voorkomen van overmatige of éénzijdige fysieke belasting daarom een belangrijke plaats. Vanuit verschillende invalshoeken wordt getracht de fysieke belasting in gunstige richting te beïnvloeden door het (her)ontwerpen en beoordelen van arbeidsmiddelen (machines, gereedschap, voertuigen, instrumenten, meubilair, installaties en andere onderdelen die in het arbeidssysteem worden gebruikt) en arbeidssituaties, werkwijzen met arbeidsmiddelen en de organisatie van het gebruik van arbeidsmiddelen. Deze praktijkrichtlijn geeft een leidraad in het gebruik en toepassing van (nationale en internationale) normen op het gebied van fysieke belasting. De richtlijn geeft een overzicht van de belangrijkste normen en adviseert welke normen relevant zijn in welke situaties. Op deze wijze hoopt de richtlijn een bijdrage te leveren aan adequate ontsluiting van de vele normen op het gebied van fysieke belasting. Met het overzicht van belangrijke normen wordt beoogd de volgende doelgroepen te ondersteunen: ontwerpers van productiesystemen, werkplekken en producten; ergonomen; arbo-deskundigen; bedrijfsartsen, verzekeringsgeneeskundigen en arbeidskundigen; wetenschappers op het gebied van arbeidsomstandigheden. De volgende normen worden in deze Nederlandse Praktijkrichtlijn behandeld: NEN 2738 NPR 2739 NEN-EN NEN-EN Menselijke fysieke belasting. Termen en definities. Menselijke fysieke belasting. Kenmerken en meetmethoden Veiligheid van machines Ergonomische ontwerpprincipes Deel 1: Terminologie en algemene principes Veiligheid van machines Ergonomische eisen voor het ontwerpen van informatieen bedieningsmiddelen Deel 3: Bedieningsmiddelen Ontw. NEN-EN Veiligheid van machines Menselijke fysieke belasting Deel 1: Termen en definities Ontw. NEN-EN Veiligheid van machines Menselijke fysieke belasting Deel 2: Handmatig hanteren van objecten bij machinewerkzaamheden Ontw. NEN-EN Veiligheid van machines Menselijke fysieke belasting Deel 3: Aanbevolen maximale krachten bij machinewerkzaamheden Ontw. NEN-EN Veiligheid van machines Menselijke fysieke belasting Deel 4: Evaluatie van werkhoudingen bij machinewerkzaamheden NEN-EN-ISO 8996 Ergonomie Bepaling van de metabolische warmteproductie Ontw. NEN-EN-ISO Veiligheid van machines Antropometrische eisen voor het ontwerpen van werkplekken bij machines ISO Ergonomics Evaluation of static working postures ISO/DIS Ergonomics Manual handling Part 1: Lifting and carrying 3

4 De normen NEN-EN 614-1, NEN-EN en de serie ontw. NEN-EN 1005 zijn gekoppeld aan de Machinerichtlijn, die in Nederland geïmplementeerd is in twee productwetten, nl. de Warenwet en de Wet Gevaarlijke werktuigen. NEN 2738 en NPR 2739 zijn in Nederland ontwikkeld. NEN-EN-ISO 8996, ISO 11226, ISO/DIS en NEN-EN-ISO hebben een internationale basis. De opgenomen normen representeren de stand van de ergonomie (nationale en internationale consensus). Volgens de Arbowet moeten werkgevers er voor zorgen dat arbeidsomstandigheden voldoen aan de stand van de ergonomie. Daarbij kunnen de in deze Nederlandse Praktijkrichtlijn beschreven normen een hulpmiddel zijn. Bij het gebruik van deze normen en richtlijnen wordt aanbevolen om de meest recente versies te gebruiken. Deze praktijkrichtlijn NPR 2740 heeft een informatief karakter waaraan geen normatieve waarde wordt toegekend. Afkortingen NEN NPR CEN pren EN NEN-EN ISO DIS FDIS NEN-ISO NEN-EN-ISO Ontw. Nederlandse norm, Nederlands Normalisatie-instituut Nederlandse Praktijkrichtlijn European Committee for Standardization Europese ontwerpnorm Europese norm Europese norm van CEN die als Nederlandse norm is overgenomen Internationale norm, International Standardization organization Draft International Standard Final Draft International Standard Internationale norm van ISO die als Nederlandse norm is overgenomen Internationale norm van ISO die door CEN als Europese norm is overgenomen (of visa versa) en daarna als Nederlandse norm is overgenomen Internationale of Europese normen in de ontwerpfase die door Nederland zijn overgenomen Dit praktijkrichtlijnontwerp is opgesteld door de normcommissie "Fysieke belasting". Op het moment van publicatie van dit ontwerp was de commissie als volgt samengesteld: Dr. Ir. Burdorf (voorzitter) Mw. drs. M. Caspers Dr. N. Delleman Mw. prof. dr. M.H.W. Frings-Dresen Drs. H.F. van der Molen Mw. drs. J.A. Ringelberg Drs. B. Visser Drs. R. van der Weide Mw. drs. N. Reinders (secretaris) - Erasmus Universiteit/Instituut MGZ - BGZ Wegvervoer - TNO - TM - AMC - Stichting Arbouw - Ringelbergs Consultancy for Health - VU Amsterdam/Ergocare - AMG\Ergonomie - NEN 4

5 Menselijke fysieke belasting Richtlijn voor de toepassing van relevante nationale en internationale normen 1 Onderwerp en toepassingsgebied Nationale en internationale normen op het gebied van fysieke belasting behandelen zowel het vaststellen en beoordelen van fysieke belasting als verschillende strategieën om fysieke belasting binnen aanvaardbare grenzen te houden. Ontw. NPR 2740 heeft tot doel een overzicht te geven van nationale en internationale normen over fysieke belasting. Deze praktijkrichtlijn biedt daarmee een handzame leidraad om de toegankelijkheid van de uitgebreide normalisatie over fysieke belasting te vergroten en adviseert welke normen relevant zijn in welke situaties. Ontw. NPR 2740 is geen vervanging van deze normen en ook geen samenvatting die consultatie van aangehaalde normen overbodig maakt. Dit document bestaat uit drie delen. In het eerste deel staat een overzicht van relevante termen en definities en de gebruikte indelingscriteria voor de ontsluiting van bestaande normen voor fysieke belasting. In het tweede deel worden matrices gepresenteerd met een overzicht van de normen voor fysieke belasting. Met behulp van deze matrices kunnen één of meerdere normen worden geselecteerd. In het derde deel wordt de inhoud van bestaande normen kort samengevat. 2 Criteria voor de indeling van normen fysieke belasting 2.1 Specifieke indelingscriteria In deze praktijkrichtlijn worden bestaande normen getypeerd aan de hand van 1) het doel van de norm, 2) het beoogde toepassingsgebied van de norm en 3) de activiteit of het fysiek belastend aspect. Ad 1) De doelen De normen zijn veelal gericht op het ontwerpen, het evalueren of het beoordelen van arbeidsomstandigheden. Evalueren en beoordelen overlappen elkaar sterk. Met evalueren wordt bedoeld het vaststellen van de mate van fysieke belasting in een arbeidssituatie. Met beoordelen wordt bedoeld dat in de norm (kwantitatieve) criteria zijn geformuleerd over de mate van fysieke belasting die het mogelijk maken een uitspraak te doen over de aanvaardbaarheid van een arbeidssituatie. Ad 2) Het toepassingsgebied Fysieke belasting is op verschillende niveaus te beïnvloeden. Onderscheiden worden het niveau van de Taak (functie/taak(inhoud)), de Mens (de werknemer(s), de Omgeving (taakomgeving zoals klimaat, trillingen e.d.) en de Werkplek (waaronder machine en hulpmiddelen). Ad 3) De activiteit De fysiek belastende activiteiten in werksituaties zijn onderscheiden in werkhouding en activiteiten zoals tillen, dragen, duwen, trekken en repeterende handelingen. Tevens kan onderscheiden worden statische krachtleverantie en energetische belasting. 2.2 Termen, definities en ontwerpprincipes In NPR 2740 wordt fysieke belasting gedefinieerd als de belasting van het houdings- en bewegingsapparaat en/of het hart- en longsysteem door houding, beweging en uitoefenen van kracht. Er zijn enkele normen van meer algemene aard betreffende fysieke belasting verschenen. Deze normen gaan niet in op meetmethoden en beoordelingen van specifieke activiteiten, maar geven definities of uitleg van concepten uit die specifieke normen en/of plaatsen specifieke normen in een context van algemene ontwerpprincipes. 5

6 Normen die alleen termen en definities betreffende fysieke belasting als onderwerp hebben. Het doel van deze normen is tweeledig. Ten eerste wil men het ondubbelzinnig gebruik van termen betreffende fysieke belasting bevorderen. Als tweede doel wordt genoemd de toepassing van normen te bevorderen door de definiëring c.q. nadere uitleg van concepten uit andere (vervolg)normen. Het betreft vooralsnog NEN 2738 en ontw. NEN-EN De Nederlandse praktijkrichtlijn NPR 2739 geeft een uitgebreid overzicht van kenmerken en meetmethoden van fysieke belasting van de mens in arbeidssituaties. Normen gewijd aan het hanteren van ergonomische ontwerpprincipes. Er zijn momenteel drie normen waarin de rol van fysieke belasting in het ontwerpproces aan de orde komt (NEN-EN 614-1, NEN-EN en NEN-EN-ISO 14738). Behalve met aspecten van fysieke belasting (houding, beweging en kracht) behoort in een ontwerp rekening gehouden te worden met lichaamsafmetingen (antropometrie), mentaal vermogen, bedieningsmiddelen en informatiepresentatie, de fysische werkomgeving en interacties in het arbeidsproces (NEN-EN 614-1). In NEN-EN wordt weergegeven hoe om te gaan met bedieningsmiddelen in het ontwerpproces. In NEN-EN-ISO staan afmetingen voor machinegebonden werkplekken op basis van antropometrische gegevens. Normen over ergonomische ontwerpprincipes geven de fysieke belasting een plaats binnen een groter geheel. Tabel 1 (zie hoofdstuk 3) geeft een overzicht van bovenstaande normen. 2.3 Meetmethoden Het is van groot belang meetmethoden voor fysieke belasting te normaliseren. Hiervoor kunnen de volgende redenen genoemd worden: het standaardiseren van meetmethoden die in de praktijk kunnen worden toegepast; voor een éénduidige toepassing van (nieuwe) wet- en regelgeving betreffende fysieke belasting ten gevolge van arbeid; ter verbetering van de uitwisselbaarheid en vergelijkbaarheid van resultaten van wetenschappelijk onderzoek. In NEN-EN-ISO 8996 wordt het beschrijven van meetmethoden gecombineerd met het geven van beoordelingscriteria (over energetische belasting). Een andere praktijkrichtlijn is uitsluitend gericht op de meetmethoden (NPR 2739). Tabel 2 (zie hoofdstuk 3) geeft een overzicht van bovenstaande normen. 2.4 Beoordeling van specifieke activiteiten Een aantal (Europese en internationale) normen behandelen specifiek fysieke belastende activiteiten (bijv. tillen, duwen). Tabel 3 (zie hoofdstuk 3) geeft een overzicht van deze normen. 3 Overzichten normen fysieke belasting In de onderstaande matrices (tabel 1 t.m. 3) worden de normen getypeerd aan de hand van 1) het doel van de norm, 2) het beoogde toepassingsgebied van de norm, en 3) de activiteit of het fysiek belastend aspect. Daarbij is een onderscheid gemaakt tussen normen over termen en definities, meetmethoden en beoordeling van fysiek belastende activiteiten. Behalve het primaire doel () van de norm wordt ook aangegeven of de norm bruikbaar ( ) is voor andere toepassingen. Bijvoorbeeld, een norm die primair geschikt is voor het ontwerpen van nieuwe situaties zal in veel gevallen ook bruikbaar zijn om reeds bestaande situaties te evalueren. 6

7 In de onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van het doel van de betreffende normen, alsmede het toepassingsgebied hiervan. Tabel 1 Overzicht Termen, definities en ontwerpprincipes NEN-EN NEN-EN ontw. NEN-EN NEN-EN- ISO NEN 2738 Doel Ontwerpen Evalueren Beoordelen Toepassingsgebied Werkplek Taak Mens Omgeving In de onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van het doel van de betreffende normen, het toepassingsgebied en de activiteiten die in de norm aan de orde komen. Tabel 2 Overzicht Meetmethoden NEN 2739 NEN-EN-ISO 8996 Doel Ontwerpen Evalueren Beoordelen Toepassingsgebied Werkplek Taak Mens Omgeving Activiteit Tillen/dragen 1 Duwen/trekken 1 Werkhouding Repeterende handelingen Krachtleverantie (algemeen) Energetische belasting 1) In de betreffende normen worden allerlei krachtrichtingen behandeld. 7

8 In de onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van het doel van de betreffende normen, het toepassingsgebied en de activiteiten die in de norm aan de orde komen. Tabel 3 Overzicht Beoordeling van specifieke activiteiten ontw. NEN-EN ontw. NEN-EN ontw. NEN-EN NEN-EN-ISO 8996 ISO/FDIS ISO/DIS NEN-EN-ISO Doel Ontwerpen Evalueren Beoordelen Toepassingsgebied Werkplek Taak Mens Omgeving Activiteit Tillen/dragen 1) Duwen/trekken 1) Werkhouding Repeterende handelingen Krachtleverantie (algemeen) Energetische belasting 1) In de betreffende normen worden allerlei krachtrichtingen behandeld. 8

9 4 Beschrijvingen normen voor fysieke belasting 4.1 Inleiding In 4.2 worden de normen, genoemd in de matrices in hoofdstuk 3 beschreven. De volgende aspecten van de relevante normen worden genoemd: - Taal Bij de beschikbaarheid van de norm in de Nederlandse taal wordt dit vermeld als (nl). In de andere gevallen staat de Engelse taal (en) weergegeven. - Titel Indien een Europese norm in Nederland overgenomen is wordt de titel in het Nederlands vermeld. - Versie Hier wordt de datum vermeld waarop de meest recente versie is verschenen (ten tijde van het verschijnen van deze NPR 2740: aangeraden wordt om altijd de laatste versie van de beschreven normen te controleren en te hanteren). - Bron De norm kan op internationaal (ISO), Europees (CEN) of nationaal (NEN of NPR) ontwikkeld zijn. - Status Hierbij wordt aangegeven in welk stadium de norm zich bevindt (in een ontwerpfase of geheel definitief en in Nederland overgenomen), ten tijde van het verschijnen van deze NPR Doel Het doel van de norm zoals genoemd in de matrices wordt hier omschreven. - Toepassingsgebied Het toepassingsgebied van de norm zoals genoemd in de matrices wordt hier herhaald. - Activiteit De aspecten van fysieke belasting waarop de norm van toepassing is worden hier genoemd. - Doelgroep Hierbij word(en)t de professie(s) aangegeven waarvoor de norm primair bedoeld is. - Tevens geschikt voor Naast de primaire doelgroep zijn meerdere professies aan te geven die de norm kunnen gebruiken. - Omschrijving Inhoudelijke informatie over de norm. - Overig Deze categorie geeft aanvullende criteria, aanvullende informatie of situaties waarin de norm ook van toepassing is. 9

10 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg A Delft Ja, ik bestel ex. NPR 2740:2001 Ontw. nl Menselijke fysieke belasting - Richtlijn voor de toepassing van relevante nationale en internationale normen T (015) F (015) Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview